From e8bd8efe1524eef07c6d247594293baf53cc5b84 Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: github-actions Date: Wed, 27 Sep 2023 05:29:00 +0000 Subject: [PATCH] generated --- data/ellendeckwitz.xml | 20 ++++++++++---------- 1 file changed, 10 insertions(+), 10 deletions(-) diff --git a/data/ellendeckwitz.xml b/data/ellendeckwitz.xml index 50bbbbe22..392569a6f 100644 --- a/data/ellendeckwitz.xml +++ b/data/ellendeckwitz.xml @@ -8,61 +8,61 @@ <![CDATA[Iets aardigs]]> Sommige mensen zijn geboren recensenten en zullen, als ze daar niet hun beroep van weten te maken, in hun vrije tijd de hele wereld de maat gaan nemen want je moet toch iets met dat talent doen. Ooit had ik een vriendin die op alles wat ik zei of deed wel iets aan te merken had: op hoe ik me op een feestje gedroeg, op hoe ik de telefoon opnam, op hoe ik op de bank zat. Ten slotte vroeg ik haar waarom we eigenlijk nog vrienden waren, aangezien ik getuige al dat commentaar wel de vreselijkste persoon op aarde moest zijn. Geschrokken begon ze meteen op te sommen wat ze wél leuk vond aan mij. „Dit hoor ik echt allemaal voor het eerst”, zei ik verbouwereerd. „Maar dit wíst je toch allang?”, riep ze uit. Ik moest hieraan denken toen ik een tijdje terug de uitvaart van een voormalige buurvrouw bijwoonde. Haar man was altijd op haar aan het foeteren geweest, maar bij de begrafenis kon hij opeens niet ophouden met het bejubelen van al haar goede eigenschappen. Wauw, als ze dit eens bij leven had gehoord, dacht ik, misschien was ze dan iets minder gekromd door het huis geslopen. Mensen die hun leven lang geloofden dat ze alles verkeerd deden, zullen dan paf staan Je hoort weleens dat zelfliefde begint bij jezelf, dat jij uiteindelijk degene moet zijn die je waarde bepaalt. Dat klinkt heel leuk en maakbaar, maar wat zou het schelen als de vriendelijke dingen die een ander af en toe over ons dacht, wat vaker met ons gedeeld werden. Soms stel ik me voor dat we na de dood door een medewerker van het hiernamaals even worden meegetroond naar een kamertje achteraf. Daar staat dan een kuip, gevuld met roze tennisballen. In elke bal zit een papiertje met daarop een compliment dat we ooit, bij leven, kregen. De meeste mensen zullen na een jaar of zeventig wel ongeveer een bad aan al dan niet gemeende ballen hebben ontvangen. Daarna zet de begeleider een raampje open, wijst naar buiten waar een oceaanstomer dobbert op de wolken. Dat gevaarte blijkt tot de nok vol te zitten met groene ballen, waarin de vriendelijke dingen zitten die anderen over ons dáchten, maar nooit met ons deelden. Mensen die hun hele leven lang geloofden dat ze alles verkeerd deden, zullen dan toch even paf staan. „Jeetje”, zullen ze misschien zeggen, „zo erg waren we dus toch ook weer niet?” Of, veel waarschijnlijker: „Hadden we dit maar eerder geweten.”

