/
tarkarahasya.xml
2148 lines (2147 loc) · 483 KB
/
tarkarahasya.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="tarkarahasya">
<teiHeader xml:lang="en">
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Tarkarahasya </title>
<author></author>
<funder>German Research Foundation (DFG); Project "SARIT: Enriching Digital Text Collections in Indology" (Bilalteral Digital Humanities Programme DFG/NEH), 2013-2017</funder>
<principal>
<persName>Birgit Kellner</persName>
</principal>
<respStmt>
<resp>data entry by</resp>
<name key="aurorachana">Aurorachana, Auroville</name>
</respStmt>
<respStmt>
<resp>prepared for SARIT by</resp>
<persName xml:id="sarit-encoder-tara-lo" ref="https://viaf.org/viaf/308710472/">Liudmila Olalde</persName>
<persName xml:id="sarit-encoder-tara-jc">Jinkyoung Choi</persName>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<p> </p>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<publisher>"Project SARIT: Enriching Digital Text Collections in Indology" (Bilalteral Digital Humanities Programme DFG/NEH), 2013-2017.</publisher>
<availability status="restricted">
<p>Copyright Notice:</p>
<p>Copyright 2016-2018 SARIT</p>
<licence>
<p>Distributed under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International licence.</ref> Under this licence, you are free to:</p>
<list>
<item>Share — copy and redistribute the material in any medium or format.</item> <item>Adapt — remix, transform, and build upon the material for any purpose, even commercially.</item>
</list>
<p>The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms.</p>
<p>Under the following terms:</p>
<list>
<item>Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.</item>
<item>ShareAlike — If you remix, transform, or build upon the material, you must distribute your contributions under the same license as the original.</item>
</list>
<p>More information and fuller details of this license are given on the Creative Commons website.</p>
</licence>
<p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the rights of any copyright owners, known or unknown.</p>
</availability>
<date>2016</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct xml:id="tara-yaita-book">
<analytic>
<title level="a" type="main">The Tarkarahasya</title>
<title level="a" type="sub">Critical Edition</title>
</analytic>
<monogr>
<title level="m" type="main">Three Sanskrit Texts from the Buddhis Pramāṇa-Tradition</title>
<title level="m" type="sub">The Hetuvidyā Section in the <title>Yogācārabhūmi</title>, the <title>Darmottaraṭippanaka</title>, and the <title>Tarkarahasya</title></title>
<editor key="Yaita" ref="http://viaf.org/viaf/285797233" ><persName><forename>Hideomi</forename> <surname>Yaita</surname></persName></editor>
<imprint>
<publisher>Naritasan Shinshoji</publisher>
<pubPlace>Narita</pubPlace>
<date when="2005">2005</date>
</imprint>
<biblScope unit="pp" from="261" to="407">261-407</biblScope>
</monogr>
<note>The manuscript consulted by Yaita is described below.</note>
</biblStruct>
<listWit>
<witness xml:id="tara-ms">
<msDesc>
<msIdentifier>
<idno></idno>
<altIdentifier>
<idno>Ms</idno>
<note>The photocopies of the manuscript were developed from a negative film preserved in Bihar Reserach society. As well known, the manuscript was photographed by Rahula Saṅkṛtyāyana in Tibet and listed as Sāṅkṛtyāyana 1935, No. 170 in Sāṅkṛtyāyana's catalogue.</note>
</altIdentifier>
</msIdentifier>
<msContents>
<msItem>
<author>… </author>
<title>…</title>
</msItem>
</msContents>
<physDesc>
<objectDesc>
<p></p>
</objectDesc>
</physDesc>
<history>
<p></p>
</history>
</msDesc>
</witness>
<witness xml:id="tara-sh">Sh = Shastri, Paramanandan, ed. 1979. Tarkarahasya. TSWS, Tibetan Sanskrit Works Series 20. Patna: K. P. Jayaswal Research Institute</witness>
<witness xml:id="tara-y">Folio Y of <ref target="#tara-ms">Ms</ref>. Cf. note <ref target="#tara-n69.29b">69-29</ref>.</witness>
<witness xml:id="tara-x">Folio X of <ref target="#tara-ms">Ms</ref>. Cf. note <ref target="#tara-n69.29b">69-29</ref>.</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<editorialDecl>
<p>
<list>
<item>Line breaks: In the source file, there were two types of line breaks: returns (and possible surrounding space) and hyphens+returns. These were replaced with lb-elements. The ed-attribute "hy" refers to <ref target="#tara-yaita-book">Yaita's 2005 edition</ref>.</item>
<item>The folio numbers of the <ref target="#tara-ms">manuscript</ref> were encoded as pb-elements with an edRef-attribute "#tara-ms".</item>
<item>Line numbers of the <ref target="#tara-ms">manuscript</ref> were encoded as lb-elements with an edRef-attribute "#tara-ms".</item>
<item>The page numbers of <ref target="#tara-sh">Shastri's edition</ref> were encoded as pb-elements with an edRef-attribute "#tara-sh".</item>
<item>Double quotes in the text (that is, not in the notes) were encoded as quote-elements. Single quotes, as q-elements.</item>
<item>In the book the text was printed on the left page and the notes on the right pages. The notes were numbered by page an line. In this file the notes were encoded as note-elements with their corresponding n-attribute and are located either after the item(s) they refer or at the end of the line, when they do not refer to a specific word or syllable.</item>
<item>In the notes, variant readings quotations from other texts or the Tarkarahasya itself were enclosed in a q-element with their corresponding xml:lang-attribute.</item>
<item>In the notes, the abbreviations S and P were expanded to "Source" and "Parallel"</item>
<item>The text is divided in 6 parts, encoded as div-elements.</item>
<item>Additions by the SARIT-encoder are enclosed in a supplied-element.</item>
</list>
</p>
<correction xml:id="tara-pb"><p>The following typos in the print edition were corrected in consultation with Yaita:
<list><item>on p. 10: S16,25 —> Sh16,25</item>
<item>on p. 11: S17,22 —> Sh17,22</item>
<item>on p. 31: S49 —> Sh49</item></list>
</p>
</correction>
<p>List of abbreviations. The abbreviations in the first column appear in the print edition of the text. The abbreviations in brackets are used in the attributes ed, cRef and xml:id's in this file. Unless otherwise indicated, references are by page and line number of the edition consulted by Yaita.: <!-- this is a provisory list and has to be replaced by a refsDecl -->
<table ana="abbreviations">
<row><cell>Abbreviations used by Yaita</cell><cell>Abbreviaitons used in the xml-file for cRef- and ana-attributes</cell><cell>Text</cell></row>
<row><cell>AA</cell><cell><hi rend="brackets">Pā</hi></cell><cell>Pāṇini, Aṣṭādhyāyī</cell></row>
<row><cell>AK</cell><cell><hi rend="brackets">ak</hi></cell><cell>Vasubandhu, Abhidharmakośa</cell></row>
<row><cell>AKBh</cell><cell><hi rend="brackets">akbh</hi></cell><cell>Vasubadhu, Abhidharmakośabhāṣya</cell></row>
<row><cell>BAT</cell><cell><hi rend="brackets">bat</hi></cell><cell>Jitāri, Bālāvatāratarka</cell></row>
<row><cell>DhPr</cell><cell><hi rend="brackets">dp</hi></cell><cell>Durvekamiśra, Dharmottarapradīpa</cell></row>
<row><cell>DhT</cell><cell><hi rend="brackets">dhṭ</hi></cell><cell>Mallavādin, Dharmottaraṭippanaka</cell></row>
<row><cell>Bṛhaṭṭīkā</cell><cell><hi rend="brackets">bṛṭ</hi></cell><cell>Bṛhaṭṭīkā</cell></row>
<row><cell>HB</cell><cell><hi rend="brackets">hb</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Hetubindu</cell></row>
<row><cell>HB Tib</cell><cell><hi rend="brackets">hb-Tib</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Hetubindu (Tibetan translation)</cell></row>
<row><cell>HBT</cell><cell><hi rend="brackets">hbṭ</hi></cell><cell>Arcaṭa, Hetubinduṭīkā</cell></row>
<row><cell>HBTA</cell><cell><hi rend="brackets">hbṭā</hi></cell><cell>Durveka Miśra, Hetubinduṭīkāloka</cell></row>
<row><cell>J</cell><cell><hi rend="brackets">jnā</hi></cell><cell>Jñānaśrīmitranibandhāvali</cell></row>
<row><cell>Kātantraparibhāṣāsūtra</cell><cell>KāPaSū</cell><cell>Kātantraparibhāṣāsūtra</cell></row>
<row><cell>MBh</cell><cell><hi rend="brackets">MaBhā</hi></cell><cell>Patañjali, Mahābhāṣya</cell></row>
<row><cell>Mīmāṃsāsūtra</cell><cell><hi rend="brackets">MīSū</hi></cell><cell>Mīmāṃsāsūtra</cell></row>
<row><cell>NB</cell><cell><hi rend="brackets">nb</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Nyāyabindu</cell></row>
<row><cell>NBh</cell><cell><hi rend="brackets">nbh</hi></cell><cell>Vātsyāyana, Nyāyabhāṣya</cell></row>
<row><cell>NBT</cell><cell><hi rend="brackets">nbṭ</hi></cell><cell>Dharmottara, Nyāyabinduṭīkā</cell></row>
<row><cell>NBTT</cell><cell><hi rend="brackets">nbṭṭ</hi></cell><cell>Anonymous, Nyayabinduṭīkāṭippaṇī</cell></row>
<row><cell>NB-T</cell><cell>nb-Tib</cell><cell>Dhramakīrti, Nyāyabindu (Tibetan translation)</cell></row>
<row><cell>NKus</cell><cell><hi rend="brackets">nyāku</hi></cell><cell>Udyayana, Nyāyakusumāñjali</cell></row>
<row><cell>NR</cell><cell><hi rend="brackets">nyāra</hi></cell><cell>Pārthasārathimiśra, Nyāyaratnākara</cell></row>
<row><cell>NS</cell><cell><hi rend="brackets">nsū</hi></cell><cell>Nyāyasūtra</cell></row>
<row><cell>NV</cell><cell><hi rend="brackets">nv</hi></cell><cell>Nyāyavārttika (Uddyotakara)</cell></row>
<row><cell>Nyāyapraveśa</cell><cell><hi rend="brackets">nyāpra</hi></cell><cell>Nyāyapraveśa</cell></row>
<row><cell>PBh</cell><cell><hi rend="brackets">pbh</hi></cell><cell>Praśastapāda, Praśastapādabhāṣya</cell></row>
<row><cell>PPar</cell><cell><hi rend="brackets">prapa</hi></cell><cell>Pramāṇyaparīkṣā</cell></row>
<row><cell>PS</cell><cell><hi rend="brackets">ps</hi></cell><cell>Dignāga, Pramāṇasamuccaya</cell></row>
<row><cell>PSV</cell><cell><hi rend="brackets">psv</hi></cell><cell>Dignāga, Pramāṇasamuccayavṛtti</cell></row>
<row><cell>PV</cell><cell><hi rend="brackets">pv</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Pramāṇavārttika</cell></row>
<row><cell>PV Tib</cell><cell><hi rend="brackets">pv-Tib</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Pramāṇavārttika (Tibetan translation)</cell></row>
<row><cell>PVV</cell><cell><hi rend="brackets">pvv</hi></cell><cell>Manorathanandin, Pramāṇavārttikavṛtti</cell></row>
<row><cell>PVBh</cell><cell><hi rend="brackets">pva</hi></cell><cell>Prajñākaragupta, Pramāṇavārttikabhāṣya</cell></row>
<row><cell>PVBh-T</cell><cell><hi rend="brackets">pva-Tib</hi></cell><cell>Prajñākaragupta, Pramāṇavārttikabhāṣya (Tibetan translation)</cell></row>
<row><cell>PVin</cell><cell><hi rend="brackets">pvin</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Pramāṇaviniścaya</cell></row>
<row><cell>PVinT</cell><cell><hi rend="brackets">pvinṭ</hi></cell><cell>Dharmottara, Pramāṇaviniścayaṭīkā</cell></row>
<row><cell>PVSV</cell><cell><hi rend="brackets">pvsv</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Pramāṇavārttikasvavṛtti</cell></row>
<row><cell>PVSVT</cell><cell><hi rend="brackets">pvsvṭ</hi></cell><cell>Karṇakagomin, Pramāṇavārttikasvavṛttiṭīkā</cell></row>
<row><cell>R</cell><cell><hi rend="brackets">rnā</hi></cell><cell>Ratnakīrtinibandhāvali</cell></row>
<row><cell>ŚBh</cell><cell><hi rend="brackets">śrābhū</hi></cell><cell>Śrāvakabhūmi</cell></row>
<row><cell>SK</cell><cell><hi rend="brackets">sākā</hi></cell><cell>Īśvarakṛṣṇa, Sāṅkhyakārikā</cell></row>
<row><cell>SP</cell><cell><hi rend="brackets">sp</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Sambandhaparīkṣā</cell></row>
<row><cell>SPV</cell><cell><hi rend="brackets">spv</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Sambandhaparīkṣāvṛtti</cell></row>
<row><cell>ṢT</cell><cell><hi rend="brackets">ṣata</hi></cell><cell>Vṛṣagaṇa, Ṣaṣṭitantra</cell></row>
<row><cell>ŚV abhāvapariccheda</cell><cell><hi rend="brackets">śv-abhāva</hi></cell><cell>Kumārila, Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>ŚV arthāpattipariccheda</cell><cell><hi rend="brackets">śv-arthāpatti</hi></cell><cell>Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>ŚV ātmavāda</cell><cell><hi rend="brackets">śv-ātma</hi></cell><cell>Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>ŚV codanāsūtra</cell><cell><hi rend="brackets">śv-codanā</hi></cell><cell>Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>ŚV pratyakṣasūtra</cell><cell><hi rend="brackets">śv-pratyakṣa</hi></cell><cell>Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>ŚV śabdapariccheda</cell><cell><hi rend="brackets">śv-śabda</hi></cell><cell>Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>ŚV upamānapariccheda</cell><cell><hi rend="brackets">śv-upamāna</hi></cell><cell>Ślokavārttika </cell></row>
<row><cell>TBh</cell><cell><hi rend="brackets">tabha</hi></cell><cell>Mokṣākaragupta, Tarkabhāṣā</cell></row>
<row><cell>TBh-T</cell><cell><hi rend="brackets">tabha-Tib</hi></cell><cell>Mokṣākaragupta, Tarkabhāṣā (Tibetan translation)</cell></row>
<row><cell>TR</cell><cell><hi rend="brackets">tara</hi></cell><cell>Tarkarahasya</cell></row>
<row><cell>TRD</cell><cell>taradī</cell><cell>Gunaratna, Tarkarahasyadīpikā</cell></row>
<row><cell>TR-P</cell><cell><hi rend="brackets">tara-P</hi></cell><cell>A text of Tarkarahasya yogipratyakṣa section edited in <bibl>Monika Pemwieser, Materialien zur Theorie der Yogischen Erkenntnis im Buddhismus. Diplomarbeit zur Erlangung des Magistergrades, Universität Wien, 1991, pp. 149-158</bibl>.</cell></row>
<row><cell>Traikālyaparīkṣā</cell><cell><hi rend="brackets">traikā</hi></cell><cell>Traikālyaparīkṣā</cell></row>
<row><cell>TS</cell><cell><hi rend="brackets">ts</hi></cell><cell>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha </cell></row>
<row><cell>TS-G</cell><cell><hi rend="brackets">ts-G</hi></cell><cell>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha (ed. Krishnamacharya 1926)</cell></row>
<row><cell>TS-J</cell><cell><hi rend="brackets">ts-J</hi></cell><cell>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha (Jesalmer Ms. Jesalmer Cat. No. 377)</cell></row>
<row><cell>TS-P</cell><cell><hi rend="brackets">tsp-P</hi></cell><cell>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha (Pattan Ms. Pattan Cat. No. 6679)</cell></row>
<row><cell>TS-T</cell><cell><hi rend="brackets">ts-Tib</hi></cell><cell>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha (Tibetan translation, D4264)</cell></row>
<row><cell>TSop</cell><cell><hi rend="brackets">taso</hi></cell><cell>Vidyākaraśānti, Tarkasopāna</cell></row>
<row><cell>TSP</cell><cell><hi rend="brackets">tsp</hi></cell><cell>Kamalaśīla,Tattvasaṅgrahapañjikā </cell></row>
<row><cell>TSP-G</cell><cell><hi rend="brackets">tsp-G</hi></cell><cell>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā (ed. Krishnamacharya 1926)</cell></row>
<row><cell>TSP-J</cell><cell><hi rend="brackets">tsp-J</hi></cell><cell>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā (Jesalmer Ms. Jesalmer Cat. No. 378)</cell></row>
<row><cell>TSP-P</cell><cell><hi rend="brackets">tsp-P</hi></cell><cell>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā (Pattan Ms. Pattan Cat. No. 6680)</cell></row>
<row><cell>TSP-T</cell><cell><hi rend="brackets">tsp-Tib</hi></cell><cell>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā (Tibetan translation)</cell></row>
<row><cell>TUS</cell><cell>tattvopa</cell><cell>Tattvopaplavasiṃha (Jayarāśi)</cell></row>
<row><cell>Vādavidhi</cell><cell>VāVi</cell><cell>Vādavidhi</cell></row>
<row><cell>VN</cell><cell><hi rend="brackets">vn</hi></cell><cell>Dharmakīrti, Vādanyāya</cell></row>
<row><cell>VNV</cell><cell><hi rend="brackets">vnt</hi></cell><cell>Śāntarakṣita, Vādanyāyavipañcitārthā</cell></row>
<row><cell>VP</cell><cell><hi rend="brackets">VāPa</hi></cell><cell>Bartṛhari, Vākyapadīya</cell></row>
<row><cell>VR</cell><cell><hi rend="brackets">vāra</hi></cell><cell>Anonymous, Vādarahasya</cell></row>
<row><cell>VS</cell><cell><hi rend="brackets">vsū</hi></cell><cell>Vaiśeṣikasūtra</cell></row>
<row><cell>YD</cell><cell><hi rend="brackets">yudī</hi></cell><cell>Yuktidīpikā</cell></row>
</table>
</p></editorialDecl></encodingDesc>
<profileDesc>
<!-- … -->
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change when="2016-07-11" who="#sarit-encoder-tara-lo" xml:id="tara-lb">On p. 15 I corrected the second occurence of <lb edRef="#tara-ms" n="7"> to <lb edRef="#tara-ms" n="2">.</change>
<change when="2016-08-21" who="#sarit-encoder-tara-jc">Jinkyoung Choi added ref-elements pointing to the notes in the body text.</change>
<change who="#sarit-encoder-tara-lo" when="2017-03-25">For a complete history of the changes in this file go to <ref target="https://github.com/sarit/SARIT-corpus/commits/master/tarkarahasya.xml">SARIT GitHub Repository</ref>.</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="sa-Latn">
<front resp="#sarit-encoder-tara-lo" xml:lang="en">
<div>
<head>References<note>This list is based on <bibl>Hideomi Yaita, "Bibliography and Abbreviations," in Three Sanskrit Texts from the Buddhis Pramāṇa-Tradition. The Hetuvidyā Section in the Yogācārabhūmi, the Darmottaraṭippanaka, and the Tarkarahasya (Narita: Naritasan Shinshoji 2005), pp. 457-476</bibl>.</note></head>
<p>Unless otherwise indicated, references are by page and line number of the edition consulted by Yaita.</p>
<list>
<head>Primary Sources</head>
<label>AA</label><item>Pāṇini, Aṣṭādhyāyī. <bibl>Böhtlingk, O., ed. 1977. Pāṇini's Grammatik, Abteilung I, Kyoto (repr.)</bibl>.</item>
<label>AK</label><item>Vasubandhu, Abhidharmakośa. <bibl>Pradhan, P., ed. 1967. Abhidharmakośabhāṣyam of Vasubandhu. TSWS 8, Patna.</bibl></item>
<label>AKBh</label><item>Vasubadhu, Abhidharmakośabhāṣya. <bibl>Pradhan, P., ed. 1967. Abhidharmakośabhāṣyam of Vasubandhu. TSWS 8, Patna.</bibl></item>
<label>BAT</label><item>Jitāri, Bālāvatāratarka. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/26/81/585/">Shirasaki, Kenjō. 1983</ref>. ‘The Bālāvātārātarka [!].’ Kobe Joshi Daigaku Kiyō: Bungaku Bunen [Bulletin of Kobe Women’s University: Literature Department] 15: 74-134.</bibl></item>
<label>DhPr</label><item>Durvekamiśra, Dharmottarapradīpa. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/30/141/316/">Malvania, Dalsukhbhai, ed. 1955</ref>. ‘Paṇḍita Durveka Miśra’s Dharmottarapradīpa: Being a sub-commentary on Dharmottara's Nyāyabinduṭīkā, a commentary on Dharmakīrti's Nyāyabindu’. K. P. Jayaswal Research Institute.</bibl></item>
<label>DhT</label><item>Mallavādin, Dharmottaraṭippanaka. <bibl sameAs="#tara-yaita-book">H. Yaita, ed. Three Sanskrit Texts from the Buddhis Pramāṇa-Tradition. The Hetuvidyā Section in the Yogācārabhūmi, the Darmottaraṭippanaka, and the Tarkarahasya. Narita 2005.</bibl></item>
<label>Bṛhaṭṭīkā</label><item>Bṛhaṭṭīkā.<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>HB</label><item>Dharmakīrti, Hetubindu. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/20/922/">Steinkellner, Ernst. 1967</ref>. Dharmakīrti’s Hetubinduḥ: Teil I. Tibetischer Text und rekonstruierter Sanskrit-Text. VKSKSO, Veröffentlichungen der Kommission für Sprachen und Kulturen Süd- und Ostasiens 4. Wien: Hermann Böhlaus Nachf.</bibl></item>
<label>HB Tib</label><item>Dharmakīrti, Hetubindu (Tibetan translation).</item>
<label>HBT</label><item>Arcaṭa, Hetubinduṭīkā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/20/493/">Sanghavi, Sukhlalji, Muni Śrī Jambuvijayaji, eds. 1949</ref>. Hetubinduṭīkā of Bhaṭṭa Arcaṭa with the Sub-Commentary Entitled Āloka of Durveka Miśra. Baroda: Oriental Institute.</bibl></item>
<label>HBTA</label><item>Durveka Miśra, Hetubinduṭīkāloka. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/20/493/">Sanghavi, Sukhlalji, Muni Śrī Jambuvijayaji, eds. 1949</ref>. Hetubinduṭīkā of Bhaṭṭa Arcaṭa with the Sub-Commentary Entitled Āloka of Durveka Miśra. Baroda: Oriental Institute.</bibl></item>
<label>J</label><item>Jñānaśrīmitranibandhāvali. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5436/">Thakur, Anantalal. 1987</ref>. Jñānaśrīmitranibandhāvali: Buddhist Philosophical Works of Jñānaśrīmitra. Second (revised) edition. TSWS, Tibetan Sanskrit Works Series 5. Patna: K. P. Jayaswal Research Institute.</bibl></item>
<label>Kātantraparibhāṣāsūtra</label><item>Kātantraparibhāṣāsūtra<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>MBh</label><item>Patañjali, Mahābhāṣya. <bibl>Kielhorn, F., ed. 1985. The Vyākaraṇa-Mahābhāṣya of Patañjali, vol. I. 4th ed. Poona.</bibl></item>
<label>Mīmāṃsāsūtra</label><item>Mīmāṃsāsūtra<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>NB</label><item>Dharmakīrti, Nyāyabindu. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/30/141/316/">Malvania, Dalsukhbhai, ed. 1955</ref>. ‘Paṇḍita Durveka Miśra’s Dharmottarapradīpa: Being a sub-commentary on Dharmottara's Nyāyabinduṭīkā, a commentary on Dharmakīrti's Nyāyabindu’. K. P. Jayaswal Research Institute.</bibl></item>
<label>NBh</label><item>Vātsyāyana, Nyāyabhāṣya. <bibl>Nyaya-Tarkatirtha, T. ed. 1936. Nyāyadarśanam with Vātsyāyana's Bhāṣya, Uddyotakara's Vārttika, Vācaspati Miśra's Tātparyaṭīkā & Viśvanātha's Vṛtti. Calcutta (repr. Kyoto 1982).</bibl></item>
<label>NBT</label><item>Dharmottara, Nyāyabinduṭīkā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/30/141/316/">Malvania, Dalsukhbhai, ed. 1955</ref>. ‘Paṇḍita Durveka Miśra’s Dharmottarapradīpa: Being a sub-commentary on Dharmottara's Nyāyabinduṭīkā, a commentary on Dharmakīrti's Nyāyabindu’. K. P. Jayaswal Research Institute.</bibl></item>
<label>NBTT</label><item>Anonymous, Nyayabinduṭīkāṭippaṇī. <bibl>Stcherbatsky, Th., ed. 1909. Nyāyabinduṭīkāṭippaṇī. BB11 (repr. Tokyo 1977).</bibl></item>
<label>NB-T</label><item>Dhramakīrti, Nyāyabindu (Tibetan translation)</item>
<label>NKus</label><item>Udyayana, Nyāyakusumāñjali. <bibl>Padmaprasāda Upādhyāya and Dhuṇḍhirāja Śāstrī, eds. 1957. The Nyāyakusumāñjali or Śrī Udayanāchārya with four Commentaries. KSS 30, Varanasi.</bibl></item>
<label>NS</label><item>Nyāyasūtra. <bibl>Nyaya-Tarkatirtha, T. ed. 1936. Nyāyadarśanam with Vātsyāyana's Bhāṣya, Uddyotakara's Vārttika, Vācaspati Miśra's Tātparyaṭīkā & Viśvanātha's Vṛtti. Calcutta (repr. Kyoto 1982).</bibl></item>
<label>NR</label><item>Pārthasārathimiśra, Nyāyaratnākara. <bibl>Śāstrī, S. S., ed. 1978. Ślokavārttika of Śrī Kumārila Bhaṭṭa with the commentary Nyāyaratnākara of Śrī Pārthasārathi Miśra, Varanasi.</bibl></item>
<label>NV</label><item>Nyāyavārttika (Uddyotakara). <bibl>Nyaya-Tarkatirtha, T. ed. 1936. Nyāyadarśanam with Vātsyāyana's Bhāṣya, Uddyotakara's Vārttika, Vācaspati Miśra's Tātparyaṭīkā & Viśvanātha's Vṛtti. Calcutta (repr. Kyoto 1982).</bibl></item>
<label>Nyāyapraveśa</label><item>Nyāyapraveśa<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>PBh</label><item>Praśastapāda, Praśastapādabhāṣya. <bibl>Dvivedin, V. P., ed. 1898. The Praśastapāda Bhāṣya with commentary Nyāyakandalī of Śrīdhara. Benares (repr. Delhi 1984).</bibl></item>
<label>PPar</label><item>Pramāṇyaparīkṣā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser, Helmut. 1991</ref>. Dharmottaras kurze Untersuchung der Gültigkeit einer Erkenntnis: Laghuprāmāṇyaparīkṣā. BKGA, Beiträge zur Kultur- und Geistesgeschichte Asiens 7. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.</bibl></item>
<label>PS</label><item>Dignāga, Pramāṇasamuccaya. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/105/">Kitagawa Hidenori. 1965</ref>. ‘Indo koten ronrigaku no kenkyū: Jinna no taikei [Studies in Classical Indian logic: Dignāga’s System]’. Suzuki Gakujutsu Zaidan: 73-404.</bibl> And <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori, Masaaki. 1968</ref>. Dignāga, On Perception: Being the Pratyakṣapariccheda of Dignāga’s Pramāṇasamuccaya from the Sanskrit Fragments and the Tibetan Versions, Translated and Annotated. HOS, Harvard Oriental Series 47. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.</bibl></item>
<label>PSV</label><item>Dignāga, Pramāṇasamuccayavṛtti. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/105/">Kitagawa Hidenori. 1965</ref>. ‘Indo koten ronrigaku no kenkyū: Jinna no taikei [Studies in Classical Indian logic: Dignāga’s System]’. Suzuki Gakujutsu Zaidan: 73-404.</bibl> And <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori, Masaaki. 1968</ref>. Dignāga, On Perception: Being the Pratyakṣapariccheda of Dignāga’s Pramāṇasamuccaya from the Sanskrit Fragments and the Tibetan Versions, Translated and Annotated. HOS, Harvard Oriental Series 47. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.</bibl></item>
<label>PV</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇavārttika. <bibl>Miyasaka, Y., ed. 1971/72. Pramāṇavārttika-kārikā (Sanskrit and Tibetan), AI 2: 1-206.</bibl> (Chapters I —>II; II—>III; III—>I</item>
<label>PV Tib</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇavārttika (Tibetan translation)</item>
<label>PVV</label><item>Manorathanandin, Pramāṇavārttikavṛtti. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/36/120/655/">Shastri, Dwarika Das. 1968</ref>. Dharmakirtti Nibandhawali: Pramāṇavārttika of Acharya Dharmakirtti with the Commentary ‘Vritti’ of Acharya Manorathanandin. BBhS, Bhauddha Bharati Series 3. Varanasi: Bauddha Bharati.</bibl></item>
<label>PVBh</label><item>Prajñākaragupta, Pramāṇavārttikabhāṣya. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/20/50/198/">Sāṅkṛtyāyana, Rāhula. 1953</ref>. Pramāṇavārtikabhāshyam or Vārtikālaṅkāraḥ of Prajñākaragupta: Being a Commentary on Dharmakīrti’s Pramāṇavārtikam. TSWS, Tibetan Sanskrit Works Series 1. Patna: K. P. Jayaswal Research Institute.</bibl></item>
<label>PVBh-T</label><item>Prajñākaragupta, Pramāṇavārttikabhāṣya (Tibetan translation)</item>
<label>PVin I</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇaviniścaya. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/18/277/">Vetter, Tilmann. 1966</ref>. Dharmakīrti’s Pramāṇaviniścayaḥ: 1. Kapitel: Pratyakṣam. Einleitung, Text der tibetischen Übersetzung, Sanskritfragmente, deutsche Übersetzung. VKSKSO, Veröffentlichungen der Kommission für Sprachen und Kulturen Süd- und Ostasiens 3. Wien: Hermann Böhlaus Nachf.</bibl></item>
<label>PVin II</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇaviniścaya. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/18/280/">Steinkellner, Ernst. 1973</ref>. Dharmakīrti’s Pramāṇaviniścayaḥ: Zweites Kapitel: Svārthānumāna. VKSKSO, Veröffentlichungen der Kommission für Sprachen und Kulturen Süd- und Ostasiens 12. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.</bibl></item>
<label>PVin II-2</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇaviniścaya. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/18/290/">Steinkellner, Ernst. 1979</ref>. Dharmakīrti’s Pramāṇaviniścayaḥ: Zweites Kapitel: Svārthānumāna. VKSKSO, Veröffentlichungen der Kommission für Sprachen und Kulturen Süd- und Ostasiens 15. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.</bibl></item>
<label>PVin III</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇaviniścaya. The third chapter. D4211.</item>
<label>PVinT</label><item>Dharmottara, Pramāṇaviniścayaṭīkā. P5727.</item>
<label>PVSV</label><item>Dharmakīrti, Pramāṇavārttikasvavṛtti. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/17/241/">
Gnoli, Raniero. 1960</ref>. The Pramāṇavārttikam of Dharmakīrti: The First Chapter with the Autocommentary. Text and Critical Notes. SOR, Serie Orientale Roma 23. Roma: IsMEO.</bibl></item>
<label>PVSVT</label><item>Karṇakagomin, Pramāṇavārttikasvavṛttiṭīkā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/19/116/196/">Sāṅkṛtyāyana, Rāhula. 1943</ref>. Ācārya-Dharmakīrteḥ Pramāṇavārttikam (svārthānumānaparicchedaḥ) svopajñavṛttyā: Karṇakagomiviracitayā taṭṭīyakā, Karṇakagomiviracitayā taṭṭīkayā ca sahitam. 1. Ilāhābād: Kitāb Mahal.</bibl> (Repr. Kyoto 1982).</item>
<label>R</label><item>Ratnakīrtinibandhāvali. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/32/97/679/">Thakur, Anantalal, ed. 1957</ref>. Ratnakīrti-nibandhāvalī: (Buddhist Nyāya Works of Ratnakīrti). Deciphered and ed. TSWS, Tibetan Sanskrit Works Series 3. Patna: K. P. Jayaswal Research Institute. 1st edition.</bibl></item>
<label>R<hi rend="superscript">2</hi></label><item>Ratnakīrtinibandhāvali. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/32/124/939/">Thakur, Anantalal, ed. 1975</ref>. Ratnakīrtinibandhāvaliḥ: Buddhist Nyāya Works of Ratnakīrti. 3. Patna: K. P. Jayaswal Research Institute. In Sanskrit; critical apparatus in English; prefatory matter in English or Sanskrit. 2nd rev. ed.</bibl></item>
<label>ŚBh</label><item>Śrāvakabhūmi. <bibl>Shukla, K. ed. 1973. Śrāvakabhūmi of Ācārya Asaṅga, TSWS 14, Patna.</bibl>.</item>
