-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 1
/
bb-d1e37880.xml
300 lines (300 loc) · 24.2 KB
/
bb-d1e37880.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>III, D. 40, A. a, Q. a</title>
<author ref="#Bonaventure">Bonaventure</author>
<respStmt>
<name xml:id="JW">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>TEI encoder; OCR Correction</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<name xml:id="CO">Calix O'Hara</name>
<resp>TEI encoder; OCR Correction</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<name xml:id="GRPL">GRPL</name>
<resp>OCR Correction</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>III, D. 40, A. a, Q. a</title>
<date when="2019-01-03">January 03, 2019</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt> <authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness/>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-critical-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/critical.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a critical edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2019-01-03" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on"/>
</front>
<body>
<div xml:id="bb-d1e37880">
<head xml:id="bb-d1e37880-Hd1e119">III, D. 40, A. a, Q. a</head>
<div xml:id="bb-d1e37880-Dd1e122">
<head xml:id="bb-d1e37880-Hd1e124">Dub. I.</head>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e127">In parte ista sunt quaestiones circa litteram. Et primo quaeritur de hoc quod dicit quod
sextum praeceptum est : Non concupisces uxorem proximi tui. Si enim prius est concupiscere
quam moechari, videtur quod illud mandatum non deberet sexto loco, immo tertio loco poni
inter praecepta secundae tabulae. Item, nihil debet praecepit nisi quod est in nostra
potestate ; sed natura, quamdiu corrupta est, habet pronitatem concupiscendi : ergo videtur
quod concupiscentia non debeat in Decalogo prohiberi. Item, sicut contingit concupiscere
uxorem hominis, ita etiam contingit concupiscere filiam concubinam. Ergo non videtur quod in
mandato illo sufficienter prohibeatur carnis concupiscentia.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e130">Respondeo : Dicendum quod moechia se habet ex additione ad concupiscentiam, quia moechari
est in corde et opere, concupiscere est in corde. Et quia prohibitio dicit negationem
utriusque, et negationes se habent e contrario affirmationibus, ideo prohibitio
concupiscentiae addit supra prohibitionem moechiae ; et generaliter prohibitio peccati
cordis addit supra prohibitionem peccati operis. Plus enim est prohibere peccatum cordis
quam peccatum operis, quia peccatum operis praesupponit peccatum cordis. Et ideo ista duo
mandata, in quibus prohibetur concupiscentia, ultimo loco sunt ordinata. Et per hoc patet
responsio ad illud quod primo obicitur.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e133">Ad illud quod obicitur, quod nihil debet praecipi quod non est in nostra potestate,
dicendum quod est concupiscentia quae consistit in sensualitate et est concupiscentia quae
est in consensu rationis progressivo ad opus. Prima est peccatum veniale nec prohibetur, sed
cohibetur. Secunda vero est peccatum mortale et prohibetur, in quantum est progressiva ad
opus. Unde istius mandati explicatio et intellectus insinuatur 18, 30 Ecclesiastici, ubi
dicitur : Fili, post concupiscentias tuas non eas ; ubi simpliciter non prohibetur
concupiscere, sed post concupiscentias ambulare consentiendo et in actum progrediendo.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e136">Ad illud quod obicitur de concupiscentia filiae et concubinae, dicendum quod filia et
concubina dupliciter potest concupisci : aut in possessionem, ut redigatur in servitutem et
famulatum, aut ad operis carnalis consummationem. Et primum prohibetur per septimum
praeceptum : Non concupisces rem ; secundum vero prohibetur per mandatum illud, quia
prohibetur concupiscentia carnis contra legitimum torum. Unde desiderare filiam alicuius in
uxorem non est prohibitum, sed desiderare eam in fornicationem et meretricem ; et hoc
clauditur in sexta prohibitione.</p>
</div>
<div xml:id="bb-d1e37880-Dd1e140">
<head xml:id="bb-d1e37880-Hd1e142">Dub. II.</head>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e145">Item quaeritur de hoc quod dicit : Septimum praeceptum est : Non concupisces domum proximi
