diff --git a/Stability theory/lectures.tex b/Stability theory/lectures.tex index 50bbf04..fcd39b8 100644 --- a/Stability theory/lectures.tex +++ b/Stability theory/lectures.tex @@ -65,6 +65,10 @@ \begin{document} +\def\ty{\tilde{y}} +\def\sh{\mathrm{sh}} +\def\ch{\mathrm{ch}} + \def\be{\begin{equation}} \def\ee{\end{equation}} @@ -1785,7 +1789,7 @@ \subsection{Найпростіша задача варіаційного чис \begin{boxteo} Нехай $\tilde{y}(x) \in M$ -- розв'язок найпростішої задачі варіаційного числення. Тоді: % \vspace{-2em} - \ \fbox{$\delta J(\tilde{y}, h) = 0$} $\ \ \forall h \in C^1[a, b] : h(a) = h(b) = 0$. + $\delta J(\tilde{y}, h) = 0 \ \ \forall h \in C^1[a, b] : h(a) = h(b) = 0$. \end{boxteo} \begin{proof} @@ -1795,14 +1799,331 @@ \subsection{Найпростіша задача варіаційного чис ||\eta|| = |\alpha| \left( \max\limits_{x\in [a,b]} \left| h(x) \right| + \max\limits_{x\in [a,b]} \left| h'(x) \right| \right) = |\alpha| \cdot ||h||_{C^1[a,b]} < \delta $$ Таким чином: + $ + \Phi(\alpha) = J( \tilde{y} + \alpha h) \geq J (\tilde{y}) = \Phi(0) \ + $ + $\Longrightarrow$ точка $\alpha = 0 $ --- точка локального мінімуму $\Phi (\alpha). $ Тому: + $ + 0 = \Phi'(0) = \delta J(\tilde{y}, h) + $ +\end{proof} + +\begin{remark} + Дана теорема є незручною для розв'язання задач. Для того, щоб встановити більш зручну теорему, потрібна \textit{Лема Лагранжа}. +\end{remark} + +\begin{boxlema} + Якщо $f\in C[a,b]$ і $ \int\limits_{a}^{ b}{f(x)h(x) \mathrm{d}x} =0\ :\ + \forall h \in C^1[a, b] : h(a) = h(b) = 0 + $, тоді: $f(x) = 0 \ \ \forall x \in [a,b]$. +\end{boxlema} + +\begin{proof} + Припустимо від супротивного, що $\exists x_0 \in [a,b] : f(x_0) \neq 0.$ Візьмемо $f(x_0)>0$. Оскільки $f \in C[a,b]$, то існує окіл цієї точки: $$O_{\varepsilon } (x_0) = (x_0 - \varepsilon , x_0 + \varepsilon) \text{ такий, що: } f(x) > 0 \ \forall x \in O_{\varepsilon}(x_0) $$ Візьмемо: + $$ + h(x) = \begin{cases} + (x-(x_0 -\varepsilon ))^2(x-(x_0 +\varepsilon ))^2, & x \in O_{\varepsilon};\\ + 0, & x \notin O_{\varepsilon}. + \end{cases} \quad \begin{gathered} + \includegraphics[scale=0.17]{assets/lectures_recent-91d0043b.png} + \end{gathered} + $$ + Тоді $h(x) \in C^1 [a,b], h(a) = h(b) = 0$. При цьому: + $$ + 0 = \int\limits_{a}^{b}{f(x)h(x) \mathrm{d}x} = \int\limits_{x_0 + \varepsilon}^{ x_0 - \varepsilon}{\underbrace{f(x) h(x)}_{ > 0 \text{ за прип.}}\mathrm{d} x } > 0 + $$ + Отримали протиріччя $0 > 0$. +\end{proof} + +\begin{boxteo} + Нехай $F(x,y,p) \in C^2([a,b] \times \mathbb{R}^2)$ -- задана функція. Нехай допустима функція $\tilde{y} \in C^2[a,b]$ є розв'язком найпростішої задачі варіаційного числення. Тоді $\tilde{y}(x)$ задовільняє рівняння Ейлера на $[a,b]$: + $$ + \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \frac{\d F}{\d y'} =0 + $$ +\end{boxteo} + +\begin{proof} +Нехай $\tilde{y} \in C^2[a,b]$ є розв'язком найпростішої з.в.ч. Тоді: +$$ +\delta J(\tilde{y}, h) = 0 \qquad \forall h \in C^1 [a,b] : h(a) = h(b) = 0 +$$ +$$ +0 = \delta J(\tilde{y}, h) = \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d}\alpha} J(\tilde{y} + \alpha h) \vline_{\alpha=0} = + \int\limits_{a}^{b}{ \frac{\d F}{\d y} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h(x) + \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h'(x) + } =$$$$= \left| +\begin{gathered} + u = \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}')\\ + du = \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \right) +\end{gathered} \ \ +\begin{gathered} + dv = h' (x ) \mathrm{d}x \\ + v = h(x) +\end{gathered} + \right| = \int\limits_{a}^{b}{ \frac{\d F}{\d y} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h(x) \mathrm{d}x} \ + +$$ +$$ ++ \underbrace{ \left. \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h(x) \right|_{a}^b}_{ = 0 \ \Leftarrow \ h(b) = h(a) = 0} - \int\limits_{a}^{ b}{\frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \right) \cdot h(x) \mathrm{d} x} = +$$ +$$ + = \int\limits_{a}^{b}{ \left[ + \frac{\d F}{\d y} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') + - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \right) + \right]\cdot h(x) \mathrm{d} x} = 0 +$$ +$$ +\forall h \in C^1[a,b] : h(a) = h(b) = 0 \xRightarrow{\text{лема Лагранжа}} \text{ рівняння Ейлера.} +$$ +\end{proof} + +\begin{defo} + Розв'язки рівняння Ейлера називаються \textbf{екстремалями} функціоналу $J(y)$. Екстремалі, які є допустимими функціями, називаютсья \textit{допустимими екстремалями}. Саме серед допустимих екстремалей слід шукати розв'язок НЗВЧ. +\end{defo} +\begin{remark} + Умови $\tilde{y} \in C^2[a,b] , F\in C^2 \left( [a,b] \times \mathbb{R}^2 \right)$ накладені з метою спростити доведення (щоб ''узаконити'' інтегрування частинами). Насправді, твердження теореми буде вірним і для неперервно-диференційованих функцій. +\end{remark} + + +\begin{example} + $$ + \begin{dcases} + \int\limits_{0}^{ 1}{(y'(x))^2 \mathrm{d} x} \to \mathrm{extr};\\ + y(0) = 0 \qquad y(1) = 1. + \end{dcases} + $$ + \begin{enumerate} + \item Складаємо і розв'язуємо рівняння Ейлера: + $$ + \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{ \mathrm{d} x} \frac{\d F}{\d y'} = 0 + $$ + $$ + F(x,y,y') = (y')^2 \qquad \frac{\d F}{\d y} = 0 \qquad \frac{\d F}{\d y'} = 2y' + $$ + $$ + \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \frac{\d F}{ \d y'} = \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} (2 y') = 2 y'' \ \Longrightarrow \ + 0 - 2y'' = 0 \ \Longrightarrow \ \fbox{$y'' = 0$} + $$ + Отримали рівняння Ейлера. Двічі інтегруємо: + $$ + y = C_1 x + C_2 \text{ --- сімейство екстремалей.} + $$ + \item Знаходимо допустимі екстремалі. + $$ + y(0) = 0 \ \Rightarrow \ 0 = C_1 \cdot 0 + C_2 \ \Rightarrow \ C_2 = 0 + $$ + $$ + y(1) = 1 \ \Rightarrow \ 1 = C_1 \cdot 1 \ \Rightarrow \ C_1 = 1 + $$ + $$ + \tilde{y}(x) = x \text{ --- допустима екстремаль.} + $$ + \item Перевіряємо, чи досягаєтся в $\tilde{y} (x)\ \mathrm{extr}$ функціоналу $J(y)$:\\ + $ + \forall h \in C^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0 + $ розглядаємо $J(\tilde{y} + h) - J(\tilde{y})$.\\ + \end{enumerate} + \begin{itemize} + \item Якщо $J(\tilde{y}+ h) - J(\tilde{y}) \geq 0 \ \ \forall h \in C^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0$ принаймі з деякого околу $||h||_{C^1 [0,1]} < \delta$, то $\tilde{y} (x) $ забезпечує слабкий локальний мінімум функціоналу. + \item Якщо $J(\tilde{y}+ h) - J(\tilde{y}) \geq 0 \ \ \forall h \in C^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0$, то $\tilde{y} (x) $ забезпечує слабкий глобальний мінімум функціоналу. + \item Якщо нерівність виконується з протилежним знаком ($ \leq 0$), то досягається максимум (локальний або глобальний). + \item Якщо різниця функціоналів знакозмінна, то extr не досягається. + \end{itemize} + Маємо: + $$ + J(\tilde{y} + h) - J(\tilde{y}) = \int\limits_{0}^{1}{ (\tilde{y}' + h')^2 \mathrm{d}x} - \int\limits_{0}^{ 1}{ (\ty')^2 \mathrm{d} x} = + $$ + $$ + = \int\limits_{0}^{ 1}{ (\ty')^2 + 2 \ty'h' + h'^2 - (\ty')^2 \mathrm{d}x} \oeq + $$ + $$ + \left( \int\limits_{0}^{1}{ \ty' h'} = \left| \begin{gathered} + \ty' = u\\ + \ty'' = \mathrm{d}u + \end{gathered}\ \ \begin{gathered} + h' = v' \\ + h = v + \end{gathered} \right| = \ty' h\bigg|_0^1 - \int\limits_{0}^{1}{ \ty'' h \mathrm{d}x} = 0 \right) + $$ + $$ + \oeq \int\limits_{0}^{1}{ (h')^2 \mathrm{d}x} \geq \quad \forall h \in C^1[0,1] : h(0) = h(1) = 0 \Longrightarrow \fbox{сл. глобальний мінімум.