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/25/iets-aardigs-a4175403 - Mon, 25 Sep 2023 05:28:51 +00:00 + Mon, 25 Sep 2023 05:28:55 +00:00 <![CDATA[Overgave]]> Tot voor kort was het ergste dat me in een bioscoop overkwam de film Battlefield Earth, maar begin augustus vond er nog iets naarders plaats. Op een donderdagavond gingen mijn geliefde en ik naar een thriller. We zaten halverwege de zaal, en om de zoveel tijd voelden we opeens spatjes in onze nek (we hoopten achteraf maar dat dat water was). Ook scheerde er geregeld een klein stukje popcorn of een propje papier langs onze hoofden. We keken telkens boos om, maar door het tegenlicht van de projector kon je niets zien, je hoorde alleen een gedempt gegniffel. Het was allemaal erg vervelend, ook omdat het zo subtiel was, je vroeg je constant af of je hier echt nou een zaalwacht voor moest op-sms’en. Na afloop spraken wij enkele puberjochies aan, van wie wij vermoedden dat ze de overlast hadden veroorzaakt. Zij waren één berg vermoorde onschuld, totdat de mensen die op dezelfde rij als zij zaten erbij kwamen en ook begonnen te klagen. Er volgde een pedagogisch verantwoord gesprek (zo van: gasten, wij hebben ook betaald voor zo’n kaartje, iedereen wil gewoon een leuke avond, waarom deden jullie nou zo) gevolgd door schoorvoetende excuses en ten slotte gingen we als goede kennissen uit elkaar. ‘We hebben helpen opvoeden”, zei ik tegen mijn geliefde, maar er was wel schade, want sindsdien ontweek ik de bioscoop. Als vrienden me meevroegen zei ik nee, ik had geen zin om me weer over te leveren aan de genade van anderen. Tot deze week de herfst weer tegen de ramen beukte en ik ernaar begon te verlangen om met onbekenden te griezelen. In mijn eentje kocht ik een kaartje voor de laatste horrorhit, en nam veiligheidshalve achterin plaats. Gespannen zag ik de zaal vollopen. Het licht doofde, de gordijnen schoven opzij. Er werd niet met vocht of voedingswaren gesmeten, maar desondanks was ik aan het wachten tot het weer mis zou gaan. Wat was ik vroeger eigenlijk ondankbaar, peinsde ik, terwijl op het scherm diverse tieners aan stukken werden gescheurd. Waarom stond ik niet eerder stil bij het grote wonder van bioscopen, waar iedereen zich in de anonimiteit van het donker toch meestal weet te gedragen. Wat resteerde was het besef van een ander wonder: hoe makkelijk je je na één klein voorval, met niet eens een echt vervelende afloop, voortaan schrap zet. Hoe snel het vertrouwen in de ander blijkbaar te bezoedelen is.

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/20/overgave-a4174991 - Wed, 20 Sep 2023 05:28:51 +00:00 + Wed, 20 Sep 2023 05:28:56 +00:00 <![CDATA[Een eufemisme]]> Een van mijn beste vriendinnen is inmiddels halverwege de vijftig en ik grapte laatst dat ze mijn kanarie in de kolenmijn der menopauze is. Ze kon er niet om lachen. „Wacht maar”, zei ze, terwijl ze met haar mouw een vliesdun laagje zweet van haar bovenlip wiste. „Ik vertel je heus niet alles, de ergste dingen heb ik achterwege gelaten.” Nou ja, dat die levensfase niet voor watjes is, weet ik inmiddels, al is het maar omdat er tegenwoordig hele menopauzepoli’s worden opgericht. Dat suggereert dat het meer is dan af en toe een hitteflits. Onlangs werd er nog een bijzonder hoogleraar voor aangesteld bij het Amsterdam UMC. Mijn vriendin verzuchtte dat dat hoog tijd werd. „Sowieso dat men hormonale klachten bij vrouwen eens serieus neemt. Toen ik in de overgang belandde zei mijn huisarts dat ik gewoon moest sporten en gezond eten. Mijn lieve moedertje kwam direct aanzetten met vrouwenmantelthee, daar moest ik elke dag tien koppen van achteroverslaan, dan kwam alles dik in orde. Het maakte me op een gegeven moment ontzettend moedeloos, al die adviezen die gebaseerd waren op het idee dat je met het juiste gedrag je lichaam en geest wel kan temmen. Waardoor het dus ook weer aan jou ligt als je je slecht voelt, want tja, dan doe je blijkbaar niet genoeg je best.” Ja. De Amerikaanse psychiater Elvin Semrad schreef eens dat de grootste bron van ons lijden gevormd wordt door de leugens die we onszelf vertellen. Ik denk weleens dat we een deel van die leugens ook aangeleerd krijgen door een omgeving die heilig gelooft in maakbaarheid, met name die van het vrouwenlichaam. „Bij het trotseren van de menopauze komt echt meer kijken dan alleen lichaamsbeweging, voeding, blije mantra’s of obscure supplementen”, vervolgde mijn vriendin. „Het is ook een sociale kwestie. Je uiterlijk, je energiepeil en je gezondheid veranderen en dus ook je plek in de samenleving. Tel daarbij al die scheidingen op, ouders waarvoor moet worden gemantelzorgd of die overlijden, plus kinderen die uit huis gaan en je hebt een clusterfuck van jewelste. En dan neem ik nog geeneens alle shit mee die je er tegenwoordig ook nog eens gratis bij krijgt: de onzekere economie, de verharding van de maatschappij, de toegenomen druk op het individu.” Ze gromde even voor zich uit en keek me toen aan. „We hebben een overgang in de overgang nodig”, zei ze. „Weg van dat zogenaamd flink moeten zijn.” Haar ogen glinsterden als benzine. „En we moeten trouwens ook af van een term als de overgang”, siste ze. „De overgang is een gevaarlijk eufemisme.”

