-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 3
/
cod-ve09v2_kzz7yh-f70880.xml
1101 lines (1101 loc) · 74.3 KB
/
cod-ve09v2_kzz7yh-f70880.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Articulus 3</title>
<author ref="#RicardusDeMediavilla">Ricardus de Mediavilla</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Articulus 3</title>
<date when="2023-09-10">September 10, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="V" n="cod-ve09v2">Venice, 1509, v. 2</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-09-10" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#V" n="99-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="kzz7yh-f70880"><!-- l2d24a3 -->
<head xml:id="kzz7yh-f70880-Hd1e101">Articulus 3</head>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e103">
<lb ed="#V" n="7"/>COnsequenter queritur de tertio
prin<lb ed="#V" n="8" break="no"/>cipali. Et circa hoc
quae<lb ed="#V" n="9" break="no"/>runtur .5.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e112">
¶ Primo vtrum in intellectu sit
ali<lb ed="#V" n="10" break="no"/>qua actio: vel passio ordinenature ante
intel<lb ed="#V" n="11" break="no"/>ligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e119">
¶ Secundo vtrum nostrum intelligere sit agere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e121">
<lb ed="#V" n="12"/>¶ Tertio vtrum intelligamus substantiam per propriam
<lb ed="#V" n="13"/>speciem ipsius substantie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e129">
¶ Quarto vtrum possimus
sin<lb ed="#V" n="14" break="no"/>gularia intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e134">
¶ Quinto vtrum intellectus. noster
<lb ed="#V" n="15"/>argumentando discurrens a creaturis ad creatorem in
<lb ed="#V" n="16"/>fine discursus intelligat per suam naturalem virtutem
<lb ed="#V" n="17"/>diuinam essentiam immediate.
</p>
<div xml:id="kzz7yh-f70880-Dd1e143">
<head xml:id="kzz7yh-f70880-Hd1e145">Quaestio 1</head>
<head type="question-title">Utrum in intellectu sit aliqua actio: vel passio ordine nature ante intelligere</head>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e147">
¶ Quaestio I.
<lb ed="#V" n="18"/>PRimo ostendo quod in intellectu non fit
ali<lb ed="#V" n="19" break="no"/>qua actio: nec passio ordine
na<lb ed="#V" n="20" break="no"/>ture ante intelligere: quia in sensu non est aliqua
<lb ed="#V" n="21"/>actio vel passio ordine nature: ante sentire: er
er<lb ed="#V" n="22" break="no"/>go a simili in intellectu non est aliqua actio: vel passio
or<lb ed="#V" n="23" break="no"/>dine nature ante intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e163">
¶ Item in voluntate non est
<lb ed="#V" n="24"/>actio ante velle: ergo a simili in intellectu non est aliqua
<lb ed="#V" n="25"/>actio ante intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e170">
<lb ed="#V" n="26"/>Contra prius ordine nature est conuersio <sic>intellecius</sic>
<lb ed="#V" n="27"/>ad intelligibile: quam ipsum intelligat. Sicut
<lb ed="#V" n="28"/>prius ordine nature est conuersio visus ad visibile: quam
ip<lb ed="#V" n="29" break="no"/>sum videat. Sed conuersio intellectus ad intelligibile est
<lb ed="#V" n="30"/>aliqua actio in intellectu: ergo in intellectu est aliqua actio
<lb ed="#V" n="31"/>ordine nature ante intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e186">
¶ Item conatus
intelle<lb ed="#V" n="32" break="no"/>ctus ad intelligendum est actus differens ab actu
intelligen<lb ed="#V" n="33" break="no"/>di: quod probo per simile. Dicit Auic. 9. meta. ca. 2. quod
incli<lb ed="#V" n="34" break="no"/>natio ad motum que est in mobili quiescente per violentiam:
