precedence.xml

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<!-- EN-Revision: 43d07782b514d0c7a8487f2c74063739f302df8d Maintainer: nilgun Status: ready -->
<sect1 xml:id="language.operators.precedence">
 <title>İşleç Önceliği</title>
 <titleabbrev>İşleç Önceliği</titleabbrev>
 <para>
  İşleç önceliği iki ifadenin birbirine hangi sıkılıkta bağlı olduğunu
  belirtir. Örneğin, <literal>1 + 5 * 3</literal> ifadesinin sonucu 18 değil,
  16'dır. Çünkü, çarpma ("*") işlecinin önceliği toplama ("+") işlecinden
  yüksektir. Önceliği arttırmak için gerekirse parantezler kullanılabilir.
  Örneğin, <literal>(1 + 5) * 3</literal> ifadesinin sonucu 18 olacaktır.
 </para>
 <para>
  İşleçler eşit önceliğe sahip olduklarında aralarındaki ilişkiye işleçlerin
  gruplanışına göre karar verilir. Örneğin "-" isoldan ilişkilendirmelidir,
  dolayısıyla, <literal>1 - 2 - 3</literal> ifadesi
  <literal>(1 - 2) - 3</literal> olarak gruplanır ve <literal>-4</literal>
  olarak değerlendirlir. "=" ise sağdan ilişkilendirmelidir, dolayısıyla,
  <literal>$a = $b = $c</literal> ifadesi <literal>$a = ($b = $c)</literal>
  olarak gruplanır.  Özetle, soldan ilişkilendirme, ifadenin soldan sağa, sağdan
  ilişkilendirme ise sağdan sola değerlendirileceği anlamına gelir.
 </para>
 <para>
  İlişkisel olmayan eş öncelikli işleçler birbirlerinin ardından
  kullanılamazlar, örneğin <literal>1 &lt; 2 &gt; 1</literal> ifadesi PHP için
  uygun değilken <literal>1 &lt;= 1 == 1</literal> ifadesi uygundur. Sebebi
  <literal>==</literal> işlecinin <literal>&lt;=</literal> işlecinden daha az
  öncelikli olmasıdır.
 </para>
 <para>
  İlişkisellik sadece iki terimli (ve üç terimli) işleçler için anlamlıdır.
  Tek terimli işleçlerin önüne veya ardına ekleme yapıldığından bu fikir tek
  terimlilere uygulanabilir değildir. Örneğin, <literal>!!$a</literal>
  ifadesi sadece <literal>!(!$a)</literal> olarak gruplanabilir.
 </para>
 <para>
  Parantez kullanımı gerekli olmasa bile çoğunlukla kodun okunabilirliğini
  arttırır. Örtük işleç önceliğine ve ilişkiselliğine güvenmektense kodu
  açıkça gruplamak daha iyidir.
 </para>
 <para>
  Aşağıdaki listede işleçler en yüksek öncelikliden başlayıp en düşük
  öncelikliye doğru sıralanmışlardır. Aynı satırda yer alan işleçler
  eş öncelikli olup hangi sırada ele alınacaklarına değerlendirme sırasında
  karar verilir.
  <table>
   <title>İşleç Öncelikleri</title>
   <tgroup cols="2">
    <thead>
     <row>
      <entry>İlişkilendirme</entry>
      <entry>İşleçler</entry>
      <entry>Ek bilgi</entry>
     </row>
    </thead>
    <tbody>
     <row>
      <entry>(yok)</entry>
      <entry>
       <literal>clone</literal>
       <literal>new</literal>
     </entry>
      <entry><link linkend="language.oop5.cloning">clone</link> ve <link
      linkend="language.oop5.basic.new">new</link></entry>
     </row>
     <row>
      <entry>(yok)</entry>
      <entry><literal>**</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.arithmetic">aritmetik</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>sağdan</entry>
      <entry>
       <literal>+</literal>
       <literal>-</literal>
       <literal>++</literal>
       <literal>--</literal>
       <literal>~</literal>
       <literal>(int)</literal>
       <literal>(float)</literal>
       <literal>(string)</literal>
       <literal>(array)</literal>
       <literal>(object)</literal>
       <literal>(bool)</literal>
       <literal>@</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.arithmetic">aritmetik</link>
       (tek terimli <literal>+</literal> ve <literal>-</literal>),
       <link linkend="language.operators.increment">arttırım/eksiltim</link>,
       <link linkend="language.operators.bitwise">bitsel</link>,
       <link linkend="language.types.typecasting">tür
        çarpıtma</link>&listendand;
       <link linkend="language.operators.errorcontrol">hata denetimi</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>instanceof</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.type">Tür</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>(yok)</entry>
      <entry><literal>!</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.logical">mantıksal</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry>
       <literal>*</literal>
       <literal>/</literal>
       <literal>%</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.arithmetic">aritmetik</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry>
       <literal>+</literal>
       <literal>-</literal>