<label>SK</label><item>Īśvarakṛṣṇa, Sāṅkhyakārikā. <bibl>Tripathi, R. S., ed. 1982. Sāṅkhyakārikā. Varanasi.</bibl></item>
<label>SP</label><item>Dharmakīrti, Sambandhaparīkṣā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/21/358/">Frauwallner, Erich. 1934</ref>. ‘Dharmakīrtis Sambandhaparīkṣā: Text und Übersetzung.’ Wiener Zeitschrift für die Kunde Südasiens 41: 261–300.</bibl></item>
<label>SPV</label><item>Dharmakīrti, Sambandhaparīkṣāvṛtti. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/21/358/">Frauwallner, Erich. 1934</ref>. ‘Dharmakīrtis Sambandhaparīkṣā: Text und Übersetzung.’ Wiener Zeitschrift für die Kunde Südasiens 41: 261–300.</bibl></item>
<label>ṢT</label><item>Vṛṣagaṇa, Ṣaṣṭitantra<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>ŚV</label><item>Kumārila, Ślokavārttika. <bibl>Śāstrī, S. D., ed. 1978. Ślokavārttika of Śrī Kumārila Bhaṭṭa with the commentary Nyāyaratnākara of Śrī Pārthasārathi Miśra, Varanasi</bibl>.</item>
<label>TBh</label><item>Mokṣākaragupta, Tarkabhāṣā. <bibl>Iyengar, H. R., ed. 1952. Tarkabhāṣā and Vādasthāna of Mokṣakaragupta and Jitāripāda. Mysore.</bibl></item>
<label>TBh-T</label><item>Mokṣākaragupta, Tarkabhāṣā. Tibetan translation, D4264</item>
<label>TR</label><item>Tarkarahasya. <bibl sameAs="#tara-yaita-book">Yaita, H., ed. 2005. Three Sanskrit Texts from the Buddhis Pramāṇa-Tradition. The Hetuvidyā Section in the Yogācārabhūmi, the Darmottaraṭippanaka, and the Tarkarahasya. Narita.</bibl></item>
<label>TRD</label><item>Gunaratna, Tarkarahasyadīpikā. <bibl>Jain, M. K., ed. 1969. Ṣaddarśanasamuccaya of Haribhadra Sūri, with the commentaries of Tarkarahasya-dīpikā of Gunaratnasūri and Lahuvṛtti of Somatilaka Sūri and an Avacūrṇi.</bibl></item>
<label>TR-P</label><item>A text of Tarkarahasya yogipratyakṣa section edited in <bibl>Pemwieser, Monika. 1991. Materialien zur Theorie der Yogischen Erkenntnis im Buddhismus. Diplomarbeit zur Erlangung des Magistergrades, Universität Wien: 149-158</bibl>.</item>
<label>Traikālyaparīkṣā</label><item>Traikālyaparīkṣā<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>TS</label><item>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha. </item>
<label>TS-G</label><item>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/14/39/441/">Krishnamacharya, Embar. 1926</ref>. Tattvasaṅgraha of Śāntarakṣita: With the Commentary of Kamalaśīla. Ed. with an Introduction in Sanskrit. GOS, Gaekwad’s Oriental Series 30-31. Baroda: Central Library.</bibl></item>
<label>TS-J</label><item>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha. Jesalmer Ms. Jesalmer Cat. No. 377.</item>
<label>TS-P</label><item>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha. Pattan Ms. Pattan Cat. No. 6679.</item>
<label>TS-T</label><item>Śāntarakṣita, Tattvasaṅgraha. Tibetan translation, D4264.</item>
<label>TSop</label><item>Vidyākaraśānti, Tarkasopāna. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/38/105/808/">Tucci, Giuseppe. 1956</ref>. Minor Buddhist Texts: Part I. Asaṅga’s Commentary on the Vajracchedikā Edited and Translated - Analysis of the Commentary on It by Vasubandhu - Mahāyānaviṃśikā of Nāgarjuna - Navaślokī of Kambalapāda - Catuḥstavasamārtha of Amṛtākara - Hetutattvopadeśa of Jitāri - Tarkasopāna of Vidyākaraśānti - With an Appendix Containing the Gilgit Text of the Vajracchedikā, Edited by N. P. Chakravarti. Edited by N. P. Chakravarti. SOR, Serie Orientale Roma 9. Roma: IsMEO.</bibl></item>
<label>TSP</label><item>Kamalaśīla,Tattvasaṅgrahapañjikā.</item>
<label>TSP-G</label><item>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/14/39/441/">Krishnamacharya, Embar. 1926</ref>. Tattvasaṅgraha of Śāntarakṣita: With the Commentary of Kamalaśīla. Ed. with an Introduction in Sanskrit. GOS, Gaekwad’s Oriental Series 30-31. Baroda: Central Library.</bibl></item>
<label>TSP-J</label><item>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā. Jesalmer Ms. Jesalmer Cat. No. 378.</item>
<label>TSP-P</label><item>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā. Pattan Ms. Pattan Cat. No. 6680.</item>
<label>TSP-T</label><item>Kamalaśīla, Tattvasaṅgrahapañjikā. Tibetan translation.</item>
<label>TUS</label><item>Tattvopaplavasiṃha (Jayarāśi). <bibl>Franco, Eli. 1987. Perception, knowledge and disbelief: A study of Jayarāśi's scepticism. ANIS 35. Stuttgart.</bibl></item>
<label>Vādavidhi</label><item>Vādavidhi<note>No bibliographic details provided in Yaita 2005.</note></item>
<label>VN</label><item>Dharmakīrti, Vādanyāya. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/24/388/">Much, Michael Torsten. 1991</ref>. Dharmakīrtis Vādanyāyaḥ. VKSKSO, Veröffentlichungen der Kommission für Sprachen und Kulturen Süd- und Ostasiens 25. Wien: 1-68.</bibl></item>
<label>VNV</label><item>Śāntarakṣita, Vādanyāyavipañcitārthā. <bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/24/365/">Shastri, Dwarika Das. 1972</ref>. ‘Vadanyayaprakaraṇa of Acharya Dharmakirtti with the Commentary Vipanchitārthā of Acharya Śāntirakṣita and Sambandhaparīkṣā with the Commentary of Acharya Prabhachandra: Critically Edited’. Bauddha Bharati.</bibl></item>
<label>VP</label><item>Bartṛhari, Vākyapadīya. <bibl>Rau, W., ed. 1977. Bhartṛhari's Vākyapadīya. Wiesbaden.</bibl></item>
<label>VR</label><item>Anonymous, Vādarahasya. <bibl>Pandey, Ragunath. 1984. Ācāryaratnakīrtiviracitam Udayananirākaraṇam: Deciphered and Critically Edited by Ragunath Pandey. BIB, Bibliotheca Indo-Buddhica 10. New Delhi: Sri Satguru Publications.</bibl></item>
<label>VS</label><item>Vaiśeṣikasūtra. <bibl>Muni Jambuvijaya, ed. 1961. Vaiśeṣikasūtra of Kaṇāda. GOS 136, Baroda.</bibl></item>
<label>YD</label><item>Yuktidīpikā. <bibl>Sh. Kumar and D. N. Bhargava, eds. 1992. Yuktidīpikā. 2 vols. Delhi.</bibl></item>
</list>
<list>
<head>Secondary Sources</head>
<label>Abhyankar 1967</label><item><bibl><ref target="http://katalog.ub.uni-heidelberg.de/titel/45039527">Abhyankar, K. V. ed. 1967</ref>. Paribhāṣāsaṅ̇graha: vyāḍiśākaṭāyanādiproktaparibhāṣāpāṭhānāṃ tatpraṇītavṛttīnāṃ ca saṅgrahaḥ. Post-graduate and Research Department series / Bhandarkar Oriental Research Institute 7. Poona: Bhandarkar Oriental Research Inst.</bibl></item>
<label>Hattori 1968</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori, Masaaki. 1968</ref>. Dignāga, On Perception: Being the Pratyakṣapariccheda of Dignāga’s Pramāṇasamuccaya from the Sanskrit Fragments and the Tibetan Versions, Translated and Annotated. HOS, Harvard Oriental Series 47. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.</bibl></item>
<label>Hattori 1982</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/62/">Hattori, Masaaki. 1982</ref>. ‘The Pramāṇasamuccayavṛtti of Dignāga: With Jinendrabuddhi’s Commentary. Chapter Five: Anyāpoha-Parīkṣā. Tibetan Text with Sanskrit Fragments.’ Memoirs of the Faculty of Letters Kyoto University 21: 103–224.</bibl></item>
<label>Iwata 1989</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/18/295/">Iwata Takashi. 1989</ref>. ‘“Chishikiron kettaku” (Pramāṇaviniścaya) daisan shō (tasha no tame no suiron shō): wayaku kenkyū ad vv. 64-67 [Pramāṇaviniścaya III: A Japanese translation and study of vv. 64-67].’ Tōyō no Shisō to Shūkyō 6: 1–33.</bibl></item>
<label>Iwata 1993</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/18/269/">Iwata, Takashi. 1993</ref>. ‘Pramāṇaviniścaya III 64-67: Die Reduzierung richtiger Gründe auf den svabhāva- und kāryahetu.’ Wiener Zeitschrift für die Kunde Südasiens 37: 165–200.</bibl></item>
<label>Kitagawa 1965</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/105/">Kitagawa Hidenori. 1965</ref>. ‘Indo koten ronrigaku no kenkyū: Jinna no taikei [Studies in Classical Indian logic: Dignāga’s System]’. Suzuki Gakujutsu Zaidan: 73-404.</bibl></item>
<label>Krasser I</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser, Helmut. 1991</ref>. Dharmottaras kurze Untersuchung der Gültigkeit einer Erkenntnis: Laghuprāmāṇyaparīkṣā. Teil I, Tibetischer Text und Sanskritmaterialien. BKGA, Beiträge zur Kultur- und Geistesgeschichte Asiens 7-1. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.</bibl></item>
<label>Krasser II</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser, Helmut. 1991</ref>. Dharmottaras kurze Untersuchung der Gültigkeit einer Erkenntnis: Laghuprāmāṇyaparīkṣā. Teil II, Übersetzung. BKGA, Beiträge zur Kultur- und Geistesgeschichte Asiens 7-2. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.</bibl></item>
<label>Pemwieser</label><item><bibl xml:id="pemwieser1991">Pemwieser, Monika. 1991. Materialien zur Theorie der Yogischen Erkenntnis im Buddhismus. Diplomarbeit zur Erlangung des Magistergrades, Universität Wien, pp. 149-158</bibl></item>
<label>Steinkellner u. Krasser</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner, Ernst, and Helmut Krasser. 1988</ref>. Dharmottaras Exkurs zur Definition gültiger Erkenntnis (pramāṇa) im Pramāṇaviniścaya: (Materialien zur Definition gültiger Erkenntnis in der Tradition Dharmakīrtis 1). Tibetischer Text, Sanskritmaterialien und Übersetzung. BKGA, Beiträge zur Kultur- und Geistesgeschichte Asiens 2. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.</bibl></item>
<label>Stern 1991</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/18/274/">Stern, Elliot. 1991</ref>. ‘Additional Fragments of Pramāṇaviniścayaḥ I-II.’ Wiener Zeitschrift Für Die Kunde Südasiens 35: 151–68.</bibl></item>
<label>Tachikawa 1971</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/2/14/177/">Tachikawa, Musachi. 1971</ref>. ‘A Sixth-Century Manual of Indian Logic: A Translation of the Nyāyapraveśa.’ Journal of Indian Philosophy 1: 111–45.</bibl></item>
<label>Vetter 1984</label><item><bibl><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/7/16/212/">Vetter, Tilmann. 1984</ref>. Der Buddha und seine Lehre in Dharmakīrtis Pramāṇavārttika: Der Abschnitt über den Buddha und die vier edlen Wahrheiten im Pramāṇasiddhi-Kapitel. Eingeleitet, ediert und übersetzt. WSTB, Wiener Studien zur Tibetologie und Buddhismuskunde 12. Wien: Arbeitskreis für Tibetische und Buddhistische Studien.</bibl></item>
</list>
</div>
</front>
<body>
<div n="1">
<pb n="1" ed="hy"/><head><supplied resp="#sarit-encoder-tara-lo">tarkarahasye svaparapramāṇasaṅkhyānyāyanirṇayaḥ</supplied></head>
<p><pb edRef="#tara-ms" n="1b"/><pb edRef="#tara-sh" n="Sh1"/> namo buddhāya|</p><note n="1.1" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">oṃ namo buddhāya|</q></p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>yaḥ śrīmān avadātadhiḥ paraparāmarśācalasyāśaniḥ<note n="1.2" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">avadātadhiḥ paraparāmarśācalasyāśaniḥ</q>: A provisional reading. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">avadātadhīḥ paraparāmarśācalasyāśaniḥ|</q>. The exact meaning is unclear.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>sadgranthaprathamānapauruṣatayā prāmāṇika…|</l><note n="1.3" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>1b1 ends with <q xml:lang="sa-Latn">-gāsaṇī</q><hi rend="brackets">?</hi>, because the right part of this folio is in defect. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-grāmaṇīḥ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<l>… <lb edRef="#tara-ms" n="2"/><note n="1.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>1b2 begins with <q xml:lang="sa-Latn">rmmatā</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dharmatā|</q>.</p></note>dharmatā</l><lb ed="hy"/>
<l>tasyaitat pratiracyate tanudhiyāṃ ratyai<note n="1.5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tanudhiyāṃ raṃtyai</q><hi rend="brackets"> or <q xml:lang="sa-Latn">raṃtye</q>?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tanudhiyo ratyai</q>.</p></note> rahasyaṃ mayā||</l></lg><note n="1.2-5" xml:lang="en"><p><supplied resp="#sarit-encoder-tara-lo">Verse meter: </supplied>Śārdūlavikrīḍita.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>tarkarahasye vimṛśati saṃśayaśaraṇāni śāstravacanāni<note n="1.6" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">śāstravān</q>: A provisional reading. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>1b2 ends with <q xml:lang="sa-Latn">śāstravacana</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śāstravacanāni|</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>…||</l></lg><note n="1.6-7" xml:lang="en"><p><supplied resp="#sarit-encoder-tara-lo">Verse meter: </supplied>Āryā.</p></note>
<p><lb edRef="#tara-ms" n="3"/>arthānarthaprāptiparityāgayor avaśyaṃ pramāṇapūrvakatvāt tadavi<lb ed="hy" break="no"/>duṣāṃ tadvyutpā<note n="1.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ca vyutpā°</q>.</p></note>danārtham idam āra<note n="1.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">idam āra</q>. <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">bhyate</q> is missing, because the right part of <ref target="#tara-ms">Ms</ref>1b is in defect.</hi> Cf. <ref cRef="pvin">PVin I 30,14</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'di brtsam mo</q>.</p></note>bhyate.</p><note n="1.9-10" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin">PVin I 30, 12-14</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">phan pa daṅ mi phan pa thob pa daṅ spoṅ ba ni ṅes par yaṅ dag pa'i śes pa sṅon du 'gro ba can yin pas na de mi mkhas pa rnams la bstan pa'i don du 'di brtsam mo</q>. Cf. <ref cRef="pvsvṭ">PVSVT 5,27</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…yad uktaṃ <q>hitāhitaprāptiparihārayor niyamena samyagjñānapūrvakatvād</q> ityādi tad bādhyeta</q>. Cf. <ref cRef="taso">TSop 275,6-7</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">hitāhitaprāptiparihārahetur niyamena pramāṇam iti saṃkṣepatas tad vyutpādyate</q>. Cf. <ref cRef="bat">BAT 74,12-13</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
<p>…<hi rend="italics"><hi rend="brackets">yā vipratipattayaḥ saṅkhyālakṣaṇagocaraphala-</hi></hi><note n="1.12" xml:lang="en"><p>The words in parentheses are missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>. Cf. <ref cRef="nbṭ">NBT 34,7-35,1</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyutpādyata iti vipratipattinirākaraṇena pratipādhyata iti. caturvidhā cātra vipratipattiḥ saṃkhyālakṣaṇagocaraphalaviṣayā</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tattatpratiṣedhena</q> for <q xml:lang="sa-Latn">tatpratiṣedhena</q>.</p></note><lb edRef="#tara-ms" n="4"/>viṣayās<lb ed="hy"/>
tatpratiṣedhena pramāṇaṃ pratipādyate.</p><lb ed="hy"/>
<lg><l>pramāṇam avisaṃvādi jñānam arthakriyāsthitiḥ|<note n="1.14" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.2.1ab">PV II 1ab</ref>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref><hi rend="brackets">1b4</hi> ends with <q xml:lang="sa-Latn">-sthiti</q>. <hi rend="brackets">some akṣaras following <q xml:lang="sa-Latn">ḥ</q> are missing.</hi></p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
<p>…<note n="1.15a" xml:lang="en"><p>Missing part of <ref target="#tara-ms">Ms</ref> is supplemented by <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yat punar visaṃvādi</q>.</p></note><lb edRef="#tara-ms" n="5"/>na tat pramāṇam. karaṇasādhitena pramāṇaśabdena kartṛ<note n="1.15b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kartṛtvaṃ</q> for <q xml:lang="sa-Latn">kartṛ</q>.</p></note>karma<lb ed="hy" break="no"/>kriyākṣepapūrvakaṃ sādhakatama-<note n="1.16" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">sādhakatama</q>. Cf. <ref cRef="pv.3.311">PV III 311</ref>; <ref cRef="pvin">PVin I 82,2-5</ref>; <ref cRef="Pā.1.4.42">AA I-4-42</ref>.</p></note>…<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>yaḥ prādhānyena. tatsaha<lb ed="hy" break="no"/>caraḥ śarīrendriyagaṇas tat…te<note n="1.17" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tat…te</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tat <hi rend="squarebrackets">sādhakatamam ity u-</hi>cyate</q>. However, <q xml:lang="sa-Latn">cya</q> is not definitively read on <ref target="#tara-ms">Ms</ref>.</p></note>. karma cārthakriyā…<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>yāpi<lb ed="hy"/>
pramitiḥ sāpi saṃjñāprāyāḥ<note n="1.18" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR 2*,7</ref> below: <q xml:lang="sa-Latn" sameAs="">saṃjñāprāyatvena kṛtāṃ</q>.</p></note> kṛto<note n="1.18" cert="unknown" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kuto</q>.</p></note> bhavantīti nyāyāt pravṛttiviṣaya<lb ed="hy" break="no"/>niyatā<note n="1.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-niyamā-</q>. The subsequent missing part is supplemented by <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <hi rend="squarebrackets"><q xml:lang="sa-Latn">prāpaṇaśaktikatvaṃ, natvarthaprāpaṇameva| tasya</q></hi>.</p></note>rthakriyāsamartha…<pb edRef="#tara-ms" n="2a"/>pravṛttyapradarśitam arthaṃ prāptu<lb ed="hy" break="no"/>kāmān vyavahartṝn prati nirarthakatvāt. kiṃ hi teṣāṃ yadi pramāṇenā<lb ed="hy" break="no"/>rthaḥ pratītaḥ. sā cet pratītis teṣāṃ vāñchābhāji tasminn arthe pravṛtti<lb ed="hy" break="no"/>prā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>ptyor aṅgam, evaṃ tarhi <pb edRef="#tara-sh" n="Sh2"/> tathaiva teṣāṃ tad upayujyate tathaiva<lb ed="hy"/>
…tathaiva tad vyutpādyatām.<note n="1.23" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">…tathaiva tad vyutpādyatām</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: a hole for several akṣaras. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tarhyavyāpṛtām</q><hi rend="brackets">?</hi> <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> teṣāṃ ca vyavahartṝṇām upayujyate<lb ed="hy"/>
paryeṣaṇāpātraṃ ca<note n="1.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paryeṣaṇāmātraṃ ca</q>.</p></note> pramāṇaṃ pari<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>cchede 'pi pravṛttiprāptyaṅgatayaiva.<lb ed="hy"/>
na ca paradarśane tathā vyutpāditam. vyutpāditaṃ cācāryeṇa tathā<lb ed="hy"/>
<quote>avisaṃvādī</quote>ti.<note n="1.24-25" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR 43*,7-8</ref> below. <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">pratītiḥ prāptyaṅgapravṛttiviṣayopadarśanāparokṣatākhyā</q>.</hi></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p><lg><l>arthakriyāsthitir avisaṃvādanam|<note n="1.28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.2.1">PV II 1b<hi rend="superscript">2</hi>c<hi rend="superscript">1</hi></ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
a<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>rtho dāhādir eṣaṇīyatvāt. tasya yā kriyā niṣpattiḥ karmasthā, tasyāḥ<note n="1.29" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tasyāḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasyā</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
sthitir avicalanam. svapnanirāsārtham.<note n="1.29-30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pva">PVBh 4,3-4</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthasya dāhapākādeḥ kriyā niṣpattis tasyāḥ sthitir avicalanam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>svapne prātaḥ<note n="1.31" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">prātaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prāta</q>.</p></note> prabuddhasya jhaṭity amlānabhāsanam|</l></lg><lb ed="hy"/>
<pb n="2" ed="hy"/>
tadyogā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>d avisaṃvādīti<note n="2.1" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadyoge parisaṃvādīti</q>.</p></note> matvarthīyena, avisaṃvādiśabdaḥ puruṣasya<lb ed="hy"/>
heyopādeyayoḥ<note n="2.2" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">heyopādeyayoḥ</q>. The akṣara <q xml:lang="sa-Latn">ḥ</q> is missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>.</p></note> pravṛttyapākārayor arthakriyātatsādhanarūpayoḥ prasi<lb ed="hy" break="no"/>ddhaḥ, iti bhāṣyamatam.</p><lb ed="hy"/>
<p><lb edRef="#tara-ms" n="6"/>dharmottaramate<note n="2.4a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">mate</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-matena</q>.</p></note> tu: yatrāvisaṃvādipadaṃ nāsti tatrāpi pradarśi<note n="2.4b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tatrāpi pradarśi°</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: illegible. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tatra rūpāpradarśi°</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>tārthaprāpakaḥ<note n="2.5a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">-prāpako</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-prāpake</q>.</p></note> prasiddho yathā <quote>asmākam ayam avisaṃvādakaḥ puruṣaḥ<note n="2.5b" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nbṭ">NBT 17,2:</ref> <q xml:lang="sa-Latn">loke ca pūrvam upadarśitam arthaṃ prāpayan saṃvādaka ucyate</q>; <ref cRef="pvin">PVin T<hi rend="brackets">a</hi> 5*,3f.</ref>; <ref cRef="prapa">PPar II 5*,3f.</ref></p></note><lb ed="hy"/>
pramāṇam</quote> iti vadanti vyavaha<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>rtāraḥ. yady api prāpakatvaṃ pramāṇa<lb ed="hy" break="no"/>śabdāt prāptaṃ saṃjñāprāyatvena kṛtāṃ<note n="2.7" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kṛtam|</q>. Cf. <ref cRef="tara">TR 1*,18</ref> above.</p></note> yatrāvisaṃvādipadaṃ nāsti<note n="2.6-7" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="prapa">PPar II 4*,13-15</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">mi slu ba'i rnam graṅs yin pa'i phyir tshad ma'i sgra ñid kyis rab tu bstan pa thob par byed pa'i don thob bo</q> <hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser I p.29</ref></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
tatrāpy<note n="2.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tathāpy</q>.</p></note> avisaṃvādipadenāpy upāttaṃ vārttike, pramāṇaśabdapravṛtti<lb ed="hy" break="no"/><pb edRef="#tara-ms" n="2b"/>nimittakhyātyartham. bhāṣyamate tv avisaṃvādipadaṃ lakṣaṇasya<lb ed="hy"/>
laukikatvārtham<note n="2.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">laukikārthatvam</q>.</p></note>.<note n="2.9-10" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pva">PVBh 30,22</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tatra pāramārthikapramāṇalakṣaṇam etat pūrvaṃ tu sāṃvyavahārikasya</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>arthakriyārthī hi sarvaḥ pramāṇam apramāṇaṃ vānveṣate<note n="2.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vānveṣyate</q>.</p></note> prekṣāvān,<lb ed="hy"/>
na vyasanitayā. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh3"/>tasmā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>n nārthapratītimātraṃ pramitiḥ, kiṃ tarhi<note n="2.11-12" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="hb">HB 3*,1-2</ref> <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">arthakriyārthī…anveṣate</q></hi>. Parallel: <ref cRef="pvsv">PVSV 110,3-4</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sarva evāgamam anāgamaṃ vā pravṛttikāmo 'nveṣate prekṣāpūrvakārī na vyasanena</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
yathoktā<note n="2.13a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paroktā</q>.</p></note> viśiṣṭaiva. tasyāś ca sādhakatamaṃ nendriyādikaṃ, vakṣya<note n="2.13b" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pv.3.311-312">PV III 311-312</ref>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>māṇayuktyā<note n="2.14a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">vakṣyamāṇa-</q>. <q xml:lang="sa-Latn">va</q> is missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note>. kiṃ tarhi. jñānagatam arthasārūpyam, atas tadātmakata<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>yā<note n="2.14b" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nb.1.20">NB I s. 20</ref> <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">arthasārūpyam asya pramāṇam</q></hi>; <ref cRef="pv.3.301-309">PV III 301-309</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
jñānam eva pramāṇam, nendriyādikam. pratyakṣānumānaprathama<lb ed="hy" break="no"/>kṣaṇabhāvi jñānam ākāraviśeṣaniyamenātmaśaktyutpāditaṃ tac ca vyava<lb ed="hy" break="no"/>hartṛvyavasāyava<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>śenātadrūpaparāvṛttārthakriyāsamarthaṃ paricchindat<note n="2.16-17" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">-utpāditaṃ tac ca vyavahartṛ-</q>: A provisional reading. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-utpādita<hi rend="underline">sva</hi><hi rend="brackets">mca?</hi>vyāravyavahartṛ-</q> <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-utpādita-svavyā-<hi rend="brackets">pā</hi>ra-vyavahartṛ-</q><hi rend="brackets">sic.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
pravṛtteḥ<note n="2.18a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svavṛtteḥ</q>.</p></note> kāraṇaṃ bhavat prāpter<note n="2.18b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svāpter</q>.</p></note> abhyupāyatāṃ spṛśati.</p><lb ed="hy"/>
<p>na hy upadarśanavyāpārāt<note n="2.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">upadarśaka</q>.</p></note> pravartakatvam anyad asya. prava<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>rtaka<lb ed="hy" break="no"/>tvāc ca nāparaṃ prāpakatvam. na hi haste gṛhītvā jñānaṃ pravartayati.<note n="2.19-20" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nbṭ">NBT 17,3</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pradarśite cārthe pravartakatvam eva prāpakatvam, nānyat</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
na vā puruṣadeśam artham ānayan nayad vā haṭhena puruṣam arthadeśam<note n="2.21" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">artham…arthadeśam</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">anumānam arthayad vā'ndho na puruṣam anudeśam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
arthaṃ prāpayati. kiṃ tu sa<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>martham arthakriyāyāṃ darśayad eva<note n="2.21-22" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="prapa">PPar II 5*,9-10</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">kye don gyi yul du skyes bu skyel ba'am, skyes bu'i yul du don 'gugs pa thob par byed pa'i tshad ma yin nam</q>. Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 9*,9-11</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">thob par byed pa'i śes pas don gyi yul du skyes bu gtoṅ bar byed pa'am, skyes bu'i yul du don 'gugs pa ni ma yin te</q>. Cf. <ref cRef="nbṭ">NBT 18,2</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na hi puruṣaṃ haṭhāt pravartayituṃ śaknoti vijñānam</q>. Cf. <ref cRef="tabha">TBh 1,15-16</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na hi jñānena puruṣo gale pādukānyāyena balād arthe pravartayitavyaḥ</q>. Cf. <ref cRef="tsp">TSP 946,16f</ref>.<hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser I p.31</ref></hi></p></note><lb ed="hy"/>
pravartayati pravṛttiviṣayam upadarśayad eva ca prāpayati<note n="2.23" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">pravṛtti-…prāpayati</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pravṛtti <hi rend="brackets">viṣayam artham upadiśat</hi> prāpayati</q>.</p></note>. sarveṣām<lb ed="hy"/>
eva ca jñānānām ekaiveyaṃ<note n="2.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ekam eveyaṃ</q>.</p></note> vidhā, yad utārthopadarśanaṃ nāma. tatas<lb ed="hy"/>
tada<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>nyad aśeṣam adhigatārthādhigantṛtvenāpramāṇam.</p><lb ed="hy"/>
<p>nanu cārthopadarśanād yadi nāparaṃ pravartakatvādi tad evaṃ<lb ed="hy"/>
punaruktam āvarteta <quote>pradarśayat<note n="2.27" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">pradarśayat</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pradarśayet</q>.</p></note> pravartayati pravṛttiviṣa<pb edRef="#tara-ms" n="3a"/>yam</quote><lb ed="hy"/>
<quote>upadarśayat prāpayatī</quote>ti ca. yata evaṃ vākyārthaḥ syād <quote>upadarśayad<note n="2.28" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">upadarśayad</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">upadarśayed</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
upadarśayatī</quote>ti.</p><lb ed="hy"/>
<p>na samīcīnam ālocitaṃ pareṇa. pravṛttir nāma vakṣyamāṇalakṣaṇā<lb ed="hy"/>
bhinnaivopadarśa<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nād anyaiva<note n="2.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">anyatraiva</q>.</p></note> ca prāptir hastādisparśarūpā. param<lb ed="hy"/>
<pb n="3" ed="hy"/>