} + $$ +\end{example} + +\begin{example} + $$ + \begin{dcases} + J(y) = \int\limits_{0}^{1}{ (y + y')^2 \mathrm{d} x} \to \mathrm{extr}\\ + y(0) = 1 \qquad y(1) = 0 + \end{dcases} + $$ +\end{example} +\begin{enumerate} + \item Складаємо і розв'язуємо рівняння Ейлера: $$ - \Phi(\alpha) = J( \tilde{y} + \alpha h) \geq J (\tilde{y}) = \Phi(0) \ \Longrightarrow + F = (y + y')^2 \qquad \frac{\d F}{\d y} = 2(y + y') \qquad \frac{\d F}{\d y'} = 2(y + y') $$ - $\Longrightarrow$ т. $\alpha = 0 $ --- точка локального мінімуму $\Phi (\alpha). $ Тому: $$ - 0 = \Phi'(0) = \delta J(\tilde{y}, h) + \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d}x } \frac{\d F}{\d y'} = 0, \ \ y + y' - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} (y + y') = 0 + $$ + $$ + y + y' - y' - y'' = 0 \ \ \Longrightarrow \ \ y'' - y = 0 \textit{ --- рівняння Ейлера.} + $$ + Отримали ЛОР 2-го порядку. Складемо характеристичне рівняння: + $$ + \lambda^2 - 1 = 0 \ \Longrightarrow \ \lambda= \pm 1 \ \Longrightarrow \ y(x) = C_1 + e^x + C_2 e^{-x} \text{-- сімейство екстремалей.} + $$ + \item Знаходимо допустові екстремалі: + $$ + \begin{array}{l c c c} + y(0) = 1 : & 1 = C_1 e^0 + C_2 e^0 & \Longrightarrow & C_1 + C_2 = 1\\ + y(1) = 0 : & 0 = C_1 e^{1} + C_2 e^{-1} & \Longrightarrow & C_1 + C_2e^{-2} = 0\\ + \end{array} \Rightarrow + \begin{cases} + C_1 + C_2 = 1\\ + C_1 + C_2e^{-2} = 0 + \end{cases} + $$ + $$ + C_2 (e - e^{-1}) = e \quad \Longrightarrow \quad C_2 = \frac{e}{e - e^{-1}} \quad \Longrightarrow \quad C_1 = - \frac{1}{e ( e - e ^{-1})} + $$ + $$ + \ty (x) = - \frac{1}{e ( e - e ^{-1})} e^{x} + \frac{e}{e - e^{-1}} e^{-x} = \frac{1}{e - e^{-1}} \left( - e^{x-1} + e^{-x +1} \right) = - \frac{\sh(x-1)}{\sh(1)} + $$ + Отримали $- \frac{\sh(x-1)}{\sh(1)}$ --- допустима екстремаль. + \item Перевірка. Перевіряємо, чи забезпечує $\ty (x) $ екстремум задачі.\\ + $ + \forall h \in C ^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0: + $ + $$ + J(\ty + h ) - J(\ty) = \int\limits_{0}^{1}{ ((\ty + h) + (\ty' + h'))^2 \mathrm{d}x} - \int\limits_{0}^{1}{ + (\ty + \ty')^2 \mathrm{d}x + } = + $$ + $$ + = \int\limits_{0}^{1}{ (\ty + h)^2 + 2 (\ty + h) (\ty' + h') + (\ty' + h')^2 \mathrm{d} x} - \int\limits_{0}^{1}{ \ty^2 + 2 \ty\ty' + (\ty')^2 \mathrm{d}x} = + $$ + $$ + = \left| \textit{розкриваючи дужки} \right| = \int\limits_{0}^{1}{ h^2 + (h')^2 + 2 (\ty + \ty') h + 2(\ty + \ty')h' \mathrm{d} x } \oeq + $$ + $$ + \left( \begin{gathered} + \text{ Візьмемо частинами:} \\ + \int\limits_{0}^{1}{ (\ty + \ty')h' \mathrm{d}x} = \left| \begin{gathered} + (\ty + \ty') = u \\ + (\ty' + \ty'' ) = \mathrm{d} u + \end{gathered} \ \begin{gathered} + h' = v' \\ + h = v + \end{gathered} \right| = \ \\ + = \underbrace{(\ty + \ty')h \bigg|_{0}^{1}}_{ = 0 \ \Leftarrow \ h(0)=h(1)=0 } - \int\limits_{0}^{1}{(\ty' + \ty'' )h \mathrm{d}x} + \end{gathered} \right) + $$ + $$ + \oeq \int\limits_{0}^{1}{h^2 + (h')^2 + \underbrace{2 (\ty + \ty' - \ty' - \ty'')}_{=0 \ \Leftarrow \ \ty = \ty'' (\text{з р-ня Ейлера})h} \mathrm{d}x} = + $$ + $$ + = \int\limits_{0}^{1}{ (h^2 + (h')^2)\mathrm{d}x} \geq 0 \qquad + \forall h \in C^1[a,b] : h(0) = h(1) = 0 + $$ + + Отримали: \fbox{$\ty(x) = -\frac{\sh(x-1)}{\sh(1)} $ --- слабкий глобальний мінімум функціоналу.