<lb ed="#V" n="35"/>non est motus: nec virtus mouens. Inclinatio autem illa est
<lb ed="#V" n="36"/>quidam conatus ad motum. Sed conatus ad
intellugen<lb ed="#V" n="37" break="no"/>dum ordine nature videtur praecedere ipsum intelligere:
<lb ed="#V" n="38"/>sicut inclinatio ad motum ipsum motum: ergo in
intelle<lb ed="#V" n="39" break="no"/>ctu est aliqua actio ordine nature ante intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e207">
<lb ed="#V" n="40"/>Ad istam questionem dixerunt aliqui quod
<lb ed="#V" n="41"/>differt dicere alique
<lb ed="#V" n="42"/>actionem intellectus ordine nature praecedere actum
intel<lb ed="#V" n="43" break="no"/>ligendi: et aliquam actionem esse in intellectu ordine nature
an<lb ed="#V" n="44" break="no"/>te actum intelligendi. Actio enim intellectus agentis que
com<lb ed="#V" n="45" break="no"/>sistit in faciendo intelligibile in potentia intelligibile in
<lb ed="#V" n="46"/>actu ordine nature prius est quam actus intelligendi. Sed
<lb ed="#V" n="47"/>quamuis hoc actio sit intellectus inquantum est ab eo: non tamen
<lb ed="#V" n="48"/>est in eo sed in fantasmate quod est passum: et actio transiens in
<lb ed="#V" n="49"/>aliquid exterius est in eodem subiecto in quo est passio:
<lb ed="#V" n="50"/>secundum doctrinam philosophi. 3. phy. Cum ergo nulla actio
intelle<lb ed="#V" n="51" break="no"/>ctus alia ab ista que dicta est praecedat ordine nature actum
<lb ed="#V" n="52"/>intelligendi: dicunt quod in intellectu non est aliqua actio
prior<lb ed="#V" n="53" break="no"/>ordine nature quam actus intelligendi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e240">
¶ Et si dicatur eis
<lb ed="#V" n="54"/>quod prius formatur ordine nature: species intelligibilis in
intel<lb ed="#V" n="55" break="no"/>lectu quam intellectus intelligat: dicunt hoc esse falsum. Quia si
<lb ed="#V" n="56"/>cut dicit Auic. 6 naturalium lib. 5. ca. 6. formam intellectam esse
<lb ed="#V" n="57"/>in anima hoc est quod apprehendere eam non potest: ergo dici quod vnum
<lb ed="#V" n="58"/>sit prius alio natura.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e253">
¶ Alii dicunt quod in inteltectu est aliqua actio
<lb ed="#V" n="59"/>ordine nature ante intelligere: quia intellectus per suum actiuum:
<lb ed="#V" n="60"/>tanquam per principale agens sub deo: mediante fantasmate
<lb ed="#V" n="61"/>tanquam instrali agente educit de sui potentia inquantum est
possi<lb ed="#V" n="62" break="no"/>bilis speciem intelligibilem per quam intelligit rem quam per ei
<lb ed="#V" n="63"/>essentiam intelligere non potest. Talis autem eductio speciei aliqua
<lb ed="#V" n="64"/>actio est ab intellectu et in intellectu: et ordine nature ipsam
<lb ed="#V" n="65"/>intellectionem praecedit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e271">
¶ Preterea informatio potente
co<lb ed="#V" n="66" break="no"/>gnitiue a specie cognoscibilis: non est sufficiens ratio eliciendi
<lb ed="#V" n="67"/>cognit ionis actum: quod patet tam in sensu: quam in intellectu: potest
<lb ed="#V" n="68"/>enim contingere: quod homo hebes oculos apertos et in directa ot¬
<!--00212.xml-->
<cb ed="#P" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>positione ad colorem: ipsum colorem non videat. Cum tamen
<lb ed="#V" n="70"/>eius oculi recipiant coloris similitudinem: planum est etiam
<lb ed="#V" n="71"/>quod intellectus noster non semper intelligit res quarum habet in
<lb ed="#V" n="72"/>se species intelligibiles. Intellectus etiam angelicus: non
<lb ed="#V" n="73"/>semper intelligit in proprio genere omnes res: quarum habet species
<lb ed="#V" n="74"/>intelligibiles. Sed potest actu considerare vnam et non aliam.