etāvad ucyate: <pb edRef="#tara-sh" n="Sh4"/> jñānam upadarśayad eva tasyāḥ pravṛtteḥ prāpteś<lb ed="hy"/>
ca nibandhanam, na vyāpārāntareṇa.<note n="3.1-2" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="prapa">PPar II 6*,16-17</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">rab tu ston par byed pa'i thabs kyis rab tu 'jig par byed pa yin gyi, gźan gyis ni ma yin</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>yathā dvāḥsthavadhyaghātakapṛ<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>thvīnātheṣu bahuṣu mārakeṣu kasya<note n="3.3f." xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="prapa">PPar II 7*,7-13</ref>; <ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser II p.39-40</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
cit kathañcid upayogād <quote>rājño mārakatvam ājñādānam eve</quote>ty uktau<lb ed="hy"/>
<quote>kim ājñādānam ājñādānam</quote> ity evāhuḥ<note n="3.5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">evāccaḥ</q> <hi rend="brackets">?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">evāhuḥ</q>.</p></note>, <quote>kiṃ vā maraṇa<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>ṃ nāma<lb ed="hy"/>
vadhyasya</quote>. bhinnam evāste taddhetutvena varṇyamānam<note n="3.6" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">varṇyamānam</q> <hi rend="brackets">?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">badhyamānam</q>.</p></note> ājñādānaṃ<lb ed="hy"/>
vyāpārāntaratiraskāre caritārthaṃ cānyad<note n="3.7" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">caritārthaś cā°</q>.</p></note> eveti.</p><lb ed="hy"/>
<p>tathehāpi veditavyam. bahuṣu prāpake<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ṣu jñānapādārthaprabhṛtiṣu<note n="3.8" xml:lang="en"><p>pādā-. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pādā</q> <hi rend="brackets">?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-mātrā-</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<quote>jñānaṃ kathaṃ prāpayati</quote> iti praśne prativacanam <quote>upadarśayad eve</quote>ti,<lb ed="hy"/>
na paunaruktyam.</p><lb ed="hy"/>
<p>nanu bahuṣu sthāneṣu yad etad uktam <quote>arthakriyāsamarthasya<lb ed="hy"/>
<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>prāpaṇayogyam<note n="3.12" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prāpaṇayogyam</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prāpaṇā'yogyam</q>.</p></note></quote> iti, tat katham avadhāryam. kim arthasyopādeyasya<note n="3.11-12" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="taso">TSop 275,23-24</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yad abhimatārthakriyāsamarthārthaprāpaṇayogyam apūrvaviṣayaṃ jñānaṃ tat pramāṇam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
dāhādeḥ kriyā niṣpattis tatra samarthasyeti. tathārthatve heyārtha<lb ed="hy" break="no"/>kriyāsamarthasyāsaṃgrahān nyūnatā. arthakri<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>yāviṣayasya ca jñānasya<lb ed="hy"/>
prāmāṇyam<note n="3.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇyam</q>.</p></note> anupāttaṃ syāt. na hi <quote>pradarśitārthakriyāsamarthaprā<lb ed="hy" break="no"/>paṇayogyaṃ jñānaṃ pramāṇam</quote> iti vadatārthakriyāprāpakam api<lb ed="hy"/>
pramāṇamā<pb edRef="#tara-ms" n="3b"/>traṃ bhavati.</p><lb ed="hy"/>
<p>athārthyata ity artho hātum upādātuṃ<note n="3.18b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">upāpātuñ</q> <hi rend="brackets">?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">upādātuś</q>.</p></note> cārthyamāno dāhādir evocyate.<note n="3.18a" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nbṭ">NBT 76,3-4</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthyata ity arthaḥ, heya upādeyaś ca. heyo hi hātum iṣyate, upādeyaś copādātum</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<quote>arthakriyā cārthakriyāsamarthaś ce</quote>ti virūpaikaśeṣo vivakṣitaḥ. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh5"/><lb ed="hy"/>
tathāpy ekavacanānupa<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>pattiś ca. kathaṃ ca <quote>prāpaṇayogyaṃ pramāṇam</quote><lb ed="hy"/>
ity uktau sākṣādarthakriyāprāpakam saṃgṛhyeta. satyam. ayam evārtho<lb ed="hy"/>
hṛdisthaḥ, <quote>arthakriyāsamarthasye<note n="3.22" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">atha<hi rend="brackets">?</hi>-</q> for <q xml:lang="sa-Latn">artha-</q>.</p></note></quote>ty upalakṣaṇārtham uktam. tenārtha<lb ed="hy" break="no"/><lb edRef="#tara-ms" n="3"/>kriyāyā aprāpakam api prāpaṇayogyaṃ<note n="3.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇayogyaṃ</q>.</p></note> veditavyam.</p><lb ed="hy"/>
<p><quote>abhilāpasaṃsargayogyapratibhāsā pratītiḥ kalpane</quote>ty atra yathābhi<note n="3.24" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin">PVin I 40,8</ref>; Source: <ref cRef="nb.1. 5">NB I s. 5</ref>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>lāpasaṃsṛṣṭam asaṃsṛṣṭam api saṃsraṣṭuṃ yo<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>gyaṃ<note n="3.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">saṃpuṣṭaṃ yogyaṃ</q>.</p></note> yogyaśabdena<lb ed="hy"/>
saṃgṛhyate tathehāpi vyavasthāpyam. yat prāpaṇayogyaṃ yac ca<lb ed="hy"/>
sākṣāt prāpakaṃ tad ubhayaṃ yogyaśabdena viṣayīkartavyam.</p><lb ed="hy"/>
<p>svasaṃvedanapratya<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>kṣasya cātmānaṃ meyaṃ prati prāpakatvaṃ<lb ed="hy"/>
sātiśayam astīti sāmānyalakṣaṇam akṣīṇam asminn iti veditavyam.<lb ed="hy"/>
viṣayasārūpyam api tasya tādātmye sati sū<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>papādam.<lb ed="hy"/>
<lg><l>uttaraprāptihetutvāt pūrvasya<note n="3.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pūṣasya</q><hi rend="brackets">?</hi>.</p></note> yadi mānatā|</l><lb ed="hy"/>
<pb n="4" ed="hy"/>
<l>tadaivāsyāpi rūpatvād<note n="4.1" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadaivāsyāpi rūpatvād <hi rend="brackets">?</hi></q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tathaiva pratirūpatvād</q>.</p></note> uttarasya kathaṃ na sā||</l></lg><note n="3.31-4.1" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pva">PVBh 4,13<hi rend="brackets">v.4</hi></ref>: <q xml:lang="sa-Latn">uttarārthakriyābhāvāt pūrvasya yadi mānatā| tadaivārthakriyābhāvād uttarasya kathaṃ na sā||</q></p></note><lb ed="hy"/>
tena<lb ed="hy"/>
<lg><l>svataḥ sarvapramāṇānāṃ prāmāṇyam iti gṛhyatām|</l><lb ed="hy"/>
<l>na hi svato '<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>satī śaktiḥ kartum anyena pāryate||</l></lg><note n="4.3-4" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-codanā.47">ŚV codanāsūtra v.47</ref> <hi rend="brackets">b2: <q xml:lang="sa-Latn">gamyatām</q>; d2:<q xml:lang="sa-Latn">śakyate</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.2811-2812">TS 2811ab+2812cd</ref>; Parallel: <ref cRef="tsp">TSP 986, 10-11</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svataḥ sarvopalabdhīnāṃ prāmāṇyam iti gṛhyatām| na hi svataḥ sato śaktiḥ hantum anyena pāryate||</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
catvāro hi pakṣāḥ:<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">1</hi> kadācit prāmāṇyam aprāmāṇyaṃ ca svataḥ.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">2</hi> <pb edRef="#tara-sh" n="Sh6"/>kiṃ vā svato 'prāmāṇyaṃ parataḥ<note n="4.7" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svato 'prāmāṇya parataḥ</q>.</p></note> prāmāṇyam.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">3</hi> athavā dvayam<note n="4.8" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">dvayam</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">iyam</q>.</p></note> api parataḥ.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">4</hi> <pb edRef="#tara-ms" n="4a"/>kiṃ vā svataḥ prāmāṇyam aprāmāṇyaṃ parataḥ.<note n="4.9a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kiṃ vā svataḥ</q> <hi rend="brackets"><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svata</q></hi> <q xml:lang="sa-Latn">prāmāṇyam aprāmāṇyaṃ tathāpi prāmāṇyaṃ</q><hi rend="brackets"><ref target="#tara-ms">Ms</ref> <q xml:lang="sa-Latn">prāmāṇya</q></hi> <q xml:lang="sa-Latn">parataḥ</q>.</p></note><note n="4.9b" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="tsp">TSP 903,9</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…svataḥ prāmāṇyam aprāmāṇyaṃ tu parata iti</q>. = <ref cRef="tara">TR 4*,20</ref> below: <q xml:lang="sa-Latn" sameAs="">svataḥ prāmāṇyam aprāmāṇyam anyata iti nyāyyam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
tatra:<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">1</hi> parasparaviruddhadvayaprasaṅgān nādyaḥ<note n="4.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-prasaṅgānādyaḥ</q>.</p></note>.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">2</hi> anupalambhena prāmāṇyapratiṣedhasya sambhāvyatvān na dvitīyaḥ.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">3</hi> ato<note n="4.13" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">ato</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svato</q>.</p></note> 'nupalambhena <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>yady apy aprāmāṇyaṃ tathāpi prāmāṇyam api<lb ed="hy"/>
saṃvādaguṇavijñānād yadi parataḥ,<note n="4.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vijñānā'rthā'di parataḥ</q>.</p></note> tadā-<lb ed="hy" break="no"/><quote><lg><l>saṃvādaguṇavijñāne kena vābhyadhike<note n="4.15" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.2860ab">TS 2860ab</ref>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nā'bhyadhike</q>.</p></note> mate|</l><lb ed="hy"/>
<l>sāpekṣatve<note n="4.16a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.2815ab">TS 2815ab</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">sāpekṣaṃ hi</q></hi>.</p></note> pramāṇatvaṃ na vyavasthāpyate<note n="4.16b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyavasthāsyate</q><hi rend="brackets">?</hi>.</p></note> kvacit||</l></lg></quote><lb ed="hy"/>
i<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>ti nyāyān na tṛtīyaḥ.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">4</hi> <quote><lg><l>tasmāt svataḥpramāṇatvam utsargena vyavasthitaṃ<note n="4.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇatvaprasaṅgena vyavasthitam</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>bādhakāraṇaduṣṭatvajñānābhyāṃ<note n="4.19a" xml:lang="en"><p><ref cRef="ts.2861">TS <hi rend="brackets">2861</hi></ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-tvajñānā°</q>; <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-tvaṃ jñānā°</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-tvam| jñānā°</q>.</p></note> tad apodyate<note n="4.19b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadayogyataḥ iti</q>.</p></note>||</l></lg></quote><note n="4.18-19" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.2861">TS 2861</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">sarvatrautsargikaṃ sthitam</q>; d: <q xml:lang="sa-Latn">apohyate</q>.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
iti nyāyāt svataḥ prāmāṇyam aprāmāṇyam anyata <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>iti nyāyyam.</p><lb ed="hy"/>
<p>ity apāstam. sāpekṣam eva prāmāṇyam, na cānavasthā. kāraṇajñāne<lb ed="hy"/>
hi tadutpattisambandhenāvisaṃvāditvam, sākṣāt prāpake tādātmyena.<lb ed="hy"/>
tato vyavatiṣṭha<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ta eva prāmāṇyam. tena<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>saṃvādenāpi<note n="4.24b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">saṃvādenāpi</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">saṃvādenaiva</q>.</p></note> saṃvādaḥ punar mṛgyas tathaiva hi|<note n="4.24a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.2853cd">TS 2853cd<hi rend="superscript">1</hi></ref>. Cf. <ref cRef="ts.2853">TS 2853</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yathaiva prathamaṃ jñānaṃ tatsaṃvādam apekṣate| saṃvādenāpi saṃvādaḥ punar mṛgyas tathaiva hi</q>.</p></note></l></lg></quote><lb ed="hy"/>
ity anavasthā pratyākhyātā.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh7"/>nanu saṃvādo nāmottarārthajñānajñeyarūpaḥ<note n="4.27a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nāmottaro 'rtha-</q>.</p></note> sa kiṃ <hi rend="brackets">1</hi>sajātīyo<note n="4.27b" xml:lang="en"><p>sajātīyo. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">jātīyo</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">2</hi>vijātī<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>yo vā. <hi rend="brackets">1</hi>yady ādyas tadā vedajñānaṃ vedajñānāntarasaṃvādāt<lb ed="hy"/>
pramāṇaṃ syāt. <hi rend="brackets">2</hi>atha dvitīyas tad api<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>śabdadhīś cāpramāṇaṃ syād itarābhir asaṅgateḥ|<note n="4.30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-codanā.77ab">ŚV codanāsūtra 77ab</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śrotradhīś cāpramāṇaṃ syād itarābhir asaṅgateḥ</q>. Parallel: <ref cRef="ts.2899cd">TS 2899 cd</ref>: <q xml:lang="sa-Latn" sameAs="">śrautradhīś cāpramāṇaṃ syān netrādibhir asaṅgatā</q>. Parallel: <ref cRef="pva">PVBh 7,10</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śrotradhīś cāpramāṇaṃ syād itarā<hi rend="brackets">na</hi>bhisaṅgateḥ</q>.</p></note></l></lg></quote><lb ed="hy"/>
iti prāptam.</p><lb ed="hy"/>
<pb n="5" ed="hy"/>
<p><quote><lg><l>ghaṭajñānaṃ pa<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ṭajñānāt<note n="5.1b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">paṭajñānāt</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ghaṭa-</q>.</p></note> pramāṇaṃ kiṃ na kīrtyate|<note n="5.1a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pva">PVBh 6,7<hi rend="brackets">= v.13cd</hi></ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ghaṭajñāne paṭajñānaṃ bādhakaṃ kin na yuktimat</q>.</p></note></l></lg></quote><lb ed="hy"/>
iti ca syāt. na.<lb ed="hy"/>
<lg><l>sambaddhārthapariprāptyā pramāṇaṃ sarvam ucyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>na sajātivijātīyavijñānotpattimātrataḥ<note n="5.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vijātīye vijñā°</q>.</p></note>||<note n="5.3-4" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pva">PVBh 6,5</ref><hi rend="brackets">= v.11. a: <q xml:lang="sa-Latn">abhiprāyāvisaṃvādāt…</q></hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>matvarthīyena niṣpannam avi<pb edRef="#tara-ms" n="4b"/>saṃvādi vedyatām|</l><lb ed="hy"/>
<l>tadutpatteś ca tādātmyasambandhāt<note n="5.6" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tādātma-</q>.</p></note> tasya sambhavaḥ||</l></lg><lb ed="hy"/>
tena-<lb ed="hy" break="no"/><lg><l>śābde 'py abhiprāyanivedanāt<note n="5.8" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.2.1">PV II 1c<hi rend="superscript">2</hi>d</ref>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">amiprāya-</q>.</p></note>.</l></lg><lb ed="hy"/>
śabdo vipañcīpañcamādidhvaniḥ, tasyedaṃ jñānaṃ śābdam, tasmin.<lb ed="hy"/>
apiśabdā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>t pāvakādijñāne. <quote>arthakriyāsthitir avisaṃvādanam</quote> iti prakṛ<note n="5.9-10" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pva">PVBh 4,23</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śabdaviṣayaṃ jñānaṃ śābdam. apiśabdād anyatrāpi</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>tena sambandhaḥ. katham. abhiprāyanivedanāt. iṣṭatvāniṣṭatvābhyāṃ<lb ed="hy"/>
puruṣasyārthaparicchedo 'bhiprāyaḥ, tena ni<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>ṣṭhitaṃ vedanaṃ nivedanam.<lb ed="hy"/>
idaṃ vedyamānam arthakriyāyāḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh8"/>tathā hi: arthakriyāsamartham iti jñāne 'rthakriyānivedanam,<lb ed="hy"/>
arthakriyānubhave tu sutarām abhiprāyani<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>vedanam.<lb ed="hy"/>
<lg><l>meya<note n="5.16b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">meya</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: or <q xml:lang="sa-Latn">geya<hi rend="brackets">?</hi></q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ge<hi rend="brackets">jñe?</hi>ya</q> <hi rend="brackets">sic.</hi>; <ref cRef="pva">PVBh</ref> <q xml:lang="sa-Latn">jñeya</q> <hi rend="brackets"><q xml:lang="bo-Latn">gźal bya</q></hi>.</p></note>svarūpasaṃvittir<note n="5.16c" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>;<ref cRef="tabha">TBh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">saṃvittir</q> <hi rend="brackets"><ref cRef="tabha-Tib">TBh-T</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">rig pa</q></hi>, <ref cRef="pva">PVBh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">saṃsiddhir</q> <hi rend="brackets"><ref cRef="pva-Tib">PVBh-T</ref> <q xml:lang="bo-Latn">grub pa</q></hi>.</p></note> eva tatra kriyā matā|<note n="5.16a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="tabha">TBh 3,7</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">jñeyasvarūpasaṃvittir iṣṭā tatra kriyāsthitiḥ</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>citre 'pi dṛṣṭimātreṇa phalaṃ parisamāptimat||</l><note n="5.16-17" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pva">PVBh 5,21 <hi rend="brackets">= v.9</hi></ref>: <q xml:lang="sa-Latn">jñeyasvarūpasaṃsiddher</q> for <q xml:lang="sa-Latn">meyasvarūpasaṃvittir</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<l>airāvatīcandrasūryagraharāśyādivedane|</l><lb ed="hy"/>
<l>abhiprā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>yāvisaṃvādāt prāmāṇyaṃ<note n="5.19b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇaṃ</q>.</p></note> nyāyavij jagau<note n="5.19a" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pv.3.56ab">PV III 56ab</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">abhiprāyāvisaṃvādād api bhrānteḥ pramāṇatā</q>.</p></note>||</l></lg><lb ed="hy"/>
vede sambandhavaidhuryāt sajātīye 'pi na<note n="5.20" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vede sambandhavaidhūryāt sajātīyoyepina</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vedasambandhavaidhuryāt sajātīyo <hi rend="brackets">'nva ?</hi> ya 'pi na</q> <hi rend="brackets">sic.</hi> <ref target="#tara-sh">Sh</ref> regards as a verse, but it is short of two syllables.</p></note> prāmāṇyaṃ gṛhyatām. sabhyāḥ<lb ed="hy"/>
śaktivādo hy anādṛtaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>yat punar nārtha<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>m ānayi tan na samartham,<note n="5.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nārthakiyānvayi tat samartham</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nārthakriyā'nvayi tat samartham</q>.</p></note> dravyaguṇakarma<lb ed="hy" break="no"/>sāmānyasamavāyāntyaviśeṣaṃ yathāsamayam ākhyātam, tajjñānaṃ tad<lb ed="hy" break="no"/>viṣayatayāpūrvārtham api na pramāṇam, vyavahartṝn prati nirartha<lb ed="hy" break="no"/><lb edRef="#tara-ms" n="7"/>katvāt.<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>arthakriyāsamarthasya<note n="5.27a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthakriyā'samarthasya</q>.</p></note> vicāraiḥ kiṃ tadarthinām<note n="5.27b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°rthinā</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>ṣaṇḍhasya rūpavairūpye kāminyāḥ kiṃ parīkṣayā||</l></lg></quote><note n="5.27-28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.1.211">PV I 211</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti nyāyāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>svalakṣaṇam arthakriyāsamartham āhatyāsamartha<pb edRef="#tara-ms" n="5a"/>m<note n="5.30" xml:lang="en"><p>āhatya. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ādṛtya</q>.</p></note> api<lb ed="hy"/>
sāmānyalakṣaṇam adhyavaseyārthatayā samartham iti tadviṣayaṃ<note n="5.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadaviṣayam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<pb n="6" ed="hy"/>
jñānaṃ pramāṇam. tac ca niyatam upadarśitaṃ prāpayituṃ śakyaṃ<lb ed="hy"/>
vidyamānaṃ ca. na ca saṃśayaḥ. kramabhāvi<note n="6.2" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kramottarabhāvi</q>.</p></note> krametarabhāvi <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>vā<lb ed="hy"/>
jñānaṃ san niyatam artham ādarśayituṃ dṛṣṭasāmarthyam. pratibhāsa<lb ed="hy" break="no"/>niyamabalena niyatam<note n="6.4" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">niyatam</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">niyamam</q>.</p></note> adhyakṣaṃ darśayati, darśayati cānumānaṃ<lb ed="hy"/>
liṅgabalena niyatam artham. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh9"/> ata eva vikalpeṣv a<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>numānavikalpa<lb ed="hy"/>
eva pramāṇam. sarveṇa vā liṅgena vikalpena niyāmakam adṛṣṭvā<note n="6.5-6" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="prapa">PPar II 22*,12-13</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de'i phyir rnam par rtog pa la ni rjes su dpag pa tshad ma yin te</q> <hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/">Krasser I p. 65</ref></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
pravṛttena bhāvābhāvayor niyata evārtho<note n="6.7" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">niyata evārtho</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">aniyata</q>; <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">aniyata<hi rend="brackets">?</hi></q>.</p></note> darśayitavyaḥ, na cāniyataḥ<lb ed="hy"/>
śakyaprā<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>paṇaḥ.<note n="6.7-8" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="prapa">PPar II 22*,14-15</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">yul ṅes pa yod pa daṅ med pa yaṅ thob par nus pa'i phyir ro</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>viparyāsajñānena ca yady api niyata eva darśyate, tathāpi na<lb ed="hy"/>
vidyamāno darśyata iti na śakyaprāpaṇaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>tatra kaścid viparyāso nirvikalpo 'sti, <lb edRef="#tara-ms" n="5"/>yathā niśīthinīnāthadvai<lb ed="hy" break="no"/>vidhyabodhaḥ. kaścid vikalpātmā, yathā marumarīcinicaye virocamāne<note n="6.12" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">virodhamāne</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
nīrāropī. sa hi marīcer niyatapratibhāsaṃ niyāma<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>kam āśritya jāyamāno<lb ed="hy"/>
na yauktasaṃśayātmā<note n="6.14" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">na yaukta-</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref> omits <q xml:lang="sa-Latn">na</q>.</p></note>. kiṃ tarhi. viparyāsa eva, yataḥ pratibhāsamāne<lb ed="hy"/>
vastuni pratibhāsabalotpanno vikalpo niścayo vā syād viparyāso vā.</p><lb ed="hy"/>
<p><lb edRef="#tara-ms" n="7"/>saṃśayas tu samuccaradrūpadvayālamby eva vikalpaḥ. parokṣe tu<lb ed="hy"/>
viṣaye samuccaradrūpadvayo yauktaś ca saṃśayo vikalpaḥ, yathā <quote>śvo<lb ed="hy"/>
me bhrātāgamiṣyatī</quote>ti<note n="6.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…bhrā<hi rend="brackets">?</hi>tā'gamiṣyā<hi rend="brackets">a?</hi>ti</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>:<q xml:lang="sa-Latn">…trātā gamiṣyati</q>.</p></note> vikalpaḥ <pb edRef="#tara-ms" n="5b"/>saṃśayo yauktaḥ. tathā vedottho<note n="6.17-18" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="tsp">TSP 103,19</ref>: <q xml:lang="sa-Latn"><hi rend="brackets">prātibhaṃ tu jñānamārṣam, yathā</hi> śvo me bhrātāgamiṣyatīti</q>. <hi rend="brackets">Indebted to Prof. K.Kataoka's suggestion.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
'pi. tena -<lb ed="hy" break="no"/><quote><lg><l>aprāmāṇyaṃ tridhā bhinnaṃ mithyātvājñāna<note n="6.20" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-codanā.54ab">ŚV codanāsūtra v.54ab</ref>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ajñāna</q> <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">jñāna</q>.</p></note>saṃśayaiḥ|</l></lg></quote><lb ed="hy"/>
<quote>na tāvad vede saṃśayalakṣaṇam aprāmāṇyam<note n="6.21" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref><hi rend="brackets">?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">aprāmāṇyam</q>.</p></note></quote><lb ed="hy"/>
iti parāhatam.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh10"/>nanu yad uktaṃ cārvākādibhiḥ. <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>pramāṇena tāvad arthaḥ<lb ed="hy"/>
sidhyati, pramāṇaṃ punaḥ kena siddham. <hi rend="brackets">1</hi>na svasaṃvedanena, tasya<lb ed="hy"/>
jñānasvarūpamātrasya sākṣātkṛtāv adhikārāt. <hi rend="brackets">2</hi>nāpy anena pramāṇena,<lb ed="hy"/>
saṃvādaguṇavijñānā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>dinānavasthāprasaṅgāt. <hi rend="brackets">3</hi>nāpy apramāṇena, pra<lb ed="hy" break="no"/>meyasyāpy apramāṇataḥ siddhiprasaṅgāt. kiṃ pramāṇavyutpattyā.<lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">4</hi>nāpi vyavahāreṇa, tasyāpi pramāṇetaratvena <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>prastutadoṣānatipātāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>kiṃ ca tajjñānam<note n="6.30a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">taj jñānam</q>.</p></note> ātmaguṇo vā tatpariṇāmo vā svatantraṃ<note n="6.30b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svatantra</q>.</p></note> vā<lb ed="hy"/>
sākāraṃ nirākāram ekam anekaṃ vā, sarvatra ca vādināṃ vivāda<lb ed="hy" break="no"/><pb n="7" ed="hy"/>sambhavā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>t tato na<note n="7.1a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tata na</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tat na</q>.</p></note> tattvaniṣṭhā. tasmāt tattvopaplave<note n="7.1b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°plava-</q>.</p></note> svārambho na<lb ed="hy"/>
dambhād aparo vidhir iti.</p><lb ed="hy"/>
<p>na. yata eva vivādo bahumukhas tata eva śāstram avatāritam.<lb ed="hy"/>
<pb edRef="#tara-sh" n="Sh11"/> yataḥ<lb ed="hy"/>
<lg><l>śāstraṃ mo<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>hanivartanam<note n="7.5" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.2.5b">PV II 5b</ref>; Parallel: <ref cRef="pva">PVBh 29,25</ref> <hi rend="brackets">=v.221b</hi>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vivartanam</q>. Cf. <ref cRef="tara">TR 7*,16</ref>; <ref cRef="tara">22*,26-27</ref> <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">śāstraṃ hi mohanivartanam ārabdham</q></hi>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>pūrvāparasyāsmaraṇaṃ śāstreṇānena vāryate|</l></lg><note n="7.6a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pva">PVBh 29,25 <hi rend="brackets">= v.221cd</hi></ref>.</p></note><note n="7.6b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>|<ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dhāryate <hi rend="brackets">?</hi></q>. A confusion between <q xml:lang="sa-Latn">dha</q> and <q xml:lang="sa-Latn">va</q> is sometimes found in the present <ref target="#tara-ms">Ms</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
tathāpi -<lb ed="hy" break="no"/><lg><l>yo 'pi tāpārdito 'nveti<note n="7.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">'bhyeti</q>.</p></note> candanaṃ na hutāśanam|</l><lb ed="hy"/>
<l>vastu<note n="7.9" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">vastu</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vaktu</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>. <q xml:lang="sa-Latn">vaktuḥ</q>.</p></note> kiñcid anāśritya pramāṇaṃ tu na vartate||</l></lg><lb ed="hy"/>
āstāṃ tāvad ya<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>thāyatham. arthaṃ sārtham<note n="7.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthasārtham</q>.</p></note> arthayamānānāṃ grāhya<lb ed="hy" break="no"/>grāhakākārāparokṣatākārasya jñānasyāsaṃvedane yaj jāyetāndhatama<lb ed="hy" break="no"/>sam<note n="7.11-12" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthatamasam</q><hi rend="brackets">?</hi>.</p></note> aśeṣam. viplavaḥ samasto 'yam ity api viplavasvarūpāve<pb edRef="#tara-ms" n="6a"/>dane<lb ed="hy"/>
