Kaynak: http://paulgraham.com/conformism.html
Yazar: Paul Graham
Çeviren: Zeynep Evecen
Temmuz 2006
İnsanları sınıflandırmanın en açıklayıcı yollarından bir tanesi de konformistliklerinin saldırganlığı ve derecesidir. Bir kartezyan-koordinat sistemi hayal edin, yatay ekseninin solunda gelenksel fikirliler sağında ise yenilikçi fikirliler olsun. Dikey eksenindeyse en altta pasif en üstte agresifler olsun. Burada ortaya çıkan dört çeyrek, dört tür insanı tanımlar. Üst soldan başlayıp saat yönünün tersine doğru gidersek: agresif geleneksel fikirliler, agresif yenilikçi fikirliler, pasif yenilikçi fikirliler, agresif yenilikçi fikirliler.
Bu dört tür insanı çoğu toplulukta bulacağınızı düşünüyorum ve bence hangi insanın hangi çeyrekte bulunduğu toplumlarında yaygın olan inançlardan çok kendi kişiliklerine bağlıdır. [1]
Küçük çocuklar bu iki noktayı kanıtlar nitelikte kanıtlar sunuyorlar. İlk okula giden her hangi biri bu dört tipi de görmüştür. Okul kurallarının keyfi olması da, insanların içinde bulunduğu çeyreğin kurallardan çok onlara bağlı olduğunun kanıtıdır.
Üst soldaki çocuklar, agresif gelenksel fikirliler, ispiyonculardır. Onlar kurralların sadece uyulması gerekn şeyler olduğuna değil, aynı zamanda kurallara uymayanların da cezalandırılması gerektiğine inanırlar.
Alt soldaki çocuklar, pasif gelenksel fikirliler, koyunlardır. Kurallara dikkatlice uyarlar, fakat biri kuralları çiğnedimi ilk verdikleri tepki kuralı çiğneyenin cezalandırılmasından korkmak olur, onun cezalandırıldığından emin olmak değil.
Alt sağdaki çocuklar, pasif yenilikçi fikirliler, hayalperestlerdir. Kuralları çok önemsemezler, hatta kuralların ne olduğundan bile tam emin değillerdir.
Sağ üstteki çocuklar, agresif yenilikçi fikirliler, yaramazlardır. Bir kural gördüklerinde ilk verdikleri tepki onu sorgulamaktır. Hatta onlara ne yapacağını söylemek, onları denilen şeyin tersini yapmaya yönlendirir.
Konformizmi ölçerken tabii ki çocukların büyüdüğünü göz önüne alarak değerlendirmelisiniz. Çünkü daha küçük çocuklar için kuralları yetişkinler koyar, ama büyüdükçe kuralları koyanlar çocuğun yaşıtları olur. Yani okul kurallarına uymayan bir grup ergen yenilikçi fikirli değilidir; hatta tam tersidir.
Yetişkinlikteyse dört insan türünü çağrışım yaparak tanıyabiliriz. Agresif geleneksel fikirlilerin çağrısı "Crush <grup_dışı>!" (Bir değişkenden sonra ünlem işareti görmek oldukça endişe verici, ancak agresif geleneksel fikirlilerin tüm sorunu budur.) Pasif gelenksel fikirlilerin çağrısı "Elalem ne der?" olsun. Pasif yenilikçi fikirlilerin çağrısı "Herkesinki kendine". Ve agresif yenilikçi fikirlilerinki de "Eppur si muove. (En azından haraket ediyor.)"
Bu dört tür toplumda eşit olarak dağılmamış. Agresiften çok pasif insanlar var ve yenilikçi fikirlilerden çok daha fazla geleneksel fikirliler var. Yani pasif gelenksel fikirliler en büyük, agresif yenilikçi fikirlilerse en küçük grup.
Bir kişinin hangi çeyrekte olduğu kuralların doğasından çok o kişinin karakteriyle ilgili olduğu için, çok farklı toplulluklarda yaşayıp aynı çeyrekte olan çok kişi var.
