-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
cod-du87us_jsnvu6-d1e366.xml
807 lines (807 loc) · 61.7 KB
/
cod-du87us_jsnvu6-d1e366.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Quaestio 2</title>
<author ref="#Durandus">Durandus</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Quaestio 2</title>
<date when="2023-08-20">August 20, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="L" n="cod-du87us">Lyon 1563</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-08-20" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#L" n="20-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="jsnvu6-d1e366"><!-- l1d3p2q2 -->
<head xml:id="jsnvu6-d1e366-Hd1e101">Quaestio 2</head>
<head xml:id="jsnvu6-d1e366-Hd1e103" type="question-title">Utrum potentiae animae sint id quod essentia an aliquid additum</head>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e106">
<lb ed="#L" n="21"/>QUAESTIO SECVNDA.
<lb ed="#L" n="22"/>Vtrum potentiae animae sint idem quod essentia.
<lb ed="#L" n="23"/>Tho. 1. p. g. 77. artic. 2. Scotus. 2. di. 16. 4.1.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e115">
<lb ed="#L" n="24"/>Ostea quaeritur de partibus imaginis quae sunt
<lb ed="#L" n="25"/>quoad potentias, scilicet de memoria,
intelligen<lb ed="#L" n="26" break="no"/>tia, & voluntate. Et quaeritur primo de
habitu<lb ed="#L" n="27" break="no"/>dine earum ad essentiam animae. Et deinde de
ha<lb ed="#L" n="28" break="no"/>bitudine earum inter se. Quantum ad primum
<lb ed="#L" n="29"/>quaeritur vtrum potentiae animae sint idem quod essentia
ani<lb ed="#L" n="30" break="no"/>mae vel aliquid additum. Et videtur quod sint idem. Primo, quia
<lb ed="#L" n="31"/>partes vestigij non dicunt aliquid realiter differens a re vel ad
<lb ed="#L" n="32"/>ditum in qua re est vestigium: ergo nec partes imaginis qua
<lb ed="#L" n="33"/>& potentiae animae dicunt aliquid realiter differens ab anima
<lb ed="#L" n="34"/>in qua est imago, antecedens patet ex praecedentibus,
conse<lb ed="#L" n="35" break="no"/>quentia tenet per simile vt videtur.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e144">
<lb ed="#L" n="36"/>
<!--2--> Secundo sic: essentia animae aut est per se intellectiua,
sensi<lb ed="#L" n="37" break="no"/>tiua & vegetatiua, aut per accidens. Non per accidens, quia
ra<lb ed="#L" n="38" break="no"/>tionale est differentia hominis, similiter sensitiuum &
vegeta<lb ed="#L" n="39" break="no"/>tiuum sunt differentiae in praedicamento substantiae quae
sumi<lb ed="#L" n="40" break="no"/>tur per se a forma: alioquin si conuenirent rei per formam
se<lb ed="#L" n="41" break="no"/>cundum accidens non ponerentur in diffinitione indicante quid
<lb ed="#L" n="42"/>est res: conueniunt ergo animae per se. Ex hoc sic: quod est
in<lb ed="#L" n="43" break="no"/>tellectiuum per se potest habere actum intelligendi sine
quo<lb ed="#L" n="44" break="no"/>cunque alio, sed essentia animae est per se intellectiua: ergo
po<lb ed="#L" n="45" break="no"/>test in actum intelligendi sine quocunque alio addito, non
po<lb ed="#L" n="46" break="no"/>test autem sine potentia: ergo potentia non est aliquid additum essentiae
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e174">
<lb ed="#L" n="47"/>
<!--3--> Tertio sic: ois forma quae est ratio agendi, si per se subsiste
<lb ed="#L" n="48"/>ret posset elicere actum (sicut si calor per se subsisteret, posset
<lb ed="#L" n="49"/>calefacere.) Si ergo intellectus addit aliquam naturam absolutam
<lb ed="#L" n="50"/>super essentiam animae, poterit pr potentiam diuinam ab ea separari
<lb ed="#L" n="51"/>& per se subsistere: & sic poterit elicere actum intelligendi: hoc
<lb ed="#L" n="52"/>autem est impossibile, quia tale accidens posset beatificari.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e192">
<lb ed="#L" n="53"/>Quarto, quia materia est sua potentia passiua, forma vero
<lb ed="#L" n="54"/>accidentalis sua potentia actiua, vt color: ergo pari ratione ani
<lb ed="#L" n="55"/>ma est sua potentia qualiscunque sit illa actiua vel passiua,
conse<lb ed="#L" n="56" break="no"/>quentia patet ex vtroque antecedente. Et primo sic: formae est
a<lb ed="#L" n="57" break="no"/>gere sicut materiae pati: & ideo secundum commentatorem
trans<lb ed="#L" n="58" break="no"/>mutatio fecit scire materiam, & actio formam, sed materia per
<lb ed="#L" n="59"/>essentiam patitur, & non per aliquid additum. si enim materia
<lb ed="#L" n="60"/>per essentiam suam non subiiceretur immediate
transmutatio<lb ed="#L" n="61" break="no"/>ni, sed per aliquid additum transmutatio non demonstraret ma
<lb ed="#L" n="62"/>teriam sed aliquid additum: ergo similiter si forma non ageret
im<lb ed="#L" n="63" break="no"/>mediate per essentiam suam, sed per aliquid additum, actio non
<lb ed="#L" n="64"/>demonstraret formam, sed illud additum. Ex secundo sic: magis
<lb ed="#L" n="65"/>appropinquat ad primum & purum actum, qui est Deus forma
sub<lb ed="#L" n="66" break="no"/>stantialis, quam accidentalis. Si ergo accidentalis forma in hoc
par<lb ed="#L" n="67" break="no"/>ticipat naturam primi actus quod ipsa est sua potentia per quam
<lb ed="#L" n="68"/>agit: videtur quod fortiori ratione hoc habeat forma substantialis.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e229">
<lb ed="#L" n="69"/>IN CONTRARIVM est, quia potentia actiua 8
<lb ed="#L" n="70"/>passiua continentur sub secunda specie quantitatis: sed nihil
tal<lb ed="#L" n="71" break="no"/>potest esse substantia: ergo pocentia tam actiua quam passiua sunt ali
<lb ed="#L" n="72"/>quid additum super substantiam: anima autem est substantia: ergo, &c.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e240">
<lb ed="#L" n="73"/>
<!--6.--> Item quaecunque vni, & eidem sunt eadem, inter se sunt eadem. S
<lb ed="#L" n="74"/>ergo potentia intellectiua est eadem cum essentia animae: &
si<lb ed="#L" n="75" break="no"/>militer potentia sensitiua & vegetatiua: sequitur quod hae
poten<lb ed="#L" n="76" break="no"/>tiae erunt eaedem inter se: hoc autem est impossibile, quia tunc
<lb ed="#L" n="77"/>esset verum dicere quod sensus esset intellectus, & quia potentia
<lb ed="#L" n="78"/>nutritiua esset intellectiua quod est absurdum dicere.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e258">
<lb ed="#L" n="79"/>Item potentiarum animae quaedam sunt actiuae, vt sunt
in<lb ed="#L" n="80" break="no"/>tellectus agens & potentiae vegetatiuae. Quaedam passiuae, vi
<lb ed="#L" n="81"/>intellectus possibilis & sensus, sed idem per essentiam non po¬
<!--00105.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="82"/>test esse actiuum & passiuum, alioquin oppositae, relationes
pos<lb ed="#L" n="83" break="no"/>sent fundari in eadem natura creata simplici, quod est impossi
<lb ed="#L" n="84"/>bile, cum illud sit solum proprium naturae diuinae propter suam
<lb ed="#L" n="85"/>illuminationemt ergo potentiae actiuae animae differunt a passi
<lb ed="#L" n="86"/>uis per essentiam, quod non posset esse si non dicerent aliquid
<lb ed="#L" n="87"/>absolutum additum super essentiam animae: quare, &&:
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e284">
<lb ed="#L" n="88"/>S8 RESPONSIO, potentiarum animae quaedam suntvegetatiuae,
<lb ed="#L" n="89"/>quaedam sensitiuae, & quaedam intellectiuae. Et in omnibus deduce
<lb ed="#L" n="90"/>tur quaestio. Et primo in vegetatiuis potentiis: deinde in aliis.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e294">
<lb ed="#L" n="91"/>
<!--9--> Quantum ad primum, notandum est quod cum potentiae
in<lb ed="#L" n="92" break="no"/>notescant per actus, ideo oportet aliquid praemittere de
acti<lb ed="#L" n="93" break="no"/>bus potentiarum vegetatiuarum: sunt autem tres actus
vege<lb ed="#L" n="94" break="no"/>tatiuae potentiae, videlicet nutrire, augmentare, & generare. vt
<lb ed="#L" n="95"/>patet 2. de anima, quorum primus & vltimus, scilicet nutrire
<lb ed="#L" n="96"/>& generare, prout dicunt introductionem formae
substantiali<lb ed="#L" n="97" break="no"/>in materia possunt esse immediate ab essentia animae praeuia