tatsādhana<note n="7.13a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tatsādhana</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tapodhana</q>.</p></note>samarthajñānānavabodhe<note n="7.13b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-anavarodhe</q>.</p></note> pratipādyānavadhāraṇe vā<note n="7.13c" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">'navadhāraṇe vā</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°ṇeva</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°ṇena</q>.</p></note> cintayi<lb ed="hy" break="no"/>tum apy<note n="7.14a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">apy</q>. Missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note> aśakyaṃ prāg eva prakāśayitum. ataḥ samasty eva<note n="7.14b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">samasyeva</q>.</p></note> pramāṇādi<lb ed="hy"/>
svapratyaya<note n="7.14-15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇādisvapratyaya-</q>.</p></note>vyavasthāpitam. keva<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>laṃ<note n="7.15" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">kevalaṃ</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kevala</q>.</p></note> vyavahāre 'pi vimatir eva vyava<lb ed="hy" break="no"/>hāriṇām iti vyāmohāpohāyārabdhavyam eva śāstram.<note n="7.16" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR 7*,5</ref>; <ref cRef="tara">22*,26-27</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>nīlādisphuṭatāprāyaṃ prameyaṃ grāhakātmanaḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>kartṛtvam āntaratvena sphuṭatve <lb edRef="#tara-ms" n="3"/>sphuṭatā kriyā|</l><lb ed="hy"/>
<l>vaktavyā nāta upari vaktavyāntaram asti vaḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>mahopaplavavāde 'pi pramāṇādikam asty ataḥ<note n="7.20" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°dikasammataḥ</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>parāvarodhataḥ sarvam evaṃ cet svātma<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>no na kim|</l><lb ed="hy"/>
<l>grāhakādiprakāśe hi same sarvaṃ samaṃ matam|</l><lb ed="hy"/>
<l>prakāśaś ced asan sarvo vādāyāstāṃ<note n="7.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vādāyāṃstāṃ<hi rend="brackets">?</hi></q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vādāyā"sto</q>.</p></note> jalāñjaliḥ|</l></lg><lb ed="hy"/>
tasmāt prakaṭatāntargatasamastasa<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ttvasantānasambhavigrāhakākārādi<note n="7.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prakaṭāṃntargata-</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<pb edRef="#tara-sh" n="Sh12"/> prābhavena<note n="7.25" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">-prābhavena</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-ṣvābhavenābhavaṃ</q>. <q xml:lang="sa-Latn">abhavaṃ</q> <hi rend="brackets">or <q xml:lang="sa-Latn">ābhavaṃ</q></hi> in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref> is omitted, because the meaning is unclear.</p></note>. bhavyetaraprāṇināṃ hānetaravyavahāro vivādamūlā<lb ed="hy" break="no"/>dhāro dhāndhyaṃ vyuddhūyāvadhāryatām<note n="7.26" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vā'ndhyamuddhūya</q>.</p></note>.</p><lb ed="hy"/>
<p>nanu grāha<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>kākārādivedanam antareṇa na kācic cittavṛttiḥ, tataḥ<lb ed="hy"/>
katham idaṃ pramāṇam apramāṇaṃ cedaṃ prāpaketaratvenāpi pratha<lb ed="hy" break="no"/>mataḥ prabhṛti sampradhāryam iti cet, ucyate:<lb ed="hy"/>
<lg><l>taddṛ<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ṣṭāv eva dṛṣṭatvāt pākapāvakayor dvayoḥ|</l><lb ed="hy"/>
<pb n="8" ed="hy"/>
<l>sambandhaṃ sampradhāryaiva tādātmyotpattilakṣaṇam||</l><lb ed="hy"/>
<l>punaḥ<note n="8.2a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">punaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">puna</q> <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">ḥ</q> is missing.</hi></p></note> pāvakasaṃvittisāmarthyotpannasaṃsmṛteḥ<note n="8.2b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-smṛtiḥ</q>. Cf. <ref cRef="pvin.1.18c">PVin I v. 18c<hi rend="superscript">1</hi></ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-smaraṇāt</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>abhilāṣāc ca lokānāṃ vya<lb edRef="#tara-ms" n="8"/>vahāraḥ pravartate<note n="8.3" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyavahā<hi rend="underline">ropoyo</hi>rapravartate</q> <hi rend="brackets">dots indicating cancellation are found above the underlined akṣaras.</hi></p></note>||</l></lg><note n="7.31-8.3" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pvin1.18">PVin I v.18</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">taddṛṣṭāv eva dṛṣṭeṣu saṃvitsāmarthyabhāvinaḥ| smaraṇād abhilāṣeṇa vyavahāraḥ pravartate</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
svābhiprāyeṇa viceṣṭatāṃ nāmeṣṭaparituṣṭaye<note n="8.4a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref><hi rend="brackets">?</hi>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paripuṣṭaye</q>.</p></note> dhārṣṭyāt<note n="8.4b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dhārṣṭyā"dit</q>.</p></note>. pariśiṣṭaḥ<note n="8.4c" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">pariśiṣṭaḥ</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paviśiṣṭaḥ</q>.</p></note> śiṣṭo<lb ed="hy"/>
lokaḥ sārvalaukikaḥ. punar ayam eva vyavahāro<note n="8.5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyavahāropa</q> <hi rend="brackets"> <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pā</q></hi>. We omit <q xml:lang="sa-Latn">pa</q>.</p></note> <pb edRef="#tara-ms" n="6b"/>yo 'nubhava<lb ed="hy" break="no"/>paddhatiprasiddhah. yad uta vyutpattikāle parikalayya pāvakaprati<lb ed="hy" break="no"/>baddhaṃ pākaparitaḥsaraṇa<note n="8.7b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paritotsāraṇa</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pāratosaraṇa <hi rend="brackets">?</hi></q>.</p></note>vīkṣaṇakṣatiprabhṛti kāryam, tadūrdhvaṃ ca<note n="8.7a" xml:lang="en"><p>Parallel: <!-- proofread this note--><ref cRef="jnā">J 251,11</ref>: <q xml:lang="sa-Latn"><hi rend="brackets">vahner eva dhūmabhasmāṅgāra</hi>pākapāra<hi rend="squarebrackets">do</hi>tsāraṇavīkṣaṇakṣatiprabhṛtiṣu kāryeṣu…</q>; <ref cRef="jnā">J 297,8</ref>: <q xml:lang="sa-Latn"><hi rend="brackets">dhūmabhasmāṅgārāṅgatāpa</hi>pākapāra<hi rend="squarebrackets">do</hi>tsāraṇavīkṣaṇakṣatiprabhṛti-</q>. <hi rend="brackets">Indebted to Prof. K.Kataoka's suggestion.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
pāvakasaṃvittyā pūrvadarśanasaṃskāra<note n="8.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-saṃskāraḥ</q>.</p></note><lb edRef="#tara-ms" n="2"/>prabodhanakṛtāt samyak<lb ed="hy" break="no"/>smaraṇāt pākādikaṃ prati pāvakasāmarthyaviṣayāt, abhimatānabhimata<note n="8.9" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">abhimatā'bhimata-</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>tvena ca pāvakāder hātum upādātuṃ cābhilāṣād vyavahāro hāna<lb ed="hy" break="no"/><lb edRef="#tara-ms" n="3"/>pānalakṣaṇaḥ<note n="8.10-" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">hānapānalakṣaṇaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">hāno-</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">hāno pā<hi rend="brackets">dā</hi>nalakṣaṇaḥ</q>.</p></note> pravartate. tad etāvaty eva sāmagrī vyavahārapravartane<lb ed="hy"/>
niścitā, nāta uttarā nāto vā bhūyasī.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh13"/>yato vyutpattivelāyāṃ<note n="8.13" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">hi utpattivelāyāṃ</q>.</p></note> dviṣṭhasambandhasaṃvi<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>ttir jātā sam<lb ed="hy" break="no"/>bandhidvayadarśanāt. sambandhanibandhanaś cāvyabhicāraḥ, avyabhi<lb ed="hy" break="no"/>cāranibandhaṃ ca prāpaṇayogyatvaṃ jñānasya. paścād arthakriyā<lb ed="hy" break="no"/>sāmarthyasmaraṇā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>t<note n="8.16" xml:lang="en"><p>The reading of akṣara <q xml:lang="sa-Latn">sā</q> is dubious.</p></note> pāvakasyābhilāṣāc ca puṃsāṃ pravṛttir iti samāptaṃ<lb ed="hy"/>
sarvam īhitam.</p><lb ed="hy"/>
<p>na samāptam. yadi hātum abhilāṣād dhānalakṣaṇo vyavahāras<note n="8.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyāpāraḥ</q>.</p></note> tarhi<lb ed="hy"/>
hāpakatayo<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>payujyamānaṃ na jñānaṃ prāpakatayā pramāṇaṃ vaktavyam.<lb ed="hy"/>
vaktavyam. yasmāt tad ahiviṣakaṇṭakādikāvyabhicāranibandhanena<note n="8.20" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dikā</q> is missing.</p></note><lb ed="hy"/>
prāpakatvena yuktam, tasmāt parihāryaṃ saṃvṛttam. a<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>parathā yady<lb ed="hy"/>
āśīviṣādinā jñānaṃ na śleṣayituṃ śaknuyāt kimarthaṃ parijihīrṣeta<lb ed="hy"/>
puruṣaḥ. tasmāt prāpakam eva pramāṇam, na hāpakatvena pramāṇaṃ<lb ed="hy"/>
vaktavyam.</p><lb ed="hy"/>
<p>nanu <pb edRef="#tara-ms" n="7a"/>vyutpattivelāyām eva yadi bhūtābhūtatvādisaṃśayas tadā<lb ed="hy"/>
vyutpattir api na syāt, pākakāryadarśane sandehābhāvāt. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh14"/> upariṣṭāt<lb ed="hy"/>
kevalapāvakadarśane saṃśayaḥ <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>syāt. sa ca na pramāṇavyāpārapari<lb ed="hy" break="no"/>panthī. viparyāso hi viparītaṃ rūpaṃ paricchindan pratibhāsamāna<lb ed="hy" break="no"/>svabhāvasaṃsparśī<note n="8.28-29" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">-svabhāvasaṃsparśī</q> <hi rend="brackets"><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°vā°</q></hi>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-tvabhāvāsaṃsparśī</q>.</p></note> pramāṇavyāpāram uparundhyāt. uktaṃ hi:<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>no ce<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>d bhrāntinimittena<note n="8.30" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bhrānta-</q>.</p></note> saṃyojyeta guṇāntaram|</l><lb ed="hy"/>
<l>śuktau vā rajatākāro rūpasādharmyadarśanāt||</l></lg></quote><note n="8.30-31" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.1.44">PV I 44</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
<pb n="9" ed="hy"/>
iti. na tu saṃśayanimittenety uktam.</p><lb ed="hy"/>
<p>nanu vyutpannārthakriyāsāma<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>rthyādis tadupariṣṭād viparyasya<lb ed="hy" break="no"/>mānaḥ sandihāno vā punaḥ pākādivilokanena nivṛttaḥ<note n="9.3" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nivṛtaḥ</q>.</p></note>. tat kiṃ sandeha<lb ed="hy" break="no"/>viparyāsayoḥ pratyakṣavyāpāraprāti<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>kūlyāprātikūlyavicāraṇe. satyam.<lb ed="hy"/>
pratibhāsamānarūpānurūpaḥ saṃśayaḥ, smaraṇaṃ tatpratisandhāyaka<lb ed="hy" break="no"/>tvena. na viparyāsaḥ svarūpaviparītatvād<note n="9.6" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">svarūpa</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prayda-</q> or <q xml:lang="sa-Latn">praṣda-</q><hi rend="brackets">?</hi>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svapna-</q>. The word such as <q xml:lang="sa-Latn"><hi rend="brackets">sva-</hi>rūpa</q> or <q xml:lang="sa-Latn">svabhāva</q> is expected from the context.</p></note> iti <lb edRef="#tara-ms" n="6"/>pradarśanārtham uktam.<lb ed="hy"/>
punaḥ prayojanaṃ cāsya purastād vakṣyate.</p><lb ed="hy"/>
<p>adhyavaseyaviṣayāpekṣe<note n="9.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">adhyayaseya-</q>.</p></note> ca prāpakatve pramāṇasya viṣayasvarūpa<lb ed="hy" break="no"/>grahaṇaṃ grāhyaviṣayasyānupayuktam, <lb edRef="#tara-ms" n="7"/>tasyāprāpyatvāt. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh15"/> vastu<lb ed="hy"/>
gṛhṇātu mā vā gṛhītam<note n="9.10a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">grahīta</q>.</p></note> adhyavaseyaṃ<note n="9.10b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">adhyayaseyam</q>.</p></note> vastu prāpayed iti pramāṇam.<lb ed="hy"/>
tat prāpakam avikalpakaṃ vikalpakaṃ<note n="9.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vikalpaṃ</q>.</p></note> vāstu. sarvathā kṣaṇād ūrdhvaṃ<lb ed="hy"/>
niruddhe<note n="9.12" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nibaddhe</q>.</p></note> tasmi<pb edRef="#tara-ms" n="7b"/>n. tadātmake ca vikalpakatve tadvyāpārānukāriṇā<lb ed="hy"/>
smaraṇena prayojanam. tac ca smaraṇaṃ vikalpakāvikalpakayoḥ samānam<lb ed="hy"/>
iti nārtho 'vikalpakatvena<note n="9.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vikalpatvena</q></p></note> pratyakṣasya.</p><lb ed="hy"/>
<p>tataḥ puna<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>ś caramakālabhāvīni yāvanti jñānāni vyāhāravyava<lb ed="hy" break="no"/>hārakāṇi tāvanti prāptyavadhīni<note n="9.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prāyā'vadhīni</q>.</p></note> gṛhītagrahaṇād apramāṇāni. tathā<lb ed="hy"/>
dhārāvāhīny api nirvikalpāni jñānāny apra<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>māṇāni, pūrveṇa sahottareṣām<lb ed="hy"/>
abhinnayogakṣematvāt.</p><lb ed="hy"/>
<p><quote>paricchinnaś cārthaḥ pravṛttiviṣayaḥ prāpaṇīyaḥ pramāṇasye</quote>ti<lb ed="hy"/>
vacanena śaṅkhe pītajñānaṃ maṇipra<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>bhāyāṃ maṇijñānam anyad api<lb ed="hy"/>
caivaṃprakāraṃ jñānam apramāṇam uktam. na hi tasminn avasite<lb ed="hy"/>
'nyad avasitaṃ nāma, atiprasaṅgāt. bhinnair deśakālākārai<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>r viruddhair<lb ed="hy"/>
adhyāsitaṃ śuklādikam anyad eva.<note n="9.19-23" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 10*,4-11</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">yoṅs su bcad pa'i don 'jug pa'i yul thob par byed pa ni tshad ma yin no źes smras pa na, duṅ la ser por śes pa daṅ nor bu'i 'od la nor bur śes pa daṅ śes pa'i rnam pa de lta bu gźan dag kyaṅ tshad ma ma yin par brjod pa yin no. de ṅes pas gźan ṅes so źes bya ba ni ma yin te, ha caṅ thal bar 'gyur ba'i phyir ro. yul daṅ dus daṅ rnam pa tha dad pa yaṅ gźan kho na'o</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>arthaprāptis tu pravartakāntarāt. pravartakajñānopadarśitaṃ hy<lb ed="hy"/>
arthaṃ prāptukāmā kāyavāgvyāpārasahāyā buddhi<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>ḥ pravṛttiḥ. sā tasminn<lb ed="hy"/>
evāvasite vastuni saty asati vā parisamāpyata<note n="9.26" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">parisamāpyate</q>. <q xml:lang="sa-Latn">pari</q> is missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note> iti na pītākārajñānapūrvikā<note n="9.24-26" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="prapa">PPar II 26*,7-12</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de yaṅ lus daṅ ṅag daṅ lhan cig pa'i blo 'jug par byed pa'i śes pa'i bya ba lta bu daṅ rtog pa'i rjes su 'gro ba can de ñid kyis ñe bar bstan pa yul daṅ dus daṅ rnam pa ṅes pa'i dṅos po thob par 'dod pa 'jug par byed pa'i śes pas brtsams pa rab tu bstan pa'i dṅos po'i mthar thug pa ni gcig yin par blta'o</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
pravṛttiḥ śuklākāravastuprāptinimittam, jñānāntarād eva pu<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>naḥ pary<lb ed="hy" break="no"/>antataḥ sparśagrāhiṇo 'pi tatprāptiḥ.<note n="9.24-28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 11*,11-19</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">don thob pa ni 'jug pa gźan las yin par smra'o. 'jug par byed pa'i śes pas ñe bar bstan pa'i don thob par 'dod pa'i bya ba daṅ lhan cig pa'i blo ni 'jug pa yin la, de ni yod dam med kyaṅ ruṅ ste ṅes par byas pa'i dṅos po de ñid la mthar thug pa'i phyir sṅon po'i śes pa ni sṅon du 'gro ba'i 'jug pa ni rnam pa gźan thob pa'i rgyu mtshan ma yin no. 'thob pa ni śes pa gźan kho na las yin te, tha na reg bya 'dzin par byed pa'o</q>.</p></note><note n="9.28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="prapa">PPar II 30*,13-14</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">thob pa ni tha na reg bya'i śes pa las yin no</q>. Parallel: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 11*,17-19</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'thob pa ni śes pa gźan kho na las yin te, tha na reg bya 'dzin par byed pa'o</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh16"/>evaṃ paricchinnapravṛttiviṣayaprāpaṇaṃ samyagjñānatvaṃ<lb ed="hy"/>
pratyakṣānumānayor aviśiṣṭam.<note n="9.29-30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 12*,6-8</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de ltar na yoṅs su bcad pa'i 'jug pa'i yul thob par byed pas yaṅ dag pa'i śes pa ñid du 'di gñi ga bye brag med do</q>. Cf. <ref cRef="tara">TR 15*,13</ref> below.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>śakyaprāptipravṛttiviṣayatvaṃ<note n="9.31a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">pravṛtti</q> is missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tva</q> is missing.</p></note> ca pra<pb edRef="#tara-ms" n="8a"/>darśanaṃ ca<note n="9.31b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pradarśañ ca</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sudarśaś ca</q>. Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 12*,11-12</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">tshad ma'i bya ba ni 'jug pa'i yul ston pa tsam…</q></p></note> pramāṇavyā<lb ed="hy" break="no"/><pb n="10" ed="hy"/>
pāraḥ. tac ca prāpaṇaśaktatvam, na tu prāpaṇam eva, prāpaṇasyottara<lb ed="hy" break="no"/>jñānarūpatvāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>tac ca prāpaṇaśaktatvaṃ prāpyād arthād ātmalābhanimittam.<note n="10.3" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 12*,15-17</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'on kyaṅ thob par nus pa ñid do. de 'aṅ thob par bya ba'i don las bdag ñid thob pa'i rgyu mtshan gyis yin pa'i phyir…</q></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>śaktatvaniścaya<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>s tv anumānasya svata evārthakriyānirbhāsasya ca<lb ed="hy"/>
pratyakṣasya. pravartakādhyakṣasya tu kasyacit svata eva. yan nidrādy<note n="10.5-6" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 13*,3-6</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">nus pa ṅes pa yaṅ rjes su dpag pa daṅ don byed par snaṅ ba'i mṅon sum ni raṅ kho na las 'gyur ro. 'jug par byed pa'i mṅon sum yaṅ la la ni raṅ kho na las te</q>. Cf. <ref cRef="tara">TR 17,8-10</ref>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>anupadrutam āsannadeśam anāśaṅkitavyañjakadoṣaṃ<note n="10.7" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">āśaṅkita-</q>.</p></note> <lb edRef="#tara-ms" n="3"/>vastu gṛhṇāti tad<lb ed="hy"/>
rūpasaṃvedanād eva satyārtham avasīyate, vyavahāravyutpatteḥ prabhṛti<lb ed="hy"/>
hi tathābhūtasya satatam abhiniścitāvyabhicāritvāt.<note n="10.6-9" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 13*,11-18</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">gñid kyis thams cad kyaṅ phyin ci log tu mthoṅ ste, de'i phyir gaṅ źig rmi lam la sogs pas śes pa ma bslad pa daṅ yul ñe ba daṅ gsal byed mi mthun pa ma yin pas dṅos po gzuṅ ba ni de'i raṅ bźin myoṅ ba ñid kyis don bden par ṅes par 'gyur te, de lta bur gyur pa ni 'khrul pa med par lan cig ma yin par mthoṅ nas tha sñad goms pa las mtshon pa'i phyir ro</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>kasyaci<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>t punar arthāvinābhāvaḥ parato niścīyate. yad avinā<note n="10.10" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 14*,16-17</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">la la ni don med na mi 'byuṅ ba gźan las ṅes par byed do</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>bhāvasaṃśayānuvartitavyāpāraṃ yathā <quote>kim etat pratibhāsamānaṃ<note n="10.10-11" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">avinābhāvasaṃśayā-</q>. Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 14*,17-15*,1; 15*,16; 16*,2-3</ref> <hi rend="brackets"><q xml:lang="bo-Latn">med na mi 'byuṅ bar the tshom za ba</q></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
satyam uta ne</quote>ti, yac ca sāmānya<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>siddhau viśeṣe saṃśayasandūṣita<note n="10.11-12" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="prapa">PPar II 19*,10-11</ref> <q xml:lang="bo-Latn">mṅon sum la snaṅ ba'i don 'di yaṅ dag pa yin nam 'on te ma yin sñām du the tshom za'o</q>. <ref target="http://east.uni-hd.de/bib/5444/"><hi rend="brackets">Krasser I p.59</hi></ref>. Parallel: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 16*,1-2</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'ga' źig yod par źen par byas pa'i yul can ci me 'di bden nam 'on te ma yin źes…</q> <hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner u. Krasser, p. 87, n. 61</ref>.</hi></p></note><lb ed="hy" break="no"/>vyāpāraṃ yathā vṛkṣamātrasiddhau <quote>kim ayaṃ dhavaḥ, kiṃ vā palāśa</quote><lb ed="hy"/>
iti.<note n="10.12-14" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 16*,5-8</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">yaṅ 'ga' źig lo ma la sogs pa daṅ ldan pa la sogs pa'i spyi śes pa la khyad par gyi yul la the tshom za ba dper na ci 'di dha ba 'am 'on te pa la śa źes bya ba lta bu…</q></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>pūrvasmin sarvātmani parataḥ prāmāṇyam, para<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>smin punaḥ<note n="10.15" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 16*,3-4</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">bdag ñid thams cad gźan las tshad ma yin no</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
sāmānyenārthakriyākārigrāhiṇi<note n="10.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-grāhiṇī</q>. <hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner u. Krasser, p. 51</ref>.</hi></p></note> sāmānyasya viśeṣātmanārthakriyā<note n="10.16-17b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">sāmānyena…viśeṣaniṣṭham</q>: Source: PPar II 37*,14-15: <q xml:lang="bo-Latn">spyir ṅes pa ni khyad par gyi mthar thug pa yin pa'i phyir</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>karaṇād viśeṣaniṣṭhaṃ prāmāṇyaṃ paratas tu niścetavyam.<note n="10.15-17" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 17*,11-14</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de'i phyir spyi'i ṅo bos don bya ba byed pa gzuṅ ba nas khyad par gyi mthar thug pa ni tshad ma ñid gźan las ṅes par bya ba yin no</q>.</p></note><note n="10.16-17a" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 16*,15-17</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">ji ltar thun moṅ du gyur pa'i śiṅ ñid ni khyad par gyi bdag ñid kho nas don byed pa yin pa</q> <hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner u. Krasser, p.87, n. 62</ref>.</hi></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh16,25" resp="#tara-pb"/>kiñcit <lb edRef="#tara-ms" n="7"/>punar viśeṣagrāhi pratibhāsavaśān niścitasāmānye 'pi<lb ed="hy"/>
viśeṣe 'pi pramāṇam, <pb edRef="#tara-sh" n="Sh17"/> yathā śiṃśapāgrāhi vṛkṣatve. tathā ca na<note n="10.18-19" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 17*,15-17</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">khyad par gzuṅ ba na yaṅ so sor snaṅ ba'i stobs kyis spyi ṅes na ni de la tshad ma yin te, dper na śiṅ ñid la śiṅ śa pa 'dzin pa bźin te</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
kṣaṇikatvaṃ viśeṣo na viśeṣaprati<pb edRef="#tara-ms" n="8b"/>bhāsān niścitam. atas tādṛśe<lb ed="hy"/>
pramāṇāntaram eva pravartakam<note n="10.21" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">pravartakam</q>. Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi></ref>: <q xml:lang="bo-Latn">sgrub par byed do</q>.</p></note>. tathā bhinne sahacāriṇi sparśādau<lb ed="hy"/>
draṣṭavyam.<note n="10.19-22" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 17*,18-18*,5</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">skad cig ma ñid ni de ltar khyad par ma yin źiṅ, khyad par snaṅ ba las ṅes pa yaṅ ma yin te. de'i phyir de 'dra ba ni tshad ma gźan kho nas sgrub par byed do. de bźin du reg pa la sogs pa lhan cig rgyu ba tha dad pa la yaṅ blta bar bya'o</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>na cārthakriyājñānād eva niścayaḥ, api tu yataḥ kutaścin nānta<lb ed="hy" break="no"/>rīyaka<note n="10.23-24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nāntarīka</q>. <hi rend="brackets">See also <ref>p.285</ref>.</hi></p></note>darśanā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>t. yo 'yaṃ sarvātmani saṃśayo yaś ca viśeṣālambanaḥ<lb ed="hy"/>
sarvo 'sau pratibhāsamānasyātmano 'dhyavasāyaṃ prati janakatvāt paraḥ,<lb ed="hy"/>
tadavasāyāsāmarthye tadviṣayavimarśā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>yogāt<note n="10.26" xml:lang="en"><p><hi rend="brackets">Continued from <ref>p. 283</ref>.</hi> <q xml:lang="sa-Latn">-vimarśayogāt</q>. Missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>. Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT</ref><hi rend="brackets">a</hi>; <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner u. Krasser, p.53</ref>; <ref cRef="tsp">TSP 946,18f</ref>.</p></note>.<note n="10.23-26" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 18*,6-11</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">don byed pa'i śes pa 'ba' źig las ṅes pa ni ma yin te, 'on kyaṅ gaṅ med na mi 'byuṅ ba'i don 'ga' źig mthoṅ ba las kyaṅ yin no. rnam pa 'di lta bu'i the tshom ni thams cad kyaṅ snaṅ ba'i raṅ bźin ṅes pa'i 'og rol du yin te, de ma ṅes na yul de la 'dzin pa mi rigs pa'i phyir ro</q>.</p></note> pratibhāsanena hi sva<lb ed="hy" break="no"/>vikalpajananasamarthena pratyakṣasya grahaṇam uktam, na tu<note n="10.27" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">na tu</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">niścayasya tu</q>. Cf. <ref cRef="pvsv">PVSV 31,21-23</ref>; <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 18*,12-14</ref> <hi rend="brackets">: <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner u. Krasser, p. 53; 89</ref></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
niścayanena vyāpāreṇa. tad evaṃ pratibhāsamāno grāhyā<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>kāro bāhyārtha<note n="10.28" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bāhyo'rtha-</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>grahaṇavyāpārātmakaḥ, na vimarśeṇa<note n="10.29" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">na vimarśeṇa</q>. The negative particle <q xml:lang="sa-Latn">na</q> is missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>. Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 18*,14-17</ref>.</p></note> janyamānena niśceṣyamānaḥ,<lb ed="hy"/>
abhyāsāvasthāvat samāptaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>kevalaṃ saṃśayaḥ<note n="10.31" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">saṃśayaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">saṃśaya</q>.</p></note> parato dhvaṃsate. na ca paraṃ <lb edRef="#tara-ms" n="5"/>pratyakṣaṃ sat<lb ed="hy"/>
<pb n="11" ed="hy"/>
pūrvasya prāmāṇyaṃ gṛhṇāti. na vā tasminn arthe liṅgam, tanmātrāt<lb ed="hy"/>
saṃśayadhvaṃsane 'nvayādyanusaraṇābhāvāt.<note n="10.31-11.2" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 19*,3-8</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">gźan las ni phyis 'byuṅ ba'i the tshom sel ba 'ba' źig tu zad do. 'di ltar śes pa phyi ma gaṅ yin pa des ni śes pa sṅa ma 'dzin pa ma yin no. rtags kyaṅ ma yin te, de skyes pa tsam gyis the tshom sel ba'i phyir daṅ khyab pa dran pa med pa'i phyir ro</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>tasmān na pratyakṣavyāpāroparo<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>dhī<note n="11.3a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…pratyakṣaṃ vyāpārodhī…</q>Cf. <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/18/46/511/">Steinkellner u. Krasser, p. 93.</ref></p></note> saṃśayaḥ.<note n="11.3b" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 20*,10</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">the tshom ni de'i bya ba daṅ 'gal ba ma yin gyi…</q></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh17,22" resp="#tara-pb"/>kathaṃ na tadvyāpāroparodhī<note n="11.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadvyāpāro'paro vā</q>.</p></note>, yāvatā śakyaprāpaṇaviṣayo<lb ed="hy" break="no"/>padarśanaṃ pramāṇavyāpāraḥ.<note n="11.4-5" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ">PVinT<hi rend="brackets">a</hi> 12*,11-12</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">gaṅ gi phyir tshad ma'i bya ba ni 'jug pa'i yul ston pa tsam …</q> Cf. <ref cRef="tara">TR p.9*,31</ref> above.</p></note> śakyaprāpaṇaś<note n="11.5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śakyaṃ</q>.</p></note> ca viṣayaḥ sa eva yo<lb ed="hy"/>