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/19/een-eufemisme-a4174723 - Tue, 19 Sep 2023 05:28:51 +00:00 + Tue, 19 Sep 2023 05:28:57 +00:00 <![CDATA[Veiligheid op de lange termijn]]> In de familie-app ging het de afgelopen dagen onophoudelijk over dat de politie melding had gedaan bij Veilig Thuis, vanwege de vele minderjarigen die afgelopen zaterdag met hun ouders deelnamen aan de klimaatdemonstratie van Extinction Rebellion. „Je reinste larie”, gromde mijn nicht die daar met haar zoons van twaalf en veertien was. „Het is gewoon pesten. En je zadelt die mensen van Veilig Thuis bovendien met extra werk op. Alsof zij niets beters te doen hebben.” Iedereen viel haar bij. Zelf was ik er niet zo zeker van of dit alleen demonstrantje treiteren betrof. Een bevriende agent vertelde me dat hij echt wel snapte waarom er op de A12 hele gezinnen aanwezig waren, dat iedereen zich zorgen maakt over het klimaat, maar dat het zijn werk is om alle burgers te beschermen, in het bijzonder de kwetsbare. Je wilt echt niet dat er in alle tumult opeens een kind gewond raakt, of erger. „Onze taak is het waarborgen van orde en veiligheid”, zei hij. „Ja, maar ergens is zo’n standpunt ook wel gemakzuchtig”, antwoordde ik, „want je kijkt nu alleen maar naar orde en veiligheid op de korte baan. Alle chaos en gevaar die op de lange termijn ontstaan door klimaatontwrichting laat je buiten beschouwing.” De agent kaatste terug dat hij niet over de lange termijn ging, dat was aan de politiek. Hij had natuurlijk gelijk, maar ik moest ook denken aan wat Pieter Omtzigt ooit zei tijdens de toeslagenverhoren, dat je in dit land als ambtenaar een probleem hebt opgelost wanneer je kan uitleggen dat je niet verantwoordelijk bent voor de oplossing ervan. Het probleem is er weliswaar dan nog wel, maar hee, jij hebt je netjes aan je functieprofiel gehouden. De grote ellende is natuurlijk dat het doorsubsidiëren van de fossiele industrie íéders probleem is. Als dit zo doorgaat is het slechts een kwestie van tijd tot er in dit land zwaardere overstromingen plaatsvinden dan die van juli 2021. Toen ik hierover met mijn nicht sprak, knikte ze. „Die meldingen bij Veilig Thuis zijn een voorbeeld van zeer beperkte betrokkenheid. Het kijkt naar het welzijn van kinderen op de korte termijn, niet naar de lange, zoals het hebben van een leefbare planeet. Dan kan je als handhaving wel melding doen van mishandeling omdat de jonkies op zo’n demonstratie mogelijk gevaar lopen, maar je hebt ook de taak om naar schade op de lange termijn te kijken.” „Maar ja”, zei ik, „dat valt niet onder hun protocol.” Ze zuchtte diep. „Weet je wanneer er pas weinig orde en veiligheid is? Als de helft van ons land straks onder de zeespiegel ligt, terwijl de andere helft in vlammen opgaat.”