<lb ed="#L" n="98"/>tamen alteratione secundum aliquas qualitates.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e316">
<lb ed="#L" n="99"/>
<!--10.--> Quod probatur fic: simile iudicium est de nutritione in
viu<lb ed="#L" n="100" break="no"/>tibus, & de generatione in omnibus. Sed immediatum principi
<lb ed="#L" n="101"/>generationis (prout dicit introductionem formae substantialis) est
<lb ed="#L" n="102"/>forma substantialis generantis: ergo immediatum principium
nutri<lb ed="#L" n="103" break="no"/>tionis est forma substantialis rei viuentis, vtraque propositio
pro<lb ed="#L" n="104" break="no"/>batur. Et primo maior, sicut enim in generatione materia
cor<lb ed="#L" n="105" break="no"/>rupti accipit formam substantialem quam prius non habebat, sic in ni
<lb ed="#L" n="106"/>tritione, hoc excepto quod forma quae est finis generationis
priu<lb ed="#L" n="107" break="no"/>omnino non erat: sed forma sub qua fit materia alimenti per
nu<lb ed="#L" n="108" break="no"/>tritionem prius erat, in vtroque tamen, scilicet tam in generationi
<lb ed="#L" n="109"/>quam in nutritione fit materia corrupti sub aliqua forma
substan<lb ed="#L" n="110" break="no"/>tiali quam prius non habebat: ergo eadem virtus quae sufficit ad ge
<lb ed="#L" n="111"/>nerationem sufficit etiam ad nutritionem in eodem: & sic patet maior.
<lb ed="#L" n="112"/>minor probatur, quia cum ignis generet ignem ex aere
corru<lb ed="#L" n="113" break="no"/>pto, aut forma substantialis ignis geniti est immediate a
form<lb ed="#L" n="114" break="no"/>substantiali ignis generantis aut a calore. Si primum detur
habe<lb ed="#L" n="115" break="no"/>tur intentum. Si secundum, contra quia aut calor ignis introducit
<lb ed="#L" n="116"/>formam substantialem virtute propria, aut virtute alterius, nor
<lb ed="#L" n="117"/>in virtute propria, quia tunc ageret vltra suam speciem, nec in vii
<lb ed="#L" n="118"/>tute formae, substantialis, quia nihil agit in virtute alterius, ni
<lb ed="#L" n="119"/>sit motum ab illo (sicut securis mouetur a carpentatore) vel nisi
<lb ed="#L" n="120"/>recipiat aliquam virtutem ab eo, (sicut agentia naturalia dicuntur
<lb ed="#L" n="121"/>agere in virtute Dei, quia recipiunt ab eo suas formas &
virtu<lb ed="#L" n="122" break="no"/>tes per quas agunt) alioquin, si nullum praedictorum requiratur,
<lb ed="#L" n="123"/>potest fingi quod quilibet agat in virtute cuiuslibet coniuncti sibi?
<lb ed="#L" n="124"/>Calor autem non recipit a forma ignis motionem vel virtutem
ali<lb ed="#L" n="125" break="no"/>quam, quia de illa virtute cum esset accidens quaereretur sicu
<lb ed="#L" n="126"/>de calore, & procederetur in infinitum: ergo calor in virtute
<lb ed="#L" n="127"/>formae substantialis nihil agit, sed ipsa forma substantialis
ge<lb ed="#L" n="128" break="no"/>nerantis inducit formam substantialem geniti: & sic patet minor:
se<lb ed="#L" n="129" break="no"/>quitur ergo conclusio. Sed contra rationem istam instatur dupliciter
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e388">
<lb ed="#L" n="130"/>
<!--11.--> Primo, quia falsum est quod forma substantialis
generan<lb ed="#L" n="131" break="no"/>tis sit immediatum principium inducens formam substantiale
<lb ed="#L" n="132"/>in materia geniti. Secundum est, quia non est simile quod
ad<lb ed="#L" n="133" break="no"/>ducitur pro simili de nutritione & generatione. Primum patet
<lb ed="#L" n="134"/>per Philosophum lib. de sensu & sensato, ignis & terra &
quod<lb ed="#L" n="135" break="no"/>cunque aliud secundum illud quod est essentialiter non est natum
<lb ed="#L" n="136"/>agere vel pati, sed secundum quod habent contrarietates
secun<lb ed="#L" n="137" break="no"/>dum formas accidentales: ergo secundum illas solum agunt &
<lb ed="#L" n="138"/>patiuntur, & non secundum formas substantiales.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e412">
<lb ed="#L" n="139"/>
<!--12--> Secundum patet, quia ad perfectiorem actum concurrunm
<lb ed="#L" n="140"/>plura principia, sed nutritio ost perfectior generatione in
re<lb ed="#L" n="141" break="no"/>bus animatis, quia actus proprius animatorum perfectior est
<lb ed="#L" n="142"/>actu qui est communis animatis & inanimatis. Et ideo dato que
<lb ed="#L" n="143"/>sola forma substantialis sufficeret ad immediate
introducen<lb ed="#L" n="144" break="no"/>dum formam substantialem in generatione animatorum? non
<lb ed="#L" n="145"/>oportet tamen quod sufficiat ad introducendum formam
sub<lb ed="#L" n="146" break="no"/>stantialem in nutritione, sed requiritur aliquod principium
su<lb ed="#L" n="147" break="no"/>peradditum quod vocamus potentiam nutritiuam.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e436">
<lb ed="#L" n="148"/>
<!--13--> Ad rationem autem respondent quidam sic. Cum enim dicitu
<lb ed="#L" n="149"/>quod calor aut introducit formam substantialem virtute propria au
<lb ed="#L" n="150"/>virtute formae substantialis dicunt quod in virtute formae substan
<lb ed="#L" n="151"/>tialis, non quidem recipiendo a forma substantiali motionem
<lb ed="#L" n="152"/>aliquam aut virtucem. Sed forma substantialis & calor concurruni
<lb ed="#L" n="153"/>vt vnum perfectum agens ad causandum talem effectum: ita quod
nul<lb ed="#L" n="154" break="no"/>lum eorum sufficeret secundum se: sicut durities & acuties
con<lb ed="#L" n="155" break="no"/>currunt in cultello ad hoc quod possit scindere non tanquam duc
<lb ed="#L" n="156"/>principia, sed tanquam vnum perfectum vel supplenua vica
<lb ed="#L" n="157"/>vnius perfecti, & tamen quia acuties supponit duritiem,
dici<lb ed="#L" n="158" break="no"/>tur in virtute eius agere vel scindere, quia per se non
suffice<lb ed="#L" n="159" break="no"/>ret. Similiter quauis calor & substantialis forma sint vnum
per<lb ed="#L" n="160" break="no"/>fectum agens, quia tamen calor supponit formam substantialemon
<lb ed="#L" n="161"/>non econuerso, ideo calor dicitur agere in virtute formae
sub<lb ed="#L" n="162" break="no"/>stantialis, quia sine ea non ageret. Forma autem substantialis
<lb ed="#L" n="163"/>non dicitur agere in virtute caloris; quamuis sine calore non
<!--00106.xml-->
<pb ed="#L" n="20-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>ageret, quia non supponit calorem sicut nec durities acutiem
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e484">
<lb ed="#L" n="2"/>
<!--14.--> Haec autem non impediunt priorem rationem. Primum non, quia
<lb ed="#L" n="3"/>pro tanto philosophus dicit quod ignis secundum quod ignis non agit
<lb ed="#L" n="4"/>quia eius prima actio in transmurando materiam non potest esse
<lb ed="#L" n="5"/>per formam substantialem, sed est necessario per aliqua
qualita<lb ed="#L" n="6" break="no"/>tem: qualitatibus enim (& potissime primis) competit primo so
ex<lb ed="#L" n="7" break="no"/>pellere circa idem subiectum propter earum perfectam contrarietatem
<lb ed="#L" n="8"/>non intendit tamen propter hoc subtrahere omnem actionem
<lb ed="#L" n="9"/>a forma substantiali praesupposita actione qualitatis. Nec ist
<lb ed="#L" n="10"/>concludunt cum dicant formam substantialem generantis ess
<lb ed="#L" n="11"/>partialem causam introductionis formae substantialis geniti,
<lb ed="#L" n="12"/>quamuis non totaliter, de quo an verum sit statim dicetur
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e514">
<lb ed="#L" n="13"/>
<!--15--> Quod autem secundo dicunt quod ad nutritionem plura
princi<lb ed="#L" n="14" break="no"/>pia concurrunt quam ad generationem cum nutritio sit perfectio
<lb ed="#L" n="15"/>actus quam generatio. Dicendum est quod non oportet, quia ad
per<lb ed="#L" n="16" break="no"/>fectiorem actum sufficit perfectius principium, essentia autem
ani<lb ed="#L" n="17" break="no"/>mae perfectior est formis inanimatorum, propter quod si forma
<lb ed="#L" n="18"/>substantiales inanimatorum sint sufficientia principia
generatio<lb ed="#L" n="19" break="no"/>nis, per eandem rationem essentia animae cum sit perfectior
po<lb ed="#L" n="20" break="no"/>test esse sufficiens principium generationis & nutritionis, date
<lb ed="#L" n="21"/>quod nutritio esset perfectior actus quam generatio inanimato.