<lb ed="#V" n="75"/>Restat ergo quod ad actum cognoscendi requiritur cum ipsa
specie<lb ed="#V" n="76" break="no"/>informante potentiam aliqua determinata habitudo ipsius
<lb ed="#V" n="77"/>potentie cognoscitiue ad cognoscibile: ordine nature
co<lb ed="#V" n="78" break="no"/>gnitionem praecedens. Hoc autem habitudo non semper causatur
<lb ed="#V" n="79"/>per variationem factam in cognoscibili. Causatur ergo
per<lb ed="#V" n="80" break="no"/>aliquam variationem sactam circa potentiam: et hoc est sorte quod
<lb ed="#V" n="81"/>ab aliquibus dicitur aliqua conuersio potentie ad obiectum:
<lb ed="#V" n="82"/>que conuersio non est cognitio: sed praesupponitur a cognitione.
<!--TODO: Insert paragraph-->
<lb ed="#V" n="83"/>Qui vult tenere hanc opinionem potest dicere ad
pri<lb ed="#V" n="84" break="no"/>mum in oppositum quod maior est falsa:
<lb ed="#V" n="85"/>vt visum est in corpore questionis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e321">
¶ Ad secundum etiam
dicen<lb ed="#V" n="86" break="no"/>dum: quod maior est falsa: dicit enim Auic. 9. meta. c. 2. quod
nul<lb ed="#V" n="87" break="no"/>la virtus mouet: nisi mediante inclinatione: que non est
<lb ed="#V" n="88"/>virtus mouens: nec ipse motus. Potest ergo dici quod ipsa
vo<lb ed="#V" n="89" break="no"/>litio presupponit in voluntate aliquam inclinationem ad
vo<lb ed="#V" n="90" break="no"/>lendum: quamuis non ad volendum determinate hoc: vel
<lb ed="#V" n="91"/>illud et forte hanc inclinationem vocat Anselmus libro de
simi<lb ed="#V" n="92" break="no"/>litudinibus ca 1. affectionem: quam distinguit a potentia
vo<lb ed="#V" n="93" break="no"/>luntatis: et ab actu volendi dicens: quod est eorum que mens
<lb ed="#V" n="94"/>non memorat.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e343">
¶ Sed quia aliquibus non videtur
proba<lb ed="#V" n="95" break="no"/>bile quod in voluntate aliqua actio precedat actum volendi.
<lb ed="#V" n="96"/>Nec Auic. per praedictam inclinationem intellexit aliquam
<lb ed="#V" n="97"/>actionem: sed dispositionem coadiuuantem virtutem ad
mouen<lb ed="#V" n="98" break="no"/>dum. Et loquitur de inclinatione qua mediante mouetur
<lb ed="#V" n="99"/>corpus celeste a suo motore: et de illa qua mediante
moue<lb ed="#V" n="100" break="no"/>tur graue inferius: et leue superius a naturali loci
virtu<lb ed="#V" n="101" break="no"/>te que est in eo per influentiam celestem in aliqua debita
<lb ed="#V" n="102"/>proportione. Ideo aliter soluendum est ad argumentum
di<lb ed="#V" n="103" break="no"/>cendo quod non procedit per bonum simile: quia ad hoc quod
in<lb ed="#V" n="104" break="no"/>tellectus intelligat: prius opoertet ipsum reduci in actu per
<lb ed="#V" n="105"/>receptionem intelligibilis speciei. Sed ad hoc quod
volun<lb ed="#V" n="106" break="no"/>tas possit exire in actum volendi sufficit quod prius
ordi<lb ed="#V" n="107" break="no"/>ne nature apprehendatur eius obiectum per intellectum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e375">
<lb ed="#V" n="108"/>Qui vult tenere primam opinionem potest
dice<lb ed="#V" n="109" break="no"/>re ad primum ad partem secundam quod
<lb ed="#V" n="110"/>preter illam dispositionem que requiritur in potentia ad
<sic>e<lb ed="#V" n="111" break="no"/>ceptionem</sic> speciet non est alia conuersio: nisi apprehensio: et
<lb ed="#V" n="112"/>quia receptio speciei intelligibilis in intellectu non est
<lb ed="#V" n="113"/>aliud quam intelligere ipsum intelligibile: quia non ponunt
<lb ed="#V" n="114"/>aliam speciem in intellectum quam ipsam intellectionem
quam<lb ed="#V" n="115" break="no"/>immediate dicunt in intellectu causari ab ipso
intelligibi<lb ed="#V" n="116" break="no"/>li facto in actu per intellectum agentem. Ideo nulia
con<lb ed="#V" n="117" break="no"/>uersio que sit aliqua actio in ipso intellectu precedit
intel<lb ed="#V" n="118" break="no"/>lectionem: nec in sensu sentiendi actum. Unde Aug. dicitr
<lb ed="#V" n="119"/>11. de trini. ca. 2. quod forma que a corpore visibili imprimitur
<lb ed="#V" n="120"/>sensui visus visio vocatur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e406">