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/13/veiligheid-op-de-lange-termijn-a4174365 - Wed, 13 Sep 2023 05:28:51 +00:00 + Wed, 13 Sep 2023 05:28:57 +00:00 <![CDATA[Leer toch falen]]> Vorige week mocht ik aan de Rijksuniversiteit Groningen een lezing houden over de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie. Na afloop kwam er een oud-studiegenoot op me af die tegenwoordig aan de pabo doceert. Ze verzuchtte dat haar studenten sinds de lancering van ChatGPT massaal teksten inleveren die duidelijk door de chatbot geschreven zijn. „Hoe kan ik ze er in hemelsnaam van overtuigen dat het in hun eigen belang is om zélf te leren schrijven?”, vroeg ze. Ik antwoordde dat schrijven natuurlijk helpt om beter te leren denken. Iedereen die ooit langer dan een week een dagboek heeft bijgehouden, weet dat je er al pennende vaak pas achter komt wat je écht vindt, welke verlangens je hebt, en welke grenzen. Je leert je gedachten te ordenen en als het meezit ook nog eens zin van onzin te onderscheiden. Maar gaandeweg daagde ook een ander besef. Ik sta zelf al jaren voor de klas en van het vmbo tot aan de universiteit zie ik een grote angst om te beginnen met een tekst. Wanneer ik de klas of collegezaal vertel dat zelfs ervaren auteurs daar last van hebben, ontspannen ze een beetje, maar een zekere mate van faalangst blijft, waardoor sommigen soms niet eens iets durven inleveren. En dat is doodzonde, want een van de grote meerwaardes van goed leren schrijven is dat je leert om jezelf teleur te stellen. Geen enkele eerste versie is volmaakt. Het is juist de kunst om na een belabberde start door te ploeteren en zo je onzekerheid aan te gaan. Veel van mijn leerlingen en studenten hebben een optimalisatiefetisj. Ze willen alles zo goed en zo snel mogelijk goed doen, en vergeten dan dat iets soms ook tijd moet kosten, omdat je er anders niets van opsteekt. Applicaties als ChatGPT zijn reuzehandig, maar als je er te veel gebruik van maakt, raak je niet alleen afhankelijk van een externe bron om je uit te drukken, maar loop je ook een kans mis om in te zien dat het niet erg is als iets niet meteen lukt. Schrijven gaat niet alleen om het eindresultaat, maar ook om het proces. In tijden waarin het verleidelijk is om bij alles meteen naar kunstmatige intelligentie te grijpen, zou je haast vergeten dat de omweg meer kan opleveren dan de uitbesteding. Dat snel resultaat niet automatisch goed resultaat is. En dat wie falen een kans geeft, zichzelf uiteindelijk leert om te leren.

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/11/leer-toch-falen-a4174115 - Mon, 11 Sep 2023 05:28:52 +00:00 + Mon, 11 Sep 2023 05:28:57 +00:00 <![CDATA[Organische letteren!]]> De meeste auteurs die ik ken zijn moedige mensen (wat wel moet met zo’n onzeker beroep) maar toen ChatGPT werd gelanceerd, werd een flink deel toch pips rond de neus. „Dit is het einde van ons vak”, stamelde een schrijver. Zelf werd ik ook wat zenuwachtig, vooral nadat ik het programma als opdracht ‘Stel een synopsis van een proefschrift op in de stijl van Tolkien’ gaf. Het resultaat luidde: ‘In het diepste weefsel van het aarde-rijk, waar wortels zich omhelzen en schimmels als stille hoeders heersen, onthult het proefschrift ‘De Verborgen Rijken der Champignons: Een Epische Verkenning’ een weergaloze saga van het microscopische koninkrijk der champignons.’ Verontrust nam ik contact op met een bevriende computerlinguïst. „Ik zou me geen zorgen maken”, grijnsde ze. „Programma’s als ChatGPT zijn getraind met behulp van gigantische hoeveelheden tekst om zich taalkundige patronen eigen te maken. Ze hebben geen idee van inhoud, ze proberen alleen maar te voorspellen welke woorden op elkaar volgen na een opdracht.” „Wacht even”, zei ik. „Ze zijn dus bezig met het geven van iets dat lijkt op een antwoord, in plaats van een correct antwoord?” „Ja joh. Ze weten niet eens wat de woorden die ze genereren betekenen. Ze zoeken waarschijnlijkheden. Daarom zitten er in dat Tolkien-champignonstuk van jou begrippen als ‘episch’ en ‘aarde-rijk’ en ‘hoeders’, omdat dat soort termen vaak voorkomt in zowel het oeuvre van Tolkien als in stukken over hem. Ik heb zelf nog geen kunstmatig gegenereerd verhaal gezien dat me verraste of raakte.” Ik ook niet. Echt waardevolle literatuur treedt buiten de gebaande paden. Ik moest even denken aan wat recensent Thomas de Veen afgelopen voorjaar in NRC schreef, naar aanleiding van een nogal stroeve en opsommerige passage uit de laatste roman van Ilja Leonard Pfeijffer: „Wat ís dit? Het resultaat van het verzoek aan ChatGPT om de troepenbewegingen te beschrijven van de Atheners, Perzen en Spartanen rond Knidos in 411 voor Christus – vooral kloppend? Waar is het gevoel voor stijl gebleven, waar is de romancier?” Inderdaad. Als je het breder trekt, zou je zelfs kunnen zeggen dat de letteren juist geholpen zijn met het bestaan van chatbots, want er zal door zowel makers als lezers nu nog kritischer worden gekeken naar te nette, te onbezielde, te ronde teksten. Te perfect wordt verdacht, net zoals met plastische chirurgie. Mijn computerlinguïste moest lachen toen ik dit met haar deelde. „Wie weet wordt er straks wel op de flaptekst gezet dat dit werk ‘natuurlijk’ tot stand is gekomen, zonder kunstmatige ingrepen. En worden spelfouten straks een teken van biologische oorsprong en dus kwaliteit!” „Organische letteren”, grinnikte ik. De toekomst zag er opeens stukken leuker uit.