niyatah. na ca <pb edRef="#tara-sh" n="Sh18"/> niya<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>mo nāma saṃśayasya viṣayaḥ. saṃśayo hi<lb ed="hy"/>
calane dvayoḥ, na ca calayann eva niyamayati. kiṃ vā saṃśayaḥ<lb ed="hy"/>
pratibhāsamānārthāvasāya ity asya prayāsasya phalam.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-ms" n="9a"/>satyam. trayo hi yogā vikalpānāṃ sambhāvyante<note n="11.9" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vikalpanāṃ saṃbhāvyate</q>.</p></note>, samuccayo<lb ed="hy"/>
vikalpo virodhaś ceti. <hi rend="brackets">1</hi>tatraikatra yugapadabhisambadhyamānasyā<lb ed="hy" break="no"/>niyatasyānekasya svarūpeṇa bhedāvadhāraṇaṃ sam<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>uccayaḥ, yathā nīlaṃ<lb ed="hy"/>
ca tad utpalaṃ ceti. <hi rend="brackets">2</hi>anekatrāniyataikasamudāyibhedāvadhāraṇaṃ<lb ed="hy"/>
vikalpaḥ, yathā tapo vā jātir vā śrutaṃ<note n="11.13b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">śubhaṃ</q> for <q xml:lang="sa-Latn">śrutaṃ</q>.</p></note> veti brāhmaṇaśabdavācyam.<note n="11.13a" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tsp">TSP 350, 15-16</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tathā brāhmaṇa ity ukte tapo vā jātir vā śrutaṃ vā, tapaś ca jātiś śrutaṃ ceti na pratipattir bhavati</q>. <hi rend="brackets">Indebted to Prof. K.Kataoka's suggestion.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
<hi rend="brackets">3</hi>bādhyabā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>dhakabhāvo virodhaḥ, yathā sarpo rajjur iti. <hi rend="brackets">1</hi>tatrāyaṃ<lb ed="hy"/>
saṃśayo na samuccayasparśī, samuccaye hy ayam arthaḥ syāt,<lb ed="hy"/>
pratibhāsamāno 'rthaḥ satyaś cāsatyaś ceti. <lb edRef="#tara-ms" n="4"/> <hi rend="brackets">2</hi>na vā virodhena pravṛttaḥ.<lb ed="hy"/>
na khalu satyatvam apodyāsatyatvaṃ<note n="11.17" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">apohyā°</q>.</p></note> vidhatte. <hi rend="brackets">3</hi>pāriśeṣyāt punar<lb ed="hy"/>
vikalpapakṣam āśrayeta sthāṇur vā puruṣo vetyādivat.</p><lb ed="hy"/>
<p><lb edRef="#tara-ms" n="5"/>tathā ca pravartamānaḥ saṃśayaḥ paryāyeṇa niyatam artham<lb ed="hy"/>
avasyati na śakyaprāpaṇam evāvasyati<note n="11.19-20" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">avasya</q> for <q xml:lang="sa-Latn">avasyati</q>.</p></note>. tasmān na pramāṇavyāpāro<lb ed="hy" break="no"/>parodhī. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh19"/> jānāti ca lo<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>ko yathā <quote>ayaṃ pratibhāsamāno 'rthaḥ<lb ed="hy"/>
kadācit satya eva kadācid asatya eve</quote>ti.</p><lb ed="hy"/>
<p>abhyāsārtha evaṃ<note n="11.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">abhyāsārtham evaṃ</q>.</p></note> vyutpādyate. jñāte hy arthāvinābhāvitvanimi<lb ed="hy" break="no"/>ttaprāpaṇa<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>yogyopadarśanalakṣaṇe prāmāṇye 'bhyāsena<note n="11.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">adhyāsena</q>.</p></note> bhavitavyam.<lb ed="hy"/>
abhyāsāc ca parito<note n="11.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">abhyāsāc ca parato</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref> <q xml:lang="sa-Latn">adhyāsāt parato</q>.</p></note> nirastavibhramāśaṅkaṃ svataḥ pramāṇam.<note n="11.23-25" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR p.29*,12f.</ref> below: <q xml:lang="sa-Latn">yad ucyate 'bhyāsāt parito nirastavibhramātaṅkam anaṅkitam āśaṅkākāluṣyeṇārthāvinābhāvitvam</q>.</p></note> anyena<lb ed="hy"/>
jñātvā tadabhyāsa<note n="11.26" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadadhyāsa</q>.</p></note> iti cen, na. pratya<pb edRef="#tara-ms" n="9b"/>kṣānumānābhyām uttarābhyāṃ<lb ed="hy"/>
pūrvajñānasvabhāvabhūtaprāmāṇyaparicchedāyogāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>tad evaṃ śakyaprāpaṇapravṛttiviṣayopadarśanaṃ pratyakṣānumāna<lb ed="hy" break="no"/>yoḥ sāmānyaprāmāṇya<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>lakṣaṇam.</p><lb ed="hy"/>
<pb n="12" ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh19,14"/> sāmānyaṃ ca vyaktiniṣṭham. pratyakṣaṃ cānumānaṃ ca.<lb ed="hy"/>
vyaktibhedaḥ sāvadhāraṇaḥ, na śabdopamānādiḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>tathā hi śabdajñānād asannikṛṣṭe 'rthe jñānaṃ śābdam. <lb edRef="#tara-ms" n="3"/>śabda<lb ed="hy" break="no"/>svalakṣaṇagrahaṇād<note n="12.4-5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śabdasya lakṣaṇa-</q>.</p></note> uttarakālaṃ parokṣe 'rthe yad utpadyate<note n="12.5" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">parokṣe 'rthe yad utpadyate</q>. Missing in <ref cRef="tsp">TSP</ref>, but see <ref cRef="tsp-P.128b7">TSP-P 128b7</ref>, <ref cRef="tsp-J.171a4">TSP-J 171a4</ref>, <ref cRef="tsp-G">TSP-G 434,4</ref>, <ref cRef="tsp-Tib.D41a3">TSP-T</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="tsp-Tib.D41a3">D41a3</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">lkog tu gyur ba'i don la skye ba gaṅ yin pa</q></hi>, and <ref cRef="tara">TR</ref>.</p></note> jñānaṃ<lb ed="hy"/>
tat śabdād āgatam iti kṛtvā śābdaṃ pramāṇam. tac ca dvividham<lb ed="hy"/>
apauruṣeyaśabdajanitaṃ<note n="12.7a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-janita-</q>.</p></note> <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>pratyayitapuruṣavākyajaṃ<note n="12.7b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bāhyajaṃ</q>.</p></note> ca. āha ca:<note n="12.4-7" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="tsp">TSP 530,22-531,10</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tatra Śabarasvāmī śābdalakṣaṇam āha <q>śabdajñānād asannikṛṣṭe 'rthe jñānaṃ śābdam</q> iti. śabdasvalakṣaṇagrahaṇād uttarakālaṃ parokṣe 'rthe yad utpadyate jñānaṃ tat śabdād āgatam iti kṛtvā śābdapramāṇam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>śabdād udeti yaj jñānam apratyakṣe 'rthavastuni|<note n="12.8" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="ts.1488ab">TS 1488ab</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śabdajñānāt parokṣārthajñānaṃ śābdaṃ pare jaguḥ</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh20"/> yad akartṛkato vākyād yad vā pratyayitoditāt||<note n="12.9" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1488cd">TS 1488cd</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tac cākartṛkato…</q> Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 97,26</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tac cākṛtakato vākyād anyād vā…</q><hi rend="brackets">Or <q xml:lang="sa-Latn">yad vā</q> <hi rend="brackets">?</hi> for <q xml:lang="sa-Latn">anyād vā</q>.</hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na jñānam idam adhyakṣaṃ <lb edRef="#tara-ms" n="5"/>parokṣaviṣayatvataḥ|<note n="12.10" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1489ab">TS 1489ab</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">idaṃ ca kila nādhyakṣaṃ…</q></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>nānumānaṃ ca<note n="12.11b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nanumānañca</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viśeṣataḥ</q> for <q xml:lang="sa-Latn">viyogataḥ</q>.</p></note> ghaṭate trairūpyeṇa viyogataḥ||<note n="12.11a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1489cd">TS 1489cd</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nānumānaṃ ca ghaṭate tallakṣaṇaviyogataḥ</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>dharmī dharmaviśiṣṭo hi liṅgīty etat suniścitam<note n="12.12" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sa niścitam</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>na tāvad anumānaṃ ca yāvat<note n="12.13a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pāvat</q> for <q xml:lang="sa-Latn">yāvat</q>.</p></note> tad<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>viṣayaṃ na tat<note n="12.13b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadviviṣayaṃ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na tat iti</q>.</p></note><note n="12.12-13" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.56">ŚV śabdapariccheda v.56</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dharmī dharmaviśiṣṭaś ca…etac ca sādhitam|… anumānaṃ hi…</q>; Parallel: <ref cRef="ts.1490">TS 1490</ref>;</p></note>||</l><lb ed="hy"/>
<l>yaś cātra kalpyate dharmī prameyo 'sya sa eva hi|</l><lb ed="hy"/>
<l>na cānavadhṛte<note n="12.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cānavadhūte</q>. Cf. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>, <ref cRef="ts">TS</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="ts-Tib.D55a1">TS-T D55a1</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">ṅes par ma gyur bas</q></hi>.</p></note> tasmiṃs taddharmasyāvadhāraṇā||<note n="12.14-15" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.83">ŚV śabdapariccheda v. 83</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">kathyate</q>, b: <q xml:lang="sa-Latn">sa eva naḥ</q>. d: <q xml:lang="sa-Latn">-tvāvadhāraṇam</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1491">TS 1491</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">sa eva ca</q>. d: <q xml:lang="sa-Latn">taddharmatvāva°</q>; <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref> <q xml:lang="bo-Latn">de yi chos ni</q>.</hi> Cf. <ref cRef="tsp">TSP 531,17-18</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kathaṃ taddharmatvaṃ niścīyate</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>prāk sacet<note n="12.16a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sa cet</q>.</p></note> pakṣadharmatvād gṛhītaḥ<note n="12.16b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">gṛhīta</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">gṛhītaṃ</q>.</p></note> kiṃ tataḥ param|</l><lb ed="hy"/>
<l><lb edRef="#tara-ms" n="7"/>pakṣa<note n="12.17" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pakṣe</q>.</p></note>dharmādibhir jñātair yena syād anumānatā<note n="12.16-17" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.84">ŚV śabdapariccheda v. 84</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">anumānitā</q></hi>; Parallel: <ref cRef="ts.1492">TS 1492</ref>.</p></note>||</l><lb ed="hy"/>
<l>anvayo na ca śabdasya prameyeṇa nirūpyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>vyāpāreṇa hi sarveṣām anvetṛtvaṃ pratīyate||<note n="12.18-19" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.85">ŚV śabdapariccheda v. 85</ref>. Cf. <ref cRef="nyāra">NR ed.</ref> d: <q xml:lang="sa-Latn">anvitatvaṃ</q><hi/>. Parallel: <ref cRef="ts.1493">TS 1493</ref>. Cf. <ref cRef="tsp">TSP 531,23-24</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>yatra dhūmo 'sti tatrā<pb edRef="#tara-ms" n="10a"/>gner astitvenānvayaḥ sphuṭaḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>na tv eva yatra śabdo 'sti tatrārtho 'stīti niścayaḥ||<note n="12.20-21" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.86">ŚV śabdapariccheda v. 86</ref> <hi rend="brackets">c: <q xml:lang="sa-Latn">evaṃ</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1494">TS 1494</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">sphuṭaṃ</q>, c: <q xml:lang="sa-Latn">evaṃ</q>, d: <q xml:lang="sa-Latn">niścitam</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na tāvat tatra deśe 'sau na tatkāle ca gamyate|<note n="12.22" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1495ab">TS 1495ab</ref>. <hi rend="brackets">For <q xml:lang="sa-Latn">tāvat,</q> <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de ltar</q>; <ref cRef="tsp-Tib">TSP-T</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">re źig</q></hi>. Source: <ref cRef="śv-śabda.87ab">ŚV śabdapariccheda v. 87ab</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-latn">'sau tatkāle vāvagamyate</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>tasmāc ca śabdaliṅgasya prameyeṇānvayā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>gatiḥ|<note n="12.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasmāc chabda <hi rend="brackets">+ sya? <foreign xml:lang="en">sic</foreign>.</hi> liṅgasya prameyeṇānumāgatiḥ</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>bhaven nityavibhutvāc cet sarvaśabdeṣu tat samam||</l><lb ed="hy"/>
<l>tena sarvatra dṛṣṭatvād vyatirekasya<note n="12.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyatirekasyā</q>.</p></note> cāgatiḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>sarvaśabdair aśeṣārthapratipattiḥ prasajyate||<note n="12.24-26" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.87cd-88">ŚV śabdapariccheda v.87cd-88</ref> <hi rend="brackets">87d: <q xml:lang="sa-Latn">sarvārtheṣu ca</q>, 88b: <q xml:lang="sa-Latn">cāgateḥ</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1495cd-1496">TS 1495cd-1496</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">cāgateḥ</q>. <ref cRef="ts-J.75b6">TS-J 75b6</ref></hi>. Cf. <ref cRef="tsp">TSP 532,22-23</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">agater iti</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>tasmād ananumā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>natvaṃ śābde pratyakṣavad bhavet|</l><lb ed="hy"/>
<l>trairūpyarahitatvena<note n="12.28" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">trairūpyā'vahita-</q>.</p></note> tādṛgviṣayavarjanāt||<note n="12.27-28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-śabda.98">ŚV śabdapariccheda v.98.</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">śabde</q></hi>; Parallel: <ref cRef="ts.1497">TS 1497</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>agnihotrādivacanād akampajñānajanmataḥ<note n="12.29" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">akampya<hi rend="brackets"><foreign xml:lang="en">or</foreign> pā</hi>jñānajanmanaḥ</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">akasmāj jñānajanmanaḥ</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>tatpramāṇatvam apy asya <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>nirākartuṃ na pāryate||</l></lg><note n="12.29-30" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1498">TS 1498</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti.</p><lb ed="hy"/>
<pb n="13" ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh21"/> parokṣārthe<note n="13.2b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">parokṣārtha-</q>.</p></note> sādṛśyaparicchedas tūpamānam. tac ca dvividham<lb ed="hy"/>
eva sādṛśyātmakaṃ jñānātmakaṃ ca.<note n="13.2a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvinṭ.D12b3">PVinT 13a8-b1 <hi rend="brackets">D12b3</hi></ref>: <q xml:lang="bo-Latn">lkog du gyur ba la 'dra bar yoṅs su gcod pa yaṅ ñe bar 'jal ba ste</q>.</p></note> tad atra paridṛśyamā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>nagavaya<lb ed="hy" break="no"/>gatasādṛśyaṃ vastubhūtam.<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>sādṛśyasya hi<note n="13.5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sādṛśya hi</q>; <ref cRef="ts">TS</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sādṛśyasya ca</q>; <ref cRef="śv">ŚV</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sādṛśyasyāpi</q>. <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'dra bar 'aṅ</q>.</p></note> vastutvaṃ na śakyam apavāditum|</l><lb ed="hy"/>
<l>bhūyo'vayavasāmānyayogo jātyantarasya tat||<note n="13.5-6" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-upamāna.18">ŚV upamānapariccheda v. 18</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">sādṛśyasyāpi</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1532">TS 1532</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">sādṛśyasya ca</q>, d: <q xml:lang="sa-Latn">apabādhitum</q></hi>. Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 102,16-17</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>tasmād yat smaryate ta<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>t syāt sādṛśyena viśeṣitam|</l><lb ed="hy"/>
<l>prameyam upamānasya sādṛśyaṃ vā tadāśritam||<note n="13.7-8" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-upamāna.37">ŚV upamānapariccheda v.37</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">tadanvitam</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1534">TS 1534</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>gāṃ dṛṣṭvāyam araṇyānyāṃ gavayaṃ vīkṣate yadā|</l><lb ed="hy"/>
<l>bhūyo'vayavasāmānyabhā<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>jaṃ vartulakaṇṭhakam||</l><lb ed="hy"/>
<l>tadāsya gavaye 'jñātarūpamātrāvabodhakam<note n="13.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">gavaye jñāta-</q>. <hi rend="brackets">The <foreign xml:lang="sa-Latn">avagraha</foreign> is missing.</hi></p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>pratyakṣam eva yac cāpi viśeṣeṇa vikalpakam<note n="13.12" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viśeṣaṇa-</q>.</p></note>||</l><lb ed="hy"/>
<l>gavā sadṛśarūpo 'yaṃ paśur ity etad ī<pb edRef="#tara-ms" n="10b"/>dṛśam|</l><lb ed="hy"/>
<l>akṣavyāpārasadbhāve jāteḥ<note n="13.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">jātiḥ</q>.</p></note> pratyakṣam iṣyate||<note n="13.9-14" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1527-1529">TS 1527-1529</ref>. <ref cRef="ts.1527d">TS 1527d</ref> <q xml:lang="sa-Latn">-kaṇṭhakam</q> <hi rend="brackets"><ref cRef="ts-G">TS-G</ref></hi>: <ref cRef="ts">TS</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-kaṇḍakam</q> <hi rend="brackets"><ref cRef="ts-Tib.D56a5">TS-T D56a5</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">mgrin pa</q></hi>, <ref cRef="ts-J.77a6">TS-J 77a6</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-kaṃṭhakam</q>?</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>tatra<note n="13.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tanna</q> for <q xml:lang="sa-Latn">tatra</q>.</p></note> yady api gāṃ smṛtvā tajjñānam upajāyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>sannidher gavayasthatvād bhaved indriyagocaraḥ||<note n="13.15-16" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1530">TS 1530</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>sāmānyaṃ ca dvisamba<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>ddhaṃ pratyekaṃ ca samāpyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>pratiyoginy adṛṣṭe 'pi yasmāt tad upalabhyate||<note n="13.17-18" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1531">TS 1531</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">sāmānyavad dhi sādṛśyaṃ</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pratyakṣeṇāvabuddhe 'pi sādṛśye gavi ca smṛte|</l><lb ed="hy"/>
<l>viśiṣṭasyānyato 'siddher upamāyāḥ pra<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>māṇatā||<note n="13.19-20" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-upamāna.38">ŚV upamānapariccheda v.38</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">upamānapramāṇatā</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1535">TS 1535</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">ca gavi</q>. c: <ref cRef="ts-Tib.D56b2">TS-T D56b2</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">khyad par can gźan grub pa ste</q> ?</hi>. Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 98,15-16</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">ca for api</q>; d: <q xml:lang="sa-Latn">upamānapramāṇatā</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pratyakṣe 'pi yathā deśe smaryamāṇe ca pāvake|</l><lb ed="hy"/>
<l>viśiṣṭaviṣayatvena nānumānāpramāṇatā||<note n="13.21-22" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-upamāna.39">ŚV upamānapariccheda v.39</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1536">TS 1536</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">api</q> for <q xml:lang="sa-Latn">ca</q></hi>. Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 98,13-14</ref> <hi rend="brackets">cd: <q xml:lang="sa-Latn">viśiṣṭasyānyataḥ siddher anumānapramāṇatā</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh22"/> na hi pratyakṣatāpy asya vijñānasyopapadya<note n="13.23" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">vijñānasyo°</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vidūrasyo°</q>. Cf. <ref cRef="ts">TS</ref> and <ref cRef="ts-Tib.D56b3">TS-T D56b3</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">rnam śes</q>.</p></note><lb edRef="#tara-ms" n="4"/>te|</l><lb ed="hy"/>
<l>indriyārthābhisambandhavyāpāravirahāt tadā<note n="13.24" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tadā</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tathā</q>. <ref cRef="ts">TS</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="ts-Tib.D56b3">TS-T D56b3</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de tshe</q></hi>.</p></note>||</l><lb ed="hy"/>
<l>trairūpyānupapatteś ca na tasyāpy anumānatā|</l><lb ed="hy"/>
<l>pakṣadharmādi naivātra kathañcid api yujyate||<note n="13.23-26" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1537-1538">TS 1537-1538. 1537a</ref>: <ref cRef="ts">TS</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pratyakṣatā tasya</q>, <ref cRef="ts-G">TS-G</ref> <q xml:lang="sa-Latn">pratyakṣatāsiddham</q>. <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref> and <ref cRef="ts-J">TS-J</ref> read as <ref cRef="ts.1538b">TS. 1538b</ref>: <ref cRef="ts">TS</ref> <q xml:lang="sa-Latn">na ca tasyānumānatā</q>.</p></note><note n="13.25-26" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="śv-upamāna.43ab">ŚV upamānapariccheda 43ab</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na caitasyānumānatvaṃ pakṣadharmādyasambhavāt</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>prā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>k prameyasya sādṛśyaṃ na dharmatvena gṛhyate<note n="13.27" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">taddharmatve na gṛhyate</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>gavaye gṛhyamāṇaṃ ca na gavām anumāpakam||<note n="13.27-28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-upamāna.43cd-44ab">ŚV upamānapariccheda vv.43cd-44ab</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1539">TS 1539</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pratijñārthaikadeśatvād gogatasya na liṅgatā<note n="13.29" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">mānatā</q> for <q xml:lang="sa-Latn">liṅgatā</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>gava<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>yaś cāpy asambandhān na goliṅgatvam ṛcchati||<note n="13.29-30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-upamāna.44cd-45ab">ŚV upamānapariccheda vv.44cd-45ab</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1540">TS 1540</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na cāpramāṇaṃ tajjñānam ajñātārthaprakāśanāt<note n="13.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref><hi rend="brackets">?</hi>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ajñānārtha-</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<pb n="14" ed="hy"/>
<l>gavayālokanāt pūrvaṃ tatsādṛśyānavagrahāt||</l></lg></quote><note n="13.31-14.1" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1541">TS 1541</ref> <hi rend="brackets">c: <q xml:lang="sa-Latn">gavayādarśanāt…</q> <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">ba men mthoṅ ba'i sṅa rol tu</q></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti.</p><lb ed="hy"/>
<p><lb edRef="#tara-ms" n="7"/><quote>prasiddhasādharmyāt sādhyasādhanam upamānam</quote> iti. prasiddhena<note n="14.4a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="nsū.1.1.6">NS 1,1,6</ref>.</p></note><note n="14.4b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: illegible. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn"><hi rend="brackets">prasiddhasādharmya<hi rend="brackets">āt?</hi> saṃjñāsaṃjñisambandhasya sādhana</hi>m upamānam</q>. Cf. <ref cRef="nsū.1.1.6">NS 1,1,6</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
gavā sādharmyaṃ sādṛśyalakṣaṇaṃ yasya sa prasiddhasādharmyo<note n="14.5" xml:lang="en"><p><ref cRef="tsp">TSP</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prasiddhaṃ sādharmyaṃ prasiddhena vā sādharmyaṃ yasya…</q></p></note><lb ed="hy"/>
gavayaḥ. tasmā<pb edRef="#tara-ms" n="11a"/>d iti pañcamī.<note n="14.6a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tasmād iti pañcamī</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: ?; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasmā<hi rend="brackets">diti</hi>lyablope</q><hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> tam eva hetūkṛtya<note n="14.6b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">hetukṛtya</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">hetuṃkṛtya</q>.</p></note> sādhyo yaḥ<lb ed="hy"/>
saṃjñāsaṃjñisambandhas tasya sādhanaṃ<note n="14.7" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sādhana-</q>.</p></note> siddhir yā pratipattiḥ<lb ed="hy"/>
sopamānam iti.<note n="14.4-8" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="tsp">TSP 551,22-25</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="tsp-Tib.D50b5-6">TSP-T D50b5-6</ref></hi>: <q xml:lang="sa-Latn">prasiddhasādharmyāt sādhyasādhanam upamānam iti. prasiddhaṃ sādharmyam, prasiddhena vā sādharmyaṃ yasya sa prasiddhasādharmyo gavayaḥ, tasmāt tam āśritya, sādhyasya saṃjñāsaṃjñisambandhasya sādhanaṃ siddhir upamānam</q>.</p></note><note n="14.7-8" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 98,20-21</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sādhyasya saṃjñāsaṃjñisambandhasya sādhanaṃ siddhis tad upamānaphalam</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>anenaitad uktaṃ bhavati: <quote>gaur iva gavaya</quote> i<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>ti vṛddhasyā<lb ed="hy" break="no"/>tideśavākyasya śravaṇād<note n="14.9-10" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">iti vṛddhasyātideśavākyasya śravaṇāt</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: ?; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">i<hi rend="brackets">ti vṛddhasyā</hi>"deśavākyaśravaṇāt</q> <hi rend="brackets">sic</hi>.</p></note> anena gavā sadṛśe prāṇini parokṣe 'viśeṣato<lb ed="hy"/>
gavayasambandho yena prathamaṃ pratipannaḥ syāt. paścād araṇyaṃ<lb ed="hy"/>
gatvā gavayadarśanā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>d vṛddhātideśavākyaṃ smṛtvā caivaṃ sa<note n="14.12" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">sa</q>. Missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note> prati<lb ed="hy" break="no"/>padyate: <quote>ayam eva sa prāṇī gavayaśabdavācyo yo mayā pūrvam aviśeṣato<lb ed="hy"/>
gavayasaṃjñakaḥ pratipanna</quote> iti. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh23"/> pūrvaṃ<note n="14.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pūrva</q>.</p></note> <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>hy aviśeṣataḥ saṃjñā<lb ed="hy" break="no"/>sambandhapratipattir āsīt. idānīṃ tayā vyaktiviśeṣaviṣayaniṣṭhā saṃjñā<lb ed="hy" break="no"/>saṃjñisambandhapratipattiḥ<note n="14.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-pratipattita</q>.</p></note> prajāyate, sopamānaṃ pramāṇā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ntaram.<note n="14.15-16" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nbh">NBh 170,2-3</ref> <hi rend="brackets">ad <ref cRef="nsū.1.1.6">NS 1,1,6</ref></hi>: <q xml:lang="sa-Latn">… upalabhamāno <q xml:lang="sa-Latn">asya gavayaśabdaḥ saṃjñā</q> iti saṃjñāsaṃjñisambandhaṃ pratipadyate</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>anye punar amum evārtham āhuḥ: āgamāhitasaṃskārasmṛtyapekṣāt<lb ed="hy"/>
sādharmyajñānāt samākhyāsambandhapratipattir upamānam.<note n="14.17-18" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nv">NV 169,6</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">āgamāhitasaṃskārasmṛtyapekṣaṃ sārūpyajñānam upamānam</q>.</p></note> <quote>gaur iva<note n="14.18" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="nbh">NBh 169,3</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">samākhyāsambandhapratipattir upamānārtha ity āha</q>; <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 98,21-22</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">samākhyāsambandhapratipattihetur upamānam ity arthaḥ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