¶ Ad secundum dicendum: quod
<lb ed="#V" n="121"/>conatus ad intelligendum: non videtur esse aliud quam
ap<lb ed="#V" n="122" break="no"/>petere intel igendi actum: ipsum autem appetere non
pre<lb ed="#V" n="123" break="no"/>cedit quancumque actum intelligendi: quamuis precedat actum
<lb ed="#V" n="124"/>intelligendi formatum: secundum Aug. 9. de triniate. versus finem:
<lb ed="#V" n="125"/>actus etiam appetendi non est actus intellectus: sed
ap<lb ed="#V" n="126" break="no"/>petiue potentie.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-f70880-Dd1e423">
<head xml:id="kzz7yh-f70880-Hd1e425">Quaestio 2</head>
<head type="question-title">Utrum nostrum intelligere sit agere</head>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e427">
¶ Quaestio II.
<lb ed="#V" n="127"/>SEcundo queritur vtrum
no<lb ed="#V" n="128" break="no"/>strum
in<lb ed="#V" n="129" break="no"/>telligere sit agere. Et videtur quod sic: secundum <ref>philosophum
<lb ed="#V" n="130"/>primo ethicorum ca. 9.</ref> felicitas consistit in actu.
<lb ed="#V" n="131"/>Sed felicitas consistit in intelligendo primum
princi<lb ed="#V" n="132" break="no"/>pium: secundum philosophum 10 ethicorum cap. 8. ergo intelligere est
<lb ed="#V" n="133"/>agere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e445">
¶ Item intelligore est iudicare. Sed iudicare est
<lb ed="#V" n="134"/>agere: ergo intelligere est angere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e450">
¶ Item videre est
age<lb ed="#V" n="135" break="no"/>re: basiliscus enim videndo hominem interficit: et
mu<lb ed="#V" n="136" break="no"/>lier tempore menstruorum speculum inficit: sicut dicit
<!--00213.xml-->
<pb ed="#V" n="100-r"/>
<cb ed="#P" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>philosophus secundo libro de somno et vigiliam. Sed
intelltius<lb ed="#V" n="2" break="no"/>magis est actiuus: quam sensus: ergo intelligere est agere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e468">
<lb ed="#V" n="3"/>¶ Item illud quod non debetur rei nisi cum est ad actum
<lb ed="#V" n="4"/>reducta est agere. Sed intelligere non debetur intellectur
<lb ed="#V" n="5"/>nisi inquantum est reductus in actum per similitudinem:
<lb ed="#V" n="6"/>ergo intelligere est agere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e480">
¶ Item pati est ignobilitatis:
<lb ed="#V" n="7"/>vnde res maxime ignobilis est maxime passibilis. Sed
<lb ed="#V" n="8"/>intelligere est magne nobilitatis: ergo est agere et non pati.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e487">
<lb ed="#V" n="9"/>¶ Item intelligere est dicere: intelligendo enim
forma<lb ed="#V" n="10" break="no"/>tur verbum. Sed dicere est agere: ergo et intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e494">
<lb ed="#V" n="11"/>Contra si intelligere est agere: illa potentia cuius est:
<lb ed="#V" n="12"/>est actiua. Sed intellectus passibilis cuius
<lb ed="#V" n="13"/>est intelligere est potentia passiua: ergo intelligere est pati.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e503">
<lb ed="#V" n="14"/>¶ Item contrario modo se habet intellectus in intelligendo
<lb ed="#V" n="15"/>et voluntas in volendo. cum velle sit motus ab anima: et
intelli<lb ed="#V" n="16" break="no"/>gere ad animam. Sed velle est agere: ergo intelligere est
pa<lb ed="#V" n="17" break="no"/>ti.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e514">
¶ Item si intelligere est agere: intelligi est pati. Sed
<lb ed="#V" n="18"/>hoc est falsum: quia res que intelligitur: inquantum intelligitur
<lb ed="#V" n="19"/>non patitur: ergo intelligere non est agere: sed pati.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e521">
¶ Item philosophus
<lb ed="#V" n="20"/>tertio de anima dicit quod intelligere est quoddam pati.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e527">
<lb ed="#V" n="21"/>Respondeo quod nostrum intelligere consistes in
sim<lb ed="#V" n="22" break="no"/>plici apprehensione in qua non est
<lb ed="#V" n="23"/>compositio: nec diuisio est pati. Quod sic patet: secundum philosophum. 9. meta.