tui, quia quod licitum est acquirere pretio licitum est affectu desiderare ; sed domum
proximi licitum est pretio emere : ergo licitum est eam desiderare et concupiscere. Si tu
dicas quod ibi accipitur concupiscentia pro inordinato desiderio, sic similiter non licet
concupiscere rem propriam. Item, sicut contingit inordinate desiderare domum proximi, ita
contingit inordinate desiderare dignitatem proximi : ergo sicut illud prohibetur, ita et
illud debuit prohiberi. Si tu dicas quod illud clauditur in hac prohibitione, contra hoc
est, quia concupiscentia dignitatis spectat ad superbiam et vanam gloriam, concupiscentia
domus ad avaritiam : ergo, cum ista sint diversorum generum, videtur quod, in una
prohibitione non claudantur.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e148">Respondeo : Dicendum quod in verbo isto prohibetur concupiscentia rei alienae secundum quod
aliquis concupiscit aliquid in possessionem quaerens in illo sufficientiam. Unde non tantum
prohibetur concupiscentia bonorum temporalium, ut domus et pecudis, sed etiam cuiuscumque
alterius rei quam quis vellet alii praeripere. Et hoc quidem prohibetur, intelligendo per
se, ut quis non concupiscat alienum manens alienum ; vel etiam intelligitur contra iuris
ordinem, hoc est, quando quis vellet proxirrmm damnificari in re propter suam utilitatem ;
tunc enim non diligit proximum sicut se. Unde in verbo isto prohibetur omnis avaritia et
cupiditas.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e151">Ad illud ergo quod primo obicitur, quod licet pretio acquirere licet concupiscere, dicendum
quod concupiscere dicit ibi appetitum immoderatum habendi cum damno proximi, et in hoc ipso
etiam clauditur appetitus immoderatus, prohibitio etiam respectu rei propriae, penes quam
consistit peccatum cupiditatis et avaritiae.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e154">Ad illud quod obicitur de ambitione dignitatis et honoris, dicendum quod, si dignitas et
honor appetatur in ratione sufficientiae, sic spectat ad crimen avaritiae et in isto mandata
prohiberi habet. Si autem in ratione excellentiae, sic potest dici quod prohibetur per
primum mandatum, in quo praecipitur reverentia Dei. Posset tamen dici quod utroque modo
clauditur in prohibitione septimi, quia utrobique est amor boni proprii, et una est ratio
deordinandi respectu proximi, licet multiplex sit ratio deordinandi respectu sui. Ideo sub
una prohibitione habet claudi utraque concupiscentia ; et magis prohibetur concupiscentia
domus quam concupiscentia dignitatis, quia manifestior erat et sensibilior, et etiam Iudaei
magis proni erant ad avaritiam.</p>
</div>
<div xml:id="bb-d1e37880-Dd1e158">
<head xml:id="bb-d1e37880-Hd1e160">Dub. III.</head>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e163">Item quaeritur de hoc quod dicit quod diversa sacramenta sunt Legis Novae. et Veteris, quia
illa tantum significabant, haec conferunt gratiam. Contra hoc obicitur, quod nullus salvari
potest sine gratia : ergo, si sacramenta Veteris Legis gratiam non conferebant, videtur quod
nullus in Lege illa salvatus fuerit ; quod est impium dicere. Si tu dicas quod in
sacramentis illis dabatur gratia, sed tamen non virtute sacramentorum illorum ; in
sacramentis autem Novae Legis datur gratia virtute ipsorum, quia sunt ex sanctificatione
sanctificantia, sicut dicit Hugo, obicitur contra hoc, quia gratia est per creationem : ergo
solus Deus habet virtutem conferendi gratiam : ergo, si in istis et illis conferebat,
videtur quod inter haec sacramenta et illa nulla sit differentia.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e166">Respondeo : Intelligendum est ad hoc quod duplex est circa quaestionem istam opinio
celebris et famosa.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e169">Quidam namque voluerunt dicere quod in utrisque sacramentis datur gratia, sed differenter,
quia in illis dabatur ratione fidei et devotionis ipsius suscipientis, ita quod nullo modo
ratione sacramenti sive operis operati. In sacramentis autem Novae Legis secus est, quia
constant ex verbo et elemento ; et cum Dominus instituit verbum, dedit illi virtutem, per
quam influit et agit in animam vel disponendo ad gratiae susceptionem vel imprimendo
characteris consignificationem vel adminiculando ipsi gratiae ad animae curationem et
fomitis debilitationem. Et hoc videtur dicere <name ref="#Augustine">Augustinus</name> : Quae est virtus aquae, ut corpus
