-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
cod-du87us_jsnvu6-d1e2380.xml
274 lines (274 loc) · 19.1 KB
/
cod-du87us_jsnvu6-d1e2380.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Quaestio 6</title>
<author ref="#Durandus">Durandus</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Quaestio 6</title>
<date when="2023-08-20">August 20, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="L" n="cod-du87us">Lyon 1563</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-08-20" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#L" n="111-v"/>
<cb ed="#L" n="b"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="jsnvu6-d1e2380"><!-- l2d1q6 -->
<head xml:id="jsnvu6-d1e2380-Hd1e101">Quaestio 6</head>
<head xml:id="jsnvu6-d1e2380-Hd1e103" type="question-title">Utrum Deo competat agere propter finem</head>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e106">
<lb ed="#L" n="139"/>QVAISTIO SEXTA.
<lb ed="#L" n="140"/>Vtrum deo competat agere propter finem
<lb ed="#L" n="141"/>Tha. 1 3. 44. an. 4.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e115">
<lb ed="#L" n="142"/>AD secundum sic proceditur. Et arguitur quod
de<lb ed="#L" n="143" break="no"/>non competat agere propter finem, quia omni
<lb ed="#L" n="144"/>jagens propter finem videtur mouens motum,
<lb ed="#L" n="145"/>Finis enim mouet agentem, & ideo apperibile
<lb ed="#L" n="146"/>gi mouet appetentem, vt dicitur 12. metaphysi. & 3
<lb ed="#L" n="147"/>de anima, sed deus agit immobilis existens, ergo &c.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e131">
<lb ed="#L" n="148"/>
<!--2--> Item si deus ageret propter finem aut propter finem qui est
<lb ed="#L" n="149"/>ipse, aut propter finem alium a se, non propter finem qui est ipse
<lb ed="#L" n="150"/>quia habito fine cessat actio propter finem, deus autem semper
<lb ed="#L" n="151"/>seipsum habet vt sic loquamur, nunquam ergo propter se agit
<lb ed="#L" n="152"/>nec propter finem alium a se, quia finis melior est iis quae sunt
<lb ed="#L" n="153"/>ad finem, deo autem nihil potest esse melius, ergo &c.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e150">
<lb ed="#L" n="154"/>
<!--2--> IN CONTRARIVM est quod dicitur 5. metaphy.
<lb ed="#L" n="155"/>sicae, quod omnis intellectus operatur causa alicuius. Sed
deu<lb ed="#L" n="156" break="no"/>agit per intellectum, vt apparet ex primo libro, distin. 35. erg.
<lb ed="#L" n="157"/>operatur alicuius causa, sed haec est ratio finis (scilicet cuius
<lb ed="#L" n="158"/>gratia fit aliquid.) ergo &c.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e166">
<lb ed="#L" n="159"/>
<!--3--> RESPONSIO. Dicunt quidam quod deus agit
pro<lb ed="#L" n="160" break="no"/>pter finem qui est sua bonitas. Quod declarat sic, duplex est
fi<lb ed="#L" n="161" break="no"/>nis. Finis operis & finis operantis. Et differunt, quia finis operis
<!--00289.xml-->
<pb ed="#L" n="112-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>est quandoque in alio quam in operante sicut finis aedificationis
<lb ed="#L" n="2"/>est domus, & vniuersaliter finis operationis est res operata vbi
<lb ed="#L" n="3"/>cunque operatio transit in materiam exteriorem. Finis autem operantis est
<lb ed="#L" n="4"/>illud quod principaliter intendit operans, & est semper in operam
<lb ed="#L" n="5"/>te, sicut finis domificatoris non est domus, sed vtilitas quam
domi<lb ed="#L" n="6" break="no"/>ficator intendit ex ea. Et horum duorum finium primus reducitur ad
<lb ed="#L" n="7"/>secundum. Finis enim operis quae est res operata (vt domus) ord
<lb ed="#L" n="8"/>natur ad finem operantis qui est habitare in domo vel aliquod tale
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e201">
<lb ed="#L" n="9"/>
<!--4--> EX HOC sic arguitur, vbicunque est finis operis, ibi est
<lb ed="#L" n="10"/>dare finem operantis, sed in omni actione diuina transeunte in
<lb ed="#L" n="11"/>materiam exteriorem est aliquis finis operis (scilicet res operata