Robert George, Princeton'da profesör, son zamanlarda şöyle bir yazı yazdı:
"Bazen öğencilerime 'Köleliğin kaldırılmasından önce Amerika'nın güneyinde yaşasaydınız ve beyaz olsaydınız, köleliğe karşı tutumunuz ne olurdu?' diye soruyorum. Tahmin edin en diyorlar? Hepsi kölelik karşıtı olurmuş! Hepsi köleliğin ne kadar kötü olduğunu cesur bir şekilde söyler ve yorulmadan savunurmuş."
O bunu söylemek için çok nazik ama, tabiki savunmazlardı. Ve aslında, bizim varsayılan varsayımımız sadece öğrencilerinin ortalama olarak o zamanki gibi davranacakları değil, aynı zamanda bugün agresif bir şekilde geleneksel fikirlere sahip olanların da o zamanlar agresif bir şekilde geleneksel zihniyetli olacakları olmalıdır. Başka bir değişle, köleliğe karşı savaşmamak yanında köleliğin en sadık koruyucuları da olurlardı.
Önyargılıyım, kabul ediyorum, ama öyle görünüyor ki dünyadaki orantısız derecede fazla belanın nedeni agresif gelenksel fikirliler oldu, ve Aydınlanma Çağı'ndan' bu yana geliştirdiğimiz birçok şey, geri kalanımızı onlardan korumak için tasarlandı. Bilhassada, sapkınlık kavramının rafa kaldırılması ve yerine, her türlü farklı fikri, şu anda kabul edilemez olduğu düşünülenleri bile, işe yarayıp yaramadığını görmek için onları deneyenlere herhangi bir ceza verilmeksizin özgürce tartışma ilkesiyle değiştirilmesi.[2]
Peki neden yenilikçi görüşlülerin korunmaya ihityacı var ki? Çünkü bütün yeni fikirler onlarda. Mesela başarılı bir bilim insanı olmak için sadece doğru olmak yetmez. Herkes yanlışken bile doğru olmak zorundasındır. Geleneksel fikirli insanlar bunu yapamaz. Benzer sebeplerden dolayı, startup CEO'ları sadece yenilikçi fikirli değiller, agresif olarak yeniliçi fikirliler. Dolayısıyla, toplumların yalnızca geleneksel zihniyetli olanı uzak tutmaya yönelik geleneklere sahip oldukları ölçüde gelişmesi tesadüf değildir.[3]
Son bir kaç yıldır, çoğumuzun fark ettiği gibi, özgür düşünceyi koruyan geleneklerimiz zayıfladı. Bazıları aşırı tepki verdiğimizi söylüyor, onların düşüncelerinin kısıtlanmadığını veya kısıtlandığını ama bunun bir kişiden daha büyük nedenleri olduğunu söylüyorlar. Hemen ikinci bahaneyi yok edeceğim. Geleneksel fikirli olanlar üstün geldiklerinde, her zaman bunun kendilerinden daha büyük bir şeyin hizmetinde olduğunu söylerler. Her seferinde de bu kendilerinden büyük amaç alakasız, farklı şeyler olur.
İlk bahaneye gelirsek, yenilikçi fikirli olanların aşırı duyarlı olduğunu, özgür düşüncenin o kadar da zedelenmediğini düşünüyorsanız, bunun kararını yenilikçi fikirli değilseniz siz veremezsiniz. Fikirlerin önünün ne kadar kapatıldığını fikirleriniz yoksa bilemezsiniz. Ve sadece yenilkçi fikirliler uçlarda yaşar. Özellikle bu yüzden birinin fikirleri özgürce keşfedebilmesi konusundaki değişimlere bu kadar duyarlılardır. Bu kömür madenindeki kanaryalar onlar.
Gelenksel fikirliler her zaman, her fikrin önünü değil sadece kötü olan fikrilerin önünü kapamak istediklerini söylerler.