tangat et cor abluat, nisi faciente verbo ? Et magister Hugo de Sancto Victore videtur id
idem sentire, qui dicit quod sacramenta Novae Legis prius sanctificantur per verbum et
postmodum sanctificant, ut sic sint ex sanctificatione sanctificantia. Et hunc modum dicendi
sustinent viri periti et fide digni.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e175">Sed difficile videtur mihi intelligere virtutem illam simul esse verbo et elemento collatam
quantum ad essentiam et naturam, quantum ad eius existentiam, quantum ad durationis mensuram
et etiam quantum ad operationis efficaciam ; quae omnia necesse est ponere et explicare
circa virtutem illam, si quis dicat quod aliqua qualitas detur verbo et elemento, per quam
agat et influat in ipsam animam.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e179">Difficile namque est intelligere illius virtutis essentiam. Cum enim non sit substantia,
sed accidens quoqdam et in genere boni, dubium est utrum debeat reponi inter bona maxima vel
media vel minima. Et si inter bona maxima reponatur, iam gratia erit ; gratia autem existens
in uno subiecto, non habet virtutem agendi in aliud. Si vero gratia non est nec virtus,
quomodo ergo dicitur secundum veritatem sanctificare ipsum sacramentum et eum qui suscipit
sacramentum ? In quo etiam genere sit et cuius speciei sit, utrum videlicet in diversis
sacramentis diversificetur formaliter illa virtus, homini parum intelligenti difficile est
capere. Et si inter bona media vel minima reponitur, quomodo talis virtus facit rectitudinem
et sanationem ipsius animae, quae inter bona maxima computantur ?</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e182">Non solum autem difficile est intelligere huius virtutis essentiam, sed etiam
subsistentiam. Qualiter enim accidens spirituale substantificabitur in subiecto corporali,
cum secundum naturae ordinem, quem Deus non pervertit per miraculum, substantia sit nobilior
sua proprietate ? Aut si ponitur illa virtus spiritualis ut in subiecto in verbo et
elemento, quare non similiter ipsa gratia, quae debet infundi animae ? Quod nescio si
aliquis recte intelligens dicat. Aut si est in subiecto corporali, quomodo una virtus et
qualitas absoluta simul poterit esse in duobus subiectis, verbo videlicet et elemento, ex
quibus, etsi fiat unum sacramentum, non tamen fit un um per naturam et essentiam ? Unitas
autem virtutis, secundum quod vult <name ref="#JohnDamascenus">Damascenus</name>, correspondet unitati substantiae et naturae.
Aut ergo in uno sacramento non est una virtus, sed plures, aut illa virtus composita est aut
unum accidens simplex et spirituale et impartibile sinml erit in diversis subiectis ; quod
totum valde difficile est intelligere de illa virtute.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e188">Nec solum ista duo difficile est intelligere de illa virtute, sed etiam durationis
mensuram. Dubium enim videtur utrum Deus dederit virtutem illam quando primo instituit an de
novo det. Sed quomodo a principio dedit his quae nondum erant, sicut verbis quae quotidie de
novo formantur ? Si de novo dat, tunc quotidie in sacramentis non solum gratiam, sed etiam
alia accidentia creat ; et tamen non consuevit diei quod creationis opus currat nunc nisi
circa exitum animae in esse et circa infusionem gratiae. Et si desinat esse statim, prolato
verbo, quomodo creavit Deus tam nobilem virtutem ut ita cito deficeret ? Et rursus, si datur
verbo, cum non detur verbo in scripto nec in mente, datur in pronuntiatione ; et tunc
difficile erit explicare utrum detur in principio vel in medio vel in fine, quia nec in
principio verbi nec in medio est actio illius virtutis. Si vero in fine, tunc, cum verbum
desinat esse, et, deficiente verbo, desinat virtus verbi, simul incipiet virtus et desinet.
Aut si ante finem daretur, quando ante detur et quantum duret, difficile est insinuare.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e191">Nec tantum illud, sed etiam multo difficilius est explicare operationis illius virtutis
efficaciam, utrum scilicet agat generatione aequivoca vel univoca, generando sibi simile vel
dissimile. Difficile etiam est utrum influat omnino aliquid ab extrinseco an educat aliquid
de potentia in actum. Primum est soli Deo possibile, secundum autem difficile est explicare.
