-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
cod-du87us_jsnvu6-d1e2263.xml
511 lines (511 loc) · 38.3 KB
/
cod-du87us_jsnvu6-d1e2263.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title/>
<author ref="#Durandus">Durandus</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title/>
<date when="2023-08-20">August 20, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="L" n="cod-du87us">Lyon 1563</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-08-20" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#L" n="104-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="jsnvu6-d1e2263"><!-- l1d47q4 -->
<head xml:id="jsnvu6-d1e2263-Hd1e101">Quaestio 4</head>
<head xml:id="jsnvu6-d1e2263-Hd1e103" type="question-title">Utrum Deus possit praecipere malum fieri</head>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e106">
<lb ed="#L" n="50"/>QVAESTIO QVARTA.
<lb ed="#L" n="51"/>Vtrum Deus possit praecipere malum fieri.
<lb ed="#L" n="52"/>Nihil Thom.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e115">
<lb ed="#L" n="53"/>VARTO quaeritur vtrum Deus possit
prae<lb ed="#L" n="54" break="no"/>cipere malum fieri. Et videtur quod sic, quia oc
<lb ed="#L" n="55"/>cisio innocentis est mala, similiter concubitur
<lb ed="#L" n="56"/>fornicarius, & spoliare alienum re sua, sed
om<lb ed="#L" n="57" break="no"/>nia haec inueniuntur praecepta a Deo, primum
<lb ed="#L" n="58"/>Gen. 22. de occisione Isaac. Secundum Osee 1. accipe
mulie<lb ed="#L" n="59" break="no"/>rem fornicariam, &c. Tertium Exodi 11. ergo Deus potest
<lb ed="#L" n="60"/>praecipere mala fieri.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e135">
<lb ed="#L" n="61"/>
<!--2--> CONTRA. nullus obediens diuinis praeceptis male facit,
<lb ed="#L" n="62"/>si ergo Deus posset praecipere mala fieri, tunc male faciens obe
<lb ed="#L" n="63"/>diret diuinis praeceptis, & ita non male faceret, quod implicat
<lb ed="#L" n="64"/>contradictionem, s. quod male faciens non male faciat, quare &c.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e149">
<lb ed="#L" n="65"/>
<!--3--> RESPONSIO. Quaestio ista non intelligitur de malo
<lb ed="#L" n="66"/>poenae, constat enim quod illud cadit sub praecepto diuino &
hu<lb ed="#L" n="67" break="no"/>mano, vt illud Exod. 22. maleficos non patieris viuere, humano,
<lb ed="#L" n="68"/>vt illud idem secundum leges ciuiles in multis casibus: intelli
<lb ed="#L" n="69"/>gitur ergo de malo culpae, & de hoc dicendum quod aut
quaeri<lb ed="#L" n="70" break="no"/>tur de malo culpae coniunctim (hoc est, remanente sub
condi<lb ed="#L" n="71" break="no"/>tione mali) aut diuisim. Si coniunctim dicendum qud non, quia
<lb ed="#L" n="72"/>sicut est in naturalibus, sic suo modo est in moralibus, sed in na
<lb ed="#L" n="73"/>turalibus, sic est quod bonitas & perfectio rei naturalis consistit,
<lb ed="#L" n="74"/>& conseruatur in sequendo motum sibi inditum a natura
su<lb ed="#L" n="75" break="no"/>periore (vt patet in motibus grauium, & leuium, & aliarum
re<lb ed="#L" n="76" break="no"/>rum naturalium) ergo similiter est in moralibus, quod bonitas mo
<lb ed="#L" n="77"/>ralis nostrae voluntatis consistit in sequendo motum sibi
indi<lb ed="#L" n="78" break="no"/>tum a superiore voluntate diuina: hic autem motus est
secun<lb ed="#L" n="79" break="no"/>dum praeceptum naturale nobis diuinitus inditum, vel aliud
<lb ed="#L" n="80"/>superadditum, ergo voluntas nostra sequens vel faciens secun¬
<!--00273.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="81"/>dum praeceptum diuinum non male facit, non praecepit ergo
<lb ed="#L" n="82"/>nec praecipere potest Deus mala fieri coniunctim, accipiendo
<lb ed="#L" n="83"/>scilicet quod remaneant sub conditione mali.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e199">
<lb ed="#L" n="84"/>
<!--4--> Si vero intelligatur diuisim an Deus possit praecipere
ali<lb ed="#L" n="85" break="no"/>quid non quod sit malum fieri dum praecipitur, sed quod esset
<lb ed="#L" n="86"/>malum fieri, nisi a Deo praeciperetur. sic quaestio ista est eadem
<lb ed="#L" n="87"/>cum illa qua quaeritur, vTRVM DEVS POSSIT
DI<lb ed="#L" n="88" break="no"/>SPENSARE IN PRAECEPTIS DECALOGI, quia
<lb ed="#L" n="89"/>cum dispensatio faciat de illicito licitum, & quae sunt contra
<lb ed="#L" n="90"/>praecepta sint illicita & mala, si Deus potest dispensare in
prae<lb ed="#L" n="91" break="no"/>ceptis, tunc Deus potest facere de malis & illicitis bona &
lici<lb ed="#L" n="92" break="no"/>ta, & tunc potest ea praecipere, & sic Deus posset praecipere
ma<lb ed="#L" n="93" break="no"/>la fieri: non quae tunc essent mala, sed quae essent mala exclusa,
<lb ed="#L" n="94"/>dispensatione diuina, alias non posset praecipere mala fieri.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e228">
<lb ed="#L" n="95"/>CIRCA Quaestionem ergo istam tria videbuntur.