Sadece bu cümleden bile ne kadar tehlikeli bir oyun oynadıklarını anlayabilirsiniz. Ama yinede açalım. "Kötü" fikirleri bile tartışmabilmemizin 2 nedeni var.
Birincisi, hangi fikirlerin yasaklanacağına karar vermek için kullanılan herhangi bir süreçte hata yapılması kaçınılmazdır. Dahası, zeki olan hiç kimse bu tür bir işi üstlenmek istemeyeceği için aptallar tarafından yapılacaktır. Ve bu süreçte bir sürü hata olduğunda, süreç içinde bu hataları yapabilecek boşluklar gerek. Bu demek oluyor ki böyle bir durumda düşündüğünden çok daha az fikri yasaklaman gerkecek. Ama bu agresif geleneksel fikirliler için çok zor. Biraz insanların cezalandırılmasından hoşlandıkları -çocukken olduğu gibi- , biraz da birbirleriyle yarıştıkları için. Ortodoksluk uygulayıcıları, uçlardaki fikirlerin var olmasına izin vermezler. Çünkü bu fikirler diğer uygulayıcıların, ahlaki konularda karar verme alanında, onların bir üstüne çıkmasına olanak verir. Sonunda da hata için aradığımız boşluklar yerine tam tersini buluruz: tüm yasaklanabilir görünen fikirlerin yasaklandığı dibe giden bir yarış. [4]
Bir fikri yasaklamanın çok tehlikeli olmasının ikinci nedeniyse, fikirlerin birbirlerine göründüklerinden daha yakın olması. Yani bir konuyu yasaklamak sadece o konuyu yasaklamaktan ibaret olmuyor. Kısıtlamalar, yasaklanan konuyla ilişkili bütün konulara yayılır. Ve bu bir uç örnek değil. En iyi fikirler böyledir çünkü, köklerinden çok uzak alanlarda sonuçlar doğurur. Bazı fikirlerin yasaklandığı bir dünyada fikirlerin olması, köşesinde kömür madeni olan bir sahada futbol oyanamaya benzer. Sadece normalde oynayacağın oyunu oynamıyorsun, aynı zamanda şekli farklı olan bir sahada oynuyorsun. Aslında üstüne bastığın saha güvenli bile olsa oynadığın oyun çok daha bastırılmış oluyor.
Geçmişte yenilikçi fikirlilerin kendilerini koruma şekli kendi kurallarını koyabilecekleri yerde toplanmaktı. Önce mahkemelerde, dah asonra ise üniversitelerde... Fabrikaların neden bacasında iyi karbon filtersi varsa, veya ses stüdyolarında neden iyi ses yalıtımı varsa, insanların fikirleriyle çalıştığı yerlerde de özgür düşünceyi korumaya yönelik gelenekler var. En azından son bir kaç yılda, agresif geleneksel fikirlilerin zamanıyken üniversiteler bulunulabilecek en güvenli yerlerdi.
Bir sonraki geleneksel fikirlilerin yayılımının üniversitelere doğru olduğu talihsiz gerçeği yüzünden artık bu günümüz için geçerli olmayabilir. Bu 1980'lerin ortalarında başladı, 2000'lerde biraz söndü ama son zamanlarda sosyal medyanın da etkisiyle yine hız kazandı. Maalesef Silikon Vadisi'nin de sonu bu olacak. Silikon Vadisi'ni yönetenler yenilikçi fikirli olsa da, agresif geleneksel fikirlilere ancak hayal edebilecekleri bir araç verdiler.