Difficile est etiam intelligere quomodo characteris impressio possit esse ab illa virtute,
cum character videatur esse in superiori parte, in qua solus Deus potest influere. Unde
substantia intelligibilis beata, quantumcumque magnae sit excellentiae, secundum quod dicit
<name ref="#Augustine">Augustinus</name>, non potest facere ad nostram iustificationem vel illuminationem aliquid interius
formando, sed solum exterius excitando. Quomodo ergo hoc poterit virtus data elemento vel
verbo, cum non videatur esse capax tanfae virtutis ? Postremo, in Sacramento altaris, in quo
fit subito transsubstantiatio panis secundum se totum in corpus Christi - quod quidem non
potest esse nisi ab infinita virtute - quomodo verbum prolatum ab homine, cum sit finitae
virtutis, poterit ad istam transsubstantiationem aliquid operari ? Et certe, si illud
verbt.im virtutem non habet agentem, multo minus verba aliorum sacramentorum.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e197">Haec omnia et multa alia circa hoc valde difficile est intelligere et explicare. Quae non
idcirco narro, quia credam esse insolubilia vel ut per ipsa istam improbem positionem, sed
ut ostendam me ipsam non plene intelligere, et ideo nec affirmare nec negare velle, quia,
etsi ipsam non clare intelligam, hoc tamen scio et intelligo quod plura potest Deus facere
et etiam in ipsis sacramentis facit quam nos possumus intelligere. Unde confugiendo ad
mirabilem Dei potentiam, omnia ista possumus facile declinare. Et secundum istum modum
dicendi satis plana esset responsio ad quaestionem propositam, si ipsius modi plana esset
intelligentia. Et haec positio in quarto libro diffusius est explicata, ubi respondetur ad
praemissa.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e200">Alius est hic modus dicendi. Supposito quod in sacramentis Novae Legis <quote xml:id="bb-d1e37880-Qd1e202">divina virtus
secretius operatur</quote>, quia hoc est ipsius fidei et sententiae communis, dixerunt qui
sacramenta Novae Legis habere respectu iustificationis virtutem <quote xml:id="bb-d1e37880-Qd1e205">influentem,
promerentem, disponentem et efficaciter ordinantem</quote> : virtutem influentem ratione
Spiritus Sancti assistentis ; virtutem promerentem ratione meriti passionis ad sacramentum
concurrentis ; virtutem disponentem ratione devotionis ipsius fidelis sacramentum
suscipientis ; virtutem denique efficaciter ordinantem ratione divinae pactionis
instituentis. Sic enim instituit Dominus ut ad talis verbi prolationem et sacramenti
susceptionem mirabilis in suscipientibus fieret operatio et suscipientium sanatio et
iustificatio ; et pro tanto dicuntur sacramenta Novae Legis habere virtutem. Et differunt in
hoc a sacramentis Legis Veteris, praecipue quantum ad ipsam efficacem ordinationem, quia non
interveniebat ibi pactio in illis sacramentis, per quam efficax et infallibilis fieret
ordinatio ad gratiam secundum quod in sacramentis Novae Legis, ut patet in institutione
baptismi, ubi dixit : Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit. In aliis etiam tribus
modis habendi virtutem differentia est penes magis completum et minus completum, quia in
sacramentis Novae Legis Spiritus Sanctus influens iustitiam plenius assistit et passio
Christi meritoria efficacius concurrit. In cuius signum de latere Christi profluxerunt
sanguis et aqua, et per consequens sacramenta, de quibus fundatur Ecclesia. Abundantior
etiam est devotio suscipientis tum propter incrementum fidei propriae, quod factum est in
Nova Lege, tum etiam propter subsidium fidei totius Ecclesiae, quia in fide Ecclesiae
suscipiuntur ecclesiastica sacramenta. Et propter istum quadruplicem modum habendi virtutem
dicuntur sacramenta Legis Novae iustificare et esse causa gratiae. Nec volunt qui hanc
positionem sustinent in sacramentis Novae Legis amplius ponere, tum quia ista satis videntur
sufficere ad nostram sanationem et iustificationem, tum etiam quia ex isto quadruplici modo
habendi virtutem satis manifestatur nobilitas sacramentorum Novae Legis in se ipsis ; tum
etiam quia secundum hoc satis apparet differentia sacramentorum Novae Legis et Veteris, tum
etiam quia nec expressa auctoritas nec ratio idetur cogere amplius illis dare et humilitas
fidei non tantum debet refugere diminutionem, verum efiam superfluitatem, et laudabilius
quodam modo videtur diminute dicere quam ampliare.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e210">Hunc modum dicendi et huius quaestionis determinationem plures sustinent bene
intelligentes. Et dominus Gulielmus, Parisiensis episcopus, in determinando in scholis
Fratrum Minorum approbavit istum modum dicendi coram fratre Alexandro bonae memoriae. Et
istum modum dicendi dupliciter potest quis sustinere et intelligere : vel ita quod omnino
affirmet nullo alio modo esse virtutem in sacramentis Novae Legis quam modis praedictis ;
vel quod hoc modo affirmet virtutem in eis esse, ita tamen quod non neget alium modum
praeter hos existendi virtutem in sacramentis esse possibilem. Et primus modus repugnat
priori modo dicendi ; secundus autem modus dicendi priori opinioni non repugnat, quia nihil
dicit quod illa non dicat, immo etiam nihil dicit quod communis opinio non teneat - nullus
enim recte sentiens negat quin omnibus dictis modis sacramenta Novae Legis virtutem habeant
- sed si quis plus dicit, huic positioni non contradicit, sed addit.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e213">Sed forte videbitur alicui calumniabile quod dictum est virtutem Spiritus Sancti sacramento
assistere, quin potius in nomine sacramenti claudi deberet intelligi tamquam de eius
integritate, propter illud quod dicitur I Ioannis 5, 8 : Tres sunt, qui testimonium dant in
terra : spiritus, aqua et sanguis, et hi tres unum sunt ; et in libro De unitate et uno,
dicitur quod sunt unum sacramento : et ideo non debet dici quod Spiritus Sanctus assistat
sacramento, tamquam cum eo connumeretur ; sed propter ipsam unitatem, quae praedicta est,
quam efficit Spiritus Sanctus in sacramento, ipsi sacramento debet attribui.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e216">Sed certe, etsi hic modus dicendi videatur differre a praedicto, tamen secundum rem idem
est, licet vocabula sint diversa. Quod enim dicuntur ista tria unum sacramento, hoc non est
quod ex ipsis fiat unum per essentiam, sed quod fiat unum per ordinem, quia scilicet
ordinantur ad unum effectum ; et hoc nihil aliud est dicere quam unum alteri assistere.