Pri<lb ed="#L" n="96" break="no"/>mum est quid sit dispensatio. Secundum erit quae praecepta sinti
<lb ed="#L" n="97"/>dispensabilia & quae non, loquendo in generali. Tertium erit
<lb ed="#L" n="98"/>specialiter an in praeceptis decalogi cadat dispensatio, & ex his
<lb ed="#L" n="99"/>patebit quod quaeritur, scilicet vtrum Deus possit
praecipere<lb ed="#L" n="100" break="no"/>mala fieri diuisim modo prius exposito.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e244">
<lb ed="#L" n="101"/>
<!--6--> QUANTVM ad primum sciendum est quod haec
tri<lb ed="#L" n="102" break="no"/>differunt, interpretatio praecepti, dispensatio & reuocatio.
In<lb ed="#L" n="103" break="no"/>terpretari enim praeceptum est dare rationabilem intellectum
<lb ed="#L" n="104"/>praecipientis & praecepti non tollendo obligationem in aliquo
<lb ed="#L" n="105"/>sicut interpretamur quod ieiunium quadragesimae non
obli<lb ed="#L" n="106" break="no"/>gat pueros impuberes, nec grauiter infirmos, nec propter hoc
<lb ed="#L" n="107"/>tollitur aliqua obligatio ab illis qui huic praecepto subduntur,
<lb ed="#L" n="108"/>& talem interpretationem potest quaelibet facere in valde
ma<lb ed="#L" n="109" break="no"/>nifestis, vt in casu iam dicto de grauiter infirmis, & de pueris
<lb ed="#L" n="110"/>quod non teneantur ieiunare, sed in dubiis pertinet ad illum
<lb ed="#L" n="111"/>solum quae condidit, aut ad parem vel superiorem.
Dispensatio<lb ed="#L" n="112" break="no"/>vero & reuocatio important amotionem obligationis
praece<lb ed="#L" n="113" break="no"/>pti, sed differenter, quia dispensatio importat amotionem obl
<lb ed="#L" n="114"/>gationis praecepti in casu & quo ad aliquid vel aliquos, non au
<lb ed="#L" n="115"/>tem quo ad omnes, sed reuocatio absoluta importat
amotio<lb ed="#L" n="116" break="no"/>nem obligationis quo ad omnes, amota autem obligatione
si<lb ed="#L" n="117" break="no"/>ue quo ad aliquem specialiter per dispensationem, siue quo ad
<lb ed="#L" n="118"/>omnes generaliter per absolutam reuocationem efficitur
lici<lb ed="#L" n="119" break="no"/>tum quod prius fuisset illicitum, & sic habemus tria circa
prae<lb ed="#L" n="120" break="no"/>ceptum, scilicet reuocationem quae tollit obligationem simpl
<lb ed="#L" n="121"/>citer quo ad omnes, sicut si papa reuocaret ieiunium
qua<lb ed="#L" n="122" break="no"/>dragesimae, nullus obligaretur tunc ad ieiunandum, habemus
<lb ed="#L" n="123"/>etiam dispensationem quae tollit obligationem quo ad aliquem
<lb ed="#L" n="124"/>vel aliquos solum, sicut si dispensaretur cum aliquo quod non
<lb ed="#L" n="125"/>ieiunaret in quadragesima. Habemus tertio interpretationem
<lb ed="#L" n="126"/>quae non tollit aliquam obligationem, sed declarat solum
in<lb ed="#L" n="127" break="no"/>tentionem praecipientis & praecepti, ista tamen declaratio
quan<lb ed="#L" n="128" break="no"/>doque vocatur dispensatio, non quia tollat aliquam
obligatio<lb ed="#L" n="129" break="no"/>nem praecepti secundum rem, sed solum secundum
apparen<lb ed="#L" n="130" break="no"/>tiam inquantum conscientia dubitantis est ligata quousque
<lb ed="#L" n="131"/>fiat declaratio, & sic patet primum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e316">
<lb ed="#L" n="132"/>
<!--7--> QUANTVM ad secundum notandum quod praeceptorum
<lb ed="#L" n="133"/>quaedam sunt affirmatiua & quaedam negatiua quae vocantu
<lb ed="#L" n="134"/>prohibitiones, & fiunt de malis de quibus prius dicemus. Horum
<lb ed="#L" n="135"/>enim praeceptorum quaedam sunt in talibus malis quae non
es<lb ed="#L" n="136" break="no"/>sent mala nisi essent prohibita, sicut comedere carnes
feri<lb ed="#L" n="137" break="no"/>sexta non esset malum nisi esset ab ecclesia prohibitum. Alia sunt