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/06/organische-letteren-a4173695 - Wed, 6 Sep 2023 05:28:52 +00:00 + Wed, 6 Sep 2023 05:28:58 +00:00 <![CDATA[Denken, denken, denken]]> Afgelopen zaterdagmiddag lag ik met de oudste zoon van mijn zus, inmiddels een potige twintiger, in het park, een beetje te klagen over de politiek (hij), over rugpijn (ik), en over wat een gedoe het toch is om anno 2023 nog een beetje monter in het leven te staan (wij). „Het lukt me de laatste tijd wel steeds beter om me minder van de dingen aan te trekken”, zei mijn neef. „Welke dingen?” „Dat de wereld affikt, dat Europa in geopolitiek opzicht de kneus van de klas aan het worden is, dat onze overheid deals met dictators sluit waardoor er mensen omkomen in de woestijn.” „Oh, die dingen”, mompelde ik. „Wat mij enorm helpt is om er gewoon niet meer van uit te gaan dat denken je überhaupt helpt. Ik bedoel, de meesten denken hun hele leven lang, en niemand die er echt beter van lijkt te worden.” Hij krabde aan zijn wenkbrauw, waar ooit een piercing zat. „Ik heb zelf zo lang gezocht naar een filosofie”, vervolgde hij. „Hoe ik het beste kon leven, naar het grote inzicht waardoor ik met alles vrede kon hebben, maar het kwam maar niet. Vervolgens hoopte ik op onverschilligheid, maar dat moet je ook weer niet willen, want voor je het weet ben je kneiterdepressief.” „En nu?” „Nu heb ik me er maar bij neergelegd dat het niet helpt om je alles aan te trekken. Je moet ook nog energie overhouden om te kunnen functioneren.” Langzaam koelde het af en merkte je dat ondanks de zon de herfst toch al om de hoek wachtte. Onder de geur van warm gras en bladeren rook je ook al wat vleugjes najaarsrot. „Denken, denken, denken”, zei mijn neef. „Het is natuurlijk heel goed geweest, die constante zoektocht van de mensheid naar die ene verlossende wijsheid om de boel voor eens en altijd dragelijk te houden. Al malende maakten onze hersens allerlei nieuwe verbindingen aan, waardoor we al dan niet per ongeluk op verfrissende inzichten stuitten zoals het altruïsme of op het idee kwamen om bijvoorbeeld de wasmachine of de orthodontist uit te vinden. Dat verloste ons natuurlijk niet van ons eeuwige gepieker maar onze kleren ruiken dankzij al dat gemaal tenminste wél fris.” „En onze tanden staan er prachtig bij.” „Dat ook, dat ook”, peinsde hij voor zich uit, terwijl een konijntje over het veld schoot en onder een afvalbak verdween. „Misschien moeten we het daar gewoon voor doen.” Hij gniffelde. „Tot er eindelijk écht een goed idee voorbijkomt.”