<lb ed="#L" n="22"/>rum, quamuis propter rationes eorum non oporteat hoc dicere
<lb ed="#L" n="23"/>quia non omne quod est proprium animatorum est perfectiu.
<lb ed="#L" n="24"/>omni eo quod conuenit inanimatis, alioquin aliquae
perfectio<lb ed="#L" n="25" break="no"/>nes accidentales quae sunt animatorum propriae, essent
perfectio<lb ed="#L" n="26" break="no"/>res formis substatialibus inanimatorum: quod non est verum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e549">
<lb ed="#L" n="27"/>
<!--16--> Responsio etiam quae datur ad rationem prius positam
con<lb ed="#L" n="28" break="no"/>cedit quod forma substantialis est immediatum principium gene
<lb ed="#L" n="29"/>rationis, non quidem totale, sed partiale, quemadmodum duricie:
<lb ed="#L" n="30"/>& acuties concurrunt in cutello ad hoc vt possit scindere: quod
<lb ed="#L" n="31"/>sit immediatum principium puto verum esse, sed quod non sit
<lb ed="#L" n="32"/>totale principium, sed partiale videtur quod sit irrationabile.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e567">
<lb ed="#L" n="33"/>
<!--17.--> Primo, quia principium actu producens effectum sibi
to<lb ed="#L" n="34" break="no"/>taliter adaequatum non potest simul concurrere cum alio
prin<lb ed="#L" n="35" break="no"/>cipio ad producendum immediate alium effectum, & maximi
<lb ed="#L" n="36"/>superexcedentem, quia primus effectus non esset adaequatus
<lb ed="#L" n="37"/>sed in generatione ignis calor ignis producit effectum totalem
<lb ed="#L" n="38"/>sibi adaequatum (sed calorem similem specie & aequalom
vir<lb ed="#L" n="39" break="no"/>"tute) ergo non concurrit cum forma substantiali tanquam
par<lb ed="#L" n="40" break="no"/>tiale coagens ad productionem formae substantialis.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e589">
<lb ed="#L" n="41"/>
<!--18--> Secundo, quia illud quod est principium actiuum alicuiu
<lb ed="#L" n="42"/>effectus non excedentis ipsum virtute vel specie, videtur essi
<lb ed="#L" n="43"/>principium effectiuum totale. vnde enim fingeretur esse
par<lb ed="#L" n="44" break="no"/>tiale cum talis effectus non excedat speciem principij,
ne<lb ed="#L" n="45" break="no"/>virtutem? non apparet, sed forma substantialis ignis
generan<lb ed="#L" n="46" break="no"/>cis conceditur ab istis esse principium immediate productiuum
<lb ed="#L" n="47"/>formae substantialis ignis geniti quae non excedit eam specio
ne<lb ed="#L" n="48" break="no"/>virtute: ergo ipsa est totale principium productiuum & non par
<lb ed="#L" n="49"/>tiale: alioquin posset dici quod calor ignis generantis non
es<lb ed="#L" n="50" break="no"/>set totale principium caloris ignis geniti, sed caloris cum forma
<lb ed="#L" n="51"/>substantiali, sicut dicitur quod forma substantialis non est totale
<lb ed="#L" n="52"/>principium alterius formae substantialis, sed forma substantialis cum
<lb ed="#L" n="53"/>calore, videtur enim par ratio vtrobique: patet ergo quod form.
<lb ed="#L" n="54"/>substantialis generantis in omnibus tam animatis quam
ina<lb ed="#L" n="55" break="no"/>nimatis est immediatum principium generationis seu
introdu<lb ed="#L" n="56" break="no"/>ctionis formae substantialis in materia, quamuis praesuppona
<lb ed="#L" n="57"/>alterationem praeuiam: & inanimatis est immediatu principiun
<lb ed="#L" n="58"/>conuersionis alimenti in substantiam nutriti. Et cum tale
prin<lb ed="#L" n="59" break="no"/>cipium vocemus potentiam nutritiua ac generatiuam: sequitu
<lb ed="#L" n="60"/>quod potentia animae nutritiua & generatiua sunt idem quod
<lb ed="#L" n="61"/>essentia animae, nec obstat quo nutrire & generare sunt plure
<lb ed="#L" n="62"/>actus, quia cum sint subordinati possunt esse ab eodem principio
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e641">
<lb ed="#L" n="63"/>
<!--19--> Potentia autem augmentatiua absolute sumpta non oportet
<lb ed="#L" n="64"/>quod sit potentia animae. Nam augmentum prout dicit solum
dedu<lb ed="#L" n="65" break="no"/>ctionem de minori quantitate ad maiorem conuenit inanimatis, vi
<lb ed="#L" n="66"/>patet de rarefactione aeris quae fit per solam virtutem caloris, &
<lb ed="#L" n="67"/>non per aliquam virtutem animae, & ralis potentia augmentatiua
<lb ed="#L" n="68"/>actiua non oportet quod sit in eo quod augetur, vt patet in
ex<lb ed="#L" n="69" break="no"/>emplo dicto de aere. In rebus autem animatis potentia
augmenta<lb ed="#L" n="70" break="no"/>tiua prout ad animam pertinet eadem est cum potentia nutritiua
<lb ed="#L" n="71"/>& est solum in eo quod augetur, quia virtus animae vt conuerti
<lb ed="#L" n="72"/>alimentum ad restaurationem deperditi nutrit, vt autem plus
con<lb ed="#L" n="73" break="no"/>uertit quam sufficiat ad restaurandum deperditum auget. Cum
<lb ed="#L" n="74"/>ergo eadem sit virtus animae quae conuertit de nutrimento
plu<lb ed="#L" n="75" break="no"/>vel minus, patet quod eadem virtus animae est augmentatiua &
<lb ed="#L" n="76"/>nutimiua. Aduertendum tamen est, quod siue conuertatur de
<lb ed="#L" n="77"/>nutrimento quantum sufficiat, siue plus anima vtatur calore, quia
<lb ed="#L" n="78"/>ante conuersionem nutrimenti calor ipsum decoquit (vt habetur 2
<lb ed="#L" n="79"/>de aninia) quo facto virtus animae conuertit ipsum in substantiam
<lb ed="#L" n="80"/>animalis, post conuersionem autem saltem ordine naturae, quando
<lb ed="#L" n="81"/>plus conuersum est quam sufficiat ad restaurationem deperditi
<lb ed="#L" n="82"/>calor totum extendit, & fit augmentum absque rarefactione
<!--00106.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="83"/>quod non fit absque additione materiae, sicut fit augmentum
ae<lb ed="#L" n="84" break="no"/>ris, vtraque ergo operatio videlicet decoctio alimenti
conuertem<lb ed="#L" n="85" break="no"/>di & extensio nutrici fit praecise per calorem, cum terminus
vtri<lb ed="#L" n="86" break="no"/>usque actionis sit sola forma accidentalis qualitas vel quantita