<lb ed="#L" n="138"/>de talibus malis quae secundum se sunt mala, & ideo prohibentur
<lb ed="#L" n="139"/>sicut furtum & similia. De primis praeceptis quae sunt de
tali<lb ed="#L" n="140" break="no"/>bus malis quae non essent mala nisi essent prohibita. Tenendum
<lb ed="#L" n="141"/>est generaliter quod omnia sunt dispensabilia, cuius ratio est, quia
<lb ed="#L" n="142"/>illa a quibus potest amoueri conditio ponens totam rationem
<lb ed="#L" n="143"/>illiciti sunt dispensabilia, sed ab illis quae solum sunt mala, quia
<lb ed="#L" n="144"/>prohibita potest amoueri conditio ponens totam rationem
illi<lb ed="#L" n="145" break="no"/>citi, ergo omnia illa quae solum sunt mala, quia prohibita sunt
<lb ed="#L" n="146"/>dispensabilia. Maior apparet ex dictis, quia dispensatio est
amo<lb ed="#L" n="147" break="no"/>tio obligationis per quam aliquid fieri erat illicitum quantum
<lb ed="#L" n="148"/>ad praecepta negatiua de quibus loquimur. Minor probatur,
<lb ed="#L" n="149"/>quia in illis quae solum sunt mala (quia prohibita) tota ratio
illi<lb ed="#L" n="150" break="no"/>citi est prohibitio, sed prohibitionem potest amouere qui fecit,
<lb ed="#L" n="151"/>Deus videlicet vel homo secundum varietatem praeceptorum
diui<lb ed="#L" n="152" break="no"/>norum vel humanorum, ergo ab omnibus quae solum sunt mala,
<lb ed="#L" n="153"/>quia prohibita Deus vel homo potest amouere conditionem qua
<lb ed="#L" n="154"/>ponit totam rationem illiciti, omnia ergo talia sunt dispensabilia.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e371">
<lb ed="#L" n="155"/>
<!--8--> De illis autem praeceptis quibus prohibentur ea quae sun
<lb ed="#L" n="156"/>mala secundum se, & non solum, quia prohibita hoc tenendum est
<lb ed="#L" n="157"/>in generali, quod si ab illis potest amoueri ratio mali ipsa sunt
di<lb ed="#L" n="158" break="no"/>spensabilia per rationem iam factam. Si vero conditio apponem
<lb ed="#L" n="159"/>rationem mali non possit a talibus amoueri ipsa non sunt
di<lb ed="#L" n="160" break="no"/>spensabilia, talia autem videntur communia praecepta iuris
na<lb ed="#L" n="161" break="no"/>turalis vtpote quod non est iniuste agendum, & debitum non est
<lb ed="#L" n="162"/>subtrahendum & consimilia, quia enim haec continent formali¬
<!--00274.xml-->
<pb ed="#L" n="104-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>ter ipsam rationem iusti & debiti, oppositum non potest habere
ra<lb ed="#L" n="2" break="no"/>tionem liciti, sed habet se per rationem iniusti & indebiti,
pro<lb ed="#L" n="3" break="no"/>pter quod deus non potest dispensare quod iniuste agendum sit.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e407">
<lb ed="#L" n="4"/>
<!--9--> Similiter dicendum est de praeceptis affirmatiuis, quia
quae<lb ed="#L" n="5" break="no"/>dam sunt quibus praecipiuntur talia bona quae non sunt
neces<lb ed="#L" n="6" break="no"/>saria fieri, nisi quia sunt praecepta sicut dicere tales psalmos in
<lb ed="#L" n="7"/>ecclesia, vel extra, & haec sunt dispensabilia per eandem
ratio<lb ed="#L" n="8" break="no"/>nem, per quam & praecepta negatiua quae prohibent illa quae non
<lb ed="#L" n="9"/>sunt secundum se mala, quia sicut in illis tota ratio mali est ex
<lb ed="#L" n="10"/>prohibitione, sic in istis tota ratio boni necessarij est ex
praece<lb ed="#L" n="11" break="no"/>ptione, propter quod sicut amota prohibitione ab illis possunt fie
<lb ed="#L" n="12"/>ri licite, sic in istis amota praeceptione possunt omitti licite.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e431">
<lb ed="#L" n="13"/>
<!--10.--> Alia vero sunt praecepta quibus praecipiuntur talia bona
<lb ed="#L" n="14"/>quae secundum se sunt necessaria vel debita fieri semper, vel
lo<lb ed="#L" n="15" break="no"/>co & tempore, vt iuste agere, diligere deum, honorare parentes,