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/09/05/denken-denken-denken-a4173485 - Tue, 5 Sep 2023 05:28:52 +00:00 + Tue, 5 Sep 2023 05:28:58 +00:00 <![CDATA[Niet verplegen]]> Het enige kind van mijn jeugdvriend M. is gaan studeren en bivakkeert sinds vorige week voor een schandalig bedrag in een Groningse keukenla. Getuige de foto’s beleeft de jongen de tijd van zijn leven, maar zijn vader heeft het er maar zwaar mee. Dinsdag bezocht ik M. Sip toonde hij me de oude kamer van zijn zoon. Het bed was weg, er stond alleen nog een klein bureautje en een plastic krat met wat lego, zwemdiploma’s, een hoodie en enkele Men’s Health-tijdschriften erin. „Ach, Bertje, die is hij vergeten mee te nemen”, zei M., en pakte een afgekloven stuk pluche, waarvan het onduidelijk was wat het ooit had moeten voorstellen, op van het bureau. „Wat ga je met zijn kamer doen nu hij de deur uit is?” „Misschien laat ik de boel wel gewoon zo. Om nog even te kunnen doen alsof.” „Om te kunnen doen alsof wat?” „Weet ik veel. Dat de tijd niet bestaat ofzo.” „Hij is niet dood hè”, zei ik en sleepte hem de kamer uit. Waar andere mensen een gat in de lucht zouden springen wanneer ze het huis weer voor zichzelf hebben, had M. binnen zes dagen een fikse post-partumdepressie te pakken. Beneden aan de keukentafel maakten we een plan: we zouden de oude kamer van zijn zoon in een studeervertrek veranderen, altijd handig als hij een weekendje thuis kwam. We fietsten naar de bouwmarkt voor verf en rollers, dekten het meubilair af en begonnen het behang, dat er al sinds 2004 hing, van de muur te scheuren. ‘Hier!” riep M., terwijl hij strook na strook eraf rukte. „En daar!” Nou ja, dacht ik, terwijl hij de muur te lijf ging, hij kon zich tenminste even afreageren. Ik begreep hem ook wel, het is ook verwarrend dat we in een wereld leven waarin de ene na de andere dag spoorloos lijkt op te lossen in het niets. Waarin wat gisteren nog een witblond jochie was met handjes als zeesterretjes, je nu de ene na de andere foto van zichzelf appt met een bierhelm op. Steeds harder trok M. het behang van de muur. Hij had alweer wat kleur op zijn neus. Op een gegeven moment stopte hij even en keek me aan. Zijn ogen glommen. Aan zijn voeten lagen stapels behang, alsof hij net was verveld. „Ik moet door”, zei hij. „Jep”, zei ik. „Bepaalde delen van het verleden moet je ook niet eindeloos gaan verplegen”, zei hij, en scheurde driftig verder.

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/08/30/niet-verplegen-a4173145 - Wed, 30 Aug 2023 05:28:53 +00:00 + Wed, 30 Aug 2023 05:28:58 +00:00 <![CDATA[Een dienst bewijzen]]> Twee oudooms en een oudtante werden afgelopen week samen 250 jaar en zaterdag vierden we dat met de hele familie. In de tuin van het oudste feestvarken kwam meer dan vijftig man bijeen om te barbecueën, te drinken en om de feestvarkens te feliciteren met hun onverwoestbaarheid. De feestelijkheden eindigden, zoals eigenlijk altijd, in een urenlange polonaise en al hossende besefte ik op een zeker moment dat ik de jarigen al een tijdje niet meer gezien had. Ik verliet de dansvloer, keek om me heen en zag rollatorsporen die leidden naar het schuurtje achterin de tuin. „Betrapt!” riep ik toen ik de drie ontdekte onder het afdakje. Oudoom P. (84) liet van schrik meteen de sigaret vallen. „Ik dacht dat jullie niet meer rookten!” riep ik uit. „We zijn járig”, stotterde zijn zus, mijn oudtante M. (86). „Een paar hijsjes kan best, dan nemen we vanavond wel een extra betablokker.” „Bovendien bewijzen we jullie een dienst”, zei oudoom B. (80) terwijl hij een nieuw pakje tevoorschijn haalde. „Hoe langer we doorleven, hoe meer we de samenleving kosten.” Daar zat wat in, dus moedigde ik ze aan om er maar weer een op te steken. Tevreden lurkten ze aan de filters. „Onze slechte gewoontes zijn ook nog eens goed voor jullie gezondheid”, zei oudoom P. „Wat de wetenschap wel niet opstak over hart- en vaatziekten omdat wij maar bleven doorroken.” Zijn broer en zus knikten trots mee, vergenoegd dat hun verslaving bijdroeg aan het heil der volkeren. Toch raakten ze na afloop aardig in paniek toen ze ontdekten dat niemand pepermunt bij zich had. „Ga jij even mondwater halen”, zei mijn oudtante. „In de benedenbadkamer staat nog een hele fles.” „Wat maakt het nou uit of jullie naar sigaretten stinken”, zei ik. „Het is feest, ze knijpen heus wel een neusgat toe hoor.” „Je wilt niet weten hoe erg ze zeuren over roken”, zuchtte oudoom B. „Ik rijd je straks niet naar de longarts hoor”, imiteerde P. zijn dochter met een piepstem. Ze keken zo smekend dat ik in het geniep mijn tas haalde waar nog wat mentholpapiertjes in zaten, van die vloeitjes die je moet laten smelten op je tong. „Zo hee!” zei oudoom P. toen er een chemische mintwolk naar zijn gehemelte opsteeg. „Foei wat scherp!” Ze begonnen te tranen van de menthol. „Nou ja”, zei mijn oudtante terwijl haar neus leegstroomde. „Alles om hen in onwetendheid te houden.” „Ja”, zei oudoom B. terwijl hij met een zakdoek zijn ogen bette. „Ons nageslacht hoeft niet te weten wat wij wel niet voor hen overhebben.”