<lb ed="#L" n="87"/>qui non excedit virtutem caloris, sed conuersio alimenti in
sub<lb ed="#L" n="88" break="no"/>stantiam animalis pro nutritione & augmento fit solummodo
virtu<lb ed="#L" n="89" break="no"/>te animae quae non differt ab eius essentia vt probatum fuit prius
<lb ed="#L" n="90"/>& sic patet quod potentiae vegetatiuae quae sunt nutritiua &
au<lb ed="#L" n="91" break="no"/>gmentatiua & generatiua sunt idem realiter quod essentia animae
<lb ed="#L" n="92"/>quamuis actio caloris concomitetur nutriri, augeri & generari
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e715">
<lb ed="#L" n="93"/>
<!--20.--> Nunc videndum est de potentiis sensitiuis an sint idem
<lb ed="#L" n="94"/>cum essentia animae vel dicant aliquid absolutum additum
super<lb ed="#L" n="95" break="no"/>eam. Circa quod notandum est, quod potentiae sensitiuae tam exteriore
<lb ed="#L" n="96"/>quam interiores se habent ad actus suos passiue passione quae
<lb ed="#L" n="97"/>est receptio: non quidem ipsae sole, sed compositum ex ipsis & suis
<lb ed="#L" n="98"/>organis, vtrum autem se habeant ad suos actus aliquo modo
acti<lb ed="#L" n="99" break="no"/>ue satis dubium est, de quo forte alias inquiretur, sed nunc
proce<lb ed="#L" n="100" break="no"/>demus ex eo quod certum est. Et primo ostendetur quod vnaquaq
<lb ed="#L" n="101"/>substantia actu subiecta accidentibus est immediata potentis
<lb ed="#L" n="102"/>receptiua aliquorum suorum accidentium. Et secundo inquire
<lb ed="#L" n="103"/>tur an actus sentiendi insunt animae vel toti composito
imme<lb ed="#L" n="104" break="no"/>diate vel mediantibus potentiis realiter differentibus ab anima
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e747">
<lb ed="#L" n="105"/>
<!--21--> Primum patet sic, aut essentia animae vel totius
coniun<lb ed="#L" n="106" break="no"/>cti est immediatum receptiuum aliquorum suorum
acciden<lb ed="#L" n="107" break="no"/>tiu, aut mediante aliquo accidente. Si immediate habetur pro
<lb ed="#L" n="108"/>positum videlicet quod essentiae animae vel totius coniuncti est
<lb ed="#L" n="109"/>immediata potentia receptiua alicuius accidentis. Si non scilice
<lb ed="#L" n="110"/>mediante aliquo accidente. Contra quia illud accidens cum sit
<lb ed="#L" n="111"/>receptu in substantia, aut est receptum immediate vel mediate.
<lb ed="#L" n="112"/>Si imimediate habetur intentum. Si mediante alio accidente, quae.
<lb ed="#L" n="113"/>ram de illo, vt prius & procedetur in infinitu, vel dabitur
ali<lb ed="#L" n="114" break="no"/>quod accidens quod immediate recipitur in substantiam respectu
cu<lb ed="#L" n="115" break="no"/>ius substantia secundum seipsam est immediata potentia receptiua
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e776">
<lb ed="#L" n="116"/>
<!--22--> Quantum ad secundum, videlicet vtrum act? sentiendi insint anim
<lb ed="#L" n="117"/>vel toti coniuncto immediate vel mediante aliquo, inquirendum est
<lb ed="#L" n="118"/>& quid sit illud medium. Quod non insit animae immediate,
pa<lb ed="#L" n="119" break="no"/>tet, sed mediantibus dispositionibus corporalibus organorum, sicui
<lb ed="#L" n="120"/>videre mediante corporali dispositione oculi, & audire mediam.
<lb ed="#L" n="121"/>te dispositione auris, & sic de aliis, & istae dispositiones sunt
acci<lb ed="#L" n="122" break="no"/>dentales superadditae roti composito substantiali: necessitas autem hu
<lb ed="#L" n="123"/>ius est, quia si actus sentiendi haberent pro immediate
suscepti<lb ed="#L" n="124" break="no"/>uo solum compositum ex materia & forma substantiali quae est anima,
<lb ed="#L" n="125"/>cum, istud vt sic vniformiter se habeat secundum omnes partes
<lb ed="#L" n="126"/>corporis, sequeretur quod quilibet actus sentiendi posset recipi
<lb ed="#L" n="127"/>in qualibet parte corporis seu coniuncti, & sic videre possemu
<lb ed="#L" n="128"/>per aurem & audire per oculum. quod est falsum. propter quod
<lb ed="#L" n="129"/>actus sentiendi sicut sunt diuersi, sic requirunt in toto coniuncto
<lb ed="#L" n="130"/>substantiali quod est vniforme, diuersas dispositiones accidentales
<lb ed="#L" n="131"/>quibus mediantibus recipiantur in diuersis partibus seu organis.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e815">
<lb ed="#L" n="132"/>
<!--23--> Et istud nullus negat, sed per hoc nondum habemus quod po
<lb ed="#L" n="133"/>tentiae animae sint aliquae formae absolute superadditae essentiae a
<lb ed="#L" n="134"/>nimae, quia praedictae dispositiones corporales diuersorum organo
<lb ed="#L" n="135"/>rum videntur posse esse praecisae vel saltem magis ex determinata con
<lb ed="#L" n="136"/>mixtione qualitatum elementalium quam ex parte animae, potentiae
<lb ed="#L" n="137"/>autem animae magis se tenent ex parte animae quam ex parte
cor<lb ed="#L" n="138" break="no"/>poris vel qualitatum elementalium, propter quod praedictae
disposi<lb ed="#L" n="139" break="no"/>tiones organorum non videntur posse vocari proprie potentia
<lb ed="#L" n="140"/>animae. Et ideo adhuc restat inquirendum si actus sentiendi
re<lb ed="#L" n="141" break="no"/>quirant ex parte animae praeter praedictas dispositiones
organo<lb ed="#L" n="142" break="no"/>rum aliquam formam quae proprie posset dici potentia animae.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e844">
<lb ed="#L" n="143"/>
<!--24--> Et circa hoc duo sunt modi dicendi, vnus est quod
poten<lb ed="#L" n="144" break="no"/>tiae animae non dicunt aliquid absolutum additum super essentiam
<lb ed="#L" n="145"/>animae. Principaliores autem rationes huius opinionis tactae sunt
<lb ed="#L" n="146"/>in arguendo ad quaestionem. Declarant autem hanc positionem
<lb ed="#L" n="147"/>per modum istum. Supponunt primo quod forma substantialis potest
<lb ed="#L" n="148"/>esse immediatum principium alicuius operationis. Tenent enim
<lb ed="#L" n="149"/>primam opinionem quae posita fuit de potentiis vegetatiuis.