<lb ed="#L" n="12"/>vel producta) ergo oportet quod sit ibi aliquis alius finis
ope<lb ed="#L" n="13" break="no"/>rantis qui sit in ipso operante. Hoc autem non est in Deo nisi
<lb ed="#L" n="14"/>sua bonitas propter quam agit quicquid agit: non enim agit vt
<lb ed="#L" n="15"/>ipsa acquiratur sed vt communicetur, quia Deus non agit ex
<lb ed="#L" n="16"/>desiderio finis non habiti, sed ex amore finis habiti quem vul
<lb ed="#L" n="17"/>communicari & plurificari quantum est possibile.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e225">
<lb ed="#L" n="18"/>
<!--5--> Hic autem videtur esse duplex defectus. Primus de
distinctio<lb ed="#L" n="19" break="no"/>as ne quae ponitur, scilicet quod alius est finis operis & alius
operan<lb ed="#L" n="20" break="no"/>ra. tis. hoc enim non videtur, quia finis operantis? dupliciter
intel<lb ed="#L" n="21" break="no"/>ligi potest, vno modo qui est ipsius operantis vt quaedam res est
<lb ed="#L" n="22"/>puta sortes vel plato: & hoc modo impossibile est in quacunque
<lb ed="#L" n="23"/>actione dare finem operantis, quia nec res operata, nec aliqua
<lb ed="#L" n="24"/>vtilitas inde proueniens est illud ad quod sicut ad finem
ordina<lb ed="#L" n="25" break="no"/>tur sortes vel plato. Sed magis econuerso res operata &
vtilita<lb ed="#L" n="26" break="no"/>inde proueniens ordinantur ad sortem operantem sicut ad finem
<lb ed="#L" n="27"/>vt postea magis patebit. Alio modo dicitur finis operantis qui
<lb ed="#L" n="28"/>est ipsius inquantum est operans. Et hoc modo non potest esse aliu
<lb ed="#L" n="29"/>finis operis & operantis, quia operans non est operans nisi
ope<lb ed="#L" n="30" break="no"/>ratione, nec operatio est nisi alicuius operantis, ergo quod est fi
<lb ed="#L" n="31"/>nis operantis inquantum est operans est & finis operis vel
opera<lb ed="#L" n="32" break="no"/>tionis ratione cuius dicitur operans, & quod est finis operis est
<lb ed="#L" n="33"/>& finis operantis, & nunquam alius huius & alius illius, sed vnus &
<lb ed="#L" n="34"/>idem, & si sint plures, vterque est finis operis & operantis ordine
<lb ed="#L" n="35"/>quodam, quia vnus est principalis, alius autem non, sed est finis
<lb ed="#L" n="36"/>sub fine vt patet in exemplo adducto de domo & habitatione.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e271">
<lb ed="#L" n="37"/>
<!--6--> Quod autem dictum est, intelligendum est de fine per se. Nam
<lb ed="#L" n="38"/>secundum accidens aliquid potest esse finis operantis, hoc est
<lb ed="#L" n="39"/>intentus ab operante qui nullo modo est finis operis per se,
si<lb ed="#L" n="40" break="no"/>cut astutus & calumniosus aedificat domum in alieno solo vt
<lb ed="#L" n="41"/>praescribat, ad quod tamen opus secundum se non ordinatur
<lb ed="#L" n="42"/>sed solum ex intentione operantis, & solum potest hoc esse in
<lb ed="#L" n="43"/>agentibus a proposito in quibus agens potest sibi voluntarie
<lb ed="#L" n="44"/>finem praestituere ad quem actio non ordinatur per se, in
pu<lb ed="#L" n="45" break="no"/>re autem naturalibus non video quod habeat locum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e295">
<lb ed="#L" n="46"/>Secundus defectus videtur esse in principali conclusione qua
<lb ed="#L" n="47"/>ponit quod Deus agit propter bonitatem suam vt
communi<lb ed="#L" n="48" break="no"/>cetur, quia idem non est finis sui ipsius, sed Deum
producer<lb ed="#L" n="49" break="no"/>creaturam & communicare ei bonitatem suam est realiter vnum
<lb ed="#L" n="50"/>& idem, productio enim effectus non solum a Deo, sed etiam
<lb ed="#L" n="51"/>a quocunque agente nihil aliud est quam quaedam
communi<lb ed="#L" n="52" break="no"/>catio formae agentis, ergo vnum non est finis alterius.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e314">
<lb ed="#L" n="53"/>
<!--8--> Dicendum est ergo quod ista quaestio potest dupliciter intelligi