<lb ed="#L" n="16"/>& consimilia, & inter haec si qua sint talia, a quibus possit amc
<lb ed="#L" n="17"/>ueri ratio debiti, illa sunt dispensabilia, si qua vero sint talia, a
<lb ed="#L" n="18"/>quibus non possit amoueri ratio debiti, illa non sunt
dispensa<lb ed="#L" n="19" break="no"/>bilia. Et talia sunt vniuersalia praecepta iuris naturalis, vtpote
<lb ed="#L" n="20"/>quod est iuste agendum. Sicut enim opposita principiorum
vniuer<lb ed="#L" n="21" break="no"/>salium in speculatiuis non possunt esse vera, nec ea potest
con<lb ed="#L" n="22" break="no"/>cedere aliquis sanus mente, vt dicitur 4. Metaphys. sic opposita
<lb ed="#L" n="23"/>principiorum vniuersalium, in practicis non possunt esse bona
<lb ed="#L" n="24"/>aut licita, nec eis tanquam bonis potest assentire aliquis
sa<lb ed="#L" n="25" break="no"/>nus mente. De specialibus autem praeceptis patebit in sequen
<lb ed="#L" n="26"/>ti articulo, sic igitur patet secundum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e466">
<lb ed="#L" n="27"/>
<!--11--> Quantum ad tertium, scilicet vtrum praecepta decalogi sint
<lb ed="#L" n="28"/>dispensabilia. Dicunt quidam quod non, quantum ad illa quae
pri<lb ed="#L" n="29" break="no"/>mo & per se, & directe pertinent ad talia praecepta, sed solum
<lb ed="#L" n="30"/>quantum ad illa quae pertinent ad ea secundario, & per quandam
<lb ed="#L" n="31"/>deductionem. Quod declarant sic, quia praecepta decalogi
quan<lb ed="#L" n="32" break="no"/>tum ad ea de quibus sunt primo & directe, non sunt quod ad talem
<lb ed="#L" n="33"/>habeatur talis ordo, puta ad parentes ordo secundum
hono<lb ed="#L" n="34" break="no"/>rem, & ad innocentem ordo in non inferendo nocumentum
<lb ed="#L" n="35"/>occidendo, furando, & sic de aliis, sed sunt de hoc, quod manente
<lb ed="#L" n="36"/>debito talis ordinis, homo non se habeat inordinate vel
indebi<lb ed="#L" n="37" break="no"/>te subtrahendo alicui bonum quod debet impendere, vel
infe<lb ed="#L" n="38" break="no"/>rendo malum vel nocumentum quod debet non inferre, &
con<lb ed="#L" n="39" break="no"/>stat quod hoc non est dispensabile, eo quod oppositum per se habe
<lb ed="#L" n="40"/>rationem mali, & illiciti, & non potest habere rationem boni ve
<lb ed="#L" n="41"/>liciti, quod enim homo se habeat indebite vel inordinate, siue sub
<lb ed="#L" n="42"/>trahendo bonum debitum, siue inferendo nocumentum
inde<lb ed="#L" n="43" break="no"/>bitum, semper est malum & illicitum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e508">
<lb ed="#L" n="44"/>
<!--12--> Alia autem pertinent ad dicta praecepta secundario, & per
<lb ed="#L" n="45"/>quandam deductionem, illa scilicet quae determinant &
appli<lb ed="#L" n="46" break="no"/>cant ad specialem materiam praedictam rationem iusti, & debiti,
<lb ed="#L" n="47"/>iniusti & indebiti: Verbi gratia, ad praeceptum decalogi
affirma<lb ed="#L" n="48" break="no"/>tiuum directe pertinet, quod debitum exhibeatur manente
ratio<lb ed="#L" n="49" break="no"/>ne debiti, sed quod tali personae debeatur hoc debitum (puta
<lb ed="#L" n="50"/>parentibus honor) est quaedam deductio ex illo praecepto.
Si<lb ed="#L" n="51" break="no"/>militer ad praeceptum negatiuum decalogi pertinet directe?
<lb ed="#L" n="52"/>nihil iniustum vel indebitum fiat, quod autem occisio innocenti
<lb ed="#L" n="53"/>sit iniusta, est quaedam deductio ex illo praecepto, & talia perti
<lb ed="#L" n="54"/>nent ad praecepta decalogi secundario, & sunt dispensabilia
<lb ed="#L" n="55"/>quia eorum opposita possunt esse in casu bona propter aliquic
<lb ed="#L" n="56"/>magnum manifestandum, circa statum gratiae, sicut fuit de acce
<lb ed="#L" n="57"/>ptione mulieris fornicariae, & potuit esse de immolatione I.