<lb ed="#V" n="24"/>quedam actiones sunt que transeunt in exterius subiectum: sicut
<lb ed="#V" n="25"/>texere et edificare: quedam que remanent in agente: sicut
vi<lb ed="#V" n="26" break="no"/>sio in vidente: et speculatio in speculante. Nunc autem ita est
<lb ed="#V" n="27"/>quod actio transiens in exterius subiectum et passio sibi
cor<lb ed="#V" n="28" break="no"/>respondens radicantur in vno motu: et differut secundum diuersas
<lb ed="#V" n="29"/>habitudines: quia motus: vt a mouente est actio. Et sic
si<lb ed="#V" n="30" break="no"/>gnificatur per mouere: motus vt immobili est pati. et sic
signi<lb ed="#V" n="31" break="no"/>ficatur per moueri. Motus autem absolute significatus dicit quid
<lb ed="#V" n="32"/>contrahibile ad actionem et passionem. Sed in quibusdam
specie<lb ed="#V" n="33" break="no"/>bus motus: non est vnum nomen impositum ad significandum
<lb ed="#V" n="34"/>ipsum in comparatione ad mouens. Uerbi gratia currere
signi<lb ed="#V" n="35" break="no"/>ficat cursum: vt immobili: vnde currere est pati: quia est
moue<lb ed="#V" n="36" break="no"/>ri non mouere. cursus significat illud quod significat absolu
<lb ed="#V" n="37"/>te. non est autem vnum nomen impositum saltem vsitatum quo
signi<lb ed="#V" n="38" break="no"/>ficetur cursus: vt a mouente. Predicta autem differentia inter
ac<lb ed="#V" n="39" break="no"/>tionem et passionem habetur a philosopho. 3. phy. ca. de motu: vbi
<lb ed="#V" n="40"/>dicit quod actio: et passio sunt vnus motus et differunt: sicut
<lb ed="#V" n="41"/>via ab athenis ad thebas: et a thebis ad athenas. Et
eius<lb ed="#V" n="42" break="no"/>dem sententie est Anselmus libro de veritate ca 8 vnde dicit quod
percussio<lb ed="#V" n="43" break="no"/>est agentis et patientis. Unde et actio dici potest et passio: et
acci<lb ed="#V" n="44" break="no"/>pitur ibi percussio: prout est nomen: et vt patet suam litteram
intuenti<lb ed="#V" n="45" break="no"/>ibidem ipse vult quod illa motio: vt est a percuciente est actio.
<lb ed="#V" n="46"/>et vt est in percusso est passio.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e586">
¶ Asimili dico aliqualiter quod
mo<lb ed="#V" n="47" break="no"/>tio sensibilis potest considerari absolute: et sic dicit quid
con<lb ed="#V" n="48" break="no"/>trahibile ad actionem et passionem. et ipsa inquantum est a
sensu<lb ed="#V" n="49" break="no"/>est actio: et inquantum est in sensu est passio. Unde philosophus libro de
<lb ed="#V" n="50"/>plantis dicit quod sensus est passio sentientis. Nec mireris:
<lb ed="#V" n="51"/>quia dixi motionem sensibilem esse a sensu et in sensu: quia in
<lb ed="#V" n="52"/>sensu est considerare et actiuum et passiuum: vt superius eadem
<lb ed="#V" n="53"/>dis. per commen. est ostensum. Et huic concordat Aug. 12.