} +\end{enumerate} + +\subsection{Задача про брахісторону} +Знайти криву, по якій матеріальна точка скотиться найшвидше, нехтуюч тертям та опорою середовища. +Нехай $A$ - точка початку координат, т. $B (x_1, y_1)$. +$$ +\begin{gathered} + \includegraphics[scale=0.2]{assets/lectures_part_3-91d0349d.png} +\end{gathered} +\qquad \quad +\begin{gathered} +U(x) = \frac{\mathrm{d} s}{ \mathrm{d} t} \ \Longrightarrow \ \mathrm{d}t = \frac{\mathrm{d} s}{U(x)}\\ +\mathrm{d} s = \sqrt{1 + (y')^2} \mathrm{d} x\\ +\text{Закон збереження енергії:}\\ +\frac{mv^2}{2} = mgy \ \Longrightarrow \ v = \sqrt{2gy} \\ +\mathrm{d}t = \dfrac{\sqrt{1 + (y')^2} \mathrm{d} x}{\sqrt{2gy}} +\end{gathered} +$$ +Отримали математичну постановку задачі: +$$ +\begin{dcases} + t = \frac{1}{2g} \int\limits_{0}^{x_1}{ \sqrt{ \frac{1+ (y')^2}{y} } \mathrm{d} x} \to \mathrm{extr}\\ + y(0) = 0 \qquad \quad y(x_1) = y_1 +\end{dcases} +$$ +Класичне рівняння Ейлера надто складне для даної задачі. +\begin{boxlema} + Якщо $F(x,y,y') = F(y, y')$, то рівняння Ейлера набуває наступного вигляду: + $$ + \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \left( F - y' \frac{\d F}{ \d y'} \right) = 0 $$ +\end{boxlema} +\begin{proof} + Розглядаємо рівняння Ейлера: + $$ + \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} \right) = 0 + $$ +$$ +{ \everymath={\displaystyle} +\begin{array}{c c l} +\frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \left( F (y, y') - y' \frac{\d F}{\d y} \right) & = &\frac{\d F}{\d y} \cdot y' + +\frac{\d F}{\d y} \cdot y'' - y'' \frac{\d F}{\d y} - y' \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} \right) =\\ +\ & = & 0 + y' \underbrace{\left(\frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} \right) \right)}_{=0} = 0 +\end{array}} + $$ \end{proof} -\input{lectures_recent} +$$ +\frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( F - y' \frac{\d F}{\d y'} \right) = 0 \quad \Longrightarrow \quad +F - y' \frac{\d F}{\d y'} = C \quad \Longrightarrow \quad F = \sqrt{ \frac{1 + (y')^2}{y} } +$$ + +$$ +\frac{\d F }{\d y'} = \frac{1}{\sqrt{y}} \cdot \frac{2 y'}{2 \sqrt{1 + (y')^2}} = \frac{y'}{\sqrt{y (1 + y')^2}} +$$ +Маємо: +$$ +\sqrt{ \frac{1 + (y')^2}{y} } - \frac{(y')^2}{\sqrt{y (1 + y')^2}} = C +$$ +Домножимо ліву та праву і праву частину на $\sqrt{y(1 + (y')^2)}$: +$$ +1 + (y')^2 - (y')^2 = C \sqrt{y(1 + (y')^2)}, \ \ y(1 + (y')^2) = C_1 \text{, де } C_1 = \frac{1}{C^2} +$$ +Отримали рівняння, нерозв'язне відносно похідної: +$$ +y = \frac{C_1}{ 1 + (y')^2} +$$ +Параметризація: +$$ +x = x \qquad y' = \ctg{p} \qquad p\text{ -- параметр}, \ y = \frac{C_1}{ 1 + \ctg^2{p}} = C_1 \cdot \sin^2{p}, \ dy = y'dx +$$ +$$ +2 C_1 \sin{p} \cos{p} \mathrm{d} p = \frac{\cos{p}}{\sin{p}} \mathrm{d}x, \ \ 2 C_1 \sin^2{p} \mathrm{d} p = \mathrm{d}x, \ \ C_1 (1 - \cos{( 2p)}) \mathrm{d} p = \mathrm{d} x +$$ +$$ +\begin{dcases} + x = C_1 ( p - \frac{ \sin{(2p)}}{2} ) + C_2\\ + y = C_1 \sin^2{p} +\end{dcases} +\quad \Longrightarrow \quad +\begin{dcases} + \text{Параметризоване рівняння циклоїди:}\\ + x = \frac{C_1}{2} ( 2p - \sin{(2p)} ) + C_2\\ + y = \frac{C_1}{2} ( 1 - \cos{(2p)}) +\end{dcases} +$$ + +Оскільки $y(0) = 0 \Longrightarrow C_2 = 0$. $C_1$ знаходимо з умови $y(x_1) = y_1$. + + +\section{Лекція 7} +\subsection{Задча з вільним кінцем} +Нехай $a, b \in \mathrm{R}, a < b$ -- задачі числа, $F(x, y, p) \in C^2([a, b] \times \mathrm{R}^2)$ -- задана функція. Розглянемо інтеграл: $$J(y) = \int\limits_{a}^{b}F(x, y(x), y'(x))\mathrm{d}x$$ +На множині функцій: $$ M = \{ y \in C^1[a, b] \ | \ y(a = A)\}, \text{ де } A \in \mathrm{R} \text{ -- задане число} $$ +Функції $y \in M$ -- допустимі функції. + +\defo Допустима фунція $\tilde{y}(x) \in M$ забезпечує слабкий локальний min(max) функціоналу $J(y)$ на $M$, якщо $\exists \delta > 0 : \forall y \in M ||y - \tilde{y}||_{C^1[a, b]} < \delta$ справедливо, що $J(y) \geq (\leq) J(\tilde{y})$. Якщо нерівність виконується для $\forall y \in M$, то допустима функція $\tilde{y} \in M$ забезпечує глобальний min(max) функціоналу $J(y)$ на $M$. + +\defo Задач пошуку слабкого локального (глобального) екстремуму функціоналу $J(y)$ на $M$ називається задачею з вільним кінцем. + %\input{lectures_recent} \end{document} diff --git a/Stability theory/lectures_recent.tex b/Stability theory/lectures_recent.tex index c7a75ba..e69de29 100644 --- a/Stability theory/lectures_recent.tex +++ b/Stability theory/lectures_recent.tex @@ -1,331 +0,0 @@ -\def\ty{\tilde{y}} -\def\sh{\mathrm{sh}} -\def\ch{\mathrm{ch}} - -\begin{remark} - Дана теорема є незручною для розв'язання задач. Для того, щоб встановити більш зручну теорему, потрібна \textit{Лема Лагранжа}. -\end{remark} - -\begin{lema} - Якщо $f\in C[a,b]$ і $ \int\limits_{a}^{ b}{f(x)h(x) \mathrm{d}x} =0\ :\ - \forall h \in C^1[a, b] : h(a) = h(b) = 0 - $, - $$ - \textbf{Тоді:} \qquad f(x) = 0 \ \ \forall x \in [a,b] - $$ -\end{lema} -\begin{proof} - Припустимо від супротивного, що $\exists x_0 \in [a,b] : f(x_0) \neq 0.$ Візьмемо $f(x_0)>0$. Оскільки $f \in C[a,b]$, то існує окіл цієї точки: $O_{\varepsilon } (x_0) = (x_0 - \varepsilon , x_0 + \varepsilon )$ такий, що: $\forall x \in O_{\varepsilon }$. Візьмемо: - $$ - h(x) = \begin{cases} - (x-(x_0 -\varepsilon ))^2(x-(x_0 +\varepsilon ))^2, & x \in O_{\varepsilon};\\ - 0, & x \notin O_{\varepsilon}. - \end{cases} \quad \begin{gathered} - \includegraphics[scale=0.17]{assets/lectures_recent-91d0043b.png} - \end{gathered} - $$ - Тоді $h(x) \in C^1 [a,b], h(a) = h(b) = 0$. При цьому: - $$ - 0 = \int\limits_{a}^{b}{f(x)h(x) \mathrm{d}x} = \int\limits_{x_0 + \varepsilon}^{ x_0 - \varepsilon}{\underbrace{f(x) h(x)}_{ > 0 \text{ за прип.}}\mathrm{d} x } > 0 - $$ - Отримали протирічча $0 > 0$. -\end{proof} -\begin{boxteo} - Нехай $F(x,y,p) \in C^2([a,b] \times \mathbb{R}^2)$ - задана функція.\\ Нехай допустима функція $\tilde{y} \in C^2[a,b]$ є розв'язком найпростішої з.в.ч.\\ - Тоді $\tilde{y}(x)$ задовільняє рівняння Ейлера на $[a,b]$: - $$ - \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \frac{\d F}{\d y'} =0 - $$ -\end{boxteo} -\newpage -\begin{proof} -Нехай $\tilde{y} \in C^2[a,b]$ є розв'язком найпростішої з.в.