<lb ed="#L" n="58"/>saac. Causa autem est, quia a materia talium praeceptorum maxi
<lb ed="#L" n="59"/>me secundae tabulae, quae ordinant hominem ad proximum,
separa<lb ed="#L" n="60" break="no"/>bilis est (saltem virtute diuina) ratio debiti, quoad praecepta af
<lb ed="#L" n="61"/>firmatiua, vt quod filius non debeat honorare parentes, vel ratio
<lb ed="#L" n="62"/>indebiti quoad praecepta negatiua, vt quod non sit indebitum, c
<lb ed="#L" n="63"/>iste interficiat illum innocentem, vel quod accedat ad mulieren
<lb ed="#L" n="64"/>praeter legem matrimonij, & sic de aliis praeceptis secundae tabi
<lb ed="#L" n="65"/>lae, propter quod omnia talia sunt dispensabilia. Sed a materia
<lb ed="#L" n="66"/>praeceptorum primae tabulae quae ordinant hominem ad Deum no
<lb ed="#L" n="67"/>potest amoueri ratio debiti, quoad personas inter quas atten
<lb ed="#L" n="68"/>ditur ille ordo, licet possit amoneri quantum ad ea secundum quae
<lb ed="#L" n="69"/>attenditur talis ordo, vt sunt determinata sacrificia, vel alij ntus
<lb ed="#L" n="70"/>seu cerimoniae (vt postea plus patebit) & ideo haec praecepta non
<lb ed="#L" n="71"/>sunt dispensabilia quantum ad primum, sed solum quantum ad secundum
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e573">
<lb ed="#L" n="72"/>
<!--13.--> Sed illud non videtur bene dictum, quia aut isti intendunt
<lb ed="#L" n="73"/>quod ad praecepta decalogi non pertinent directe, nisi vt
debi<lb ed="#L" n="74" break="no"/>tus ordo seruetur stante debito habendi absque
determinatio<lb ed="#L" n="75" break="no"/>ne ad specialem materiam, aut intendunt quod ad praeceptum
<lb ed="#L" n="76"/>decalogi nihil potest pertinere nisi prout includit rationem
ta<lb ed="#L" n="77" break="no"/>lis debiti. Si intendant primo modo, sicut & videntur
intende<lb ed="#L" n="78" break="no"/>re (vt apparet ex verbis eorum) male dicunt, quia secundum
<lb ed="#L" n="79"/>hoc solum essent duo praecepta decalogi, vnum affirmatiuum
<lb ed="#L" n="80"/>scilicet quod homo se habeat iuste, ordinate & debite ad illo
<lb ed="#L" n="81"/>ad quos tenetur sic se habere, & aliud negatiuum, scilicet quod
<lb ed="#L" n="82"/>homo non se habeat iniuste, inordinate, & indebite ad illos ad
<!--00274.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="83"/>quos tenetur opposito modo se habere. In his enim duobus
<lb ed="#L" n="84"/>tota ratio debiti ordinis seruatur. Istud autem est expresse
con<lb ed="#L" n="85" break="no"/>tra intentionem scripturae, Exod. 22. vbi ponuntur decem
<lb ed="#L" n="86"/>praecepta decalogi applicata ad specialem materiam, a
quo<lb ed="#L" n="87" break="no"/>rum numero decalogus nominatur. Est etiam contra
opinio<lb ed="#L" n="88" break="no"/>nem illius, cuius opinionem dicunt se sequi.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e619">
<lb ed="#L" n="89"/>
<!--14.--> Si vero intelligant secundo modo, scilicet quod nihil pertinet
<lb ed="#L" n="90"/>directe ad praecepta decalogi, nisi vt stat sub ratione praedicti
<lb ed="#L" n="91"/>debiti. Istud non sufficit ad hoc quod sint indispensabilia, nisi plus
<lb ed="#L" n="92"/>dicatur. cuius ratio est, quia nihil potest pertinere ad quodcunque
<lb ed="#L" n="93"/>praeceptum, vt materia illius praecepti, nisi prout stat sub ratione
<lb ed="#L" n="94"/>debiti fieri vel non fieri quoad praeceptum affirmatiuum vel
ne<lb ed="#L" n="95" break="no"/>gatiuum, alioquin nulla obligatio esset in praecepto, si ergo illa
<lb ed="#L" n="96"/>praecepta essent indispensabilia, quia materia eorum includit
ra<lb ed="#L" n="97" break="no"/>tionem debiti, qua stante oppositum necessario est indebitum &
<lb ed="#L" n="98"/>illicitum, sequitur quod omnia praecepta de mundo essent
indispen<lb ed="#L" n="99" break="no"/>sabilia, quia omnia idem includunt, hoc autem est absurdum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e649">
<lb ed="#L" n="100"/>
<!--15--> Item dispensatio importat amotionem debiti &
obligatio<lb ed="#L" n="101" break="no"/>nis a praecepto in quo dispensatur (vt dictum fuit prius). Ex hoc
<lb ed="#L" n="102"/>sic arguitur, oppositorum oppositae sunt causae, sed causa
dispen<lb ed="#L" n="103" break="no"/>sabilitatis est, quia a materia praecepti est separabilis ratio debi
<lb ed="#L" n="104"/>ti vel obligationis, ergo causa indispensabilitatis est, quia a
ma<lb ed="#L" n="105" break="no"/>teria praecepti non potest separari ratio debiti vel obligationis,