sup<lb ed="#V" n="54" break="no"/>genesem non multum ante medium: vbi probare nititur quod corpus non
<lb ed="#V" n="55"/>potest facere suam simil itudinem in virtutem sensitiuam. Sed
vir<lb ed="#V" n="56" break="no"/>tute sensus fit in sensu: quod non esset verum nisi in sensu esset
<lb ed="#V" n="57"/>principium actiuum et passiuum. Per sentire autem et
videre<lb ed="#V" n="58" break="no"/>significatur ipsa motio sensibilis: vt in sentiente: et ideo dicit
<lb ed="#V" n="59"/>Aug. libo de quantitate anime: quasi in medio libri quod videre est
<lb ed="#V" n="60"/>pati. Uisio autem significat illam motionem absolute: non
habe<lb ed="#V" n="61" break="no"/>mus autem vnum nomen impositum saltem vsitatum quo
signifi<lb ed="#V" n="62" break="no"/>cetur visio: vt a vidente.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e623">
¶ Ex dictis possumus faciliter de
<lb ed="#V" n="63"/>clarare: quomodo intelligere est pati: motio enim
intellectua<lb ed="#V" n="64" break="no"/>lis est ab intelligente per actiuum intellectus: et est in
intel<lb ed="#V" n="65" break="no"/>ligente per passiuum ipsius intellectus. Potest ergo
consi<lb ed="#V" n="66" break="no"/>derari: vt est ab intelligente: et vt est in intelligente: et etiam
<lb ed="#V" n="67"/>absolute.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e636">
¶ Primo modo non est vnum nomen impositum saltem
<lb ed="#V" n="68"/>vsitatum ad significandum eam. Nisi forte hoc verbum dicere:
<!--00213.xml-->
<cb ed="#P" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>quod ideo dico: quia secundum vnam acceptionem verbi ipsa intellectio
<lb ed="#V" n="70"/>formata: verbum est secundum Aug. dicentem in ser mone de
nati<lb ed="#V" n="71" break="no"/>uitate beati Ioannis quod verbum est ipsa cogitatio. dicere autem
<lb ed="#V" n="72"/>est formare verbum: vnde sicut mouere est facere motum:
<lb ed="#V" n="73"/>ita dicere videtur idem quod formare motionem intellectualem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e656">
<lb ed="#V" n="74"/>¶ Secundo modo significatur per hoc verbum intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e661">
<lb ed="#V" n="75"/>¶ Tertio modo per hoc nomen intellectio. Cum ergo
iper<lb ed="#V" n="76" break="no"/>sa motio intellectualis: inquantum est ab intelligibili
age<lb ed="#V" n="77" break="no"/>te sit actio: sequitur quod dicere est agere. et cum ipsa motio in
<lb ed="#V" n="78"/>tellectualis inquantum est in intelligente: sit passio:
sequi<lb ed="#V" n="79" break="no"/>tur quod intelligere sit pati. passione tamen que est salis.
<lb ed="#V" n="80"/>Unde est de illis verbis de quibus dicit Priscianus in
mi<lb ed="#V" n="81" break="no"/>nori volumine: quod sub voce actiui et constructione
actiui<lb ed="#V" n="82" break="no"/>significant passionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e682">
¶ Uides ergo quod dicere et
intelli<lb ed="#V" n="83" break="no"/>gere in vna intellectione radicantur. nec addit dicere
ali<lb ed="#V" n="84" break="no"/>quid sequitur intellectionem quod sit medium inter ipsam et
<lb ed="#V" n="85"/>intellectum: nisi relationem ipsius ad intellectum inquantum
<lb ed="#V" n="86"/>ab ipso est. nec intelligere nisi relationem intellectionis ad
<lb ed="#V" n="87"/>intellectum inquantum in ipso est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e695">
<lb ed="#V" n="88"/>Ad primum in oppositum cum dicitur quod
felici<lb ed="#V" n="89" break="no"/>tas consistit in actu etc. dico quod ibi
<lb ed="#V" n="90"/>accipit actum pro motione intellectus et affectus non tantum
<lb ed="#V" n="91"/>inquantum est ab intelligente et diligente: sed etiam
inquan<lb ed="#V" n="92" break="no"/>tum in intelligente et diligente: et sic non tantum excedit nomen
<lb ed="#V" n="93"/>actus ad actionem proprie dictam: sed etiam ad passionem
<lb ed="#V" n="94"/>que est salus et secundaria perfectio patientis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e713">
¶ Ad secundum
<lb ed="#V" n="95"/>cum dicitur quod iudicare est agere etc. potest dici quod iudicare
<lb ed="#V" n="96"/>significat ipsam intellectionem non prout est simpliciter
appre<lb ed="#V" n="97" break="no"/>hensio: sed prout est cum compositione et diuisione: non
<lb ed="#V" n="98"/>vt est in intelligente: sed vt est ab intelligente.