Item, omne quod est de integritate sacramenti aut est res tantum aut significatio tantum aut
res et signum. Si ergo Spiritus influens iustitiam ponitur de unitate sacramenti, cum non
sit signum nec res et signum, erit tantummodo sicut res, et ita non habebit rationem
causantis, sed potius rationem effectus ; et ita Spiritus non staret pro ipsa virtute
influente, sed potius pro ipsa gratia Spiritus Sancti infusa ipsi animae in sacramenti
susceptione. Item, non est quaestio utrum Spiritus Sanctus in sacramento infundat gratiam,
sed de hoc est quaestio utrum sacramentum, secundum quod dicitur invisibilis gratiae
visibilis forma, ita quod similitudinem eius gerat et causa existat, habeat virtutem aliquam
per quam influat in animam. Non videtur ergo hoc facere ad propositum. Postremo, Spiritus
Sanctus sanctificans et meritum passionis et elementum exterius non solummodo reperiuntur in
sacramentis Legis Novae, sed etiam in sacramentis Veteris Legis. Hoc ergo non sufficit
dicere ad assignandum differentiam istorum sacramentorum et illorum. Aut ergo modus iste
dicendi nihil aliud dicit, aut, si dicit, parum dicit et modicum ad propositum facit.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e219">Et ideo sustineatur quicumque praedictorum modorum magis placet, quia primus satis pius
est, secundus vero satis sobrius est, si sustineatur illo modo quo dictum est ; et hoc modo
in quarto libro sustinetur, sicut patet consideranti. Et idcirco hic repetii, non propter
hoc ut nova superadderentur, sed ut ostenderetur quod a communi positione non dissonat, cui
pro viribus meis in omnibus praecedentibus libris adhaesi tamquam viae securiori, et, sicut
scio et possum, mihi et aliis consimilibus parum intelligentibus persuadeo adhaerendum. Et
quoniam per totum librum hoc diligentius observavi, sicut advertenti clarius apparebit, ut
in his quaestionibus dubiis et difficilibus, in quibus non potui deprehendere quae esset via
communis, quia sapientes opinantur contrarie sapientibus, sic unam partem tamquam magis
probabilem sustinerem, ut tamen aliam minime improbarem.</p>
<p xml:id="bb-d1e37880-d1e222">Sufficit enim in dubiis scire quid sapientes senserunt, nec est utile contentionibus
deservire. Multa dicimus et deficimus in verbis, consummator autem sermonum ipse est Dominus
noster Iesus Christus, de quo factus est sermo in hoc tertio Iibro, cui immensas gratias
ago, quia adiuvit pervenire ad consummationem istius opusculi, miseratus paupertatem
scientiae et ingenii ; in quo tertius iste liber ultimo est notatus. Quem rogo ut faciat
provenire mihi ad obedientiae meritum et ad fratrum profectum, propter quae duo labor iste a
principio fuit assumptus. Ipsi ergo, de quo factus est sermo, Domino nostro Iesu Christo,
regi saeculorum immortali et invisibili, qui pro nobis factus est homo et crucem subiit et
gratiam multiplicem contulit et mandata dedit, secundum quod in hoc libro explanatum est,
sit omnis honor et gloria per infinita saecula saeculorum. Amen.</p>
</div>
</div>
</body>
</text>
</TEI>