Se<lb ed="#L" n="150" break="no"/>cundo supponunt quod quanto forma est eleuatior tanto
po<lb ed="#L" n="151" break="no"/>tentia est eleuatior. Et hoc quia potentia correspondet formae,
<lb ed="#L" n="152"/>Tertio supponunt quod ea quae sunt diuisa in inferioribus
pos<lb ed="#L" n="153" break="no"/>sunt esse vnita in superioribus. Videmus enim quod in
gene<lb ed="#L" n="154" break="no"/>ratione animarum vegetatiua tanqua infima dat solum vnicum
<lb ed="#L" n="155"/>esse, scilicet vegetatiuum, sensitiua autem tanquam perfectio
<lb ed="#L" n="156"/>dat duplex esse vitae, sed vnice scilicet vegetatiuum & esse
sen<lb ed="#L" n="157" break="no"/>sitiuum quae sunt vnum esse in animali sicut anima sensitius
<lb ed="#L" n="158"/>& vegetatiua sunt vna essentia, intellectiua vero tanquam
per<lb ed="#L" n="159" break="no"/>fectissima dat triplex esse vitae vnicae, tamen scilicet esse
vege<lb ed="#L" n="160" break="no"/>tatiuum sensitiuum & intellectiuum per candem rationem.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e888">
<lb ed="#L" n="161"/>
<!--25--> His suppositis concludunt suum propositum sic. Si essentia
<lb ed="#L" n="162"/>animae realiter differt a suis potentiis, hoc est aut quia non
<lb ed="#L" n="163"/>potest esse immediatum principium alicuius operationis, aut
<lb ed="#L" n="164"/>quia non potest esse immediatum principium operationum.
<!--00107.xml-->
<pb ed="#L" n="21-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>Primum est exclusum per primam suppositionem. Secundum
<lb ed="#L" n="2"/>excluditur per secundam & tertiam suppositiones. Sic, quante
<lb ed="#L" n="3"/>aliqua forma est eleuatior, tanto potentia eius eleuatior est, vi
<lb ed="#L" n="4"/>dicit secunda suppositio. Sed forma quae est eleuatior, vt formi
<lb ed="#L" n="5"/>sensitiua & intellectiua vnica existens dat immediate plura esse
<lb ed="#L" n="6"/>vt patet ex tertia suppositione. ergo potentia talis formae vnica
<lb ed="#L" n="7"/>existens & vnum cum essentia potest ad plures operationes si
<lb ed="#L" n="8"/>extendere & immediate. Cum ergo frustra & sine ratione
pr<lb ed="#L" n="9" break="no"/>nantur plura vbi vnum sufficit, & essentia animae potest esse
im<lb ed="#L" n="10" break="no"/>mediatum principium operationis non vnius tantum sed plurium
<lb ed="#L" n="11"/>frustra vt videtur adderentur potentiae ad essentiam animae
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e932">
<lb ed="#L" n="12"/>
<!--26--> Quicquid sit de conclusione, ratio tamen ista non placet
<lb ed="#L" n="13"/>quia eum dicitur quod forma perfectior vnica existens dat plura
es<lb ed="#L" n="14" break="no"/>se immediate, ergo potentia talis formae vnica existens & vnum
<lb ed="#L" n="15"/>cum essentia potest immediate principiare plures actus. Constat
<lb ed="#L" n="16"/>quod non est simile quia illa plura esse quae dat forma
perfe<lb ed="#L" n="17" break="no"/>ctior non sunt plura realiter, sed vnum tantum includens
virtuti<lb ed="#L" n="18" break="no"/>perfectiones plurium, propter quod potest esse ab vna forma in
<lb ed="#L" n="19"/>cludente perfectiones plurium, sed actus aiae sunt plures realiter
<lb ed="#L" n="20"/>& quaedam eorum nullum ordinem habentes adinuicem, & ideo non
pos<lb ed="#L" n="21" break="no"/>sunt immediate causari ab vna natura realiter. Alius modus dici
<lb ed="#L" n="22"/>di est quod potentiae sensitiuae differunt realiter ab essentia animae
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e962">
<lb ed="#L" n="23"/>
<!--27--> RATIONES autem huius opinionis praeter eas qua
<lb ed="#L" n="24"/>tactae sunt in argumento ad quaestionem sunt multae quarum
<lb ed="#L" n="25"/>quaedam sunt parui ponderis & illae ponentur & ostendentur
<lb ed="#L" n="26"/>defectus earum. Deinde ponentur pro eadem conclusione
<lb ed="#L" n="27"/>quaedam aliae rationes probabiliores.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e978">
<lb ed="#L" n="28"/>
<!--28--> Primae sunt tres. Prima talis est. In quibuscunque proximi
<lb ed="#L" n="29"/>principium operationis est de genere substantiae, oportet quod ope
<lb ed="#L" n="30"/>ratio sit substantia, quia effectum proximum & immediatum oporte
<lb ed="#L" n="31"/>proportionari suae causae, sed in solo Deo operatio est substar
<lb ed="#L" n="32"/>tia. In omnibus autem aliis operatio est accidens, ergo solus
Deu<lb ed="#L" n="33" break="no"/>in est qui non agit per potentiam mediam differentem a sua essentia.
Ali<lb ed="#L" n="34" break="no"/>la. autem agunt per potentiam quae est accidens, & sic essentia anima
<lb ed="#L" n="35"/>quae est substantia non est sua potentia cum illa sit accidens.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1000">
<lb ed="#L" n="36"/>
<!--29--> Secunda talis est. quia cum potentia & actus diuidant en
<lb ed="#L" n="37"/>& quodlibet genus entis, oportet quod ad idem genus referantur
<lb ed="#L" n="38"/>potentia & actus, & ideo si actus non est in genere substantiae,
<lb ed="#L" n="39"/>potentia quae ad illum actum ordinatur non potest esse in gene
<lb ed="#L" n="40"/>re substantiae, operatio autem animae non est in genere
substan<lb ed="#L" n="41" break="no"/>tiae sed in solo Deo cuius operatio est eius essentia, vnde Dei
<lb ed="#L" n="42"/>potentia quae est principium operationis est ipsa Dei essentia,
<lb ed="#L" n="43"/>quod non potest esse verum neque in anima neque in aliqua creatura
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1022">
<lb ed="#L" n="44"/>
<!--30--> Tertia talis est, quia anima secundum suam substantiam es
<lb ed="#L" n="45"/>actus. Si ergo ipsa essentia animae esset immediatum principium
<lb ed="#L" n="46"/>operationis semper habens animam actu, haberet opera vita
<lb ed="#L" n="47"/>sicut semper habens animam actu, est viuum. non enim
inquan<lb ed="#L" n="48" break="no"/>tum est forma est actus ordinatus ad vlteriorem actum, sed es
<lb ed="#L" n="49"/>vltimus terminus generationis. vnde quod sit in potentia ad hunc
<lb ed="#L" n="50"/>vel ad alium actum hoc non competit ei secundum suam
essen<lb ed="#L" n="51" break="no"/>tiam inquantum est forma, sed secudum suam potentiam, & sic
<lb ed="#L" n="52"/>ipsa anima secundum quod subest suae potentiae dicitur actus
pri<lb ed="#L" n="53" break="no"/>mus ordinatus ad actum secundum. Inuenitur autem haben
<lb ed="#L" n="54"/>animam non semper esse in actu operum vitae. vnde & in
diffi<lb ed="#L" n="55" break="no"/>nitione animae dicitur quod est actus corporis potentia vitam
<lb ed="#L" n="56"/>habentis, quae tamen potentia non obiicit animam.