Intellige<lb ed="#V" n="99" break="no"/>re autem significat non tantum apprehensionem compositam: sed
<lb ed="#V" n="100"/>simplicem: et tantum vt est in intelligente.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e729">
¶ Uel potest dici quod
<lb ed="#V" n="101"/>et si iudicium extendatur ad simplicem apprehensionem:
<lb ed="#V" n="102"/>secundum illud Iob 12 non ne auris verba diiudicat: et fauces
<lb ed="#V" n="103"/>comedentis saporem: per iudicare significatur ipsa
cogni<lb ed="#V" n="104" break="no"/>tio: vt est a cognoscente. per intelligere autem significatur
<lb ed="#V" n="105"/>ipsa intellectio: vt est in intelligente.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e742">
¶ Ad tertium cum
<lb ed="#V" n="106"/>dicitur quod videre se agere etc. dico quod falsum est: quia
signi<lb ed="#V" n="107" break="no"/>ficat ipsam visionem: vt est in vidente. Nec tamen
pro<lb ed="#V" n="108" break="no"/>pter hoc nego visum esse actiuum: sed non est vnum nomen
<lb ed="#V" n="109"/>impositum saltem vsitatum quo significetur visio: vt a
vi<lb ed="#V" n="110" break="no"/>dente. Intelligendum tamen quod quamuis philosophus 2 libo de
somno<lb ed="#V" n="111" break="no"/>et vigilia: dicat quoniam non solum patitur visus aliquid
<lb ed="#V" n="112"/>ab aere: sed et facit aliquid pati et mouet aera: non tamen
<lb ed="#V" n="113"/>facit hoc ratione virtutis visiue. sed quia immutatio facta
<lb ed="#V" n="114"/>in oculo aerem immutat: et per hanc viam basiliscus
homi<lb ed="#V" n="115" break="no"/>nem interficit: quia cum videt hominem excitatur
ve<lb ed="#V" n="116" break="no"/>nenum in corpore suo mediante imaginatione quo maxime
<lb ed="#V" n="117"/>inficiuntur oculi sui: quia sunt tenerrima pars et prope
<lb ed="#V" n="118"/>imaginationem: et ipsi infecti: inficiunt aerem sibi
conti<lb ed="#V" n="119" break="no"/>guum: et illa pars aeris aliam: et sic vsque ad partem aeris
<lb ed="#V" n="120"/>que ab homine inspiratur. Et per viam similem
mulie<lb ed="#V" n="121" break="no"/>res in tempore menstruorum inficiunt specula valde
pu<lb ed="#V" n="122" break="no"/>ra ibi faciendo velut nubem sanguineam. Quia secundum philosophum. 2.
<lb ed="#V" n="123"/>de somno et vigilia tempore illo afficiuntur oculi
mulie<lb ed="#V" n="124" break="no"/>rum propter turbationem et feruorem sanguineum eo quod
<lb ed="#V" n="125"/>sunt pleni venarum: et mouetur aer ab ipsis vsque ad
aere<lb ed="#V" n="126" break="no"/>speculis contiguum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e790">
¶ Ad quartum cum dicitur quod
in<lb ed="#V" n="127" break="no"/>telligere non debetur intellectui: nisi inquantum est
re<lb ed="#V" n="128" break="no"/>ductus in actum per similitudinem etc. dico quod ex hoc non
<lb ed="#V" n="129"/>sequitur quod intelligere sit agere. Sed quod ipsa intellectio sit
<lb ed="#V" n="130"/>ab intelligente sub ratione qua est actio. Sed sub hoc
mo<lb ed="#V" n="131" break="no"/>do non significatur per intelligere: sed tantum: vt est in
<lb ed="#V" n="132"/>intelligente: vt superius dictum est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e807">
¶ Ad quintum cum
<lb ed="#V" n="133"/>dicitur quod pati est ignobilitatis etc. dico quod non est verum
<lb ed="#V" n="134"/>de passione que est salus et perfectio cuiusmodi pati est
intel<lb ed="#V" n="135" break="no"/>ligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e816">
¶ Ad sextum patet solutio exa dictis in corpore quaestionis.
