-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
cod-al7b29_alalal-h11840.xml
327 lines (327 loc) · 16.5 KB
/
cod-al7b29_alalal-h11840.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?>
<?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Articulus 43</title>
<author ref="#Albert">Albertus Magnus</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Articulus 43</title>
<date when="2022-06-21">June 21, 2022</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="Be" n="cod-al7b29">Paris 1894, v. 29</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0"
url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2022-06-21" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#Be" n="531"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="alalal-h11840"><!-- l4d15a43 -->
<head xml:id="alalal-h11840-Hd1e99">Articulus 43</head>
<head xml:id="alalal-h11840-Hd1e101" type="question-title">Quid debeat restitui? et, Qualiter est
restituendum ?</head>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e104">
<lb ed="#Be" n="17"/>ARTICULUS XLIII.
<lb ed="#Be" n="18"/>Quid debeat restitui? et, Qualiter est
<lb ed="#Be" n="19"/>restituendum ?
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e113">
<lb ed="#Be" n="20"/>Secundo, Queritur quid debeat
resti<lb break="no" ed="#Be" n="21"/>tui?
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e120">
<lb ed="#Be" n="22"/>Ht haec est questio difficilis. Cum enim
<lb ed="#Be" n="23"/>restitui debeat res ablata, contingit
au<lb break="no" ed="#Be" n="24"/>ferri famam, quandoque veritate, et
<lb ed="#Be" n="25"/>quandoque mendacio : sicut si ponamus,
<lb ed="#Be" n="26"/>quod aliquis dilfamavit crimen alicujus,
<lb ed="#Be" n="27"/>verum quidem, sed tamen occultum : si
<lb ed="#Be" n="28"/>debeat restituere, videtur quod peccet :
<lb ed="#Be" n="29"/>quia si dicat, Hoc dixi falsum ut
infama<lb break="no" ed="#Be" n="30"/>rem ipsum : ipse mentitur, quia verum
<lb ed="#Be" n="31"/>dixit. Cum igitur omnis homo debeat
<lb ed="#Be" n="32"/>vitare mendacium, videtur quod ille
de<lb break="no" ed="#Be" n="33"/>beat vitare restitutionem, Si autem dicat
<lb ed="#Be" n="34"/>sic : Ego quidem verum dixi, tamen
in<lb break="no" ed="#Be" n="35"/>tentione mala diffamandi, amplius
infa<lb break="no" ed="#Be" n="36"/>mabit: quia amplius credetur, quam
<lb ed="#Be" n="37"/>prius : ergo magis ledet secundo, quam
<lb ed="#Be" n="38"/>primo.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e160">
<lb ed="#Be" n="39"/>Si dicas, quod non debet restitui
fa<lb break="no" ed="#Be" n="40"/>ma. Contra :
<lb ed="#Be" n="41"/>1. Id quod charius possidetur,
invitis<lb break="no" ed="#Be" n="42"/>sime amittitur : fama autem charius pos-
<cb ed="#Be" n="b"/>
<lb ed="#Be" n="43"/>sidetur, quam aurum, et argentum : ergo
<lb ed="#Be" n="44"/>invitissime amitlitur : ergo videtur, quod
<lb ed="#Be" n="45"/>maxime debet restitui.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e180">
<lb ed="#Be" n="46"/>2. Item, Hieronymus: <quote xml:id="alalal-h11840-Qd1e184"> Crudelis est
<lb ed="#Be" n="47"/>gui famam negligit : </quote> sed ille qui non
<lb ed="#Be" n="48"/>exigit fame restitutionem, famam
negli<lb break="no" ed="#Be" n="49"/>git: ergo est crudelis: ergo videtur,
<lb ed="#Be" n="50"/>quod etiam haec injuria non debet
remit<lb break="no" ed="#Be" n="51"/>ti sine recompensatione : ergo quilibet
<lb ed="#Be" n="52"/>tenetur exigere talis rei restitutionem :.
<lb ed="#Be" n="53"/>ergo aliquis tenetur solvere : constat
au<lb break="no" ed="#Be" n="54"/>tem, quod non nisi qui abstulit : ergo
<lb ed="#Be" n="55"/>ille restituere tenetur.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e207">
<lb ed="#Be" n="56"/>Eodem modo gravis casus est de eo
<lb ed="#Be" n="57"/>qui impedit aliquem ut non consequatur
<lb ed="#Be" n="58"/>hoc quod habiturus esset, nisi ille
impe<lb break="no" ed="#Be" n="59"/>diret, sicut prebendam, vel dignitatem,
<lb ed="#Be" n="60"/>vel quascumque res spirituales, vel
se<lb break="no" ed="#Be" n="61"/>culares, quia quoad hune casum non
<lb ed="#Be" n="62"/>differunt, utrum teneatur ad
restitutio<lb break="no" ed="#Be" n="63"/>nem si potest ?