Relinqui<lb ed="#L" n="57" break="no"/>tur ergo quod essentia animae non est eius potentia: nihil enim
<lb ed="#L" n="58"/>est in potentia secundum actum inquantum est actus.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1059">
<lb ed="#L" n="59"/>
<!--31--> HAEC AVTEM opinio quamuis communius teneatur
<lb ed="#L" n="60"/>quam prima, rationes tamen adductae pro ea sunt defectuosae va
<lb ed="#L" n="61"/>de, quod patet discurrendo per singulas. Cum enim primo dicitu
<lb ed="#L" n="62"/>quod in quibuscumque principium operationis proximum est de
ge<lb ed="#L" n="63" break="no"/>nere substantiae, oportet quod operatio sit substantia, quia causa S
<lb ed="#L" n="64"/>effectus proximus & immediat? pportionantur, hic est
multi<lb ed="#L" n="65" break="no"/>plex defectus. vn? quia hic accipitur operatio probatione
in<lb ed="#L" n="66" break="no"/>tra manente: vt sunt cognoscere, appetere, de quibus solum & eari
<lb ed="#L" n="67"/>principiis seu causis proximis & immediatis nunc agitur,
pro<lb ed="#L" n="68" break="no"/>pter quod illud qud inducitur de tali operatione diuma non es
<lb ed="#L" n="69"/>ad propositum. Ipsa enim non est substantia propter hoc quod
prin<lb ed="#L" n="70" break="no"/>cipium eius sit substantia, quia nec causam habet nec principium
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1090">
<lb ed="#L" n="71"/>
<!--32--> Sed hoc omisso videamus de veritate maioris propositio
<lb ed="#L" n="72"/>nis in se. Cum enim sit duplex principium actiuum scilicet & pass
<lb ed="#L" n="73"/>num. Si intelligatur de passiuo principio falsa est, necesse enim
<lb ed="#L" n="74"/>est quod substantia sit principium immediate inceptiuum alicuius
ac<lb ed="#L" n="75" break="no"/>cidentis vt prius probatu est, & ideo si operatio est accidens, ni
<lb ed="#L" n="76"/>sequitur ex hoc quod proximum suum principium passiuum &
rece<lb ed="#L" n="77" break="no"/>ptiue sint accidens, nec propter hoc deficit proportio inter
ta<lb ed="#L" n="78" break="no"/>lem causam & talem effectum, immo in hoc est proportio
rece<lb ed="#L" n="79" break="no"/>ptiui & receptibilis quod receptibile sit inhaerens quod
competi<lb ed="#L" n="80" break="no"/>accidenti, & receptiuu sit per se stans quod competit substantiae
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1117">
<lb ed="#L" n="81"/>
<!--33.--> Si autem prima maior propositio intelligatur de principio
<lb ed="#L" n="82"/>actiuo tunc non est ad propositum. Si ponatur quod potentia sen
<!--00107.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="83"/>sitiua non se habeat ad actum sentiendi actiue, sed solum
pas<lb ed="#L" n="84" break="no"/>siue sicut communius ponitur. Sed dato quod se haberet actiue ac
<lb ed="#L" n="85"/>huc illa maior esset falsa, quia lux solis est ab aliquo edectiue
<lb ed="#L" n="86"/>& non ab alio corpore quam a sole lucento secundum
philoso<lb ed="#L" n="87" break="no"/>phos omnes, quia sol inter corpora lucentia lumen influit alii:
<lb ed="#L" n="88"/>& non recipit, ideo lux solis vel est effectiue a substantia solis,
<lb ed="#L" n="89"/>vel a dante substantiam. Et quicquid horum detur, semper habetu
<lb ed="#L" n="90"/>quod lux solis quae semper est vere accidens sit a substantia
tan<lb ed="#L" n="91" break="no"/>quam a principio actiuo. Et pari ratione non oportet quod s
<lb ed="#L" n="92"/>principium actiuum operationis sit substantia qo operatio si
<lb ed="#L" n="93"/>substantia, nec istud est contra proportionem causae & effectus,
<lb ed="#L" n="94"/>quia effectus aequiuocus non aequatur suae causae, sed deficit al
<lb ed="#L" n="95"/>ea. Et ideo quamuis contra praedictam proportionem esset si effectus
<lb ed="#L" n="96"/>esset substantia, & causa eius praecisa esset accidens, quia tunc
<lb ed="#L" n="97"/>effectus excederet suam causam, tamen non sic est si causa
pro<lb ed="#L" n="98" break="no"/>ductiua sit substantia & effectus productus sit accidens, omnes
<lb ed="#L" n="99"/>enim doctores concedunt quod Deus qui agit per substantiam
<lb ed="#L" n="100"/>suam producit immediate gratiam quae est accidens, non
ob<lb ed="#L" n="101" break="no"/>stante ergo quod operatio sentiendi sit accidens principium
<lb ed="#L" n="102"/>productiuum eius quod vocamus potentiam potest esse substantia
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1174">
<lb ed="#L" n="103"/>
<!--34--> Adhuc sic oporteret operationem esse substatiam quando
<lb ed="#L" n="104"/>principium eius est substantia, hoc esset solummodo verum de
<lb ed="#L" n="105"/>principio totali & praeciso, & non de principio partiali,
poten<lb ed="#L" n="106" break="no"/>tia autem sensitiua non est totale principium sentiendi, sed
par<lb ed="#L" n="107" break="no"/>tiale, concurrit enim cum ea obiectum & species seu aliqua im
<lb ed="#L" n="108"/>pressio obiecti quorum vtrunque est accidens, propter quod no
<lb ed="#L" n="109"/>oportet si potentia sit substantia quod operatio sit substantia, sed
<lb ed="#L" n="110"/>potest esse accidens cum in principio eius totali includatur
<lb ed="#L" n="111"/>accidens, & sic patet quod prima ratio multipliciter deficit.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1198">
<lb ed="#L" n="112"/>
<!--35--> Secunda etiam ratio procedit in aequiuoco de potentia &
<lb ed="#L" n="113"/>actu. Potentia enim & actus qui diuidunt ens & quodlibet ge
<lb ed="#L" n="114"/>nus entis, & potentia & actus de quibus nunc loquimur
aequi<lb ed="#L" n="115" break="no"/>uoce dicuntur. Cum enim dicimus ens & quodlibet genus enti:
<lb ed="#L" n="116"/>diuidi per actum & potentiam non importatur aliquid realiter
<lb ed="#L" n="117"/>aliud per vnum quam per aliud, sed importatur idem sub alic
<lb ed="#L" n="118"/>modo essendi, sicut dicimus hominem in actu & hominem in
po<lb ed="#L" n="119" break="no"/>tentia, albedinem in actus & albedinem in potentia, & sic de
re<lb ed="#L" n="120" break="no"/>bus aliorum generum, & sic actus & potentia sunt in eodem
prae<lb ed="#L" n="121" break="no"/>dicamento & in eodem genere proximo, nec non in eadem
<lb ed="#L" n="122"/>specie, sicut homo in actu & homo in potentia sunt in praedica
<lb ed="#L" n="123"/>mento substantiae, & albedo in actu & albedo in potentia sunt
<lb ed="#L" n="124"/>in praedicamento qualitatis, & sic de aliis. Potentia autem de
<lb ed="#L" n="125"/>qua nunc loquimur est principium actiuum vel passiuum, & actus
<lb ed="#L" n="126"/>est operatio producta vel recepta. Et hoc modo potentia &
<lb ed="#L" n="127"/>actus non diuidunt ens, nec quodlibet genus entis. Non enim
<lb ed="#L" n="128"/>omne ens est operatio vel immediatum principium
operatio<lb ed="#L" n="129" break="no"/>nis etiam secundum istos, dicunt enim quod in creaturis substantia
<lb ed="#L" n="130"/>nec est operatio, nec immediatum principium operationis. Es
<lb ed="#L" n="131"/>per eandem rationem non oportet quod sint in eodem
praedica<lb ed="#L" n="132" break="no"/>mento, quia pari ratione essent in eodem genere proximo &
<lb ed="#L" n="133"/>in eadem specie, quod nullus ponit.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1250">
<lb ed="#L" n="134"/>
<!--36--> Tertia ratio aeque parum concludit & seipsam impedit.