gavaya</quote> ity ati<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>deśavākyam āgamaḥ. tenāhito jñānajo jñānahetuś cety<lb ed="hy"/>
evaṃlakṣaṇo yaḥ saṃskārākhyo guṇaḥ, tato yātideśavākyāt smṛtir<lb ed="hy"/>
upajāyate<note n="14.20-21" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">smṛtirūpajāyate</q>.</p></note> 'raṇye gava<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>yadarśanāt, tām apekṣate yat sādharmyajñānaṃ<lb ed="hy"/>
tat tathoktam. samākhyā saṃjñāśabda iti yāvat. tasyāḥ<note n="14.22" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasyā</q>.</p></note> sahārthena<lb ed="hy"/>
yaḥ sambandhas tasya pratipattir upamānam. āha ca:<note n="14.17-23" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="tsp">TSP 551,25-552,14</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="tsp-Tib.D50b6-51a1">TSP-T D50b6-51a1</ref></hi>: <q xml:lang="sa-Latn">āgamāhitasaṃskārasmṛtyapekṣāt sādharmyajñānāt samākhyāsambandhapratipattir upamānam ity ayam evārtho 'nyair anyathā nirdiṣṭaḥ. gaur iva gavaya ity atideśavākyam āgamaḥ, tenāhito yaḥ saṃskārākhyo guṇaḥ, tato yātideśavākyāt smṛtir upajāyate 'raṇye gavayadarśanāt, tām apekṣate yat sādharmyajñānaṃ tat tathoktam. samākhyā saṃjñā, śabda iti yāvat. tena sahārthasya yaḥ sambandhaḥ, tasya pratipattir upamānam</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>śrutā<pb edRef="#tara-ms" n="11b"/>tideśavākyasya samānārthopalambhane|</l><lb ed="hy"/>
<l>saṃjñāsambandhavijñānam<note n="14.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-sambandhajñānam</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-sambandha<hi rend="brackets">+yoḥ?</hi>jñānam</q>. Cf. <ref cRef="ts.1562">TS 1562</ref>.</p></note> upamā kaiścid iṣyate||</l></lg></quote><note n="14.24-25" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1562">TS 1562</ref>. Cf. <ref cRef="śv-upamāna.6">ŚV upamānapariccheda v.6</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh23,15"/> dṛṣṭaḥ<note n="14.28a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>:<q xml:lang="sa-Latn"> dṛṣṭa</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dṛṣṭo</q>.</p></note> śruto vārtho 'nyathā nopapadyata ity adṛṣṭakalpanā<note n="14.28b" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="tsp">TSP 558,8-9</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dṛṣṭaḥ…ity adṛṣṭakalpanā</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>rthāpattiḥ.<note n="14.28-29" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śrābhū">ŚBh 32,6-7</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthāpattir api dṛṣṭaḥ śruto vā 'rtho 'nyathā nopapadyata ity arthakalpanā</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>pra<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>māṇaṣaṭkavijñāto yatrārtho nānyathā bhavan|</l><lb ed="hy"/>
<l>adṛṣṭaṃ kalpayed anyaṃ sārthāpattir udāhṛtā||<note n="14.30-31" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.1">ŚV arthāpattipariccheda v.1</ref>; Parallel: <ref cRef="ts.1586">TS 1586</ref> <hi rend="brackets">c:<q xml:lang="sa-Latn"> …kalpayaty</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<pb n="15" ed="hy"/>
<l>tatra pratyakṣato jñātād dāhād dahanaśaktatā|</l><lb ed="hy"/>
<l>vahner anumitāt sūrye yānā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>t tacchaktiyogitā||<note n="15.2" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sūryo</q> for <q xml:lang="sa-Latn">sūrye</q>.; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">anumitā<hi rend="squarebrackets">t sūrye mānāt</hi></q>. <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note><note n="15.1-2" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.3">ŚV arthāpattipariccheda v.3</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1587">TS 1587</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">-śaktitā</q>. <ref cRef="tsp">TSP</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śaktikalpanā</q>.</hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>śaktayaḥ sarvabhāvānāṃ kāryārthāpattisādhanāḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>apūrvās tāś ca gamyante sambandhagrahaṇād ṛte||<note n="15.3-4" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1588">TS 1588</ref>. <hi rend="brackets">But see <ref cRef="ts-J.80a6">TS-J 80a6</ref>, b: <q xml:lang="sa-Latn">-sādhanā</q>; c: <q xml:lang="sa-Latn">gamyate</q>.</hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh24"/> na cāsāṃ pūrvasambandho na cānyo gṛhyate<lb edRef="#tara-ms" n="4"/> 'dhunā|</l><lb ed="hy"/>
<l>kāryaiḥ saha yataḥ syātāṃ pakṣadharmānvayāv iha||<note n="15.5-6" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1589">TS 1589</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>śrotrādiśaktipakṣe vā yāvān hetuḥ prayujyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>sarvo 'sāv āśrayāsiddho dharmyasi<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ddheḥ<note n="15.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dharmā'siddhaḥ</q>.</p></note> prayujyate||<note n="15.7-8" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1590">TS 1590</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">prasajyate</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pīno divā na bhuṅkte cety evamādivacaḥśrutau|</l><lb ed="hy"/>
<l>rātribhojanavijñānaṃ śrutārthāpattir ucyate||<note n="15.9-10" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1591">TS 1591</ref>; Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.51">ŚV arthāpattipariccheda v.51</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na rātryādipadārthaś ca divāvā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>kye 'vagamyate|<note n="15.11" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.56cd">ŚV arthāpattipariccheda v.56cd</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">-vākyena gamyate</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na divādipadārthānāṃ saṃsargo rātribhojanam|<note n="15.11-12" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1592">TS 1592</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">divāvākye ca gamyate| tshig gis…</q>; d: <q xml:lang="sa-Latn">-bhojane</q>| <q xml:lang="bo-Latn">bza' la</q></hi>. <ref cRef="ts-J.80b2">TS-J 80b2</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yadivāvākye</q>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na bhedo yena tad vākyaṃ<note n="15.13b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vāhyaṃ</q>.</p></note> tasya syāt pratipādakam|<note n="15.12-13" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.57">ŚV arthāpattipariccheda v.57</ref>.</p></note><note n="15.13a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1593ab">TS 1593ab</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>anyārthavyāpṛtatvāc<note n="15.14b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vyāvṛtta-</q>.</p></note> ca na dvitīyārthakalpanā|<note n="15.14a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.58ab">ŚV arthāpattipariccheda v.58ab</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1593cd">TS 1593cd</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l><lb edRef="#tara-ms" n="7"/>tasmād vākyāntareṇāyaṃ buddhisthena pratīyate|<note n="15.15" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.58cd">ŚV arthāpattipariccheda v.58cd</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1594ab">TS 1594ab</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>tenānāgamikatve 'pi yat tad vākyaṃ pratīyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>pramāṇaṃ tasya vaktavyaṃ pratyakṣādiṣu yad bhavet|<note n="15.16-17" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.59">ŚV arthāpattipariccheda v.59</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">tasya cāgamikatve 'pi</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1594cd-1595ab">TS 1594cd-1595ab</ref> <hi rend="brackets">c: <q xml:lang="sa-Latn">tenāgāmika-</q>. See <ref cRef="ts-J.80b4">TS-J 80b4</ref></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na tv anuccāri<pb edRef="#tara-ms" n="12a"/>te vākye pratyakṣaṃ tāvad iṣyate|<note n="15.18" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1595cd">TS 1595cd</ref> <hi rend="brackets">c: <q xml:lang="sa-Latn">uccarite</q></hi>; Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.60ab">ŚV arthāpattipariccheda v.60ab</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">na hy</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>nānumānaṃ na hīdaṃ hi dṛṣṭaṃ tena saha kvacit|<note n="15.19" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.60cd">ŚV arthāpattipariccheda v.60cd</ref> <hi rend="brackets">c: <q xml:lang="sa-Latn">na cedaṃ</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1596ab">TS 1596ab</ref>. <ref cRef="ts">TS</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dṛṣṭāntena</q>, but read <q xml:lang="sa-Latn">dṛṣṭaṃ tena</q> <hi rend="brackets"><ref cRef="ts-J.80b4">TS-J 80b4</ref>!</hi>. Cf. <ref cRef="tsp.560.20-21">TSP 560, 20-21</ref>; <ref cRef="ts-Tib.58b2">TS-T 58b2</ref> <hi rend="brackets"><q xml:lang="bo-Latn">…de daṅ lhan cig…ma mthoṅ…</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>yadi tv anupalabdhe 'pi sambandhe liṅgam iṣyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>taduccāraṇamātreṇa sarvavākyamatir bhavet|<note n="15.20-21" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="śv-arthāpatti.61">ŚV arthāpattipariccheda v.61</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">liṅgateṣyate</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l><lb edRef="#tara-ms" n="2"/>sambandharahitatvena nānyatas tad viśiṣyate|<note n="15.20-22" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1596cd-1597">TS 1596cd-1597</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">liṅgateṣyate</q>; d: <q xml:lang="sa-Latn">-gatir</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>gavayopamitā yā gaus tajjñānagrāhyaśaktatā|</l><lb ed="hy"/>
<l>upamābalasambhūtasāmarthyena pratīyate|<note n="15.23-24" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1598">TS 1598</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>abhidhā nānyathā siddhyed i<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>ti vācakaśaktatām|</l><lb ed="hy"/>
<l>arthāpattyāvagamyaiva tadananyagateḥ punaḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh25"/> arthāpattyantareṇaiva śabdanityatvaniścayaḥ|<note n="15.25-27" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.6-7ab">ŚV arthāpattipariccheda v.6-7ab</ref> <hi rend="brackets">6c: <q xml:lang="sa-Latn">evaṃ</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>anityo hi na saṅketavyavahārānuvṛtti<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>bhāg|</l></lg><note n="15.25-28" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1599-1600">TS 1599-1600</ref> <hi rend="brackets">1600d: <q xml:lang="sa-Latn">-mān</q></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti.</p><lb ed="hy"/>
<p><lg><l>pramāṇābhāvanirṇītacaitrābhāvaviśeṣitāt|</l><lb ed="hy"/>
<l>gehāc caitrabahirbhāvasiddhir yā tv iha varṇitā||</l><lb ed="hy"/>
<pb n="16" ed="hy"/>
<l>tām abhāvotthitām anyām arthāpattim udāha<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ret|<note n="15.30-16.1" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.8-9ab">ŚV arthāpattipariccheda v.8-9ab</ref> <hi rend="brackets">8d: <q xml:lang="sa-Latn">darśitā</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1601-1602ab">TS 1601-1602ab</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pakṣadharmādyanaṅgatvād bhinnaiṣāpy anumānataḥ||</l><lb ed="hy"/>
<l>bahirdeśaviśiṣṭe 'rthe deśe vā tadviśeṣite|</l><lb ed="hy"/>
<l>prameye yo gṛhābhāvaḥ pakṣadharmas tv asau ka<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>tham||<note n="16.2-4" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.10cd-11">ŚV arthāpattipariccheda v.10cd-11</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1602cd-1603">TS 1602cd-1603</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>jīvataś ca gṛhābhāvaḥ pakṣadharmo 'tra kalpyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>tatsaṃvittir<note n="16.6" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-saṃvitti</q>. Cf. <ref cRef="ts">TS</ref>, <ref cRef="śv">ŚV</ref>.</p></note> bahirbhāvaṃ na cābuddhvopajāyate||</l><lb ed="hy"/>
<l>gehābhāvas tu yaḥ śuddho vidyamānatvavarjitaḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>sa mṛte<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ṣv api dṛṣṭatvād bahirvṛtter<note n="16.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vitter</q>. Cf. <ref cRef="ts">TS</ref>|<ref cRef="śv">ŚV</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref> <q xml:lang="bo-Latn">gnas pa</q>. <ref cRef="ts-Tib.D58b7">D58b7</ref></hi>.</p></note> na sādhakaḥ||</l></lg><note n="16.5-8" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1604-5">TS 1604-5</ref>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na</q> for <q xml:lang="sa-Latn">'tra</q>. <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'dir</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vikalpyate</q> for <q xml:lang="sa-Latn">kalpyate</q>. Source: <ref cRef="śv-arthāpatti.19">ŚV arthāpattipariccheda vv. 19</ref>, <ref cRef="śv-arthāpatti.21">21</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
atra<note n="16.9" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yatra</q> for <q xml:lang="sa-Latn">atra</q>.</p></note> catasṛbhiḥ śaktir eva pramīyate. ekayā śabdanityatvam aparayā<lb ed="hy"/>
bahiḥsthitaṃ dravyam eveti piṇḍārthaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p><lg><l>pramāṇa<pb edRef="#tara-ms" n="12b"/>pañcakaṃ yatra vasturūpe na jāyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>vastusattāvabodhārthaṃ tatrābhāvapramāṇatā||</l></lg><note n="16.12-13" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.1">ŚV abhāvapariccheda v.1</ref>; Parallel: <ref cRef="ts.1647">TS 1647</ref>; Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 99,11-12</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iha sarvam eva vastu sadasadrūpeṇa dvyātmakam iti.<note n="16.14" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tsp">TSP 573,24f.</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tatra mīmāṃsakānāṃ…sarvasya ca padārthasya ca sadasadrūpena dvyātmakatvam ity abhyupagamaḥ</q>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<lg><l>pratyakṣāder anutpattiḥ pramāṇābhāva iṣya<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>te|</l><lb ed="hy"/>
<l>sātmano 'pariṇāmo<note n="16.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sātmano 'pariṇāmo</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sātmanaḥ pariṇāmo</q>.</p></note> vā vijñānaṃ vānyavastuni||<note n="16.15-16" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.11">ŚV abhāvapariccheda v.11</ref>. <hi rend="brackets">cd: <q xml:lang="sa-Latn">sātmanaḥ pariṇāmo vā vijñānaṃ vākhyavastuni</q><hi/>sic. Misprint!?</hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1648">TS 1648</ref>; Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 99,9-10</ref>. ab: Parallel: <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 105,16</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pramābhāvāc ca<note n="16.17" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bhāvāttu</q>.</p></note> vastūnām abhāvaḥ sampratīyate|</l><lb ed="hy"/>
<l>caturdhā ca vibhinno 'sau prāgabhāvādibhedataḥ<note n="16.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prāgbhāvā°</q>.</p></note>||<note n="16.17-18" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1649">TS 1649</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh26"/> kṣīre dadhyādi yan nā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>sti prāgabhāvaḥ sa kathyate|<note n="16.19" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.2cd">ŚV abhāvapariccheda v.2cd</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">ucyate</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>nāstitā payaso dadhni pradhvaṃsābhāvalakṣaṇam||<note n="16.19-20" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="ts.1650">TS 1650</ref>. <hi rend="brackets">But see <ref cRef="ts-G">TS-G</ref> a: <q xml:lang="sa-Latn">kṣīraṃ</q>; b: <q xml:lang="sa-Latn">kalpyate</q>.</hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>gavi yo 'śvādyabhāvas tu so 'nyonyābhāva ucyate|<note n="16.20-21" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.3">ŚV abhāvapariccheda v.3</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">iṣyate</q></hi>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">daghni praghva°</q> <hi rend="brackets">a misprint of <q xml:lang="sa-Latn">dadhni pradhva°</q>.</hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>pararūpaṃ na tasyāsti nāsti te<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>nātmanā tataḥ||<note n="16.21-22" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="ts.1651">TS 1651</ref> <hi rend="brackets">a: <q xml:lang="sa-Latn">°bhāvaś ca</q>; <ref cRef="ts-G">TS-G</ref> c<hi rend="superscript">2</hi>d: <q xml:lang="sa-Latn">nāstitā'syātmanā tataḥ</q></hi>. But see <ref cRef="ts-J.83b2">TS-J 83b2</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nāsti tasyātmanā tataḥ,</q> and <q xml:lang="sa-Latn">tenā</q> is written by another hand in the margin <hi rend="brackets">upper part</hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>śiraso 'vayavā nimnā vṛddhikāṭhinyavarjitāḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>śaśaśṛṅgādirūpeṇa so 'tyantābhāva ucyate||<note n="16.23-24" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.4">ŚV abhāvapariccheda v.4</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1652">TS 1652</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">iṣyate</q></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na ca syād vyavahāro 'yaṃ kāraṇā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>divibhāgataḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>prāgabhāvādibhedena nābhāvo bhidyate yadi||<note n="16.25-26" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.7">ŚV abhāvapariccheda v.7</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1653">TS 1653</ref> <hi rend="brackets">b: <q xml:lang="sa-Latn">-śaḥ</q>; d; <q xml:lang="sa-Latn">vidyate</q></hi>. d: <ref cRef="ts-Tib">TS-T</ref> <q xml:lang="bo-Latn">…yod min</q>; <ref cRef="ts-J.83b3">TS-J 83b3</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bhidyate</q>. <ref cRef="tsp">TSP</ref> suggests <q xml:lang="sa-Latn">bhidyate</q>. <hi rend="brackets">576,14: <q xml:lang="sa-Latn">prāgabhāvabhedena bhedo na syāt</q>; <ref cRef="tsp-Tib.D62a5">TSP-T</ref>:<q xml:lang="bo-Latn">…bye brag gis tha dad par ma gyur na</q>. <ref cRef="tsp-Tib.D62a5">D62a5</ref></hi>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>na cāvastuna ete syur bhedās tenāsya vastutā|</l><lb ed="hy"/>
<l>kāryādīnām abhāvaḥ ko bhāvo yaḥ kāraṇā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>dinaḥ||<note n="16.27-28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.8">ŚV abhāvapariccheda v.8.</ref> <hi rend="brackets">c<hi rend="superscript">2</hi>d: <q xml:lang="sa-Latn">ko yo 'bhāvaḥ kāraṇāditaḥ</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1654">TS 1654</ref> <hi rend="brackets">c<hi rend="superscript">2</hi>d: <q xml:lang="bo-Latn">ko yo 'bhāvaḥ kāraṇādinā</q>; <ref cRef="ts-J">TS-J</ref>: The <foreign xml:lang="sa-Latn">avagraha</foreign> is missing; <ref cRef="ts-G">TS-G</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sa yo bhāvaḥ kāraṇādinā</q>.</hi></p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>yad vānuvṛttivyāvṛttibuddhigrāhyo yatas tv ayam|</l><lb ed="hy"/>
<l>tasmād gavādivad vastu prameyatvāc ca gamyatām||<note n="16.29-30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-abhāva.9">ŚV abhāvapariccheda v.9</ref> <hi rend="brackets">d: <q xml:lang="sa-Latn">gamyate</q></hi>. Parallel: <ref cRef="ts.1655">TS 1655</ref> <hi rend="brackets">b<hi rend="superscript">1</hi>: <q xml:lang="sa-Latn">-buddhyor</q>; b<hi rend="superscript">2</hi>: <ref cRef="ts-G">TS-G</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yataḥ svayam</q></hi>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
<pb n="17" ed="hy"/>
<p>etad ayuktam, bhinnaviṣayatvāt. lakṣaṇabhedād dhi bhavantaḥ<lb ed="hy"/>
pramāṇā<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>nāṃ nānātvaṃ pratipannāḥ, vayaṃ punar dvaividhyāt<note n="17.2-3" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pv.3.1">PV III 1ab<hi rend="superscript">1</hi></ref>: <q xml:lang="sa-Latn">mānaṃ dvividhaṃ viṣayadvaividhyāt</q>.</p></note> pra<lb ed="hy" break="no"/>meyasya pramāṇadvaividhyam<note n="17.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇābhyāṃ</q>.</p></note> avabudhyāmahe. tad yadi lakṣaṇabhedān<lb ed="hy"/>
nānātvaṃ ṣoḍhā na syāt prauḍhānām api pramāṇā<pb edRef="#tara-ms" n="13a"/>nāṃ vyavasthā.<lb ed="hy"/>
ādyamadhyāntatayā sammatasvabhāveṣu bhāveṣu prathamaṃ dṛṣṭvā<lb ed="hy"/>
dvitīyadarśanād ādyam, prathamāntayor vilokanān madhyam, prathama<lb ed="hy" break="no"/>madhyayor avadhāraṇād a<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nantaraṃ tṛtīyadarśanād antyavyavasthā.<lb ed="hy"/>
eteṣv api ca yaj jñānam utpadyate tatrāpy evam abhidhātuṃ śakyate:<lb ed="hy"/>
<lg><l>tatrāpūrvārthavijñānaṃ niścitaṃ bādhavarjitam<note n="17.9" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-varttitam</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>aduṣṭakāraṇāra<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>bdhaṃ<note n="17.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">adṛṣṭaṃ kāraṇā-</q>.</p></note> pramāṇaṃ lokasammatam||</l></lg><note n="17.9-10" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="bṛṭ">Bṛhaṭṭīkā</ref>. See <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 113,11-12</ref>;</p></note><lb ed="hy"/>
uktaṃ ca yuktimatā-<lb ed="hy" break="no"/><lg><l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh27"/> dṛśyāt parokṣe sādṛśyadhīḥ pramāṇāntaraṃ yadi|</l><lb ed="hy"/>
<l>vaidharmyamatir apy evaṃ pramāṇaṃ kiṃ na saptamam||</l></lg><lb ed="hy"/>
ta<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>smād upekṣyatāṃ lakṣaṇabhedagrahaḥ.<note n="17.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasmāt prekṣā upekṣatāṃ lakṣaṇabhedagrahaḥ</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasmā…lakṣaṇabhedagrahaḥ</q> <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> prameyabhede tātparye sā<lb ed="hy"/>
varjyatām.<note n="17.14-15" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">sā varjyatām</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…</q> <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> arthakriyārthināṃ hi vyavahartṝṇām<note n="17.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyavahartṛṇām</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyavahartvaṇām</q>.</p></note> upayujyamānena<lb ed="hy"/>
māne<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>na pravṛttiviṣayaḥ śakyaprāpaṇo niyato 'rthakriyāsamarthaḥ<lb ed="hy"/>
pratyakṣo 'pratyakṣaś ca<note n="17.17" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">'pratyakṣatyaś ca</q>.</p></note> pramātavyo viṣayaḥ|</p><lb ed="hy"/>
<p>tataś ca pratyayitapradiṣṭāt kartṛ<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>vidhuritāc ca vākyāt tripramāṇa<lb ed="hy" break="no"/>kaśaktilakṣaṇasambandhāt<note n="17.20" xml:lang="en"><p>After <q xml:lang="sa-Latn">-sambandhāt</q> <ref target="#tara-ms">Ms</ref> reads <q xml:lang="sa-Latn">vṛddhādiṣṭena vṛddhāntareṇa</q>, which we omit. <ref target="#tara-sh">Sh</ref> reads <q xml:lang="sa-Latn">vṛddhāntareṇa</q>.</p></note> sāmānyātmanā pratipadyamānaḥ parokṣo<lb ed="hy"/>
'rthas trirūpaliṅgapratipādya<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>viṣaye<note n="17.21b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-liṅgapra<hi rend="brackets"><foreign xml:lang="en">or</foreign> gra</hi>tyājya<hi rend="brackets"><foreign xml:lang="en">or</foreign> tyajye, <foreign xml:lang="en">or</foreign> hye</hi>viṣaya</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">liṅgapratyakṣo viṣaye</q>.</p></note> satyam antarbhavati. paraṃ kartur<note n="17.21a" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="ps.5.1">PS V 1</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na pramāṇāntaraṃ śābdam anumānāt tathā hi tat…</q><hi rend="brackets">Quoted in <ref cRef="tsp">TSP 539,22-23</ref>.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
āptatvam akartṛtvaṃ tripramāṇakaśaktilakṣaṇasambandhaś ca tīrtha<lb ed="hy" break="no"/>sārthaprārthanāsahasrāṇām apy aviṣayaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>tathā hy āpta<pb edRef="#tara-ms" n="13b"/>tvaṃ duravadhāram<note n="17.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">duravadhānam</q>.</p></note>. nāvadhānārhaṃ cākartṛka<lb ed="hy" break="no"/>tvam, sakartṛkatvasādhanasambhavāt. śaktivādamayodyaiva ca<note n="17.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śaktivādamayo…ca</q> <hi rend="brackets">sic.</hi> The exact meaning is unclear at the present moment.</p></note> kāryam<lb ed="hy"/>
arjayitum ūrjasvī yaḥ kaścid bhāva iti pratipādayiṣya<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>te. ity evam<lb ed="hy"/>
āptatvādiviśeṣaṇagaṇe<note n="17.27" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-viśeṣaṇagaṇo</q>.</p></note> guṇibhir avagaṇite yathāyathaṃ arthair anānta<lb ed="hy" break="no"/>rīyakaḥ<note n="17.28" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°rīyaka</q>. <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">ḥ</q> is missing.</hi></p></note> śabdarāśir avaśiṣyate. tasmāt tadutthaḥ pratyayaḥ pratibhā<lb ed="hy" break="no"/>jñānava<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>d yauktapratyavamarśasvabhāvān na bhramyati<note n="17.29" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bhraśyati</q>.</p></note>. tadupadarśito<lb ed="hy"/>
'py artho bhāvābhāvayor aniyatatvād aśakyaprāpaṇo<note n="17.30" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">aniyatvāṃda-</q>.</p></note> na prīṇāti vyava<lb ed="hy" break="no"/>hartṝn.</p><lb ed="hy"/>
<pb n="18" ed="hy"/>
<p>upa<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>mānasyāpi viṣayaḥ parokṣasya goḥ sādṛśyaṃ tadupādhir vā<lb ed="hy"/>
gauḥ. ubhayathāpi pūrvapratyakṣadṛṣṭasya goḥ sādṛśyaṃ viśeṣyaṃ<lb ed="hy"/>
viśeṣaṇaṃ vā <lb edRef="#tara-ms" n="5"/>nārthakriyāsamartho viṣayaḥ, sāmānyasya dūṣayiṣya<lb ed="hy" break="no"/>māṇatvāt, kāminyāḥ ṣaṇḍharūpavairūpyavat<note n="18.5" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pv.1.211">PV I 211<hi rend="brackets">=213</hi>cd</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ṣaṇḍhasya rūpavairūpye kāminyāḥ kiṃ parīkṣayā</q>.</p></note>. pākādyarthakriyārthināṃ<lb ed="hy"/>
na prārtha<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>nīyaḥ. tataś ca so 'pi na pravṛttiviṣayabhedaḥ san pramāṇa<lb ed="hy" break="no"/>bhedam<note n="18.6-7" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pramāṇamedam</q>.</p></note> upakalpayati vailakṣaṇyādijñānavat.<lb ed="hy"/>
<pb edRef="#tara-sh" n="Sh28"/> naiyāyikopamānaṃ tu svabhāvahetāv anta<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ryāti. tathā hi:<lb ed="hy"/>
yaḥ śabdo yatra vṛddhaiḥ prayujyate so 'sati vṛttyantare<note n="18.9" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vṛtyāntara</q>.</p></note> tasya vācakaḥ,<lb ed="hy"/>
yathā gośabdo gor arthasya, <pb edRef="#tara-ms" n="14a"/>prayujyate caiṣa gavayaśabdo gosadṛśe<lb ed="hy"/>
prāṇinīti tasyaiva vācaka iti jñānam anumānam eva.<note n="18.9-11" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="nyāku">NKus 378,5-7</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yo yatrāsati vṛttyantare vṛddhaiḥ prayujyate sa tasya vācako yathā gośabda eva goḥ, prayujyate cāyaṃ gosadṛśye, iti kim upamāneneti</q>. <hi rend="brackets">Indebted to Prof. K.Kataoka's suggestion.</hi></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>ṣaṭprakārāpy arthāpattiḥ sambandham anādṛtya pratipādyā<lb ed="hy" break="no"/>nubandhi<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nīti<note n="18.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-bandhanīti</q>.</p></note> varṇitam. kathaṃ cāsambaddho 'rtho 'rthāpattyā boddhavya<lb ed="hy"/>