<lb ed="#L" n="106"/>& non quia materia praecepti includat rationem debiti. Hoc
<lb ed="#L" n="107"/>enim commune est omni praecepto dispensabili & indispensabili.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e671">
<lb ed="#L" n="108"/>
<!--16--> Dicendum est ergo aliter consequenter his quae dicta sunt
<lb ed="#L" n="109"/>prius, quod aliqua praecepta decalogi sunt indispensabilia, alia
ve<lb ed="#L" n="110" break="no"/>ro non. Cuius ratio est, quia illud praeceptum est indispensabile,
<lb ed="#L" n="111"/>cuius materia includit intrinsece vel inseparabiliter rationem
<lb ed="#L" n="112"/>debiti (si sit affirmatiuum) vel indebiti si sit negatiuum, ista
ap<lb ed="#L" n="113" break="no"/>paret ex ratione indispensationis prius dicta: propter hoc etiam
<lb ed="#L" n="114"/>dictum est quod vniuersalia principia iuris naturalis sunt
indis<lb ed="#L" n="115" break="no"/>pensabilia, sed quaedam praecepta decalogi sunt talia, quaedam vero
<lb ed="#L" n="116"/>non, ergo &c. Minor declaratur, quia proxima & immediata
ma<lb ed="#L" n="117" break="no"/>teria illorum trium praeceptorum nominata mox inuoluta est
<lb ed="#L" n="118"/>cum malo (vt furari, moechari, mentiri) quae sunt proxima & im
<lb ed="#L" n="119"/>mediata materia illorum trium praeceptorum, non moechaberis
<lb ed="#L" n="120"/>non furtum facies, non falsum testimonium dices. Furari enim
<lb ed="#L" n="121"/>est accipere rem alienam inuito domino. Moechari est accedere
<lb ed="#L" n="122"/>ad mulierem non suam. Mentiri est asserere vel negare aliquid
<lb ed="#L" n="123"/>cuius oppositum mente tenetur. Quid enim vtitur re non sua,
<lb ed="#L" n="124"/>vt sua, manente hac conditione abutitur re illa. Et idem est de
mu<lb ed="#L" n="125" break="no"/>liere non sua. Qui etiam insinuat voce se tenere mente quod nor
<lb ed="#L" n="126"/>tenet abutitur voce, vt est signum concepus mentis, ita quod
<lb ed="#L" n="127"/>manente tali natura, & tali conditione rerum, ipse actus includi
<lb ed="#L" n="128"/>abusum ex ratione terminorum, & ideo ratio indebiti
insepa<lb ed="#L" n="129" break="no"/>rabilis est a proxima materia istorum praeceptorum ea manente,
<lb ed="#L" n="130"/>propter quod omnino sunt indispensabilia.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e726">
<lb ed="#L" n="131"/>
<!--17--> Idem est de illo praecepto negatiuo primae tabulae, non
per<lb ed="#L" n="132" break="no"/>iurabis in nomine meo, quia periurium includit mendacium, &
<lb ed="#L" n="133"/>praeter hoc irreuerentiam diuinam, quae non potest habere
ra<lb ed="#L" n="134" break="no"/>tionem liciti, vt statim dicetur.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e739">
<lb ed="#L" n="135"/>
<!--18--> De alio autem praecepto secundae tabulae, scilicet, non
oc<lb ed="#L" n="136" break="no"/>cides, non est ita clarum, quod materia eius contineat
insepara<lb ed="#L" n="137" break="no"/>biliter rationem indebiti, imo clarum est, quod si sumatur gene
<lb ed="#L" n="138"/>raliter secundum rationem nominis non est sic licitum occide
<lb ed="#L" n="139"/>re quin in multis casibus fit licitum, & secundum legem diuinam
<lb ed="#L" n="140"/>quae dicit Exod. 22. maleficos non patieris viuere, & secundun
<lb ed="#L" n="141"/>leges humanas, quae idem dicunt in pluribus casibus, ergo no
<lb ed="#L" n="142"/>pertinet ad praeceptum decalogi non occidere secundum gene
<lb ed="#L" n="143"/>ralem rationem nominis, nec vt quidam dicunt sub hac
addi<lb ed="#L" n="144" break="no"/>tione, non occides iniuste, quia quum praecepta decalogi negi
<lb ed="#L" n="145"/>tiua prohibeant ea quae sunt mala secundum se, oportet quod
<lb ed="#L" n="146"/>materia praecepti secundum se includat rationem iniusti vel ma
<lb ed="#L" n="147"/>li, & non solum generali & extrinseca additione, quia similis
ad<lb ed="#L" n="148" break="no"/>ditio potest fieri circa quamcunque materiam, quae non est de se
<lb ed="#L" n="149"/>illicita, vtpote si dicatur, non ibis per campum iniuste, vel non
<lb ed="#L" n="150"/>equitabis equum alterius iniuste, & sic erunt tot praecepta deca
<lb ed="#L" n="151"/>logi, quot erunt actus qui possunt iniuste fieri, quod est absurdum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e781">
<lb ed="#L" n="152"/>
<!--19--> Restat ergo quod illud praeceptum, non occides (vt
perti<lb ed="#L" n="153" break="no"/>net ad decalogum) aut intelligatur de occisione innocentis (vi
<lb ed="#L" n="154"/>lex videtur exponere dum excipit maleficos) & sic illud praece