<lb ed="#L" n="135"/>Non enim sequitur quod si essentia animae sit immediatum
prin<lb ed="#L" n="136" break="no"/>cipium operandi quod animal semper sit actu operans, sicut
sem<lb ed="#L" n="137" break="no"/>per est actu viuens quandiu habet animam, quia anima est for
<lb ed="#L" n="138"/>male principium quo animal est viuum, sicut albedo est
for<lb ed="#L" n="139" break="no"/>male principium quo corpus est album. Et ideo sicut impossi
<lb ed="#L" n="140"/>bile est corpus habere albedinem & non esse album, quia iden
<lb ed="#L" n="141"/>sunt, sic impossibile est animal habere animam & non esse an
<lb ed="#L" n="142"/>matum seu viuum, quia idem sunt, sed potentia animae, date
<lb ed="#L" n="143"/>quod sit eadem cum essentia non est hoc modo formale principium
<lb ed="#L" n="144"/>operandi, quod habere ipsam sit esse operans, sed est vel solum
<lb ed="#L" n="145"/>principium passiuum, vel si sit aliquo modo principium actiuun
<lb ed="#L" n="146"/>non est totale sed partiale, vt dictum est. Illud enim quod es
<lb ed="#L" n="147"/>principium operationis solummodo passiue non ponit
opera<lb ed="#L" n="148" break="no"/>tionem nisi concurrat principium actiuum sufficiens & tota
<lb ed="#L" n="149"/>le: propter quod essentia animae dato quod sic idipsum quod
poten<lb ed="#L" n="150" break="no"/>tia sua non necessario reddit suum subiectum actu & sempe
<lb ed="#L" n="151"/>operans, sed reddit ipsum semper actu viuum. Nec obstat?
<lb ed="#L" n="152"/>anima per essentiam suam est actus, quia illud quod est actus
<lb ed="#L" n="153"/>& forma respectu vnius est potentia actiua vel passiua
respe<lb ed="#L" n="154" break="no"/>ctu alterius, sicut quantitas quae est actus & forma, saltem
ac<lb ed="#L" n="155" break="no"/>cidentalis corporis est potentia receptiua coloris, & calor qui
<lb ed="#L" n="156"/>est forma ignis est potentia productiua alterius, immo ratio
<lb ed="#L" n="157"/>seipsam impedit, quia si potentia sit aliquid absolutum
addi<lb ed="#L" n="158" break="no"/>tum essentiae animae, illud erit forma quaedam & quidam actus
<lb ed="#L" n="159"/>per essentiam suam sicut anima. Et ideo qua ratione anima
<lb ed="#L" n="160"/>non potest esse potentia, quia est actus per essentiam, & quia
<lb ed="#L" n="161"/>poneret subiectum suum semper sub actu operandi, eadem ra
<lb ed="#L" n="162"/>tione, nec illud additum posset esse potentia, quia est actus per
<lb ed="#L" n="163"/>essentiam suam, & pari ratione poneret subiectum suum
sem<lb ed="#L" n="164" break="no"/>per sub actu operandi si illa ratio valeret aliquid.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1322">
<!--00108.xml-->
<pb ed="#L" n="21-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>32 Aliae autem rationes sunt pro eadem conclusione, quae
vi<lb ed="#L" n="2" break="no"/>dentur mihi probabiliores, quarum prima sumitur ex natura
<lb ed="#L" n="3"/>actuum, sic accidentia quorum esse consistit in fieri vel saltem
<lb ed="#L" n="4"/>in continua habitudine ad agens, & quae circa subiectum
varia<lb ed="#L" n="5" break="no"/>bilia non insunt subiecto nisi mediantibus accidentibus
quo<lb ed="#L" n="6" break="no"/>rum esse non requirit continuam habitudinem ad agens & qua
<lb ed="#L" n="7"/>sunt circa subiectum inuariabilia. Sed actus animae puta
intel<lb ed="#L" n="8" break="no"/>ligere & sentire sunt quasi in fieri. Requirunt enim continuam
<lb ed="#L" n="9"/>habitudinem ad agens puta ad obiectum. Sunt etiam
variabi<lb ed="#L" n="10" break="no"/>les circa animam. Non enim semper intelligimus aut sentimus,
<lb ed="#L" n="11"/>ergo talesactus non insunt nobis nisi mediantibus quibusdam
<lb ed="#L" n="12"/>accidentibus quorum esse non est in fieri, nec in continua
habi<lb ed="#L" n="13" break="no"/>tudine ad agens, quae etiam sunt circa animam inuariabilia
tan<lb ed="#L" n="14" break="no"/>quam habentia esse ratum & firmum in subiecto. Tale autem
ac<lb ed="#L" n="15" break="no"/>cidens quod praesupponitur ad actum, vocamus potentiam, erg.
<lb ed="#L" n="16"/>potentia est aliquid additum essentiae animae realiter ab ipsa
dif<lb ed="#L" n="17" break="no"/>ferens. maior declaratur, accidentia enim quae habent esse
debi<lb ed="#L" n="18" break="no"/>le in subiecto ita quod requirunt continuam praesentiam agentis, si cut
<lb ed="#L" n="19"/>lumen in aere, & omnia accidentia quorum esse est in fieri, sicut
<lb ed="#L" n="20"/>dealbatio, vel augmentatio & huiusmodi non habent esse in
<lb ed="#L" n="21"/>subiecto nisi praesupposito quodam alio accidente quod habet
<lb ed="#L" n="22"/>esse ratum & firmum in subiecto, lumen enim praesupponit in
<lb ed="#L" n="23"/>aere diaphaneitatem, motus localis praesupponit quantitatem
<lb ed="#L" n="24"/>motus alterationis aliquam quantitatem, & de omnibus
tali<lb ed="#L" n="25" break="no"/>bus sic, & sic patet major, minor declarata est, quare, &c.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1385">
<lb ed="#L" n="26"/>
<!--38.--> Secundo probatur idem ex diuersitate actuum sic, illud
<lb ed="#L" n="27"/>de se non dicit ordinem ad actum, sed est indifferens ad diuer
<lb ed="#L" n="28"/>sos actus, oportet quod per aliquid determinetur ad quemlibet
eo<lb ed="#L" n="29" break="no"/>rum si aliquem debet producere. Sed essentia animae de se non
<lb ed="#L" n="30"/>dicit aliquem ordinem ad actum hunc vel illum, sed est
indiffe<lb ed="#L" n="31" break="no"/>rens ad quemlibet illorum. Alioquin cum essentia animae sit vna
<lb ed="#L" n="32"/>& actus sint plures & realiter diuersi, vnum & idem &
secun<lb ed="#L" n="33" break="no"/>dum idem esset simul determinatum ad plura r aliter diuers:
<lb ed="#L" n="34"/>quod est inconueniens, ergo oportet quod essentia animae
de<lb ed="#L" n="35" break="no"/>terminetur per aliquid ad hunc actum vel illum. Illud autem
<lb ed="#L" n="36"/>quo essentia determinatur ad actum vocamus potentiam;
er<lb ed="#L" n="37" break="no"/>go potentia est aliquid additum super essentiam.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1417">
<lb ed="#L" n="38"/>
<!--39--> Et si dicatur quod illud additum est solus respectus, & non
ali<lb ed="#L" n="39" break="no"/>quid absolutum. contra respectus & habitudo nunquam est causa
<lb ed="#L" n="40"/>determinationis, sed potius determinatus respectus sequitur
<lb ed="#L" n="41"/>& causatur a principio determinationis, verbi gratia ignis non
<lb ed="#L" n="42"/>est determinatus ad calefaciendum per hoc quod habet talem habi
<lb ed="#L" n="43"/>tudinem vel respectum, sed calor determinat ignem ad
calefacien<lb ed="#L" n="44" break="no"/>dum, & per calorem habet determinatum respectum, & hoc
rationa<lb ed="#L" n="45" break="no"/>biliter. Sicut enim respectus supponit fundamentum ex quo
ori<lb ed="#L" n="46" break="no"/>Orut, sic determinatus respectus determinatum fundamentum, ergi
<lb ed="#L" n="47"/>determinatio animae ad hunc actum vel illum non est per solun
<lb ed="#L" n="48"/>respectum, sed fit necessario per aliquid absolutum quod est immi
<lb ed="#L" n="49"/>diatum principium actus. Et illud dicimus potentiam. Et ista ratio vi