<lb ed="#L" n="54"/>Vno modo vtrum Deus agat propter finem qui sit finis ipsius Dei
<lb ed="#L" n="55"/>agentis. Alio modo vtrum agat propter finem qui sit finis actionis
<lb ed="#L" n="56"/>diuinae & rei productae per eam. Primo modo intelligendo
quae<lb ed="#L" n="57" break="no"/>stionem, dicendum quod Deus non agit propter finem. Cuius ratio est,
<lb ed="#L" n="58"/>quia finis melior est his quae sunt ad finem, sed Deo nihil est me
<lb ed="#L" n="59"/>lius, ergo Deus non potest agere propter finem qui sit finis ipsius
<lb ed="#L" n="60"/>agentis. Si autem intelligitur secundo modo, sic dicendum est quod Deus
<lb ed="#L" n="61"/>agit propter finem qui est sua bonitas quae est finis omniu actio
<lb ed="#L" n="62"/>nu Dei & rerum per? eum productarum. Quod patet sic, cum Deus
<lb ed="#L" n="63"/>agat per voluntatem illud quod est ab eo propter aliud volitum est
<lb ed="#L" n="64"/>ab eo propter aliud productum, sed omne aliud a Deo est ab ipso
<lb ed="#L" n="65"/>volitum propter aliud ( scilicet propter bonitatem suam) ergo
quodli<lb ed="#L" n="66" break="no"/>bet productum a Deo est ab ipso productum propter suam bonitatem,
<lb ed="#L" n="67"/>Maior patet sed minor probatur, quia sicut se habet entitas di
<lb ed="#L" n="68"/>uina ad intellectum diuinum sic sua bonitas ad suam voluntatem, sed
<lb ed="#L" n="69"/>obiectum particulare intellectus Dei est sua entitas siue essentia,
<lb ed="#L" n="70"/>alia autem non nisi inquantum in ea relucent & eam participant, ergi
<lb ed="#L" n="71"/>obiectum voluntatis diuinae per se est eius bonitas tanquam propter
<lb ed="#L" n="72"/>se volita, alia autem non, nisi propter eam & in ordine ad eam.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e362">
<lb ed="#L" n="73"/>
<!--9--> Sed hic est vnum dubium, cum enim finis vltimus sit propter
<lb ed="#L" n="74"/>se amatus, oportet quod sit illud cui bonum volumus & non
<lb ed="#L" n="75"/>bonum quod alij volumus, quia tale non amatur propter
se<lb ed="#L" n="76" break="no"/>sed propter illum cui tale bonum volumus. Et similiter cum
<lb ed="#L" n="77"/>creatura ametur a Deo non propter se, sed propter bonitatem
<lb ed="#L" n="78"/>suam, oportet quod creatura sit bonum quod Deus vult suae
<lb ed="#L" n="79"/>bonitati, hoc autem qualiter sit verum non clare apparet, quia
<lb ed="#L" n="80"/>nihil creatum videtur cedere in bonum Dei.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e384">
<lb ed="#L" n="81"/>
<!--10--> Dicendum ad hoc quod aliquid est bonum alterius
duplici<lb ed="#L" n="82" break="no"/>ter. Vno modo formaliter, sicut sanitas est bonum hominis, &
<!--00289.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="83"/>sic nihil creatum potest esse bonum Dei. Alio modo aliquid est
<lb ed="#L" n="84"/>bonum alterius non formaliter, sed quia est signum bonitati
<lb ed="#L" n="85"/>formalis, & sic honor dicitur esse bonum honorati, quia est signum
<lb ed="#L" n="86"/>reuerentiae quae debetur ratione bonitatis. Et hoc modo cum
<lb ed="#L" n="87"/>creaturae repraesentant diuinam bonitatem, creaturae sunt bonum
<lb ed="#L" n="88"/>a Deo volitum, & sunt bonum ipsius modo quo dictum est. Si
igi<lb ed="#L" n="89" break="no"/>tur Deus agit quicquid agit propter finem qui est sua bonitas, &
<lb ed="#L" n="90"/>sicut dictum est de Deo quod agit propter se, sic puto verum esse
<lb ed="#L" n="91"/>de homine respectu eorum quae producit per artes, quia omnis
<lb ed="#L" n="92"/>res artificialis habet rationem boni vtilis, sicut scannum est
vti<lb ed="#L" n="93" break="no"/>le ad sedendum, liber ad studendum, arma ad protegendum, &
<lb ed="#L" n="94"/>sic de aliis. Ars enim est ad subueniendum defectibus naturae. Ei
<lb ed="#L" n="95"/>ideo omnia artificialia fiunt propter aliquam vtilitatem quam
<lb ed="#L" n="96"/>homo ex eis consequitur. Bonum autem vtile non potest habere
<lb ed="#L" n="97"/>rationem vltimi finis, sed semper ordinatur ad vlterius bonum.