<lb ed="#L" n="155"/>ptum potest capere dispensationem non hominis, sed dei, qui cum
<lb ed="#L" n="156"/>sit dominus vitae & mortis, eius auctoritate potest licite occidi
<lb ed="#L" n="157"/>nocens & innocens, aut oportet quod intelligatur de occisione
<lb ed="#L" n="158"/>quae fit auctoritate priuata, quod etiam videtur haberi ex lege
<lb ed="#L" n="159"/>quae excipit occisionem quae fit auctoritate publica, quando dici
<lb ed="#L" n="160"/>tur, maleficos non patieris viuere Exod. 22. Ibi enim loquitur de
<lb ed="#L" n="161"/>iudiciis, quorum executio pertinet ad personas fungentes
aucto<lb ed="#L" n="162" break="no"/>ritate publica, & sic non est dispensabile, quia nunquam licet au
<lb ed="#L" n="163"/>ctoritate priuata hominem occidere, & si de mandato diuino ali
<lb ed="#L" n="164"/>quis alium occidat, non dispensatur in praecepto, quia non occi
<!--00275.xml-->
<pb ed="#L" n="105-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>dit auctoritate priuata, quod prohibetur solum per illud
prae<lb ed="#L" n="2" break="no"/>ceptum non occides, sed occidit auctoritate publica Dei qui
<lb ed="#L" n="3"/>est vniuersalis iudex & dominus, & sic patet de praeceptis
ne<lb ed="#L" n="4" break="no"/>gatiuis an sint dispensabilia an non.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e829">
<lb ed="#L" n="5"/>
<!--20--> Alia enim duo scilicet non concupisces rem proximi tui
<lb ed="#L" n="6"/>non vxorem &c. Sunt eiusdem rationis quo ad
dispensabilita<lb ed="#L" n="7" break="no"/>tem vel non dispensabilitatem, sicut illa duo, non moechaberis,
<lb ed="#L" n="8"/>& non furtum facies, quia non differunt nisi secundum actum
<lb ed="#L" n="9"/>interiorem & exteriorem.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e846">
<lb ed="#L" n="10"/>
<!--21--> De praeceptis autem affirmatiuis dicendum quod quaedam
<lb ed="#L" n="11"/>ordinant hominem ad deum, vt illa quae sunt primae tabulae, &
<lb ed="#L" n="12"/>vnum ordinat hominem ad proximum, & pertinet ad secundam
<lb ed="#L" n="13"/>tabulam, scilicet honora patrem & matrem, & vtrobique materia
<lb ed="#L" n="14"/>praecepti habet annexam rationem debiti, debitum enim est vt
<lb ed="#L" n="15"/>nomo credat in deum vnum & verum quod pertinet ad primum
<lb ed="#L" n="16"/>praeceptum quod quandoque proponitur negatiue, vt Exod. 20
<lb ed="#L" n="17"/>Non habebis deos alienos, quandoque vero affirmatiue, vt
<lb ed="#L" n="18"/>Deun 6. Audi Israel diis Deus tuus vnus est &c. Et recitatur a
<lb ed="#L" n="19"/>domino. Matth. 12. Debitum etiam est vt homo honoret Deum
<lb ed="#L" n="20"/>quod pertinet ad tertium praeceptum illud scilicet memento vi
<lb ed="#L" n="21"/>diem sabbati sanctifices. debitum etiam est vt filius honoret
pa<lb ed="#L" n="22" break="no"/>rentes. Veruntamen ratio debiti differenter annexa est materia
<lb ed="#L" n="23"/>praeceptorum quae ordinant nos ad Deum, & materiae illius
prae<lb ed="#L" n="24" break="no"/>cepti quod ordinat hominem ad proximum, quia primis
praece<lb ed="#L" n="25" break="no"/>ptis annexa est ratio debiti inseparabiliter, alij autem praecepte
<lb ed="#L" n="26"/>non. Cuius ratio est, quia sicut est in esse naturali reru sic est in
<lb ed="#L" n="27"/>esse morali, nunc est ita quod in esse naturali rerum dependentia
<lb ed="#L" n="28"/>quam res habent ad causam primam inseparabilis est a rebus,
<lb ed="#L" n="29"/>dependentia autem quam res habent ad se inuicem
separabi<lb ed="#L" n="30" break="no"/>lis est ab eis, saltem virtute diuina, potest enim Deus facere ac
<lb ed="#L" n="31"/>cidens fine subiecto, quod tamen secundum naturam depende
<lb ed="#L" n="32"/>ad subiectum, & effectum causae secundae sine causa secunda,
er<lb ed="#L" n="33" break="no"/>go similiter est in moralibus quod ordo debitus creaturae
rationa<lb ed="#L" n="34" break="no"/>lis ad Deum est inseparabilis a creatura, sed ordo debitus
crea<lb ed="#L" n="35" break="no"/>turae ad creaturam separabilis est ab ea (saltem auctoritate
di<lb ed="#L" n="36" break="no"/>uina) & ideo nulla auctoritate potest debite fieri quod non
cre<lb ed="#L" n="37" break="no"/>datur in Deum, vel quod Deus non honoretur, quia opposita ho
<lb ed="#L" n="38"/>rum includunt inseparabiliter rationem debiti, sed bene potes
<lb ed="#L" n="39"/>fieri quod pater non honoretur aliquo modo, quia debitum fili
<lb ed="#L" n="40"/>ad patrem separari potest auctoritate diuina non humana, sicut