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/08/29/een-dienst-bewijzen-a4172954 - Tue, 29 Aug 2023 05:28:53 +00:00 + Tue, 29 Aug 2023 05:28:59 +00:00 <![CDATA[Weer mensen]]> Nadat zondag bekend werd dat Pieter Omtzigt met Nieuw Sociaal Contract deel zal nemen aan de verkiezingen, klonk er gejuich, maar ook gemor. Omtzigt had immers aangegeven dat hij, áls hij zou gaan formeren, dat niet wilde doen met PVV en FVD, simpelweg omdat die twee partijen niet voldoen aan de basisvoorwaarden van rechtsstatelijkheid – je kan je afvragen waarom hij dan ook niet meteen de VVD uitsloot, maar dat terzijde. In de rechterhoek was er teleurstelling en woede over dit besluit, maar ook enkele zwevende kiezers uit mijn omgeving vonden het een bizarre zet. Ze leken even te zijn vergeten dat politiek meer is dan zoveel mogelijk mensen tevreden houden. Het is ook het maken van keuzes, en sommige Omtzigtfans vonden het maar moeilijk te verkroppen dat die tegen hun wensen ingingen. Om dit alles moest ik de afgelopen dagen denken aan een essay uit 2016, The hatred of poetry van de Amerikaanse schrijver Ben Lerner, dat de vraag probeert te beantwoorden waarom veel mensen poëzie haten. Volgens Lerner wekt ze te hoge verwachtingen. Poëzie moet én troosten, én redden én vervoeren en kan dus alleen maar teleurstellen. Dat is, zo betuigt de auteur, niet zozeer de schuld van de verskunst zelf. Er is nou eenmaal een eeuwige kloof tussen wat een goed gedicht zou moeten zijn (iets waarvan niemand overigens een vastomlijnde definitie heeft, een ideaal bestaat nou eenmaal bij de gratie van enige ongrijpbaarheid en dus vaagheid) en wat voor gedichten er in de praktijk worden geschreven, wat natuurlijk afhankelijk is van de mogelijkheden van de taal, maar vooral van haar grenzen. De grote les uit The hatred of poetry is dat je je verwachtingen moet bijstellen, en dat het helpt om daarbij wat welwillender te zijn naar de makers toe. Dat zijn ook maar mensen, die ook maar hun best proberen te doen. Een vergelijkbaar idee vind je in Omtzigts boek Een nieuw sociaal contract, waarin hij pleit voor herstel van vertrouwen tussen burgers en overheid. Den Haag moet zijn verantwoordelijkheid nemen en zaken repareren die spaak liepen, en de burger moet weer leren om open te staan voor de goede intenties van het landsbestuur. Er moet vertrouwen worden verdiend, maar óók geschonken. Dat is na het toeslagenschandaal en het Groninger gasdebacle nog niet zo makkelijk, maar nu de laatste kopstukken daarvan eindelijk de Kamer verlaten, is het misschien ook een kans om de nieuwe lichting politici het voordeel van de twijfel te gaan geven. Want hoewel doordrenkt van idealisme en hoge verwachtingen, blijft de politiek ook maar gewoon mensenwerk. Misschien biedt het volgende kabinet ons de kans om van zowel burgers áls politici weer mensen te maken. Eens kijken hoever we daarmee komen.

]]> https://nrc.nl/nieuws/2023/08/23/weer-mensen-a4172621 - Wed, 23 Aug 2023 05:28:53 +00:00 + Wed, 23 Aug 2023 05:28:59 +00:00