ч. Тоді: -$$ -\delta J(\tilde{y}, h) = 0 \qquad \forall h \in C^1 [a,b] : h(a) = h(b) = 0 -$$ -$$ -0 = \delta J(\tilde{y}, h) = \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d}\alpha} J(\tilde{y} + \alpha h) \vline_{\alpha=0} = - \int\limits_{a}^{b}{ \frac{\d F}{\d y} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h(x) + \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h'(x) - } =$$$$= \left| -\begin{gathered} - u = \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}')\\ - du = \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \right) -\end{gathered} \ \ -\begin{gathered} - dv = h' (x ) \mathrm{d}x \\ - v = h(x) -\end{gathered} - \right| = \int\limits_{a}^{b}{ \frac{\d F}{\d y} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h(x) \mathrm{d} x} + -$$ -$$ -+ \underbrace{ \left. \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \cdot h(x) \right|_{a}^b}_{ = 0 \ \Leftarrow \ h(b) = h(a) = 0} - \int\limits_{a}^{ b}{\frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \right) \cdot h(x) \mathrm{d} x} = -$$ -$$ - = \int\limits_{a}^{b}{ \left[ - \frac{\d F}{\d y} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') - - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} (x, \tilde{y}, \tilde{y}') \right) - \right]\cdot h(x) \mathrm{d} x} = 0 -$$ -$$ -\forall h \in C^1[a,b] : h(a) = h(b) = 0 \xRightarrow{\text{лема Лагранжа}} \text{ р-ня Ейлера.} -$$ -\end{proof} -\begin{defo} - Розв'язки рівняння Екйлера називаються \textbf{екстремалями} функціоналу $J(y)$. Екстремалі, які є допустимими функціями, називаютсья \textit{допустимими екстремалями}. Саме серед допустимих екстремалей слід шукати розв'язок НЗВЧ. -\end{defo} -\begin{remark} - Умови $\tilde{y} \in C^2[a,b] , F\in C^2 \left( [a,b] \times \mathbb{R}^2 \right)$ накладені з метою спростити доведення (щоб ''узаконити'' інтегрування частинами). Насправді, твердження теореми буде вірним і для неперервно-диференційованих функцій. -\end{remark} -\begin{example} - $$ - \begin{dcases} - \int\limits_{0}^{ 1}{(y'(x))^2 \mathrm{d} x} \to \mathrm{extr};\\ - y(0) = 0 \qquad y(1) = 1. - \end{dcases} - $$ - \begin{enumerate} - \item Складаємо і розв'язуємо рівняння Ейлера: - $$ - \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{ \mathrm{d} x} \frac{\d F}{\d y'} = 0 - $$ - $$ - F(x,y,y') = (y')^2 \qquad \frac{\d F}{\d y} = 0 \qquad \frac{\d F}{\d y'} = 2y' - $$ - $$ - \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \frac{\d F}{ \d y'} = \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} (2 y') = 2 y'' \ \Longrightarrow \ - 0 - 2y'' = 0 \ \Longrightarrow \ \fbox{$y'' = 0$} - $$ - Отримали рівняння Ейлера. Двічі інтегруємо: - $$ - y = C_1 x + C_2 \text{ --- сімейство екстремалей.} - $$ - \item Знаходимо допустимі екстремалі. - $$ - y(0) = 0 \ \Rightarrow \ 0 = C_1 \cdot 0 + C_2 \ \Rightarrow \ C_2 = 0 - $$ - $$ - y(1) = 1 \ \Rightarrow \ 1 = C_1 \cdot 1 \ \Rightarrow \ C_1 = 1 - $$ - $$ - \tilde{y}(x) = x \text{ --- допустима екстремаль.} - $$ - \item Перевіряємо, чи досягаєтся в $\tilde{y} (x)\ \mathrm{extr}$ функціоналу $J(y)$:\\ - $ - \forall h \in C^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0 - $ розглядаємо $J(\tilde{y} + h) - J(\tilde{y})$.\\ - \end{enumerate} - - \newpage - - \begin{itemize} - \item Якщо $J(\tilde{y}+ h) - J(\tilde{y}) \geq 0 \ \ \forall h \in C^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0$ принаймі з деякого околу $||h||_{C^1 [0,1]} < \delta$, то $\tilde{y} (x) $ забезпечує слабкий локальний мінімум функціоналу. - \item Якщо $J(\tilde{y}+ h) - J(\tilde{y}) \geq 0 \ \ \forall h \in C^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0$, то $\tilde{y} (x) $ забезпечує слабкий глобальний мінімум функціоналу. - \item Якщо нерівність виконується з протилежним знаком ($ \leq 0$), то досягається максимум (локальний або глобальний). - \item Якщо різниця функціоналів знакозмінна, то extr не досягається. - \end{itemize} - Маємо: - $$ - J(\tilde{y} + h) - J(\tilde{y}) = \int\limits_{0}^{1}{ (\tilde{y}' + h')^2 \mathrm{d}x} - \int\limits_{0}^{ 1}{ (\ty')^2 \mathrm{d} x} = - $$ - $$ - = \int\limits_{0}^{ 1}{ (\ty')^2 + 2 \ty'h' + h'^2 - (\ty')^2 \mathrm{d}x} \oeq - $$ - $$ - \left( \int\limits_{0}^{1}{ \ty' h'} = \left| \begin{gathered} - \ty' = u\\ - \ty'' = \mathrm{d}u - \end{gathered}\ \ \begin{gathered} - h' = v' \\ - h = v - \end{gathered} \right| = \ty' h\bigg|_0^1 - \int\limits_{0}^{1}{ \ty'' h \mathrm{d}x} = 0 \right) - $$ - $$ - \oeq \int\limits_{0}^{1}{ (h')^2 \mathrm{d}x} \geq \quad \forall h \in C^1[0,1] : h(0) = h(1) = 0 \Longrightarrow \fbox{сл. глобальний мінімум.} - $$ -\end{example} -\newpage -\begin{example} - $$ - \begin{dcases} - J(y) = \int\limits_{0}^{1}{ (y + y')^2 \mathrm{d} x} \to \mathrm{extr}\\ - y(0) = 1 \qquad y(1) = 0 - \end{dcases} - $$ -\end{example} -\begin{enumerate} - \item Складаємо і розв'язуємо рівняння Ейлера: - $$ - F = (y + y')^2 \qquad \frac{\d F}{\d y} = 2(y + y') \qquad \frac{\d F}{\d y'} = 2(y + y') - $$ - $$ - \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d}x } \frac{\d F}{\d y'} = 0 - $$ - $$ - y + y' - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} (y + y') = 0 - $$ - $$ - y + y' - y' - y'' = 0 \ \ \Longrightarrow \ \ y'' - y = 0 \textit{ --- рівняння Ейлера.} - $$ - Отримали ЛОР 2-го порядку. Складемо характеристичне рівняння: - $$ - \lambda^2 - 1 = 0 \ \Longrightarrow \ \lambda= \pm 1 \ \Longrightarrow \ y(x) = C_1 + e^x + C_2 e^{-x} \text{-- сімейство екстремалей.} - $$ - \item Знаходимо допустові екстремалі: - $$ - \begin{array}{l c c c} - y(0) = 1 : & 1 = C_1 e^0 + C_2 e^0 & \Longrightarrow & C_1 + C_2 = 1\\ - y(1) = 0 : & 0 = C_1 e^{1} + C_2 e^{-1} & \Longrightarrow & C_1 + C_2e^{-2} = 0\\ - \end{array} \Rightarrow - \begin{cases} - C_1 + C_2 = 1\\ - C_1 + C_2e^{-2} = 0 - \end{cases} - $$ - $$ - C_2 (e - e^{-1}) = e \quad \Longrightarrow \quad C_2 = \frac{e}{e - e^{-1}} \quad \Longrightarrow \quad C_1 = - \frac{1}{e ( e - e ^{-1})} - $$ - $$ - \ty (x) = - \frac{1}{e ( e - e ^{-1})} e^{x} + \frac{e}{e - e^{-1}} e^{-x} = \frac{1}{e - e^{-1}} \left( - e^{x-1} + e^{-x +1} \right) = - \frac{\sh(x-1)}{\sh(1)} - $$ - Отримали $- \frac{\sh(x-1)}{\sh(1)}$ --- допустима екстремаль. - \item Перевірка. Перевіряємо, чи забезпечує $\ty (x) $ екстремум задачі.\\ - $ - \forall h \in C ^1 [0,1] : h(0) = h(1) = 0: - $ - $$ - J(\ty + h ) - J(\ty) = \int\limits_{0}^{1}{ ((\ty + h) + (\ty' + h'))^2 \mathrm{d}x} - \int\limits_{0}^{1}{ - (\ty + \ty')^2 \mathrm{d}x - } = - $$ - $$ - = \int\limits_{0}^{1}{ (\ty + h)^2 + 2 (\ty + h) (\ty' + h') + (\ty' + h')^2 \mathrm{d} x} - \int\limits_{0}^{1}{ \ty^2 + 2 \ty\ty' + (\ty')^2 \mathrm{d}x} = - $$ - $$ - = \left| \textit{розкриваючи дужки} \right| = \int\limits_{0}^{1}{ h^2 + (h')^2 + 2 (\ty + \ty') h + 2(\ty + \ty')h' \mathrm{d} x } \oeq - $$ - $$ - \left( \begin{gathered} - \text{ Візьмемо частинами:} \\ - \int\limits_{0}^{1}{ (\ty + \ty')h' \mathrm{d}x} = \left| \begin{gathered} - (\ty + \ty') = u \\ - (\ty' + \ty'' ) = \mathrm{d} u - \end{gathered} \ \begin{gathered} - h' = v' \\ - h = v - \end{gathered} \right| = \ \\ - = \underbrace{(\ty + \ty')h \bigg|_{0}^{1}}_{ = 0 \ \Leftarrow \ h(0)=h(1)=0 } - \int\limits_{0}^{1}{(\ty' + \ty'' )h \mathrm{d}x} - \end{gathered} \right) - $$ - $$ - \oeq \int\limits_{0}^{1}{h^2 + (h')^2 + \underbrace{2 (\ty + \ty' - \ty' - \ty'')}_{=0 \ \Leftarrow \ \ty = \ty'' (\text{з р-ня Ейлера})h} \mathrm{d}x} = - $$ - $$ - = \int\limits_{0}^{1}{ (h^2 + (h')^2)\mathrm{d}x} \geq 0 \qquad - \forall h \in C^1[a,b] : h(0) = h(1) = 0 - $$ - - Отримали: \fbox{$\ty(x) = -\frac{\sh(x-1)}{\sh(1)} $ --- слабкий глобальний мінімум функціоналу.