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e227">
<lb ed="#Be" n="64"/>Si dicas, quod sic. Contra :
<lb ed="#Be" n="65"/>1. Isti nihil est ablatum : quia non
au<lb break="no" ed="#Be" n="66"/>fertur nist quod habetur, iste autem
ad<lb break="no" ed="#Be" n="67"/>huc non habuit : ergo videtur, qaod non
<lb ed="#Be" n="68"/>tonetar.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e240">
<lb ed="#Be" n="69"/>2. Item, Quomodo restituet si
tene<lb break="no" ed="#Be" n="70"/>tur: sienim habet prebendam vel
Ke<lb break="no" ed="#Be" n="71"/>clesiam, et impedivit illum ne
conse<lb break="no" ed="#Be" n="72"/>queretur, videtur quod tenetur recedere
<lb ed="#Be" n="73"/>de sua, et illum investiri facere: et hoc
<lb ed="#Be" n="74"/>grave est dicere, quia pauci vel nulli hoc
<lb ed="#Be" n="75"/>facerent.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e258">
<lb ed="#Be" n="76"/>Si autem dicas, quod non tenetur.
<lb ed="#Be" n="77"/>Contra: Occasionem damni dat: ergo
<lb ed="#Be" n="78"/>damnum fecisse interpretandus est : ergo
<lb ed="#Be" n="79"/>tenetur ad restitutionem.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e270">
<lb ed="#Be" n="80"/>Item, Si quererem a te, utrum ille
<lb ed="#Be" n="81"/>qui sic impedivit proximum : peccavit,
<lb ed="#Be" n="82"/>vel non? Et si diceres, quod peccavit.
<lb ed="#Be" n="83"/>Queeratur ergo ullerius, uirum in Deam
<lb ed="#Be" n="84"/>tantum, velin Deum et in proximum ?
<lb ed="#Be" n="85"/>Tu dices, quod in Deum et in
proxi<lb break="no" ed="#Be" n="86"/>mum. Si autem iterum queratur, quo
<lb ed="#Be" n="87"/>genere peceati peccavit in proximum ?
<lb ed="#Be" n="88"/>dices, quod damnificando proximum.
<lb ed="#Be" n="89"/>Cum ergo omnis damnificans teneatur
<lb ed="#Be" n="90"/>ad restitutionem, iste tenebitur.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e296">
<pb ed="#Be" n="532"/>
<cb ed="#Be" n="a"/>
<lb ed="#Be" n="1"/>Ivem, Quezritur de eo qui arando
sub<lb break="no" ed="#Be" n="2"/>vertit semina, qualiter tenetur ad
restitu<lb break="no" ed="#Be" n="3"/>tionem ?
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e309">
<lb ed="#Be" n="4"/>Si enim dicas, quod tenetur solvere
<lb ed="#Be" n="5"/>fructus futuros. Contra : Fructus multis
<lb ed="#Be" n="6"/>de causis poterant impediri : ergo
non<lb break="no" ed="#Be" n="7"/>dum certi habebantur: ergo ille non
abs<lb break="no" ed="#Be" n="8"/>tulit fructus : ergo non tenetur reddere.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e322">
<lb ed="#Be" n="9"/>Si autem dicas, quod tantum semina.
<lb ed="#Be" n="10"/>Contra: Tantum valet res, quantum
<lb ed="#Be" n="11"/>vendi potest : sed ille pro agro seminato
<lb ed="#Be" n="12"/>plus vendendo acciperet, quam semina:
<lb ed="#Be" n="13"/>ergo ille plus reddere tenetur.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e335">
<lb ed="#Be" n="14"/>irem queritur, Utrum ille leges
Do<lb break="no" ed="#Be" n="15"/>mini, quae de restitutione tanguntur,
<lb ed="#Be" n="16"/>Exod. xxu, 4, scilicet, quod ovis
redda<lb break="no" ed="#Be" n="17"/>tur in quadruplum, et bos in quintuplum
<lb ed="#Be" n="18"/>adhuc tenent vel non ?
