-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 1
/
bb-d1e30703.xml
218 lines (218 loc) · 16.4 KB
/
bb-d1e30703.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title/>
<author ref="#Bonaventure">Bonaventure</author>
<respStmt>
<name xml:id="JW">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>TEI encoder; OCR Correction</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<name xml:id="CO">Calix O'Hara</name>
<resp>TEI encoder; OCR Correction</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<name xml:id="GRPL">GRPL</name>
<resp>OCR Correction</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title/>
<date when="2019-01-03">January 03, 2019</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt> <authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness/>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-critical-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/critical.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a critical edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2019-01-03" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on"/>
</front>
<body>
<div xml:id="bb-d1e30703">
<head xml:id="bb-d1e30703-Hd1e117" type="question-title">Utrum virtutes cardinales sint a Dei dono vel ab assuetudine.</head>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e120">Quinto quaeritur de virtutibus cardinalibus quantum ad originem, et est quaestio, utrum
huiusmodi virtutes sint a Dei dono vel ab assuetudine.</p>
<div xml:id="bb-d1e30703-Dd1e123" type="rationes-principales">
<head xml:id="bb-d1e30703-Hd1e125">Rationes Principales</head>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e128">Et quod sint ab assuetudine, videtur. Eadem est virtus cardinalis et consuetudinalis
secundum rem et essentiam ; sed virtus consuetudinalis completum esse habet ab
assuefactione, secunduni quod dicit <name ref="#Aristotle">Philosophus</name>, in principio Veteris Ethicae :
<quote xml:id="bb-d1e30703-Qd1e133">Innatis nobis a natura, perfectis vero ab assuefactione</quote> : ergo etc.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e137">Item, secundum quod vult <name ref="#Aristotle">Philosophus</name> et ostendit, <quote xml:id="bb-d1e30703-Qd1e142">ex eisdem ipsis unaquaeque res
generatur per quae in esse salvatur et promovetur</quote>. Sed per bonorum operum
multiplicationem cardinales virtutes habent in nobis conservari et ad melius promoveri :
ergo per bona opera habent in nobis generari.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e146">Item, hoc ipsum videtur experimento. Videmus enim quod malus homo, dum in bono exercetur et
assuescit, semper plus et plus ad bonum habet disponi et habilitari et facilior reddi ; sed
hoc non esset nisi per assuefactionem in bono acquireretur habitus, qui ad bonum habilitaret
: cum igitur tales sint virtutes cardinales, videtur quod originem trahant ex frequenti bene
agere.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e149">Item, multi habent et habuerunt huiusmodi virtutes cardinales et consuetudinales qui
nunquam crediderunt in Christum nec sunt membra eius. Si ergo vera gratia per Christum habet
derivari in eius membra, videtur ergo quod cardinales virtutes acquiri possint per humanam
industriam.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e153">Item, sicut intellectus perficitur et dirigitur et rectificatur per habitum scientiae, sic
et affectus per habitum virtutis ; sed quamvis intellectus noster propria virtute non possit
venire in cognitionem aeternorum, tamen per ea quae naturaliter habet potest venire in
cognitionem istorum inferiorum : ergo pari ratione, quamvis affectus non possit habere
virtutes quae elevent ipsum ad superna, videtur tamen quod possit habere virtutes dirigentes
ipsum et rectificantes circa ista inferiora. Sed cardinales virtutes sunt huiusmodi : ergo
etc. Si tu dicas quod non est simile, quia perfectio affectus multo nobilior est quam
perfectio intellectus, obicitur contra hoc quod talis perfectio non videtur esse
excellentior quam perfectio cognitionis. Videmus enim quasdam creaturas irrationales
huiusmodi virtutes quasi naturaliter possidere. Quoddam enim animal est quod viget in
liberalitate ; quoddam, quod in prudentia ; quoddam , quod in mansuetudine ; quoddam, quod
in virtutis strenuitate ; quoddam, quod in castitate, sicut per exempta patet. Ergo, si
natura hominis dignior est quam natura bestiarum, multo fortius videtur quod homo istas
virtutes cardinales aut habeat simpliciter sibi innatas aut .per illud quod est innatum cum
rationis industria possit acquirere.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e156">Sed contra : Iacobi 1, 11 : <quote xml:id="bb-d1e30703-Qd1e158">Omne datum optimum et omme donum perfectum desursum
est</quote> ; sed dona virtutum sunt dona optima, secundum quod innuit ipsa Glossa : ergo
non videtur quod huiusmodi virtutes sint a nostra assuefactione, sed potius ex divino
munere.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e162">Item, Sapientiae 8, 21 : <quote xml:id="bb-d1e30703-Qd1e164">Scio quod aliter non possum esse continens, nisi Deus
det</quote>. Ergo continentia non potest obtirteri nisi per divinum munus ; pari ratione
nec alia cardinalis virtus : redit ergo idem quod prius.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e168">Item, hoc ipsum videtur ratione : <quote xml:id="bb-d1e30703-Qd1e170">agens nobilius est patiente, et prillcipium
effectu</quote> ; sed virtus interior animi nobilior est quam operatio exterior : ergo ex