<lb ed="#L" n="41"/>solus Deus potest tollere naturales rerum dependentias,
pro<lb ed="#L" n="42" break="no"/>pter eandem rationem potest licite fieri quod innocens
occi<lb ed="#L" n="43" break="no"/>datur auctoritate dei (vt prius dictum fuit) & idem posse
<lb ed="#L" n="44"/>dici de omnibus praeceptis secundae tabulae si materia eorum
<lb ed="#L" n="45"/>non includeret intrinsece rationem indebiti, sed solum
extrin<lb ed="#L" n="46" break="no"/>sece quemadmodum materia iam dictorum praeceptorum, vi
<lb ed="#L" n="47"/>magis patebit in solutione argumenti.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e933">
<lb ed="#L" n="48"/>
<!--22--> Ex his patet illud quod proponitur in titulo quaestionis
<lb ed="#L" n="49"/>scilicet quod Deus potest praecipere, quaedam mala fieri non
con<lb ed="#L" n="50" break="no"/>iunctim, sed diuisim, quia quaedam quae alias essent mala & illi
<lb ed="#L" n="51"/>cita ex praecepto diuino fiunt bona & licita, non autem est
ho<lb ed="#L" n="52" break="no"/>verum vniuersaliter de omnibus malis, & causa dicta est.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e949">
<lb ed="#L" n="53"/>
<!--23--> Ad argumentum in oppositum dicendum quod occisio
in<lb ed="#L" n="54" break="no"/>nocentis non sic est mala quin ratio mali sit ab ea separabilis
<lb ed="#L" n="55"/>auctoritate Dei, qui est plenus dominus vitae & mortis, &
ide<lb ed="#L" n="56" break="no"/>potuit a Deo praecipi. De concubitu autem fornicario, &
abla<lb ed="#L" n="57" break="no"/>tione rei alienae dicendum est quod nunquam fuerunt praecepta a
<lb ed="#L" n="58"/>Dno cum includant intrinsece & inseparabiliter rationem
in<lb ed="#L" n="59" break="no"/>debiti, sed Deus potest mutare naturas & conditiones rerum
<lb ed="#L" n="60"/>potuit ergo facere quod mulier quae non erat Oseae per perpetuum
<lb ed="#L" n="61"/>vinculum matrimonij esset eius ad temporaneum vsum, & sit
<lb ed="#L" n="62"/>accessit ad suam, nec est fornicatus, qa fornicari est accedere ad
<lb ed="#L" n="63"/>non suam, similiter potuit Deus facere quod res quae erant
Aegy<lb ed="#L" n="64" break="no"/>ptiorum fierent Hebraeorum, vel ex mero dono Dei qui est
Do<lb ed="#L" n="65" break="no"/>minus omnium, vel in recompensationem laboris & seruitij(
<lb ed="#L" n="66"/>impenderant Hebraei Aegyptis, & sic Hebraei non abstulerunt
<lb ed="#L" n="67"/>rem alienam, sed suam, & ideo non sunt furati. Nullo ergo
mo<lb ed="#L" n="68" break="no"/>do facta est dispensatio in illis praeceptis non moechaberis, & non
<lb ed="#L" n="69"/>furtum facies, quia non est factum quod a mechia & furto
ma<lb ed="#L" n="70" break="no"/>nentibus in natura sua sit ablata ratio illiciti quod pertinet ad
<lb ed="#L" n="71"/>dispensationem, sed solum mutata est natura vel conditio rei vt
<lb ed="#L" n="72"/>iam in ea non habeant locum mechia & furtum, nec est ibi aliqua
<lb ed="#L" n="73"/>dispensatio, si enim alicui esset prohibitum bibere vinum, &
vi<lb ed="#L" n="74" break="no"/>num ipsi oblatum mutaretur in aquam, certe posset bibere illud
<lb ed="#L" n="75"/>vinum conuersum in aquam absque dispensatione. Semper e iim
<lb ed="#L" n="76"/>di spensatio fit quando manente materia praecepti in sua naturi
<lb ed="#L" n="77"/>& conditione amouetur ab ea ratio obligationis vel illiciti.
Ho<lb ed="#L" n="78" break="no"/>autem amoueri non potest a materia illorum praeceptorum, quia
<lb ed="#L" n="79"/>includitur in ea intrinsece, vt dictum est. Si autem forma
prae<lb ed="#L" n="80" break="no"/>cepti esset talis non accedas ad hanc mulierem, vel non accipias
<lb ed="#L" n="81"/>hanc ouem, licet in veritate mulier sit non tua, &, ouis non tua
<lb ed="#L" n="82"/>quia tamen in materia praecepti non includuntur intrinsece, sed
<!--00275.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="83"/>sunt conditiones extrinsecae in talibus praeceptis, posset
cade<lb ed="#L" n="84" break="no"/>re dispensatio per hoc quod de non tuo efficeretur tuuin, quia
<lb ed="#L" n="85"/>tunc non esset mutatio materiae praecepti, sed ablatio
condi<lb ed="#L" n="86" break="no"/>tionis adiunctae, quae ponebat rationem illiciti
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2263-d1e1032">
<lb ed="#L" n="87"/>
<!--24--> Argumentum adductum pro altera parte solum probat,
<lb ed="#L" n="88"/>quod Deus non potest praecipere mala fieri coniunctim (
scili<lb ed="#L" n="89" break="no"/>cet quod remaneant sub conditione mali) quod concessum est.
</p>
</div>
</body>
</text>
</TEI>