Öte yandan, üniversitelerin özgür düşünce ruhundaki bu düşüş, yenilikçi fikirli olanların ayrılışının göstergesidir. 50 yıl önce profesör olan insanların artık yeni seçenekleri var. Şimdi Kantitatif Analizciler veya Start-up'lar olabililer. Bunlardan her hangi birinde başarılı olmak istiyorsan yenilikçi fikirli olmalısın. Eğer bu insanlar profesör olsalardı, akademik özgürlük için çok dah asert direnirlerdi. Yani belki yenilikçi fikirlilerin düşüşteki üniversiteleri terk etmesi biraz fazla kasvetlidir. Belki üniversiteler düşüştedir çünkü çoktan terk edilmiştir.[5]
Bu konu hakkında çok düşünmüş olmama rağmen, nasıl ilerleyeceğini tahmin edemiyorum. Bazı üniversiteler popüler olanı takip etmeyi bırakıp yenilikçi fikirlilerin toplanmak istediği yerler olarak mı kalacak? Veya yenilikçiler eninde sonunda üniversiteleri terk mi edcek? Eğer bu olursa kaybedeceklerimiz hakkında büyük endişelerim var.
Ama uzun vadede umutluyum. Yenilikçi fikirliler kendilerini koruma konusunda iyiler. Eğer varolan enstitüler sınırlı kalırsa onlar da yenilerini yaratır. Tabii bu biraz hayal gücü gerektirebilir, ne de olsa hayal gücü onların uzmanlık alanı.
[1] Tabiki insanların kişilikleri ikiye ayrılıyorsa bunun bir eksen üzerinde gösterilebileceğini ve bunun sonucunda oluşan dört çeyreğin kişilik türleri anlıyorum. Benim iddia ettiğim şey eksenlerin dik olduğu ve her ikisnde de önemli farklılıklar olduğu.
[2] Agresif gelenekçi fikirliler dünyadaki bütün sorundan sorumlu değil. Başka büyük bir kaynak onlara karizmatik görünerek güç kazanan liderler. Böyle bir liderle birlikte çok daha tehlikeli hale geliyorlar.
[3] Y Combinator'ı yönetirken geleneksel fikirlileri alındıracak bir şey yazmaktan hiç bir zaman çekinmedim. Eğer YC bir kurabiye satan şirketi olsaydı vermem gereken ahlaki bir karar olurdu. Çünkü geleneksel fikrililer de kurabiyeleri yiyor. Fakat geleneksel fikrililer start-up başlatmıyor. Bu yüzden onları YC'a başvurmaktan caydırdysam bunun tek etkisi bizi başvuru okumaktan kurtarması olacak.
[4] Bir konuda gelişme var: yasaklı fikirler hakkında konuşanlara ceza verilmesiyle ilgili daha az şiddetli konuşmalar geçiyor. Öldürülme konusunda birazcık da olsa tehlike var, en azından daha zengin ülkelerde. Agresif geleneksel fikirliler genellikle insanları işten kovdurmakla tatmin oluyorlar.
[5] Bir sürü profesör yenilikçi fikirli, özelikle matematik, ağır bilimler ve mühendislik gibi başarılı olmayı gerektiren alanlarda. Ama genel nüfusu öğrenciler daha iyi temsil ediyor, bu yüzden de çoğu gelenksel fikirli. Yani profesörler ve öğrenciler fikir ayrılığına vardığında, bu sadece nesil farkından değil aynı zamanda kişilik farklılığından da kaynaklanıyor.
July 2020
One of the most revealing ways to classify people is by the degree and aggressiveness of their conformism. Imagine a Cartesian coordinate system whose horizontal axis runs from conventional-minded on the left to independent-minded on the right, and whose vertical axis runs from passive at the bottom to aggressive at the top. The resulting four quadrants define four types of people. Starting in the upper left and going counter-clockwise: aggressively conventional-minded, passively conventional-minded, passively independent-minded, and aggressively independent-minded.
I think that you'll find all four types in most societies, and that which quadrant people fall into depends more on their own personality than the beliefs prevalent in their society. [1]
Young children offer some of the best evidence for both points. Anyone who's been to primary school has seen the four types, and the fact that school rules are so arbitrary is strong evidence that the quadrant people fall into depends more on them than the rules.
The kids in the upper left quadrant, the aggressively conventional-minded ones, are the tattletales. They believe not only that rules must be obeyed, but that those who disobey them must be punished.
The kids in the lower left quadrant, the passively conventional-minded, are the sheep. They're careful to obey the rules, but when other kids break them, their impulse is to worry that those kids will be punished, not to ensure that they will.