frequenti bona operatione non videtur quod contingat acquirere aliquam virtutem
cardinalem.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e174">Item, si virtus acquiritur per operationes, aut per unicam operationem aut per plures ;
constat quod per unicam non : ergo per plures. Sed contra : quando una illarum operationum
incipit esse, alia desinit : ergo, si nunquam operationes sunt simul, si una non potest
facere, ergo nec plures, cum, novis operationibus supervenientibus, aliae transeant in
praeteritum.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e177">Item, si virtus cardinalis generari habet ex operibus, aut ergo ex operibus virtuosis aut
non virtuosis. Ex operibus virtuosis non, quia opera virtuosa sive stuqiosa a virtute habent
originem : ergo non sunt virtutis principium. Si ex operibus non virtuosis, sed contra :
quales sunt actus, tales sunt habitus : ergo, si opera illa non sunt virtuosa, non
generabunt habitum virtuosum : ergo videtur quod nulla virtus possit ex operibus
generari.</p>
</div>
<div xml:id="bb-d1e30703-Dd1e181">
<head xml:id="bb-d1e30703-Hd1e183">Conclusio</head>
<head xml:id="bb-d1e30703-Hd1e186" type="question-title">Virtutes cardinales, prout sunt politicae, tum a natura tum ab
assuefactione ortum habent; sed prout sunt infusae et gratia informatae, sunt a divino
munere.</head>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e189">Respondeo : Ad praedictorum intelligentiam est notandum quod virtutes cardinales uno modo
dicuntur virtutes, quia habilitant ad opera moralia ; alio modo dicuntur virtutes non solum
quia habilitant ad huiusmodi opera, sed etiam quia elevant ad opera meritoria. Secundum
autem quod virtutes cardinales dicuntur virtutes, quia potentiam elevant, sic non habent
ortum ab assuefactione, sed a divino munere ; non a natura, sed a gratia. Quia enim elevant
potentiam supra se, sunt supra naturam et actum ipsius potentiae qui inest ei per se ; et
ideo necesse est quod ab aliquo superiori et potentia et actu ipsius potentiae trahant
originem. Et hoc modo cardinales virtutes sunt virtutes gratuitae.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e192">Alio modo est loqui de cardinalibus virtutibus secundum quod habilitant ad opera moralia,
et sic huiusmodi virtutes cardinales sunt virtutes politicae et radicaliter sunt a natura,
sed completive sunt vel ab operum frequentia et perseverantia vel a gratiae influentia et
praesidentia vel ex utraque causa. A natura, inquam, sunt radicaliter, quia plantatam
habemus in nostra natura rectitudinem, per quam apti sumus, licet imperfecte, ad opera
virtutis et honestatis ; sed dum assuescimus, paulatim efficitur nobis facile quod prius
erat difficile, secundum quod dicit <name ref="#Bernard">Bernardus</name>, Ad Eugenium, quod nihil est adeo difficile
quod consuetudo non reddat facile. Nec solum ex assuefactione ducitur illa habilitas
semiplena ad complementum, sed etiam per gratiae adiutorium. Nam, cum ipsa gratia sit animae
rectificativa, rectitudo superveniens naturae rectitudinem qualeincumque prius existentem
amplificat et amplificando confirmat. Ex utraque etiam causa virtus politica potest
suscipere complementum, videlicet quando concurrit divinae gratiae adiutorium et bonae
consuetudinis exercitium, per quae duo virtus cardinalis radicata in natura ducitur ad
coniplemeritum perfectum. Et sic virtus cardinalis, in quantum est politica, ortum habens a
natura, ducitur ad quoddam complementum ex assuefactione subsequente, ad maius complementum
dicitur ex gratia superveniente, sed ad perfectum complementum ducitur ex utraque causa
concurrente, videlicet gratia et assuefactione.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e198">Et potest huiusmodi exemplum inveniri satis manifestum. Videmus enim quod aliquis equus ex
sua naturali compositione aptitudinem habet ad bene portandum et ambulandum ; sed illa
aptitudo ad complementum potest reduci per ipsius equi assuefactionem vel per ipsius
sessoris industriam, qui scit freno equum circumducere, vel per utramque. Sic et in
proposito intelligendum est, quia, secundum <name ref="#Augustine">Augustinum</name>, liberum arbitrium assimilatur equo
et gratia assimilatur sessori et bona operatio rectae ambulationi.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e205">Sic igitur patet quod loquendo de virtute cardinali secundum quod est politica et secundum
quod est intentionis philosophicae determinare de ipsa, concedi potest quod a natura et
assuefactione trahit originem, secundum quod ipse <name ref="#Aristotle">Philosophus</name> dicit et rationes ostendunt ad
primam partem inductae. Si autem loquamur de virtutibus cardinalibus secundum quod sunt
gratuitae et secundum quod de eis intendit theologus, sic sunt a divino munere. Sed contra
hoc non sunt rationes quae ad primam partem inducuntur, quia solilm procedunt de virtute
secundum quod dicit quemdam habitum facilitantem potentiam animae. Et ideo rationes illae
sunt concedendae.</p>
</div>
<div xml:id="bb-d1e30703-Dd1e212">
<head xml:id="bb-d1e30703-Hd1e214">Ad Rationes</head>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e217">Ad illud vero quod obicitur in contrarium, quod omne datum optimum et omne donum perfectum
etc., et virtutes sunt dona optima, responderi potest dupliciter. Primo, quia Glossa
intelligit de virtutibus, non quibuscumque et per omnem modum, sed in quantum sunt gratuitae
et meritoriae, per qtiem modum dictum est cardinales virtutes esse a solo munere gratiae.