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e348">
<lb ed="#Be" n="19"/>Videtur, quod sic: quia de moribus
<lb ed="#Be" n="20"/>sunt et necessariis ad salutem : ergo
ad<lb break="no" ed="#Be" n="21"/>huc tenent. Propatio prime est: quia
<lb ed="#Be" n="22"/>restitutio est de necessariis ad salutem,
<lb ed="#Be" n="23"/>et de moribus hominum.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e362">
<lb ed="#Be" n="24"/>Contra :
<lb ed="#Be" n="25"/>4. Hic in Litera non dicitur plus, nisi
<lb ed="#Be" n="26"/>quod restituatur ablatum : ergo videtur,
<lb ed="#Be" n="27"/>quod ad plus non tenctur.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e373">
<lb ed="#Be" n="28"/>2. Item, Nos videmus quod in judicio
<lb ed="#Be" n="29"/>non condemnatur ad plus, quam intulit
<lb ed="#Be" n="30"/>in damno : ergo ad plus non tenetur.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e382">
<lb ed="#Be" n="31"/>3. Item, Aristoteles dicit, quod justum
<lb ed="#Be" n="32"/>est quale, ut tantum reddat quantum
<lb ed="#Be" n="33"/>intulitin damno: constat autem, quod
<lb ed="#Be" n="34"/>si plus reddat, erit inequalitas: cum
<lb ed="#Be" n="35"/>igitur inequalitas sit idem quod
injusti<lb break="no" ed="#Be" n="36"/>tia, injustum est si cogatur ad plus
dan<lb break="no" ed="#Be" n="37"/>dum, ut videtur.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e400">
<lb ed="#Be" n="38"/>Souvtio. Dicendum videtur, quod ad
<lb ed="#Be" n="39"/>omne illud ablatum quod cum dolore
<lb ed="#Be" n="40"/>amittitur, et cum delectatione et utililate
<lb ed="#Be" n="41"/>vel honestate possidetur, sequitur tentio
<lb ed="#Be" n="42"/>ad restitutionem ex parte auferentis illud
<lb ed="#Be" n="43"/>quocumque modo auferat: sicut multi
<lb ed="#Be" n="44"/>modi habiti sunt in preecedenti articulo
<lb ed="#Be" n="45"/>hujus questionis.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e420">
<lb ed="#Be" n="46"/>Ad 1p autem quod primo queritur dico
<cb ed="#Be" n="b"/>
<lb ed="#Be" n="47"/>quod detractor tenetur ad restitutionem,
<lb ed="#Be" n="48"/>sed duplex est fama, scilicet in re pep.
<lb ed="#Be" n="49"/>tinente ad veram laudem, cujus oppogi.
<lb ed="#Be" n="50"/>tum est vere vituperium : et haec est vir.
<lb ed="#Be" n="51"/>tus et vita secundum virtutem, vel saltem
<lb ed="#Be" n="52"/>sine vitio, quia nihil vere laude dignum
<lb ed="#Be" n="53"/>est nisi virlutis actus. Est etiam fama in
<lb ed="#Be" n="54"/>scientia, vel militia, et hujusmodi: jp
<lb ed="#Be" n="55"/>quibus non est laus nisi vana. Et
pri<lb break="no" ed="#Be" n="56"/>mam tenetur restituere qui injuste abs.
<lb ed="#Be" n="57"/>tulit. Non autem injuste aufert qui dicit
<lb ed="#Be" n="58"/>ubi prodesse debet, scilicet Pralato, vol
<lb ed="#Be" n="59"/>pluribus corripientibus: et si hoc non
va<lb break="no" ed="#Be" n="60"/>let, denuntiat Ecclesia, ut confusione
<lb ed="#Be" n="61"/>peccator resipiscat : ille enim talem
fa<lb break="no" ed="#Be" n="62"/>mam non aufert, sed velamen malitie
<lb ed="#Be" n="63"/>manifestat. Si autem intentione
infaman<lb break="no" ed="#Be" n="64"/>di evomat mala, dico quod restituere
<lb ed="#Be" n="65"/>tenetur, si tamen criminosa evomuerit.
<lb ed="#Be" n="66"/>Ad Hoc autem quod objicitur, dico
<lb ed="#Be" n="67"/>quod etsi verum sit quod dixit, ipse
pot<lb break="no" ed="#Be" n="68"/>est ire ad illos quibus dixit, et dicere
<lb ed="#Be" n="69"/>quod intentione infamandi dixerit. Si
<lb ed="#Be" n="70"/>autem queratur, utrum verum dixerit,
<lb ed="#Be" n="71"/>vel non? Ad hoc non tenetur respondere,
<lb ed="#Be" n="72"/>sed caule evadere sine mendacio, ut
do<lb break="no" ed="#Be" n="73"/>cet Augustinus in libro de A/endacio.