<lb ed="#L" n="50"/>detur procedere supposito que actus animae sint ab anima
effe<lb ed="#L" n="51" break="no"/>ctiue, sicut prima procedit ex hoc quod sint in anima subiectiue
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1452">
<lb ed="#L" n="52"/>
<!--40--> Tertio probatur idem ex communi dicto quod etiam habetu
<lb ed="#L" n="53"/>ex doctrina Aristotelis in pluribus locis libri de anima, scilicet
<lb ed="#L" n="54"/>que potentiarum animae quaedam sunt organicae quae vtuntur
cor<lb ed="#L" n="55" break="no"/>pore vt organo, sicut omnes potentiae sensitiuae, visus oculo, au
<lb ed="#L" n="56"/>ditus aure, & sic de caeteris, quaedam vero non sunt organicaequia
<lb ed="#L" n="57"/>non vtuntur corpore vt organo, licet indigeant corpore vt
subi<lb ed="#L" n="58" break="no"/>cto, vt intellectus & voluntas. Et hoc sic arguitur: illae potentia
<lb ed="#L" n="59"/>quae aequaliter perficiunt corpus non possunt distingui secundum
<lb ed="#L" n="60"/>organicum & non organicum. Sed si potentiae animae non differant
rea<lb ed="#L" n="61" break="no"/>liter ab anima, & re absoluta, tunc omnes aequaliter perficiunt
<lb ed="#L" n="62"/>corpus vel indigent corpore, ergo inter potentias a nimae non esset
<lb ed="#L" n="63"/>distinguere quod quaedam essent organicae & quaedam non
organi<lb ed="#L" n="64" break="no"/>cae quod est contra philosophum, & contra commune dictum. maio
<lb ed="#L" n="65"/>de se patet, minor declaratur. Essentia enim animae secundum sie
<lb ed="#L" n="66"/>aequaliter perficit totum corpus & quamlibet partem corporis. Re
<lb ed="#L" n="67"/>spectus autem nihil perficit nisi ratione sui fundamenti. Si ergi
<lb ed="#L" n="68"/>potentiae non dicant nisi essentiam animae cum respectu,
sequi<lb ed="#L" n="69" break="no"/>tur quod omnes aequaliter perficiant corpus, & haec fuit minor
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1496">
<lb ed="#L" n="70"/>
<!--41--> Quarto patet idem ex separatione potentiae ab essentia, vel
<lb ed="#L" n="71"/>econuerso, sit illa non sunt idem, quorum vnum manet altero
cor<lb ed="#L" n="72" break="no"/>rupto, sed essentia animae manet corrupta potentia, ergo &c. ma
<lb ed="#L" n="73"/>ior patet, sed minor probatur. Homo enim qui viuit per
ani<lb ed="#L" n="74" break="no"/>mam viuens efficitur caecus, hoc autem est vel per solam
priuatio<lb ed="#L" n="75" break="no"/>iactus videndi, vel per priuationem principij visiui. Primum
<lb ed="#L" n="76"/>non potest dici, quia dormiens diceretur caecus, quod non est
ve<lb ed="#L" n="77" break="no"/>rum, ergo oportet dicere secundum scilicet quod homo sit caecus
<lb ed="#L" n="78"/>per priuationem principij visiui, sed principium videndi non es
<lb ed="#L" n="79"/>solus respectus qui nihil principiat aut determinat, ergo prae
<lb ed="#L" n="80"/>ter animam quae manet in caeco est aliquid absolutum quod est
<lb ed="#L" n="81"/>principium videndi, & quod per caecitatem corrumpitur, & haec
<lb ed="#L" n="82"/>fuit minor, sequitur ergo conclusio, scilicet quod potentia
<!--00108.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<lb ed="#L" n="83"/>animae dicunt aliquid absolutum additum essentiae a nimae.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1535">
<lb ed="#L" n="84"/>
<!--42--> De potentia autem intellectiua videtur idem esse,
potissi<lb ed="#L" n="85" break="no"/>me propter primam & tertiam rationem quae aeque
conclu<lb ed="#L" n="86" break="no"/>dunt de potentia intellectiua quod differat realiter ab
essen<lb ed="#L" n="87" break="no"/>Runim
<lb ed="#L" n="88"/>tia animae sicut potentia sensitiua invrut
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1551">
<lb ed="#L" n="89"/>
<!--43--> AD RATIONES in oppositum. Ad primam
ui<lb ed="#L" n="90" break="no"/>cendum quod non est simile de partibus vestigij & de
parti<lb ed="#L" n="91" break="no"/>bus imaginis, quia partes vestigij attenduntur secundum ea qua
<lb ed="#L" n="92"/>sunt communia toti enti creato. Et ideo non dicunt aliquid ad
<lb ed="#L" n="93"/>ditum, sicut nec ens, partes autem imaginis attenduntur
secu<lb ed="#L" n="94" break="no"/>dum ea quae sunt propria intellectuali naturae. Et talia
pos<lb ed="#L" n="95" break="no"/>sunt super fundamentum aliquid reale addere.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1571">
<lb ed="#L" n="96"/>
<!--44--> Ad secundam dicendum est quod essentia animae est
intelle<lb ed="#L" n="97" break="no"/>ctiua & sensitiua per se, nec propter hoc sequitur que ipsa sine
<lb ed="#L" n="98"/>addito possit in actum sentiendi vel intelligendi, quia dicitur in
<lb ed="#L" n="99"/>tellectiua & sensitiua per se ex eo quod de natura sua habet per se
<lb ed="#L" n="100"/>ordinem ad tales actus, non oportet tamen quo immediatum.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1588">
<lb ed="#L" n="101"/>
<!--45--> Ad tertiam dicendum quod forma, quae est principium alicuius
<lb ed="#L" n="102"/>actus transeuntis in materiam exteriorem, forte si separate agerei
<lb ed="#L" n="103"/>sicut calor si separaretur calefaceret, sed forma quae est princi
<lb ed="#L" n="104"/>pium actus manentis in se & quam recipit si separaretur non
<lb ed="#L" n="105"/>reciperet talem actum. Verbi gratia diaphaneitas aeris est
im<lb ed="#L" n="106" break="no"/>mediata ratio recipiendi lumen. Et tamen si separaretur
abs<lb ed="#L" n="107" break="no"/>que quantitate, non posset lumen recipere, & similiter potest
<lb ed="#L" n="108"/>esse de potentia intellectiua respectu actus intelligendi.
</p>
<p xml:id="jsnvu6-d1e366-d1e1610">
<lb ed="#L" n="109"/>
<!--46--> Ad quartam dicendum quod materia est sua potentia
respe<lb ed="#L" n="110" break="no"/>ctu eius quod primo recipit, sc ilicet respectu formae
substantia<lb ed="#L" n="111" break="no"/>lis. Similiter anima per suam essentiam est potentia receptiua
<lb ed="#L" n="112"/>eorum quae primo insunt sibi, vt sunt potentiae, sed sicut materia
<lb ed="#L" n="113"/>non est sua potentia respectu formarum accidentalium, sed
easr<lb ed="#L" n="114" break="no"/>cipit mediante forma substantiali. Sic anima non est sua potentia
<lb ed="#L" n="115"/>respectu actuum intelligendi & sentiendi, sed recipit tales actu
<lb ed="#L" n="116"/>mediantibus potentiis superadditis, scilicet intellectu & sensu.
<lb ed="#L" n="117"/>quod dicitur de forma accidentali quae simplex est sua potentia.
<lb ed="#L" n="118"/>non est simile de ipsa & de substantiali, quia per substantialem
<lb ed="#L" n="119"/>constituitur suppositum cuius est esse & agere. Et primum
qui<lb ed="#L" n="120" break="no"/>dem habet a forma substantiali, sed secundum a forma
acciden<lb ed="#L" n="121" break="no"/>tali quae est potentia per quam agit, sicut forma substantialis ess
<lb ed="#L" n="122"/>primus actus per quem existit, vel concedatur quod respectu
<lb ed="#L" n="123"/>aliquorum actuum ad quas anima se habet actiue essentia
ani<lb ed="#L" n="124" break="no"/>mae idem quod potentia sicut dictum fuit de potentiis negatiuis.
</p>
</div>
</body>
</text>
</TEI>