} -\end{enumerate} -\subsection{Задача про брахісторону} -Знайти криву, по якій матеріальна точка скотиться найшвидше, нехтуюч тертям та опорою середовища. -Нехай т. $A$ - т. початку координат. т. $B (x_1, y_1)$. -$$ -\begin{gathered} - \includegraphics[scale=0.2]{assets/lectures_part_3-91d0349d.png} -\end{gathered} -\qquad \quad -\begin{gathered} -U(x) = \frac{\mathrm{d} s}{ \mathrm{d} t} \ \Longrightarrow \ \mathrm{d}t = \frac{\mathrm{d} s}{U(x)}\\ -\mathrm{d} s = \sqrt{1 + (y')^2} \mathrm{d} x\\ -\text{Закон збереження енергії:}\\ -\frac{mv^2}{2} = mgy \ \Longrightarrow \ v = \sqrt{2gy} \\ -\mathrm{d}t = \dfrac{\sqrt{1 + (y')^2} \mathrm{d} x}{\sqrt{2gy}} -\end{gathered} -$$ -Отримали математичну постановку задачі: -$$ -\begin{dcases} - t = \frac{1}{2g} \int\limits_{0}^{x_1}{ \sqrt{ \frac{1+ (y')^2}{y} } \mathrm{d} x} \to \mathrm{extr}\\ - y(0) = 0 \qquad \quad y(x_1) = y_1 -\end{dcases} -$$ -Класичне рівняння Ейлера надто складне для даної задачі. -\begin{lema} - Якщо $F(x,y,y') = F(y, y')$, то рівняння Ейлера набуває вигляду: - $$ - \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \left( F - y' \frac{\d F}{ \d y'} \right) = 0 - $$ -\end{lema} -\begin{proof} - Розглядаємо рівняння Ейлера: - $$ - \frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} \right) = 0 - $$ -$$ -{ \everymath={\displaystyle} -\begin{array}{c c l} -\frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \left( F (y, y') - y' \frac{\d F}{\d y} \right) & = &\frac{\d F}{\d y} \cdot y' + -\frac{\d F}{\d y} \cdot y'' - y'' \frac{\d F}{\d y} - y' \frac{\mathrm{d}}{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} \right) =\\ -\ & = & 0 + y' \underbrace{\left(\frac{\d F}{\d y} - \frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( \frac{\d F}{\d y'} \right) \right)}_{=0} = 0 -\end{array}} - $$ -\end{proof} - -$$ -\frac{\mathrm{d} }{\mathrm{d} x} \left( F - y' \frac{\d F}{\d y'} \right) = 0 \quad \Longrightarrow \quad -F - y' \frac{\d F}{\d y'} = C -$$ -$$ -F = \sqrt{ \frac{1 + (y')^2}{y} } -$$ -$$ -\frac{\d F }{\d y'} = \frac{1}{\sqrt{y}} \cdot \frac{2 y'}{2 \sqrt{1 + (y')^2}} = \frac{y'}{\sqrt{y (1 + y')^2}} -$$ -Маємо: -$$ -\sqrt{ \frac{1 + (y')^2}{y} } - \frac{(y')^2}{\sqrt{y (1 + y')^2}} = C -$$ -Домножимо ліву та праву і праву частину на $\sqrt{y(1 + (y')^2)}$: -$$ -1 + (y')^2 - (y')^2 = C \sqrt{y(1 + (y')^2)} -$$ -$$ -y(1 + (y')^2) = C_1 \text{, де } C_1 = \frac{1}{C^2} -$$ -Отримали рівняння, нерозв'язне відносно похідної: -$$ -y = \frac{C_1}{ 1 + (y')^2} -$$ -Параметризація: -$$ -x = x \qquad y' = \ctg{p} \qquad p\text{ -- параметр.} -$$ -$$ -y = \frac{C_1}{ 1 + \ctg^2{p}} = C_1 \cdot \sin^2{p} -$$ -$$ -dy = y'dx -$$ -$$ -2 C_1 \sin{p} \cos{p} \mathrm{d} p = \frac{\cos{p}}{\sin{p}} \mathrm{d} x -$$ -$$ -2 C_1 \sin^2{p} \mathrm{d} p = \mathrm{d} x -$$ -$$ -C_1 (1 - \cos{( 2p)}) \mathrm{d} p = \mathrm{d} x -$$ -$$ -\begin{dcases} - x = C_1 ( p - \frac{ \sin{(2p)}}{2} ) + C_2\\ - y = C_1 \sin^2{p} -\end{dcases} -$$ -$$\begin{dcases} - \text{Параметризоване рівняння циклоїди:}\\ - x = \frac{C_1}{2} ( 2p - \sin{(2p)} ) + C_2\\ - y = \frac{C_1}{2} ( 1 - \cos{(2p)}) -\end{dcases} -$$ -Оскільки $y(0) = 0 \Longrightarrow C_2 = 0$. -$C_1$ знаходимо з умови $y(x_1) = y_1$.