iti sarvavarṇair eva<note n="18.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">labdhavarṇairaiva</q>.</p></note> suciraṃ cintanīyam.<lb ed="hy"/>
<pb edRef="#tara-sh" n="Sh28,9"/> <quote>pīno devadatto 'kṛtarasāyano divā na bhuṅkta</quote> iti vākyaṃ<lb ed="hy"/>
viva<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>kṣāyāṃ<note n="18.17" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">vivakṣāyām</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vivakṣāyā</q>.</p></note> jāyate, sā ca kṣapābhakṣaṇavivakṣā sadhrīcīnā satī<lb ed="hy"/>
pīnādivākyaṃ prakalpayati karaṇagaṇapreraṇayā. anyathā pīno 'kṛta<lb ed="hy" break="no"/>rasāya<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>no diveti padatrayam<note n="18.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">padadvayam</q>.</p></note> anādeyaṃ syāt. svasantāne caiṣa vivarto<lb ed="hy"/>
vyutpattisamaye sampradhāritaḥ. ataḥ śabdād vivakṣāviśeṣānumitau<lb ed="hy"/>
naktaṃ <lb edRef="#tara-ms" n="5"/>bhuṅkta iti vākyāntaraṃ<note n="18.21" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vākyāntare</q>.</p></note> sthiram eva vikalpabuddhistham<lb ed="hy"/>
arthāntaraṃ prathayad āste. <quote>prayogadarśanābhyāsāt svayam apy evaṃ<lb ed="hy"/>
vyavacchedapratītir bhavatī</quote>ti nyā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>yāt. etenānvayavākyād vyatireka<lb ed="hy" break="no"/>varṇanaṃ vyākhyātam. tena<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>sāmarthyam icchataḥ kīrter naṣṭaṃ dvitvāvadhāraṇam|</l></lg></quote><note n="18.25" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="hbṭā">HBTA 264,27</ref>; Parallel: <ref cRef="pvsvṭ">PVSVT 83,11</ref>. <hi rend="brackets">Indebted to Prof. K.Kataoka's suggestion.</hi></p></note><lb ed="hy"/>
ity anavadhāraṇād bhaṇitam<note n="18.26" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">bhaṇitam</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">galitam</q>.</p></note>. evam <pb edRef="#tara-sh" n="Sh29"/> jīvan gṛha i<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ti padadvayopādānād<lb ed="hy"/>
jīvan devadatto gṛhe nāstīti vivṛtam. śeṣe <hi rend="italics">tu</hi><note n="18.27" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">śeṣetu</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śeṣāsu</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śeṣā'pra-</q>.</p></note> śaktyādau vivādaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh29,3"/> abhāvaḥ punar anupalabdhiḥ. <quote>tadbhāvabhāvānupala<pb edRef="#tara-ms" n="14b"/>bdhī<note n="18.29" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tadbhāvānapalabdhī</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
tarhi<note n="18.30" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tarhi</q>. Missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note> prabhavābhāvasādhane nānumānam ananvayād</quote><note n="18.29-30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin">PVin I 34,1-3</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">'o na de yod na yod pa daṅ mi dmigs pa las rab tu skye ba daṅ med pa sgrub pa la rjes su dpag pa ma yin te, rjes su 'gro ba med pa'i phyir ro</q>.</p></note> ityādināpi yukty<lb ed="hy" break="no"/>anupalabdhī carakacarcite<note n="18.30-31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yuktānupalabdhī tarakacarcite</q>.</p></note> vyavahārasādhanād anumānam iti.</p><lb ed="hy"/>
<pb n="19" ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh29,6"/> tad evam samarthaniyataśakyaprāpaṇaprame<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>yapratibandha<lb ed="hy" break="no"/>mātreṇa prāmāṇyamātram atra vyāptam. tadbhedena ca tadbhedaḥ.<lb ed="hy"/>
tato: yaḥ pratyayaḥ samarthaniyataśakyaprāpaṇaprameyapratibaddho<lb ed="hy"/>
na bhavati na sa pramāṇam, tad yathā <lb edRef="#tara-ms" n="3"/>śaradindukundakumuda<lb ed="hy" break="no"/>kamanīyakāntau kambubimbe jāmbūnadadravadigdhadravyapratispardhi<lb ed="hy" break="no"/>pītapratibhāsapratyayaḥ, na bhavanti ca vivādādhyāsitāḥ samarthani<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>ya<lb ed="hy" break="no"/>taśakyaprāpaṇaprameyapratibaddhāḥ śabdopamānārthāpattipratyayāḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>na cāyaṃ vyāpakānupalambho<note n="19.9" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyāpakānupalabdho</q>.</p></note> hetuḥ pūrvapratibandhapratipādita<lb ed="hy" break="no"/>pramāṇavṛ<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ttyāsiddhyadhyāsitaḥ<note n="19.10" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">°āsiddhya°</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°ā'siddhyā°</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">āsiddhā°</q>.</p></note>. nāpi pracaṇḍanaktañcaracakravarti<lb ed="hy" break="no"/>nevānaikāntikatvenākrāntapauruṣaḥ. prāmāṇyasya prameyasambaddha<lb ed="hy" break="no"/>tvaṃ vyāpakam anvaya<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>vyatirekābhyāṃ nirṇītam. atas tadadhīnaṃ<lb ed="hy"/>
tadapāye kathaṃ śaṅkyeta. nāpi viruddhatayā sārdham ayam arharūpaḥ,<lb ed="hy"/>
sapakṣe<note n="19.14" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">sapakṣe</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vastum sapakṣe</q>.</p></note> vīkṣaṇāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>nanu bhavān arhati dravyadeśī<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>yo vidyāvaidagdhyaprasādaḥ.<lb ed="hy"/>
śābdopamānādi na pramāṇam iti cārvākacarcitam evārciṣmatā carcitam<note n="19.17" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">carvitam</q>. <hi rend="brackets">Twice</hi></p></note>.<lb ed="hy"/>
idaṃ tu nirodhabodhasarvasvam apratyakṣo 'rthaḥ sambaddhā<pb edRef="#tara-ms" n="15a"/>d<note n="19.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svapratyakṣo arthataḥ sambandhād</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
anyasmāt sambandhānubandhinā<note n="19.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">anyasyā"tmasvasvā'nubandhinā</q>.</p></note> svabhāvena prameyatām alam<lb ed="hy"/>
ātmasātkarttum. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh30"/> sakalakālakalākalāpavyāpinā ca svabhāvena<lb ed="hy"/>
sambandhāvabodhaḥ kārtsnyaṃ ca deśānām adhiga<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>mya prasañjyamāno<note n="19.21" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">prasajyamāno</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
manorathānām apy aviṣayaḥ.<note n="19.18-22" xml:lang="en"><p>The exact meaning is unclear to the editor at the present moment.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>avasthādeśakālānāṃ bhedād bhinnāsu śaktiṣu|</l><lb ed="hy"/>
<l>bhāvānām anumānena prasiddhir atidurlabhā||</l><lb ed="hy"/>
<l>nirjñātaśakter<note n="19.25a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">nirjñāta-</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nijñāta-</q>; <ref cRef="ts-G">TS-G</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vijñāta-</q>.</p></note> arthasya<note n="19.25b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">arthasya</q>. <ref cRef="ts">TS</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">apy asya</q>; <ref cRef="VāPa">VP</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dravyasya</q>.</p></note> <lb edRef="#tara-ms" n="3"/>tāṃ tām arthakriyāṃ prati|</l><lb ed="hy"/>
<l>viśiṣṭadravyasambandhe<note n="19.26" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-dravyāsambandhe</q>.</p></note> sā śaktiḥ pratibadhyate||</l><lb ed="hy"/>
<l>yatnenānumito 'py arthaḥ kuśalair anumātṛbhiḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>abhiyuktatarair anyair anyathaivo<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>papādyate||<note n="19.23-28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="VāPa.1.32-34">VP I 32-34</ref>. Parallel: <ref cRef="ts.1459-61">TS 1459-61</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>hastasparśād ivāndhena<note n="19.29" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ivārthena</q>.</p></note> viṣame pathi dhāvatā|</l><lb ed="hy"/>
<l>anumānapradhānena<note n="19.30" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-pramāṇe<hi rend="brackets"><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: ne</hi>na</q>.</p></note> vinipāto na durlabhaḥ||</l></lg><note n="19.29-30" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="VāPa.1.42">VP I 42</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
<pb edRef="#tara-sh" n="Sh30,11"/> aho, vidyāprasādaṃ dadatā tvayā dānātirā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>gād ātmapravṛtti<note n="19.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-ātmavṛtti-</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-ātmavatti-</q>. Cf. <ref cRef="pvin">PVin I 36,12-13</ref>: <q xml:lang="bo-Latn"><hi rend="underline">raṅ gi 'jug pa la</hi> raṅ gi tshig gis <hi rend="underline">co 'dri bar</hi> byed pa yin no</q>. <hi rend="brackets">The emendation is based on the underlined part.</hi></p></note><lb ed="hy" break="no"/><pb n="20" ed="hy"/>viḍambo 'pi na saṃvṛtaḥ. tathā hi: <quote>pratyakṣam evaikaṃ pramāṇam</quote><lb ed="hy"/>
iti bruvatā kasyāñcid jñānavyaktau saṃvādam upalabhya sarvaiva tādṛg<lb ed="hy" break="no"/>vidhā pramā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>ṇam iti paricchinnāparicchinnasaṃvādabuddhisāmānyaviṣayo<lb ed="hy"/>
'yam upadeśaḥ kṛtaḥ, sa<note n="20.4a" xml:lang="en"><p>sa. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na</q>.</p></note> cānumeyatāṃ tādrūpyeṇa nātikrāmati<note n="20.4b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nātikramati</q>.</p></note>.<note n="20.1-4" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin">PVin I 36,1-6</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">de śes pa'i gsal ba 'ga' źig gi 'jug pa la slu ba daṅ mi slu ba dag dmigs nas ji ltar ñe bar bstan pa la 'jug pa mi 'khrul par bya ba'i phyir mṅon sum kho na tshad ma yin gyi rjes su dpag pa ni ma yin no źes de'i mtshan ñid la khyab par smra ba na chos mthun pa mthoṅ ba las ci lta ba de ltar rab tu bsgrubs pa de ni rjes su dpag par bya ba las ma 'das so</q>. Cf. <ref cRef="tsp">TSP 781,4-7</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="pvin">PVin I p. 36, n. 1</ref></hi>.</p></note> api ca<lb ed="hy"/>
yasmai prasādo deyaḥ so<lb edRef="#tara-ms" n="7"/> 'numeyaḥ. tato 'pi na pratyakṣam evaikam<lb ed="hy"/>
iti niyamaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>tathā hi visaṃvādā na pramāṇam iti pratiṣedham abhidadhāno<lb ed="hy"/>
'nupalambham eva sambhāvayasi prāmāṇyena. ta<pb edRef="#tara-ms" n="15b"/>d evam:<note n="20.7-8" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pvin">PVin I 36,20-28</ref>; <ref cRef="rnā-Thakur1975">R<hi rend="superscript">2</hi> 97,3-4</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paralokapratiṣedhe ca dṛśyānupalambho 'ṅgīkartavyaḥ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh31"/> pramāṇetarasāmānyasthiter anyadhiyo gateḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>pramāṇāntarasadbhāvaḥ pratiṣedhāc<note n="20.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-sadbhāvaprati-</q>.</p></note> ca kasyacit||</l></lg><note n="20.9-10" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin.1.2">PVin I v.2</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti subhāṣitam.</p><lb ed="hy"/>
<p>yat punar uktaṃ <quote>nirjñātaśakter</quote> ityādi<note n="20.12" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn"><q>nirjñātaśakter</q> ityādi</q>. Source: <ref cRef="VāPa.1.33">VP I 33</ref> <hi rend="brackets"><ref cRef="tara">TR 19*,25f.</ref> above</hi>.</p></note> tat kim asati <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>vidhura<lb ed="hy" break="no"/>pratyayopanipāta iti viśeṣaṇaṃ subhagaśravaṇa nāśrauṣīḥ. tasmāj janma<lb ed="hy" break="no"/>tanmātrānubandhābhyāṃ svabhāvapratibaddhatvād bodhe 'nāśvāsaḥ<lb ed="hy"/>
parihāryaḥ. ida<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>ṃ tu bodhasarvasvaṃ svīkuru.<lb ed="hy"/>
<lg><l>arthasyāsambhave 'bhāvāt pratyakṣe 'pi pramāṇatā|</l><lb ed="hy"/>
<l>pratibaddhasvabhāvasya taddhetutve<note n="20.17" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">taddhetutvaṃ</q>.</p></note> samaṃ dvayam||</l></lg><note n="20.16-17" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin.1.3">PVin I v.3</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti. tatra pratyakṣād anumānasya bhi<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>nnapramāṇatve prayogaḥ: yat<lb ed="hy"/>
pratyakṣaviṣayavilakṣaṇaviṣayaṃ na tat pratyakṣam, yathotsūtra<lb ed="hy" break="no"/>cchāttra<note n="20.20" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">chāttra</q>?, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cchātra</q>.</p></note>vāñchāvikalpaḥ, pratyakṣaviṣayavilakṣaṇaviṣayaṃ cā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>numānam.<lb ed="hy"/>
nedaṃ sādhyasādhanasaudhaśiraḥśekharīkṛtaṃ kṛtāspadam asiddhi<lb ed="hy" break="no"/>paddhatyā. svataḥ svaviṣayavijñānajananāśakteḥ parato gamakānuga<lb ed="hy" break="no"/>sā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>mānyarūpeṇa nirūpaṇāt. <pb edRef="#tara-sh" n="Sh32"/> anaikāntikatvenāpi nāntikam upasarpatā<lb ed="hy"/>
sarpeṇeva<note n="20.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sarveṇeva</q>.</p></note> nirdalitadarpanuktalakṣaṇaprameyasambandhamātreṇa pra<lb ed="hy" break="no"/>māṇatvasāmānya<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>vyāptivat<note n="20.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-tvasāmānyo</q>.</p></note>, tadbhedasambandhena tadbhedavyāpteḥ.<lb ed="hy"/>
virodho 'pi nedam adhyavasyaty avagāhitum, sapakṣe vīkṣaṇād iti.</p><lb ed="hy"/>
<trailer>tarkarahasye svaparapramāṇasaṅkhyānyāyani<pb edRef="#tara-ms" n="16a"/>rṇayaḥ.</trailer>
</div>
<div n="2">
<pb n="21" ed="hy"/><head><supplied resp="#sarit-encoder-tara-lo">svaparapratyakṣalakṣaṇanyāyanirṇayo dvitīyaḥ</supplied></head>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh33"/> tatra pratyakṣaṃ kalpanāpoḍham abhrāntam, abhilāpasaṃsarga<lb ed="hy" break="no"/>yogyapratibhāsatvārthakriyāsamarthaviparītākāratvarahitam.<note n="21.1-2" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="nb.1.4-6">NB I ss. 4-6</ref>; Source: <ref cRef="pvin">PVin I 40,1-9</ref>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>ālocanājñānaṃ nirvikalpakam<note n="21.3a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="śv-pratyakṣa.112ab">ŚV pratyakṣasūtra 112ab</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…ālocanājñānaṃ prathamaṃ nirvikalpakam</q>.</p></note>, <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>tataḥ paraṃ jātyādiyojanātmakaṃ<note n="21.3b" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="ps.1.3d">PS I 3d</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nāmajātyādiyojanā</q>. Cf. <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori 1968 p.25; 83</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
savikalpakam. avyapadeśyam avikalpakaṃ vyavasāyātmakam.<note n="21.4" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="nsū.1.1.4">NS 1,1,4</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">…avyapadeśyam avyabhicāri vyavasāyātmakaṃ pratyakṣam</q>.</p></note> aparam,<lb ed="hy"/>
<lg><l>na so 'sti pratyayo loke yaḥ śābdānugamād ṛte|</l><lb ed="hy"/>
<l>anu<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>viddham iva jñānaṃ sarvaṃ śabdena bhāsate<note n="21.6" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bhāṣate</q>.</p></note>||</l></lg><note n="21.5-6" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="VāPa.1.124">VP I 124</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti nyāyāt<note n="21.7a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ito nyāyāt</q>.</p></note> sarvam eva śabdānuviddham, iti bhāṭṭaśaivavaiyākaraṇāḥ<note n="21.7b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bhaṭṭa-</q>.</p></note>.</p><lb ed="hy"/>
<p>puruṣapravṛttyaṅgaṃ hi pramāṇam, tadaṅga<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>tā ca saṃgatā tasya<note n="21.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tvasya</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
vikalpakatvenaiva. na, arthasāmarthyena samudbhavāt.<note n="21.9a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin.1.4cd">PVin I v.4cd</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthasya sāmarthyena samudbhavāt</q>.</p></note> tatrārthaḥ<note n="21.9b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">tatrārthaḥ</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na cārthaḥ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
pṛthivyādibhūtacatuṣṭayam. tatra pṛthvī<note n="21.10" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">pṛthvī</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pṛvivī</q>.</p></note> mahāsanniveśavatī mṛ<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>d rūpa<lb ed="hy" break="no"/>rasagandhakaṭhinasparśādisvabhāvā, tatpradeśaviṣayasamudhbhūtāś ca<lb ed="hy"/>
pāṣāṇaśoṇamaṇiveṇuvīraṇaprabhṛtayaḥ. evam āpaḥ<note n="21.12" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">āpaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">āpa</q>.</p></note> śuklamadhu<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>raśīta<lb ed="hy" break="no"/>dravasvabhāvāḥ sarasvatsaritsaraḥprabhṛtibhiḥ svabhāvair vivartante,<lb ed="hy"/>
kārakādikaṃ<note n="21.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">karakādikaṃ</q>.</p></note> ca tatkāryam. evam uṣṇeraṇasparśarūpaśabdasvabhāvo<lb ed="hy"/>
vahnyādiko<lb edRef="#tara-ms" n="7"/> 'pi. tasyālambanapratyayatvena<note n="21.15a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-pratyakṣayatvena</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-pratyakṣayatnena</q>.</p></note> janyaṃ pāṣāṇādyākāra<note n="21.15b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-ākāraka-</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>jñānaṃ niyamitapratibhāsatayā śabdasaṃsargāyogyam.</p><lb ed="hy"/>
<p>kathaṃ <pb edRef="#tara-sh" n="Sh34"/> dharmidharmābhidhānārthakriyāyojanā<pb edRef="#tara-ms" n="16b"/>yām<note n="21.17" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">kathaṃ dharmidharmābhidhānā-</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kiṃ khalu sādharmyābhidhānā-</q>.</p></note> ayo<lb ed="hy" break="no"/>gyaṃ pravartakam iti cet,</p><lb ed="hy"/>
<lg><l>taddṛṣṭāv eva dṛṣṭeṣu saṃvitsāmarthyabhāvinaḥ<note n="21.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-sāmarthyaṃbhāvinaḥ</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>smaraṇād abhilāṣeṇa vyavahāraḥ pravartate||<note n="21.19-20" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pvin.1.18">PVin I v.18</ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
<p>na vikalpakam<note n="21.21a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">na vikalpakam</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">savikalpakam</q>.</p></note> apy adhyakṣam<note n="21.21b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">apy adhyakṣam</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">apyakṣadhyakṣam</q>.</p></note>. svalpakālā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>vasthitatvena nirodhanād<note n="21.21c" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nirodhānād</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nidhānād</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
ūrdhvasvabalotpannavyavahārakasmārtavikalpam<note n="21.22" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vyavahārakarmāt tu vikalpam</q>.</p></note> apekṣate. tad evaṃ<lb ed="hy"/>
tadutpannam. nirvikalpake 'py astu vyavahārakam. tataś ca jñānair<lb ed="hy"/>
eva paraspara<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>m ālocy eva vyavahāryavyavahārakair upadarśakopadarśya<lb ed="hy" break="no"/>mānavyavasthā yādṛśī sthāpitā, kevalam anuvadāmas tādṛśīm apara<lb ed="hy" break="no"/>vyutpattaye.</p><lb ed="hy"/>
<p>tasmiṃś ca <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>vikalpe 'vidyānubhavavāsanopanīte<note n="21.27" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">-vāsano-</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vyasano-</q>.</p></note> dravyam, tadāśritāś<lb ed="hy"/>
ca jātyādayo 'vidyābalena kalpitāḥ. kutaścid anubhavasambandhāś ca<lb ed="hy"/>
saṃsthānopā<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>dhipāṣāṇarūparasādisvabhāvā vibhāvyante. dravyādāv upa<lb ed="hy" break="no"/>labdhilakṣaṇaprāptānupalabdhatvena bādhanād avidyātvam. upalambha<lb ed="hy" break="no"/>sambhāvitatvāc<note n="21.31a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sambhavita-</q>.</p></note> ca rūpā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>der arthakatvam<note n="21.31b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">arthakaṃtvam</q>.</p></note>, tato dravyāder apūrvārthatve<lb ed="hy"/>
<pb n="22" ed="hy"/>
'py anarthatvād aprāmāṇyam. rūpādau gṛhītagrahaṇāt smārtatvam. na<lb ed="hy"/>
cāprasiddhaviśeṣyādikaṃ<note n="22.2" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-siddharaviśeṣyā-</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-siddhe viśeṣyā-</q>.</p></note> durmativispanditam. <lb edRef="#tara-ms" n="7"/>sādharmyādidṛgapekṣā<note n="22.2f." xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pv.3.360">PV III 360</ref>; <ref cRef="pv.3.362">362</ref>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>yāṃ hi tathālakṣitaṃ rajataśuktivat.</p><lb ed="hy"/>
<lg><l>astīyam api yā tv antarupaplavasamudbhavā<note n="22.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">antarūpaplava-</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>doṣodbhavā<note n="22.5" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">doṣodbhavāt</q>.</p></note> prakṛtyā sā vitathapratibhāsinī|</l><lb ed="hy"/>
<l>ana<pb edRef="#tara-ms" n="17a"/>pekṣitasādharmyadṛgādis taimirādivat<note n="22.6" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-dṛgādistaimirādi-</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-dṛgādi sauṣirādi-</q>.</p></note>|<note n="22.4-6" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.3.361cd-362">PV III 361cd-362</ref>; Source: <ref cRef="pvin.1.53cd-54">PVin I v.53cd-54</ref>. Cf. <ref cRef="tara">TR 27*,16-17</ref> below.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>ekaṃ dharmiṇam uddiśya nānādharmasamāśrayam|</l><lb ed="hy"/>
<l>vidhāv ekasya tadbhājam ivānyeṣām<note n="22.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ivānyaiṣām</q>.</p></note> upekṣakam|</l><lb ed="hy"/>
<l>niṣedhe tadviviktaṃ ca tada<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nyeṣām apekṣakam|</l><lb ed="hy"/>
<l><pb edRef="#tara-sh" n="Sh35"/> vyavahāram asatyārthaṃ prakalpayati dhīr yathā|</l><lb ed="hy"/>
<l>taṃ tathaivāvikalpyārthabhedāśrayam<note n="22.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vikalpārtha"bhe-</q> <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> upāgatāḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>anādivāsanodbhūtaṃ bādhante 'rthaṃ na laukikam|<note n="22.7-12" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.4.232-4">PV IV 232-4</ref>; Source: <ref cRef="pvin.2.23-25">PVin II v. 23-25</ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
<p><lb edRef="#tara-ms" n="3"/>yady ayam avidyāvirbhūtadravyādivivarto vikalpaḥ, katham akhila<lb ed="hy" break="no"/>jantusantānasambhavī, kathaṃ ca mahadbhir api śāstrakṛdbhir anu<lb ed="hy" break="no"/>vartitaḥ, kathaṃ ca bhavatā<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>m api pratipadyāpy avidyātvaṃ tathaiva<lb ed="hy"/>
dravyādivyavahārābhiniveśaḥ. niyatasvalakṣaṇapratibhāsajanitatvāt<lb ed="hy"/>
sarvasantānasambhavī, svalakṣaṇasyai<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>va dravyāditvena pratyākalanāt.<lb ed="hy"/>
tatprāptau tadarthakriyāpratilambhe samāptatvād abhilāṣasya<note n="22.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">abhilāsasya</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">abhilāpasya</q>.</p></note> bādha<lb ed="hy" break="no"/>kānavadhānam.</p><lb ed="hy"/>
<p>śāstrakārair api vikalpapratya<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>yasyaiva sukhakāṅkṣadbhis<note n="22.20" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svargaṃkāṅkṣa-</q>.</p></note> tathaiva<lb ed="hy"/>
vyavasthāpitam -<lb ed="hy" break="no"/><lg><l>vikalpavyavahāreṣu samānau bālapaṇḍitau|<note n="22.22" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="traikā.4">Traikālyaparīkṣā v.4</ref> <hi rend="brackets">Source: <ref cRef="VāPa.3.3-55">VP III-3-55</ref></hi>: <q xml:lang="sa-Latn">jñānaṃ praty abhilāpaṃ ca sadṛśau bālapaṇḍitau</q>; <ref cRef="tattvopa">TUS p.68,7</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">lokavyavahāraṃ prati sadṛśau bālapaṇḍitau</q>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
kevalaṃ bādhitatvavyavasāyāt paṇḍitas taditaro bālaḥ. <lb edRef="#tara-ms" n="7"/>mokṣākāṅkṣayā<lb ed="hy"/>
pratikṣaṇakṣīṇatām abhilakṣya pratyakṣasya parīkṣitaṃ sākṣātkaraṇaṃ<note n="22.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sākṣātkaraśaṃ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
dravyādikaṃ prati nāstīty ākhyātam. śāstrakārāṇām apy artheṣv<lb ed="hy"/>
atrā<pb edRef="#tara-ms" n="17b"/>nyāviparītasvabhāvopasaṃhārasambhavāt. śāstraṃ<note n="22.26" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">śāstraṃ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śāstra</q>.</p></note> hi mohaniva<lb ed="hy" break="no"/>rtanam ārabdham. sthūlaparāmarśād vyāmohaḥ, sa ca sūkṣmāvāntara<note n="22.26-27" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.2.5b">PV II 5b</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śāstraṃ mohanivartanam</q>. See <ref cRef="tara">TR 7*,5; 7*,16</ref> above.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>parāmarśād<note n="22.28" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-parāmarśad</q>.</p></note> apasarati.</p><lb ed="hy"/>
<p>yathā rūpam iti cakṣu<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>rvijñānajanakatvena saṅketaḥ kṛtaḥ, evaṃ<lb ed="hy"/>
svagrāhīndriyajñānāpekṣayā rasādike 'pi vākyam<note n="22.30" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vācyam</q>.</p></note>. tato ghaṭapaṭapaṅka<lb ed="hy" break="no"/>pallavādiṣu tadanyavyāvṛttena rūpeṇa rūpā<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>dayo 'bhinnāḥ<note n="22.31" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">'bhinnāḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">'bhinnā</q>.</p></note> vyavahriyante.<lb ed="hy"/>
<pb n="23" ed="hy"/>
vyavahārahetur ekapratyavamarśapratyayaḥ, ekasya pratyava<pb edRef="#tara-sh" n="Sh36"/>marśa<lb ed="hy"/>
ekatvāropī<note n="23.2a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">-āropī</q> <hi rend="brackets">The first one</hi>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-āroropī</q>.</p></note> pratyavamarśa ity arthaḥ. sa cāpy avidyāva<note n="23.2b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">avidyā-</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vidyā-</q>.</p></note><lb edRef="#tara-ms" n="4"/>śād ekatvāropī.<lb ed="hy"/>
tadbalāt sāmānyaṃ kalpayanti, arūpādirūpasāmānyānupalambhāntara<note n="23.3" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">arūpādi-</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">svarūpādi-</q>. Cf. <ref target="tara.p24,17">TR 24*,17</ref> below: <q xml:lang="sa-Latn">dravyam arūpādirūpam</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>parāmarśāt tanniṣedhaḥ.<lb ed="hy"/>
<lg><l>ekapratyavamarśārthajñānādye<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>kārthasādhane|</l><lb ed="hy"/>
<l>bhede 'pi niyatāḥ kecit svabhāvenendriyādivat||<note n="23.5-6" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.1.73">PV I 73</ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
tadatadvibhāgo 'pi tadekaparāmarśabahulena sakṛd upapadyate. ataś ca<lb ed="hy"/>
vā<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>nyonyāśrayaṇam<note n="23.7-8" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">ca vānyo-</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">evānyo-</q>.</p></note> api nāśrayaṇīyam.</p><lb ed="hy"/>