       <literal>.</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.arithmetic">aritmetik</link>
       (iki terimli <literal>+</literal> ve <literal>-</literal>),
       <link linkend="language.operators.array">dizi</link>&listendand;
       <link linkend="language.operators.string">dize</link> (PHP 8.0.0
       öncesinde <literal>.</literal>)
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry>
       <literal>&lt;&lt;</literal>
       <literal>&gt;&gt;</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.bitwise">bitsel</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>.</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.string">dize</link> (PHP 8.0.0
       öncesinde <literal>.</literal>)
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>yönsüz</entry>
      <entry>
       <literal>&lt;</literal>
       <literal>&lt;=</literal>
       <literal>&gt;</literal>
       <literal>&gt;=</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.comparison">karşılaştırma</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>yönsüz</entry>
      <entry>
       <literal>==</literal>
       <literal>!=</literal>
       <literal>===</literal>
       <literal>!==</literal>
       <literal>&lt;&gt;</literal>
       <literal>&lt;=&gt;</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.comparison">karşılaştırma</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>left</entry>
      <entry><literal>&amp;</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.bitwise">bitsel</link>&listendand;
       <link linkend="language.references">gönderimler</link></entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>^</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.bitwise">bitsel</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>|</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.bitwise">bitsel</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>&amp;&amp;</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.logical">mantıksal</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>||</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.logical">mantıksal</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>right</entry>
      <entry><literal>??</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.comparison.coalesce">null birleşimi</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>yönsüz</entry>
      <entry><literal>? :</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.comparison.ternary">üç terimli
       </link> (PHP 8.0.0 öncesinde soldan)
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>sağdan</entry>
      <entry>
       <literal>=</literal>
       <literal>+=</literal>
       <literal>-=</literal>
       <literal>*=</literal>
       <literal>**=</literal>
       <literal>/=</literal>
       <literal>.=</literal>
       <literal>%=</literal>
       <literal>&amp;=</literal>
       <literal>|=</literal>
       <literal>^=</literal>
       <literal>&lt;&lt;=</literal>
       <literal>&gt;&gt;=</literal>
       <literal>??=</literal>
      </entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.assignment">atama</link>
      </entry>
     </row>
      <row>
      <entry>(yok)</entry>
      <entry><literal>yield from</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="control-structures.yield.from">yield from</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>(yok)</entry>
      <entry><literal>yield</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="control-structures.yield">yield</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>(yok)</entry>
      <entry><literal>print</literal></entry>
      <entry><function>print</function></entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>and</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.logical">mantıksal</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>xor</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.logical">mantıksal</link>
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>soldan</entry>
      <entry><literal>or</literal></entry>
      <entry>
       <link linkend="language.operators.logical">mantıksal</link>
      </entry>
     </row>
    </tbody>
   </tgroup>
  </table>
 </para>
 <para>
  <example>
   <title>- Öncelik yönü</title>
   <programlisting role="php">
<![CDATA[
<?php
$a = 3 * 3 % 5; // (3 * 3) % 5 = 4
// üç terimli işlecin değerlendirilmesi C/C++ dillerinden farklıdır
$a = true ? 0 : true ? 1 : 2; // (true ? 0 : true) ? 1 : 2 = 2 (PHP 8.0.0 öncesi)