<lb ed="#L" n="98"/>Et ideo omnia artificialia finaliter ordinantur ad hominem, iuxta
<lb ed="#L" n="99"/>illud quod dicit Philos. 2. Physi. loquens de artificialibus, quod
<lb ed="#L" n="100"/>nos sumus quodammodo finis omnium, aliter tamen quam
<lb ed="#L" n="101"/>Deus. homo est factor artificialium ad supplendum indigentiam
<lb ed="#L" n="102"/>suam, Deus vero factor est omnium propter suam
condescen<lb ed="#L" n="103" break="no"/>tiam. Iuxta quod est intelligendum quod cum Deus agat per
vo<lb ed="#L" n="104" break="no"/>luntatem cuius obiectum est bonum, oportet quod creatura vel
<lb ed="#L" n="105"/>productio creaturae praeconcipiatur sub aliqua ratione boni,
<lb ed="#L" n="106"/>non sub ratione boni vtilis, quia bonorum nostrorum non
indi<lb ed="#L" n="107" break="no"/>get, bonum enim vtile est ad supplementum alicuius defectus
<lb ed="#L" n="108"/>qui non potest esse in Deo, neque delectabilis, quia bonum
dole<lb ed="#L" n="109" break="no"/>ctabile vt distinguitur contra vtile & honestum pertinet ad
sen<lb ed="#L" n="110" break="no"/>sum, ergo sub ratione honesti. Honestum autem est quod
conde<lb ed="#L" n="111" break="no"/>cet facientem maxime quando non est ad faciendum obligatus,
<lb ed="#L" n="112"/>sicut actus liberalitatis qui non est debitus, sed gratuitus
maxi<lb ed="#L" n="113" break="no"/>me condecet diuitem abundantem. Et secundum hunc modum
con<lb ed="#L" n="114" break="no"/>decet diuinam voluntatem quae est foecundissima communicari
<lb ed="#L" n="115"/>creaturis in earum productione in quibus relucet &
manife<lb ed="#L" n="116" break="no"/>statur sua bonitas, ita quod talis condecentia est ratio propter
<lb ed="#L" n="117"/>quam res producuntur. Et sic est intelligendum quod dicitur
<lb ed="#L" n="118"/>Prouer. 16. Vniuersa propter semetipsum operatus est dominus.
<lb ed="#L" n="119"/>Et illud Diony. 4. cap. de di. nomi. quod diuina bonitas non dimisi
<lb ed="#L" n="120"/>eum sine germine esse, hoc est condecentia diuinae bonitatis.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e480">
<lb ed="#L" n="121"/>
<!--11--> AD PRIMVM argumentum est dicendum quod fini
<lb ed="#L" n="122"/>mouet agentem illum duntaxat qui de non volente fit volens, quod
<lb ed="#L" n="123"/>non est dicere de Deo qui (& si aliquid de nouo producat) non
<lb ed="#L" n="124"/>tamen voluntate noua, sed aeterna, & ideo mouet totaliter
im<lb ed="#L" n="125" break="no"/>mobilis existens. Et propter aliud, quia finis principaliter
voli<lb ed="#L" n="126" break="no"/>tus a Deo non est aliud ab ipso, & illud non mouet seipsum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e2380-d1e498">
<lb ed="#L" n="127"/>
<!--12--> Ad secundum dicendum que Deus agit propter finem qui
<lb ed="#L" n="128"/>est ipse. Et quod dicitur quod habito fine cessat actio propter
fi<lb ed="#L" n="129" break="no"/>nem, intelligendum est de proximo fine operationis quae est res
<lb ed="#L" n="130"/>operata qua producta cessat actio producentis, sed non
conse<lb ed="#L" n="131" break="no"/>uans nisi sint eadem. Potest etiam verum esse de fine qui mediante
<lb ed="#L" n="132"/>re operata acquiritur, sicut est habitatio domus, quia & tales
<lb ed="#L" n="133"/>actiones, & producta per eas sunt propter supplementum
alicu<lb ed="#L" n="134" break="no"/>ius indigentiae quo adepto frustra manerent actiones. Sed non
<lb ed="#L" n="135"/>est verum vbi actio est agentis perfecti & nullo indigentis quod
<lb ed="#L" n="136"/>agit solum quod condecet suam bonitatem si cut liberalis facit
<lb ed="#L" n="137"/>opus liberalitatis, quia condecet eum dato quod nihil aliud
debe<lb ed="#L" n="138" break="no"/>ret sibi propter hoc euenire, & sic agit ea Deus quae agit in crea
<lb ed="#L" n="139"/>turis. Agit etiam Deus propter alium finem a se, sed iste finis
<lb ed="#L" n="140"/>non est simpliciter vltimus vel principalis, sed est finis sub fine.
<lb ed="#L" n="141"/>Sicut producit herbas propter bruta, & vtraque propter
ho<lb ed="#L" n="142" break="no"/>minem. Et cum dicitur quod finis melior est quae sunt ad finem,
<lb ed="#L" n="143"/>verum est. Sed Deus agens non ordinatur ad aliquem finem,
<lb ed="#L" n="144"/>quamuis res per ipsum acta ordinetur ad aliam rem creatam
<lb ed="#L" n="145"/>meliorem, propter quod sequitur quod creaturarum vna fit melios
<lb ed="#L" n="146"/>altera. Sed non sequitur propter hoc quod aliquid sit melius Deo.
</p>
</div>
</body>
</text>
</TEI>