<p>dṛśyavikalpyāv<note n="23.9b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dṛśyavikalpāv</q>.</p></note> arthāv ekīkṛtya vyavahārapravṛtter visaṃvādaś<note n="23.9c" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">avisaṃvādaś</q>.</p></note> ca.<note n="23.9a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="vāra">VR 73,25</ref>. Parallel: <ref cRef="vāra">VR 55,16f.</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dṛśyavikalpyāv…vyavahārapravṛttir</q>. Parallel: <ref cRef="pvsv">PVSV 39,7f.</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">te tu…dṛśyavikalpyāv arthāv ekīkṛtya pravartante</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
dṛśyaḥ sphuṭatvena gṛhyamāṇaḥ, pūrvatayā pratīyamā<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>no vikalpyaḥ<note n="23.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vikalpaḥ</q>.</p></note>.<lb ed="hy"/>
kaḥ punar asau, ubhayathāpi nīla evaikībhūto 'rthaḥ. sa cāsphuṭo nīlo<lb ed="hy"/>
'rthakriyāvirahalakṣaṇabādhakapramāṇena.<lb ed="hy"/>
paramārthānyavyā<pb edRef="#tara-ms" n="18a"/>vṛttisvabhāvo 'poha ity ucyate. etena<lb ed="hy"/>
svavāgvirodho 'pi pratyākhyātaḥ.<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>naimittikyāḥ śruter artham arthaṃ vā pāramārthikam<note n="23.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">pārapāramārthikam</q>.</p></note>|</l><lb ed="hy"/>
<l>śabdānāṃ pratirundhāno na bādhyas te<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>na varṇitaḥ<note n="23.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">bādhyante na <hi rend="brackets"><foreign xml:lang="en">sic</foreign>.</hi> varṇṇitaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: ?</p></note>||</l></lg></quote><note n="23.15-16" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.4.128">PV IV 128</ref>; Source: <ref cRef="pvin">PVin III 28</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti nyāyāt. tathaikapratyavamarśaniyame vācakaliṅgasambandha<lb ed="hy" break="no"/>sāmānyasāmānādhikaraṇyādivyavahārā jñātavyāḥ<note n="23.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vyavahārāj jñā-</q>.</p></note>.<lb ed="hy"/>
<lg><l>vicchedaṃ sūcayann<note n="23.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sūtrayann</q>.</p></note> ekam aprati<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>kṣipya vartate|</l><lb ed="hy"/>
<l>yadānyaṃ tena sa vyāpta ekatvena ca bhāsate||</l><lb ed="hy"/>
<l>sāmānādhikaraṇyaṃ<note n="23.21" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sāmānyanādhikaraṇyaṃ</q>.</p></note> syāt tadā buddhyanurodhataḥ|</l></lg><note n="23.19-21" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.1.131-132ab">PV I 131-2ab</ref>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh37"/> anyathā nīlotpalādiśabdā<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>nāṃ guṇajātyādibhedād anekārtha<lb ed="hy" break="no"/>tvenaikatropasaṃhārābhāvān na sāmānādhikaraṇyam, nāpi viṣayatve<note n="23.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viṣayapve</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
'py ekatropasaṃhāras<note n="23.24a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ekaka…<hi rend="brackets">?</hi>…posaṃ-</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ekatopasaṃ-</q>.</p></note> tannimi<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>ttānām ekatra samavāyād iti cet, āyāsevat<note n="23.24b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">āyātmavat</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
vivartate svapakṣanirvāhanirbandhenāndhambhaviṣṇuḥ paraḥ. param<lb ed="hy"/>
ayam anupalambho bhūyiṣṭhadau<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>ṣṭaryaniṣṭhyūtaparānurodhaḥ pari<lb ed="hy" break="no"/>panthī. tataś cādyāpoho<note n="23.27" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cādyāppoho</q> for <q xml:lang="sa-Latn">cādyāpoho</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cādyāpoho 'nanyavyāvṛttir ekapratyevamarśa-</q>.</p></note> 'nyavyāvṛttir ekapratyavamarśaviṣayo dṛśyavika<lb ed="hy" break="no"/>lpyārthaikīkṛtaḥ<note n="23.27-28" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vikalpā-</q>.</p></note> svabhāva ity anarthāntaram. <lb edRef="#tara-ms" n="7"/>gatam ānuṣaṅgikam.</p><lb ed="hy"/>
<p>sāmānyavyavahāravad ghaṭādidravyavyavahāro 'pi jñeyaḥ. teṣām<lb ed="hy"/>
eva ghaṭādīnāṃ<note n="23.30" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">ghaṭādīnāṃ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">rūpādīnāṃ</q>.</p></note> sādhāraṇaṃ yat phalam udakāharaṇam, tatra <pb edRef="#tara-ms" n="18b"/> ye<lb ed="hy"/>
hetavo na bhavanti ghaṭasanniveśenāvasthitā rūpādayaḥ, tebhyo vyava<lb ed="hy" break="no"/><pb n="24" ed="hy"/>cchede ghaṭaśrutiḥ. evaṃ ghaṭādiśrutir api vivṛtā. uktaṃ ca-<lb ed="hy" break="no"/><quote><lg><l>rūpādiśaktibhedā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nām anākṣepeṇa vartate|</l><lb ed="hy"/>
<l>tatsamānaphalāhetuvyavacchede ghaṭaśrutiḥ||</l><lb ed="hy"/>
<l>tato na rūpaṃ ghaṭa ity ekādhikaraṇā śrutiḥ|<note n="24.4" xml:lang="en"><p><ref cRef="pv.2.101ab">PV II 101ab</ref> is missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note></l><lb ed="hy"/>
<l>bhedaś cāyam ato jātisamudāyābhidhāyi<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>noḥ|| iti.</l></lg></quote><note n="24.2-5" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.2.100-101">PV II 100-101</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
<lg><l>saṃsthānavarṇāvayavair viśiṣṭe yaḥ pravartate|</l><lb ed="hy"/>
<l>śabdo na tasyāvayave pravṛttir upalabhyate||<note n="24.6-7" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="VāPa.2.155">VP II 155</ref>. Quoted in <ref cRef="psv">PSV</ref>. Cf. <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/62/">Hattori 1982 p.146-9</ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
yathā cakracitrāḍhakādayaḥ<note n="24.8b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cakra|citraāḍhakādayaḥ</q>.</p></note>.<note n="24.8a" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="psv">PSV</ref> <hi rend="brackets"><ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/62/">Hattori 1982</ref></hi> p.149,3: <q xml:lang="bo-Latn">'khor lo</q> <hi rend="brackets">= <q xml:lang="sa-Latn">cakra</q></hi>; p.149,6: <q xml:lang="bo-Latn">ri mo</q> <hi rend="brackets">= <q xml:lang="sa-Latn">citra</q></hi>; p.149,7f.: <q xml:lang="bo-Latn">brgya daṅ stoṅ daṅ bre phyed daṅ bre gaṅ daṅ…</q></p></note></p><lb ed="hy"/>
<p><pb edRef="#tara-sh" n="Sh38"/> nanu tantuṣu prā<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>varaṇādikāryaṃ sambhavi, <hi rend="italics">ghaṭe<note n="24.9" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">ghaṭe</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paṭe</q>.</p></note></hi> 'sambhavi,<lb ed="hy"/>
tatas tat tebhyo 'rthāntaraṃ <hi rend="italics">ghaṭaḥ<note n="24.10" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">ghaṭaḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">paṭaḥ</q>.</p></note>.</hi> yathā—udakadhāraṇam asambhavi<lb ed="hy"/>
paṭe ghaṭe sambhavat, paṭād thaṭaṃ bhedena vyavasthāpa<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>yati. satyam.<lb ed="hy"/>
sidhyaty evam arthāntaram. na punaḥ kriyāvad guṇavat samavāyi<lb ed="hy" break="no"/>kāraṇaṃ<note n="24.12-13" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="vsū.1.1.14">VS 1,1,14</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kriyāvad guṇavat samavāyikāraṇam <hi rend="brackets">iti dravyalakṣaṇam</hi></q>.</p></note> dravyaṃ parābhipretaṃ sidhyati. raṇḍākaraṇḍaparipiṇḍitebhyo<lb ed="hy"/>
hi tantu<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>bhyas tānapratitānībhūtā anye<note n="24.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-bhūtāsvtanye</q>.</p></note> tantavaḥ śaktibhede 'pi bhinnāḥ<lb ed="hy"/>
sidhyanti.</p><lb ed="hy"/>
<p>na vayaṃ dravyasyopari baddhakruddhaḥ<note n="24.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-krudhaḥ</q>.</p></note>, kiṃ tarhi pratyakṣam<lb ed="hy"/>
evaṃ nakṣate<note n="24.17a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">evaṃ nakṣate</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">evannakṣamevannakṣate</q>.</p></note> 'nupalabhamānaṃ <lb edRef="#tara-ms" n="7"/>dravyam arūpādirūpam<note n="24.17b" xml:lang="en"><p>Cf. 23*,3 above: <q xml:lang="sa-Latn">arūpādirūpasāmānyā-</q>.</p></note>. tasmān naika<lb ed="hy" break="no"/>rūpā rūpādayas tantvādayo vā, teṣām evāntaraśaktibhedād rūpatantu<lb ed="hy" break="no"/>ghaṭapaṭarajjuprabhṛtayo vyapadeśāḥ, na tu vyapa<pb edRef="#tara-ms" n="19a"/>deśebhyo<note n="24.19" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">vyapadeśebhyo</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vyapavyapadeśebhyo</q>.</p></note> 'rthānta<lb ed="hy" break="no"/>raparikalpanam<note n="24.20a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">parikalpanam</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kalpanam</q>.</p></note> ucitam. tad uktam: <quote>aparāparapratyayayogena<note n="24.20b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-pranyayayogena</q>.</p></note> prati<lb ed="hy" break="no"/>kṣaṇaṃ santanvantaḥ<note n="24.21a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">santanvanta <hi rend="brackets">santanvānāḥ?</hi></q>. <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> saṃskārā yady api kutaścit sāmyāt sarūpāḥ<note n="24.21b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sāmyat sarūpāḥ</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sāmānyarūpāḥ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
pratīyante, tathāpi bhinna evaiṣāṃ svabhāvaḥ, tena kiñcid e<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>va kasya<lb ed="hy"/>
cit kāraṇam</quote> iti.<note n="24.20-23" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="hb">HB 12*,4-7</ref>. Parallel: <ref cRef="vāra">VR 9,17-19</ref>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>dravyādi paraparikalpitaṃ dṛśyam adṛśyaṃ<note n="24.24" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">dṛśyadṛśyaṃ</q>.</p></note> vāstu.<lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>apravṛttiḥ<note n="24.25b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">apravṛttiḥ</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">apravṛtti</q>.</p></note> pramāṇānām apravṛttiphalāsati<note n="24.25c" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-phalāsatī</q>.</p></note>|</l></lg></quote><note n="24.25a" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.1.3ab">PV I 3ab</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
iti nyāyāt sad iti na vyavahartavyam. ekapratyavamarśam apekṣyāpunar<note n="24.26" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-marśamanapekṣyā-</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>upalabhyamāne<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>na vyavahāraḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>tad evam <pb edRef="#tara-sh" n="Sh39"/> indriyārthād utpadyamānaṃ niyatapratibhāsam api<lb ed="hy"/>
yatpratibhāsāc cāvidyānubhavavāsanāvaśād<note n="24.29" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yatpratibhāñcāvidyā-</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yat pratibhāsā'rthyā 'vidyā-</q>.</p></note> udīyamānaṃ jñānam.</p><lb ed="hy"/>
<p>atra prayogaḥ—yat pūrvāparakālasvabhāvāna<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>nusandhyāyi<lb ed="hy"/>
rūpādyekākāraniyatapratibhāsaṃ jñānaṃ na tat<note n="24.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">na tu tat</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tattat</q><hi rend="brackets">?</hi>.</p></note> saṅketavyavahāra<lb ed="hy" break="no"/><pb n="25" ed="hy"/>kālopayogiśabdasaṃsargayogyapratibhāsam, yathā rūpādivikalpavijñāna<lb ed="hy" break="no"/>svarūpaviṣayo 'nu<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>bhavaḥ<note n="25.2" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-viṣayo hy anubhavaḥ</q>.</p></note>, yathoktasādhanopetaṃ ca cakṣūrūpajanitaṃ<note n="25.1-2" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR 25*,13</ref> below.</p></note><lb ed="hy"/>
vijñānam<note n="25.3" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vijñātanam</q>.</p></note>.</p><lb ed="hy"/>
<p>ayaṃ kāraṇaviruddhopalambhaḥ sambhāvanīyaḥ. nāsiddhiḥ, sindhu<note n="25.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nāsiddhimindhu-</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>ravadhūvidhūtatvena.<lb ed="hy"/>
<lg><l>pratibhāso 'sya nāsyeti nopa<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>pattes tu gocaraḥ|</l></lg><lb ed="hy"/>
iti,<lb ed="hy"/>
<lg><l>saṃvedanasya tādātmye na vivādo 'sti kasyacit|<note n="25.8" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.3.422ab">PV III 422ab</ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
iti nyāyāt. svarūpasaṃvedanād eva yathoktaniyatasvabhāvasiddheḥ.<lb ed="hy"/>
aniyatapratibhāse śabdasaṅketasya susaṅkali<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>tatvāt<note n="25.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sasaṅkalitatvāt</q>.</p></note> kāryakāraṇabhāva<lb ed="hy" break="no"/>siddhau satyāṃ na śaṃsanīyam aṃśenāpi<note n="25.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">saṃśanīyaṃmaṃśenāpi</q>.</p></note> saṃśayāvahatvam asya. nāpi<lb ed="hy"/>
virodho 'pi nāmāsya sannidhānam anubadhnāti. sapakṣatām āvahati,<lb ed="hy"/>
vikalpavijñānasvabhāvānu<pb edRef="#tara-ms" n="19b"/>bhave sambhavāt. jñānaparokṣatāpakṣas<note n="25.13" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR 25*,1-2</ref> above.</p></note><lb ed="hy"/>
tu kṣapayiṣyate.</p><lb ed="hy"/>
<p>aniyatapratibhāsaṃ kathaṃ kāraṇaṃ<note n="25.15" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">karaṇaṃ</q>.</p></note> śabdayojanāyāḥ. ucyate:<lb ed="hy"/>
<lg><l>viśeṣaṇaṃ viśeṣyaṃ<note n="25.16" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viśeṣaṇaviśeṣyaṃ</q>.</p></note> ca sambandhaṃ laukikīṃ sthitim|</l><lb ed="hy"/>
<l>gṛhītvā saṅkalayyaitat tathā pratyeti <lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nānyathā|</l><lb ed="hy"/>
<l>yathā daṇḍini.<note n="25.16-18" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="pv.3.145-6a">PV III 145-6a</ref>.</p></note></l></lg><lb ed="hy"/>
yad vijñānaṃ viśeṣaṇarūpatayā vācakaṃ paricchinatti, rūpatayā ca<lb ed="hy"/>
nīlādikam. sambandhavyavahārakālavyāpināpi svabhāvena viśeṣaṇa<lb ed="hy" break="no"/>viśeṣyaṃ ca bhavad bhavet. tādṛśaṃ ca <lb edRef="#tara-ms" n="3"/>rūpaṃ gṛhṇad viśeṣaṇaṃ<lb ed="hy"/>
viśeṣyaṃ <pb edRef="#tara-sh" n="Sh40"/> vā gṛhṇīyāt. viśeṣaṇaviśeṣyayoś<note n="25.22" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viśeṣaṇaviśeṣayoś</q>.</p></note> ca sambandham. laukikīṃ<lb ed="hy"/>
sthitiṃ puruṣo daṇḍī na puruṣī daṇḍa iti. śiromān<note n="25.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">śiromād</q><hi rend="brackets">?</hi>.</p></note> samagreṇa śṛṅgeṇa<lb ed="hy"/>
śṛṅgī, <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>na galake lambamānena. tathā samastaṃ smṛtvā viśeṣaṇa<lb ed="hy" break="no"/>yuktaviśeṣyaṃ sakṛd gṛhṇāti, nānevaṃrūpatve.</p><lb ed="hy"/>
<p>tathā hi puruṣaś cāsti daṇḍaś ca, kiṃ na sarve daṇḍinaḥ saṃyogāc<lb ed="hy"/>
cet, saṃyo<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>go 'py asti. kiṃ na sarve daṇḍinaḥ, saṃyogasya guṇatvena<lb ed="hy"/>
yatrāsau samavetaḥ sa eva daṇḍīti cet, samavāyo 'py asti. kiṃ na<lb ed="hy"/>
sarve daṇḍinaḥ, yadaṅgatayā gṛhyate sa eva daṇḍīti cet, <lb edRef="#tara-ms" n="6"/>evaṃ tarhi<lb ed="hy"/>
daṇḍāder api sāṃvṛtatām abhikhyāyāta<note n="25.30" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sāṃvṛtāti āyātaṃ</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sāṃvṛtā 'bhivyāpātaṃ<hi rend="brackets">?</hi></q> <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note>.</p><lb ed="hy"/>
<p>yat pūrvāparakālānanusandhāyi viśeṣaṇena saha viśeṣyasyāgrāhakaṃ<note n="25.31" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viśeṣyasyagrāhakaṃ</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
<pb n="26" ed="hy"/>
ca<note n="26.1" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">ca</q>. Missing in <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note> tan niyatapratibhāsam ucyate, tat kathaṃ na kāraṇaṃ viruddham.<lb ed="hy"/>
prabalavikalpa<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>vāsanāpavanarayapreryamāṇātmano jñānapādapasyā<lb ed="hy" break="no"/>nyatra pratipacchāyānyatrādhyavasāyapāṇḍupatraprayātaḥ<note n="26.3a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-ānyatrāvadhyavasāya-</q>.</p></note><note n="26.3b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-patrapātaḥ</q>.</p></note>.</p><lb ed="hy"/>
<p>atha ko<note n="26.4" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">kathako</q>.</p></note> 'dhyavasāyo nāma. yadi grahaṇaṃ grahaṇam iti vaktavyam,<lb ed="hy"/>
athāpi <pb edRef="#tara-ms" n="20a"/> tadabhāvas tathāpy agrahaṇam evāstu. satyam. asannihita<lb ed="hy" break="no"/>tayānusandhānam adhyavasāyo grahaṇaviśeṣaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>yat smaraṇādisāmagrīrahitendriyajanitaṃ<note n="26.7a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-sāmagrīsavyapekṣendriya-</q>.</p></note> tan nirvikalpam<note n="26.7b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nirvikalpakam</q>.</p></note> astu, yat<lb ed="hy"/>
smaraṇādi<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>sāmagrīsavyapekṣendriyajaṃ tad vikalpakam<note n="26.8" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tat savikalpakam</q>.</p></note> astu. na, <pb edRef="#tara-sh" n="Sh41"/><lb ed="hy"/>
aviṣaye 'vṛtteḥ. pratyakṣasyāsannihitaṃ viśeṣaṇatvādi na viṣayaḥ.<lb ed="hy"/>
viśeṣaṇatvaṃ hi na vastunaḥ<note n="26.10a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">vastutaḥ</q>.</p></note> sampraty asti. astitve kiṃ<note n="26.10b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">astiketve kiṃ</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">astitve ki</q>.</p></note> smaraṇena.<lb ed="hy"/>
<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>tataś ca smaraṇenopanītam api viśeṣaṇatvādi nāsannihitatvaṃ<note n="26.11" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">viśeṣaṇatvādinā sannihitatvaṃ</q>.</p></note> jahāti.<lb ed="hy"/>
tasmād asannihitatvāt pratyakṣāviṣayaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p>na ca jātyādiviśiṣṭārthavikalpaś cakṣurarthasannidhāv e<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>va bhavati,<lb ed="hy"/>
atītādiṣv api sambhavāt, vinā cārthaiḥ nimīlitavilocanasyāpi<note n="26.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-vilocananyāyi</q>.</p></note> gaur iti<lb ed="hy"/>
vikalpanāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>nānyathedantayeti<note n="26.16a" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">nānyathedantatprayeti</q>.</p></note> cet. idantayā viśiṣṭaṃ jñānaṃ na sannihitā<note n="26.16b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">na sannihitā-</q>. <q xml:lang="sa-Latn">na</q> is missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>.</p></note><lb edRef="#tara-ms" n="5"/>rtha<lb ed="hy" break="no"/>niścayarūpam adhyakṣam akṣasāpekṣaṃ ca, ubhayanirapekṣatvāt. tathā<lb ed="hy"/>
hi <quote>śuklo gaur ayam</quote> iti cākṣuṣo<note n="26.18" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cakṣuṣo</q>.</p></note> 'nantaraṃ tathā spṛśato 'pi <quote>sukumāraḥ<lb ed="hy"/>
śuklo 'yaṃ gaur</quote> iti. <lb edRef="#tara-ms" n="6"/>ubhayaviṣayam api niścayanam idantayā viśiṣṭam.<lb ed="hy"/>
na cāndhatamase rūpasya śaktir asti, na vā cakṣuṣaḥ. na ca<lb ed="hy"/>
sparśenendriyeṇa<note n="26.21" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">spārśenendriyeṇa</q>.</p></note> rūpagrahaṇaṃ evaṃ sparśasya cakṣuṣi vyabhicāro<lb ed="hy"/>
vācya<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ḥ. tasmāc cakṣuḥsparśanābhyāṃ<note n="26.22" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">cakṣusparśa-</q>.</p></note> bhinnaṃ viṣayam upalabhyānyad<lb ed="hy"/>
eva tatsahacarasamudāyaviṣayaṃ smārtam<note n="26.23" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sparśam</q> for <q xml:lang="sa-Latn">smārtam</q>.</p></note> abhedajñānam utpadyate.<note n="26.22-23" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="psv">PSV</ref>. <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">cakṣuḥ-…utpadyate</q>.</hi> Cf. <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori 1968 p. 48, 6-10</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
tathā viśeṣyān svair indriyair bhinnān upalabhyārthāntaravya<pb edRef="#tara-ms" n="20b"/>va<note n="26.24" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">artha</q> is missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>| <ref target="#tara-sh">Sh</ref>. Cf. <ref cRef="psv">PSV</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">don</q>.</p></note><lb ed="hy" break="no"/>cchedaviṣayam abhedena<note n="26.25" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">°viṣayabhedena</q>.</p></note> sarvatra mānasaṃ jñānam utpadyate. na<lb ed="hy"/>
bhāvaguṇatvayoḥ pratyakṣam, tasyānupalakṣaṇāt<note n="26.26" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">tasyānupalambhāt</q>.</p></note>. pratyakṣābhimāna<lb ed="hy"/>
eṣa<note n="26.26-27" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-bhimānaṃ eṣa</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-bhimānam eṣu</q>.</p></note> kutārkikāṇām, pratyakṣāsannivṛttitvāt.<note n="26.24-27" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="psv">PSV</ref>. <hi rend="brackets"><q xml:lang="sa-Latn">tathā…kutārkikāṇām</q>.</hi> Cf. <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori 1968 p. 48, 15-28</ref>.</p></note></p><lb ed="hy"/>
<p>uktaṃ ca <pb edRef="#tara-sh" n="Sh42"/> <quote>darśanaspa<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>rśanānvayo<note n="26.28" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-sparśanā'nanvayo</q>.</p></note> mānasa eva smārto vibhrama</quote><lb ed="hy"/>
iti. <quote>yam aham adrākṣaṃ tam<note n="26.29b" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yamahāmudrākṣaṃ tam</q>; <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yamahāmudrākṣita<hi rend="brackets">?</hi>m</q>. <hi rend="brackets">sic.</hi></p></note> eva hi spṛśāmī</quote>ti vikalpād dravyaparikalpaḥ<note n="26.29a" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="nbh">NBh 710,4-5</ref> <hi rend="brackets">ad <ref cRef="nsū.3.1.1">NS 3,1,1</ref></hi>: <q xml:lang="sa-Latn">yam aham adrākṣaṃ cakṣuṣā tam eva sparśenāpi spṛśāmīti</q>. Parallel: <ref cRef="nv">NV 204,1</ref> <hi rend="brackets">ad <ref cRef="nsū.1.1.14">NS 1,1,14</ref></hi>: <q xml:lang="sa-Latn">yam aham adrākṣaṃ cakṣuṣā taṃ spṛśāmīti</q>. Parallel: <ref cRef="pva">PVBh 298,9</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yad evāham adrākṣan tad eva spṛśāmi</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
kalpāvadhivyasanam, bhrāntyaiva samarthitatvāt. tasmān mano 'bhi<lb ed="hy" break="no"/>saṃskṛtam artha<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>viśeṣaṇam arthaṃ nendriyaṃ pratyeti.</p><lb ed="hy"/>
<pb n="27" ed="hy"/>
<p>yat pratyekaṃ samudāye ca tad vastuno rūpam, tad yathā nīlatvam.<note n="27.1" xml:lang="en"><p>Cf. 27*,20-21 below.</p></note><lb ed="hy"/>
yat pratyekam asat samudāye cāsti sa samudāyadharmaḥ, yathā<lb ed="hy"/>
caturasra<lb edRef="#tara-ms" n="4"/>tvādi. sthaulyaṃ tu samudāyapratibhāsadharmaḥ.<note n="27.3" xml:lang="en"><p>Parallel: <ref cRef="tabha">TBh 66,18-19</ref>: <q xml:lang="sa-Latn"><hi rend="brackets">yady evaṃ kathaṃ</hi> pratibhāsadharmaḥ sthaulyaṃ <hi rend="brackets">ity uktaṃ dharmottareṇa</hi></q>.</p></note> bahuṣu<lb ed="hy"/>
pratibhāsamāneṣu nirantareṣu sthūlam iti pratyayaḥ. tena rūpaṃ sparśo<lb ed="hy"/>
vā sthūlaḥ, na tu tadatiriktaṃ dravyaṃ sthūlam a<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>pratibhāsanāt.</p><lb ed="hy"/>
<p>atha yadi pratibhāsadharmaḥ sthaulyaṃ tadā tat kim āntaram<lb ed="hy"/>
āhosvid bahiḥ, atha tad antar na na<note n="27.7" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">na na</q>. <ref target="#tara-ms">Ms</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">no na</q>, <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">yo na</q>.</p></note> bahir yad eva ca punar nistattvam<lb ed="hy"/>
āropitam iti cet. tadāpi <lb edRef="#tara-ms" n="6"/>nāsty eveti vaktavyam. kim ucyate, <quote>prati<lb ed="hy" break="no"/>bhāsadharmaḥ sthulyam</quote> iti. satyam, sthaulyaṃ nāmāsthūlaparāvṛttaṃ<note n="27.8-9" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tabha">TBh 66,18-19</ref> cited above.</p></note><lb ed="hy"/>
rūpam, na vidhirūpaṃ kiñcit. tato nistattvam api sthūlaparāmarśena<note n="27.10" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">sthūlamaparāmarśena</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
vyavahriyamā<lb edRef="#tara-ms" n="7"/>ṇatvāt saṃvṛtisad etad, na tu nāsty eva sarvathā.<lb ed="hy"/>
sāmānyam evaikapratyavamarśaviṣayatvena yathāsti. āha ca-<lb ed="hy" break="no"/><quote><lg><l>sthūlapratyavamarśasya hetutvāt sthūlatā dhiyaḥ|</l><lb ed="hy"/>
<l>sthūladhīhetubhāvena bhā<note n="27.14" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-ms">Ms</ref> repeats <q xml:lang="sa-Latn">vena bhā</q>.</p></note><pb edRef="#tara-ms" n="21a"/>vānāṃ sthūlatā matā||</l></lg></quote><note n="27.13-14" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pv.1.109">PV I 109</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ekapratyavamarśasya hetutvād dhīr abhedinī| ekadhīhetubhāvena vyaktīnām apy abhinnatā||</q></p></note><lb ed="hy"/>
<pb edRef="#tara-sh" n="Sh43"/> <lg><l>pratyavamarśa eva kiṃ sthūlam āropayatīti cet.</l></lg><lb ed="hy"/>
<quote><lg><l>astīyam api yā tv antarupaplavasamudbhavā|</l><lb ed="hy"/>
<l>doṣodbhavā prakṛtyā sā vitathapratibhāsinī||</l></lg></quote><note n="27.16-17" xml:lang="en"><p>Source: PV III 361cd-362ab. Cf. <ref cRef="tara">TR 22*,4-5</ref> above.</p></note><lb ed="hy"/>
iti nyāyād avidyā<lb edRef="#tara-ms" n="2"/>nubhavavāsanābhāvitvād ity asakṛd uktam. tena<lb ed="hy"/>
sthūlaṃ nīlam iti pratibhāse 'pi na nīle<note n="27.19" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">ta nīle</q>.</p></note> vasturūpe vibhramaḥ. vibhramas<lb ed="hy"/>
tu śaṅkhe pītapratibhāsaḥ. śuklaṃ<note n="27.20a" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">śuklaṃ</q>. <q xml:lang="sa-Latn">ṃ</q> is missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>.</p></note> hi rūpaṃ pratyekaṃ samudāye<note n="27.20b" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">samudāye</q>. <ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">samudaye</q>.</p></note> cāsti<lb ed="hy"/>
<lb edRef="#tara-ms" n="3"/>vastuno rūpam. tatsamudāyadharmaś ca saṃsthānam. śuklāpratibhāse<note n="27.20-21" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="tara">TR 27*,1</ref>.</p></note><lb ed="hy"/>
tadātmakasaṃsthānasyāpratibhāsaḥ. tataḥ pītaśaṅkhajñānaṃ nāṅgenāpi<lb ed="hy"/>
saṃvādakam, nāpi ca vastunaḥ <lb edRef="#tara-ms" n="4"/>sākṣātkārakam. ato viśeṣaṇadvayaṃ<note n="27.21-23" xml:lang="en"><p>Cf. <ref cRef="pvinṭ">PVinT 10b2-3</ref>: <q xml:lang="bo-Latn">maṅ po rnams śes pa gcig la snaṅ ba na riṅ po la sogs pa'i dbyibs tshogs pa'i yul la rnam par gnas pa ni so sor snaṅ pa'i chos yin gyi dṅos po'i chos ma yin pa'i phyir dkar po ma bzuṅ na de'i chos sam gźan gyi chos kyi dbyibs ma bzuṅ bas na slu ba yin pa'i phyir ser por śes pa ni tshad ma ma yin no</q>.</p></note><lb ed="hy"/>
vipratipattinirākaraṇārtham.</p><lb ed="hy"/>
<p>yat punar<note n="27.25" xml:lang="en"><p><q xml:lang="sa-Latn">punar</q>. <q xml:lang="sa-Latn">r</q> is missing in <ref target="#tara-ms">Ms</ref>.</p></note> bhrāntijñāne, <quote>alaukikatvād ubhayātmayogāt smṛtipramoṣād<lb ed="hy"/>
viparītacittai<lb edRef="#tara-ms" n="5"/>r</quote><note n="27.26" xml:lang="en"><p><ref target="#tara-sh">Sh</ref>: <q xml:lang="sa-Latn">-citter</q>.</p></note> ityādinānāvyavahṛtiḥ. tatra na nāmni vivadāmahe.<lb ed="hy"/>
vivakṣitavasturūpaṃ na sākṣātkṛtam iti tu paramārthaḥ.</p><lb ed="hy"/>
<p><quote>tato 'rthād vijñānaṃ pratyakṣam</quote> ity ācāryava<lb edRef="#tara-ms" n="6"/>subandhupādānāṃ<note n="27.28" xml:lang="en"><p>Source: <ref cRef="VāVi">Vādavidhi</ref>. Parallel: <ref cRef="psv">PSV</ref> <hi rend="brackets">Cf. <ref target="http://east.uni-hd.de/buddh/ind/1/13/997/">Hattori 1968 p.32; 115f.</ref></hi>.</p></note><lb ed="hy"/>
lakṣaṇaṃ nyūnam. naiyāyikīyam <quote>indriyārthasannikarṣotpannaṃ jñānam<lb ed="hy"/>