The kids in the lower right quadrant, the passively independent-minded, are the dreamy ones. They don't care much about rules and probably aren't 100% sure what the rules even are.
And the kids in the upper right quadrant, the aggressively independent-minded, are the naughty ones. When they see a rule, their first impulse is to question it. Merely being told what to do makes them inclined to do the opposite.
When measuring conformism, of course, you have to say with respect to what, and this changes as kids get older. For younger kids it's the rules set by adults. But as kids get older, the source of rules becomes their peers. So a pack of teenagers who all flout school rules in the same way are not independent-minded; rather the opposite.
In adulthood we can recognize the four types by their distinctive calls, much as you could recognize four species of birds. The call of the aggressively conventional-minded is "Crush !" (It's rather alarming to see an exclamation point after a variable, but that's the whole problem with the aggressively conventional-minded.) The call of the passively conventional-minded is "What will the neighbors think?" The call of the passively independent-minded is "To each his own." And the call of the aggressively independent-minded is "Eppur si muove."
The four types are not equally common. There are more passive people than aggressive ones, and far more conventional-minded people than independent-minded ones. So the passively conventional-minded are the largest group, and the aggressively independent-minded the smallest.
Since one's quadrant depends more on one's personality than the nature of the rules, most people would occupy the same quadrant even if they'd grown up in a quite different society.
Princeton professor Robert George recently wrote: I sometimes ask students what their position on slavery would have been had they been white and living in the South before abolition. Guess what? They all would have been abolitionists! They all would have bravely spoken out against slavery, and worked tirelessly against it. He's too polite to say so, but of course they wouldn't. And indeed, our default assumption should not merely be that his students would, on average, have behaved the same way people did at the time, but that the ones who are aggressively conventional-minded today would have been aggressively conventional-minded then too. In other words, that they'd not only not have fought against slavery, but that they'd have been among its staunchest defenders.
I'm biased, I admit, but it seems to me that aggressively conventional-minded people are responsible for a disproportionate amount of the trouble in the world, and that a lot of the customs we've evolved since the Enlightenment have been designed to protect the rest of us from them. In particular, the retirement of the concept of heresy and its replacement by the principle of freely debating all sorts of different ideas, even ones that are currently considered unacceptable, without any punishment for those who try them out to see if they work. [2]
Why do the independent-minded need to be protected, though? Because they have all the new ideas. To be a successful scientist, for example, it's not enough just to be right. You have to be right when everyone else is wrong. Conventional-minded people can't do that. For similar reasons, all successful startup CEOs are not merely independent-minded, but aggressively so. So it's no coincidence that societies prosper only to the extent that they have customs for keeping the conventional-minded at bay. [3]
In the last few years, many of us have noticed that the customs protecting free inquiry have been weakened. Some say we're overreacting — that they haven't been weakened very much, or that they've been weakened in the service of a greater good. The latter I'll dispose of immediately. When the conventional-minded get the upper hand, they always say it's in the service of a greater good. It just happens to be a different, incompatible greater good each time.
As for the former worry, that the independent-minded are being oversensitive, and that free inquiry hasn't been shut down that much, you can't judge that unless you are yourself independent-minded. You can't know how much of the space of ideas is being lopped off unless you have them, and only the independent-minded have the ones at the edges. Precisely because of this, they tend to be very sensitive to changes in how freely one can explore ideas. They're the canaries in this coalmine.
The conventional-minded say, as they always do, that they don't want to shut down the discussion of all ideas, just the bad ones.
You'd think it would be obvious just from that sentence what a dangerous game they're playing. But I'll spell it out. There are two reasons why we need to be able to discuss even "bad" ideas.