<lb ed="#Be" n="74"/>Et per hoc patet solutio ad secundum, ©
<lb ed="#Be" n="75"/>etad omnia quae queruntur circa illud.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e490">
<lb ed="#Be" n="76"/>Ad aliud dicendum, quod ille qui
im<lb break="no" ed="#Be" n="77"/>pedit alium : aut juste imipedit, scilicet
<lb ed="#Be" n="78"/>quia sciteum indignum tali honore vel
<lb ed="#Be" n="79"/>tali re, et tune non tenetur: aut injuste,
<lb ed="#Be" n="80"/>ettunc dico, quod tenetur satisfacere,
<lb ed="#Be" n="81"/>sed non tamen reddere, quia ille rem
<lb ed="#Be" n="82"/>illam adhuc adeptus non erat: hac
au<lb break="no" ed="#Be" n="83"/>tem satisfactio debet fieri secundum
pos<lb break="no" ed="#Be" n="84"/>sibilitatem satisfacientis, et arbitrium
<lb ed="#Be" n="85"/>bonorum virorum.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e515">
<lb ed="#Be" n="86"/>Ad hoc autem quod contra objicitur,
<lb ed="#Be" n="87"/>dicendum quod non dat occasionem
<lb ed="#Be" n="88"/>damni rei quae habetur, sed quam pro- -
<lb ed="#Be" n="89"/>babile fuit haberi, poterat tamen aliquo
<lb ed="#Be" n="90"/>casu non haberi, quia sepe contingunt
<lb ed="#Be" n="91"/>infortunia non previsa.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e531">
<lb ed="#Be" n="92"/>Ad aliud dicendum,fquod iste
pecca<lb break="no" ed="#Be" n="93"/>vit in proximum damnificando eum : sod
<lb ed="#Be" n="94"/>non tantum, quantum si ipsa res quiete
<pb ed="#Be" n="533"/>
<cb ed="#Be" n="a"/>
<lb ed="#Be" n="1"/>jam fuisset possessa: et ideo non ad
<lb ed="#Be" n="2"/>tantum tenetur, sed juxta arbitrium
bo<lb break="no" ed="#Be" n="3"/>norum.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e551">
<lb ed="#Be" n="4"/>Ad tw quod ulterius queritur de tertio
<lb ed="#Be" n="5"/>casu, dicendum quod solvere non est
<lb ed="#Be" n="6"/>difficile : sed tenetur tantum, quantum
<lb ed="#Be" n="7"/>ager seminatus pro tempore illo vendi
<lb ed="#Be" n="8"/>consuevit : et hoc est plus et minus,
se<lb break="no" ed="#Be" n="9"/>cundum quod propinquius exspectantur
<lb ed="#Be" n="10"/>fructus, vel remotius a messe.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e569">
<lb ed="#Be" n="11"/>Ad uoc quod queritur de legibus,
<lb ed="#Be" n="12"/>Exod. xxu, 1, dicendum, quod hodie
<lb ed="#Be" n="13"/>non tenent nisi ex nova constitutione
<lb ed="#Be" n="14"/>sanciantur. Hujusmodi enim leges
judi<lb break="no" ed="#Be" n="15"/>ciales erant habentes aliquid
significatio<lb break="no" ed="#Be" n="16"/>nis de futuro : et quoad hoc quod erant
<lb ed="#Be" n="17"/>judiciales pro tempore et loco
aggrava<lb break="no" ed="#Be" n="18"/>bant plus vel minus in terrorem villi
<lb ed="#Be" n="19"/>illius quod in populo vigebat, ut scilicet
<lb ed="#Be" n="20"/>populum a tali vitio citius averterent.
<lb ed="#Be" n="21"/>Secundum autem quod aliquid habebant
<lb ed="#Be" n="22"/>significationis de futuro, cum aliis
cere<lb break="no" ed="#Be" n="23"/>moniis in Novo Testamento sunt
imple<lb break="no" ed="#Be" n="24"/>te et evacuate.
</p>
<p xml:id="alalal-h11840-d1e602">
<lb ed="#Be" n="25"/>Ad noc autem quod objicitur, quod
<lb ed="#Be" n="26"/>sunt de moribus, dicendum quod de
mo<lb break="no" ed="#Be" n="27"/>ribus quidem sunt : non tamen sunt
<lb ed="#Be" n="28"/>morales proprie, prout moralia
dividun<lb break="no" ed="#Be" n="29"/>tur contra judicialia: quia hoc modo
<lb ed="#Be" n="30"/>moralia non sunt nisi illa precepta quae
<lb ed="#Be" n="31"/>precipiunt actus alicujus virtutis
mora<lb break="no" ed="#Be" n="32"/>lis: hoc autem non fit in illis, sed ad
<lb ed="#Be" n="33"/>terrorem erat aggravantium damnum,
<lb ed="#Be" n="34"/>eo quod per avaritiam libenter rapiebant
<lb ed="#Be" n="35"/>aliena, precipue animalia, quae in illo
<lb ed="#Be" n="36"/>populo tune temporis abundabant.
</p>
</div>
</body>
</text>
</TEI>