$a = 1;
$b = 2;
$a = $b += 3; // $a = ($b += 3) -> $a = 5, $b = 5
?>
]]>
   </programlisting>
  </example>
 </para>
 <para>
  İşleç önceliklerini ve işlem yönünü ifadeni gruplanışı belirler. PHP
  (genelde) ifadenin hangi sırayla değerlendirileceğini belirmez ve
  kodlamada özel bir değerlendirme sırası kabulünden kaçınılmalıdır.
  Çünkü davranış PHP'nin sürümleri arasında farklı olabildiği gibi
  sarmalayan koda bağlı olarak da değişebilir.
  <example>
   <title>- Tanımsız değerlendirme sırası</title>
   <programlisting role="php">
<![CDATA[
<?php
$a = 1;
echo $a + $a++; // 2 veya 3 basabilir

$i = 1;
$array[$i] = $i++; // indis 1 veya 2 olabilir
?>
]]>
   </programlisting>
  </example>
  <example>
   <title><literal>+</literal>, <literal>-</literal> ve <literal>.</literal>
    aynı önceliğe sahiptir (PHP 8.0.0 öncesi)</title>
   <programlisting role="php">
<![CDATA[
<?php
$x = 4;
// bu satır beklenmedik bir çıktı ile sonuçlanabilir:
echo "x eksi bir eşittir " . $x-1 . ", ya da ben öyle umdum\n";

// çünkü aşağıdaki satır gibi değerlendirilir:
echo (("x eksi bir eşittir " . $x) - 1) . ", ya da ben öyle umdum\n";

// istenen öncelik parantez kullanarak elde edilebilir:
echo "x eksi bir eşittir " . ($x-1) . ", ya da ben öyle umdum\n";
?>
]]>
   </programlisting>
   &example.outputs;
   <screen>
<![CDATA[
-1, ya da ben öyle umdum
-1, ya da ben öyle umdum
x eksi bir eşittir 3, ya da ben öyle umdum
]]>
   </screen>
  </example>
 </para>
 <note>
  <para>
   Eşitlik (<literal>=</literal>) işleci çoğu işleçten daha düşük önceliğe
   sahip olduğundan PHP halen şuna benzer ifadelere izin vermektedir:
   <literal>foo()</literal> işlevinin dönüş değerini <varname>$a</varname>
   değişkenine atayan <literal>if (!$a = foo())</literal> ifadesi.
  </para>
 </note>
 <sect2 role="changelog">
  &reftitle.changelog;
  <informaltable>
   <tgroup cols="2">
    <thead>
     <row>
      <entry>&Version;</entry>
      <entry>&Description;</entry>
     </row>
    </thead>
    <tbody>
     <row>
      <entry>8.0.0</entry>
      <entry>
       Dizelerin ard arda eklenmesi (<literal>.</literal>) artık aritmetik
       toplama ve çıkarma (<literal>+</literal> ve <literal>-</literal>) ve
       bitsel sola/sağa kaydırma (<literal>&lt;&lt;</literal> ve
       <literal>&gt;&gt;</literal>) işleçlerinden daha düşük öncelikli oldu;
       evvelce <literal>+</literal> ve <literal>-</literal> ile aynı
       önceliğe, <literal>&lt;&lt;</literal> ve <literal>&gt;&gt;</literal>
       işleçlerinden daha yüksek önceliğe sahipti.
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>8.0.0</entry>
      <entry>
       Üç terimli işleç (<literal>? :</literal>) artık ilişkisel değil;
       evvelce soldan ilişkili idi.
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>7.4.0</entry>
      <entry>
       Dizelerin ard arda eklenmesinin (<literal>.</literal>)
       toplama ve çıkarma (<literal>+</literal> ve <literal>-</literal>) ve
       bitsel sola/sağa kaydırma (<literal>&lt;&lt;</literal> ve
       <literal>&gt;&gt;</literal>) işleçlerine göre önceliğine (yani
       parantezsiz birlikte kullanımlarına) güvenilmesi artık önerilmiyor.
      </entry>
     </row>
     <row>
      <entry>7.4.0</entry>
      <entry>
       Üç terimli işlecin (<literal>? :</literal>) soldan ilişkiselliğine
       güvenmek artık önerilmiyor; yani, çok sayıda parantezsiz üç terimli
       artık iç içe yazılmamalıdır.
      </entry>
     </row>
    </tbody>
   </tgroup>
  </informaltable>
 </sect2>
</sect1>

<!-- Keep this comment at the end of the file
Local variables:
mode: sgml
sgml-omittag:t
sgml-shorttag:t
sgml-minimize-attributes:nil
sgml-always-quote-attributes:t
sgml-indent-step:1
sgml-indent-data:t
indent-tabs-mode:nil
sgml-parent-document:nil
sgml-default-dtd-file:"~/.phpdoc/manual.ced"
sgml-exposed-tags:nil
sgml-local-catalogs:nil
sgml-local-ecat-files:nil
End:
vim600: syn=xml fen fdm=syntax fdl=2 si
vim: et tw=78 syn=sgml
vi: ts=1 sw=1
-->