The first is that any process for deciding which ideas to ban is bound to make mistakes. All the more so because no one intelligent wants to undertake that kind of work, so it ends up being done by the stupid. And when a process makes a lot of mistakes, you need to leave a margin for error. Which in this case means you need to ban fewer ideas than you'd like to. But that's hard for the aggressively conventional-minded to do, partly because they enjoy seeing people punished, as they have since they were children, and partly because they compete with one another. Enforcers of orthodoxy can't allow a borderline idea to exist, because that gives other enforcers an opportunity to one-up them in the moral purity department, and perhaps even to turn enforcer upon them. So instead of getting the margin for error we need, we get the opposite: a race to the bottom in which any idea that seems at all bannable ends up being banned. [4]
The second reason it's dangerous to ban the discussion of ideas is that ideas are more closely related than they look. Which means if you restrict the discussion of some topics, it doesn't only affect those topics. The restrictions propagate back into any topic that yields implications in the forbidden ones. And that is not an edge case. The best ideas do exactly that: they have consequences in fields far removed from their origins. Having ideas in a world where some ideas are banned is like playing soccer on a pitch that has a minefield in one corner. You don't just play the same game you would have, but on a different shaped pitch. You play a much more subdued game even on the ground that's safe.
In the past, the way the independent-minded protected themselves was to congregate in a handful of places — first in courts, and later in universities — where they could to some extent make their own rules. Places where people work with ideas tend to have customs protecting free inquiry, for the same reason wafer fabs have powerful air filters, or recording studios good sound insulation. For the last couple centuries at least, when the aggressively conventional-minded were on the rampage for whatever reason, universities were the safest places to be.
That may not work this time though, due to the unfortunate fact that the latest wave of intolerance began in universities. It began in the mid 1980s, and by 2000 seemed to have died down, but it has recently flared up again with the arrival of social media. This seems, unfortunately, to have been an own goal by Silicon Valley. Though the people who run Silicon Valley are almost all independent-minded, they've handed the aggressively conventional-minded a tool such as they could only have dreamed of.
On the other hand, perhaps the decline in the spirit of free inquiry within universities is as much the symptom of the departure of the independent-minded as the cause. People who would have become professors 50 years ago have other options now. Now they can become quants or start startups. You have to be independent-minded to succeed at either of those. If these people had been professors, they'd have put up a stiffer resistance on behalf of academic freedom. So perhaps the picture of the independent-minded fleeing declining universities is too gloomy. Perhaps the universities are declining because so many have already left. [5]
Though I've spent a lot of time thinking about this situation, I can't predict how it plays out. Could some universities reverse the current trend and remain places where the independent-minded want to congregate? Or will the independent-minded gradually abandon them? I worry a lot about what we might lose if that happened.
But I'm hopeful long term. The independent-minded are good at protecting themselves. If existing institutions are compromised, they'll create new ones. That may require some imagination. But imagination is, after all, their specialty.
Notes
[1] I realize of course that if people's personalities vary in any two ways, you can use them as axes and call the resulting four quadrants personality types. So what I'm really claiming is that the axes are orthogonal and that there's significant variation in both.
[2] The aggressively conventional-minded aren't responsible for all the trouble in the world. Another big source of trouble is the sort of charismatic leader who gains power by appealing to them. They become much more dangerous when such leaders emerge.
[3] I never worried about writing things that offended the conventional-minded when I was running Y Combinator. If YC were a cookie company, I'd have faced a difficult moral choice. Conventional-minded people eat cookies too. But they don't start successful startups. So if I deterred them from applying to YC, the only effect was to save us work reading applications.
[4] There has been progress in one area: the punishments for talking about banned ideas are less severe than in the past. There's little danger of being killed, at least in richer countries. The aggressively conventional-minded are mostly satisfied with getting people fired.
[5] Many professors are independent-minded — especially in math, the hard sciences, and engineering, where you have to be to succeed. But students are more representative of the general population, and thus mostly conventional-minded. So when professors and students are in conflict, it's not just a conflict between generations but also between different types of people.
Thanks to Sam Altman, Trevor Blackwell, Nicholas Christakis, Patrick Collison, Sam Gichuru, Jessica Livingston, Patrick McKenzie, Geoff Ralston, and Harj Taggar for reading drafts of this.