Aliter etiam potest dici quod per illam auctoritatem non probatur quod tales virtutes non
sint a nobis, quia tam naturalia quam gratuita dicuntur esse a Deo, sicut Glossa exponit
ibi. Et propterea ex hoc haberi non potest quod non snt ab operatione nostra. Opus enim
nostrum non excludit opus et munus divinum, immo praesupponit et necessario exigit, secundum
quod in secundo libro fuit ostensum, ubi quaesitum fuit utrum omnis actio sit a Deo.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e220">Ad illud quod obicitur de auctoritate Sapientiae, iam patet responsio, quia vel
intelligitur de continentia secundum quod est Deo accepta et meritoria vel intelligitur de
actione Dei, qua Deus dicitur dare aliquid cooperando et adiuvando, non de illa speciali,
quia dicitur dare ipsum habitum infundendo. Philosophi enim continentes fuerunt, et hoc Deo
dante, non per ipsius continentiae infusionem, sed per liberalem et benevolam
cooperationem.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e223">Ad illud quod obicitur, quod agens nobilius est patiente et principium effectu, dicendum
quod illud habet veritatem quando agens et movens substantialiter differt a patiente ; sed
quando sic est quod idem movet ipsum, non oportet quod veritatem habeat nisi secundum quid,
ut idem ipsum sit magis nobile et minus secundum diversas comparationes. Unde liberum
arbitrium, se ipsum assuefaciens ad bonum per actum suum, magis nobile est in quantum se
movet et assuefacit, et minus nobile in quantum assuescit. Et hoc modo respondendum est in
omnibus habitibus acquisitis. Et si ulterius insistat quod actus exterior non est nobilior
habitu interius generato, dicendum quod virtus politica non perducitur ad complementum per
sponit ad habitum virtutis. Et hoc actum exteriorem, sed per actum exteriorem ; sicut patet,
cum aliquis largitur eleemosynam, est ibi operatio manus exterius exsequentis, et ista non
est principium virtutis, sed signum : et est operatio voluntatis interioris moventis et
dirigentis, qua vult largiri alii, et ex ista operatione frequentata cum perseverantia ad
complementum habet duci virtus consuetudinalis sive politica.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e226">Ad illud quod quaeritur, utrum una operatio an plures perducant ad virtutis completionem,
dicendum quod plures, quia non ex una operatione generatur habitus, sed ex multis. Et si
obiciat, quod, una superveniente, reliqua transit et nunquam erunt simul plures, dicendum
quod, etsi prima operatio transeat quantum ad actum, manet tamen quantum ad effectum, qui
quidem effectus per se ipsum non est tantus ut mereatur dici dispositio vel habitus ; sed,
prout ab actibus sequentibus adiuvatur et promovetur crescit in dispositionem et de
dispositione crescit in habitum ; sicut videmus quod una gutta non sufficit ad cavandum,
frequens tamen stillatio guttae facit foveam, secundum illud poeticum :</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e230">Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e233">Sic etiam intelligendum est in proposito.</p>
<p xml:id="bb-d1e30703-d1e236">Ad illud quod obicitur, quod virtus cardinalis non potest generari ex operibus virtuosis,
dicendum quod generari habet ex operibus virtuosis. Sed opus virtuosum tum studiosum, ut
proprius loquamur, quoddam est virtuosum plene, quodam semiplene. lllud est virtuosum plene,
quod procedit ab habitu virtutis iam completo ; illud est virtuosum semiplene, quod disponit
ad habitum virtutis. Et hoc quidem opus non necesse est esse a virtute, sed potest esse ab
aliquo quod est virtuti consonum, utpote a voluntate deliberativa consonante naturali
rectitudini, videlicet iudicio conscientiae et inclinationi synderesis, quibus virtus
conformatur, sicut patet. Definitur enim virtus quod est habitus mentis in modum naturae
rationi consentiens. Et sic patet quod ratio illa non cogit, quia procedit ex suppositione
falsi.</p>
</div>
</div>
</body>
</text>
</TEI>