<lb ed="#V" n="136"/>ibi enim posita est differentia inter intelligere et dicere.
<!--00214.xml-->
<pb ed="#V" n="100-v"/>
<cb ed="#P" n="a"/>
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e827">
<lb ed="#V" n="1"/>¶ Quamuis autem argumenta ad partem aliam possent
<lb ed="#V" n="2"/>concedi gratia principalis conclusionis: tum etiam: quia aliqui
<lb ed="#V" n="3"/>bus viderentur concludere: quod non posset contrahi: ad rationem
<lb ed="#V" n="4"/>actionis: quod falsum est: ideo soluenda sunt.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e838">
<lb ed="#V" n="5"/>Ad primum dicendum quod intellectus possibilis
<lb ed="#V" n="6"/>maxime reductus in actum per
<lb ed="#V" n="7"/>similitudinem: non tantummodo est passiuus: sed etiam
ali<lb ed="#V" n="8" break="no"/>quo modo actiuus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e849">
¶ Uel potest dici quod intellectio non
<lb ed="#V" n="9"/>tantum est respiciens principium passiuum intelligentis: sed
<lb ed="#V" n="10"/>etiam actiuum: quia intelligens mouet se: illa motione: per
<lb ed="#V" n="11"/>suum actiuum: et subiectum illius motionis per suum
pas<lb ed="#V" n="12" break="no"/>siuum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e860">
¶ Ad secundum dicendum: quod motio voluntatis est a volente:
<lb ed="#V" n="13"/>per suum passiuum: et inquantum a volente rationem habet actionis: et imquam
<lb ed="#V" n="14"/>tum in volente rationem habet passionis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e868">
¶ Ad tertium dicendum: quod
qua<lb ed="#V" n="15" break="no"/>uis intellectio: vt ab intelligente: sit actio: non tamen ex
<lb ed="#V" n="16"/>hoc sequitur: quod intelligi sit realiter pati. Sed quod intellectio:
<lb ed="#V" n="17"/>vt est in intelligente sit passio: sub quo modo significatur
<lb ed="#V" n="18"/>per intelligere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e879">
¶ Ad quartum dicendum: quod auctoritas
<lb ed="#V" n="19"/>philosophi est concedenda: quia intelligere est intellectio:
<lb ed="#V" n="20"/>vt in intelligente.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-f70880-Dd1e887">
<head xml:id="kzz7yh-f70880-Hd1e889">Quaestio 3</head>
<head type="question-title">Utrum intelligamus substantiam per propriam speciem ipsius substantie</head>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e891">
¶ Quaestio III.
<lb ed="#V" n="21"/>TErtio queritur: vtrum intelligamus
substan<lb ed="#V" n="22" break="no"/>tiam per propriam speciem ipsius
substan<lb ed="#V" n="23" break="no"/>tie. Et videtur quod sicut. Secundum <ref>philosophum i. de anima</ref>
<lb ed="#V" n="24"/>accidentia maximam partem conferunt ad
cogno<lb ed="#V" n="25" break="no"/>scendum quod quid est: non dicit quod totum conferant. Ergo
<lb ed="#V" n="26"/>videtur: quod cum accidentibus propria species substantie
requira<lb ed="#V" n="27" break="no"/>tur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e909">
¶ Item secundum philosophum. 3. de anima: lapis non est in anima.
<lb ed="#V" n="28"/>Ergo videtur quod substantia lapidis per propriam eius speciem
<lb ed="#V" n="29"/>intelligatur a nobis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e916">
¶ Item Auic. 6 naturalium lib id est ca id est
<lb ed="#V" n="30"/>dicit: quod si causaretur hoc sine omni actu alicuius sensus:
as<lb ed="#V" n="31" break="no"/>firmaret se esse. Sed illam cognitionem non haberet per
<lb ed="#V" n="32"/>aliqua accidentia. Ergo haberet eam per propriam speciem
<lb ed="#V" n="33"/>sue substantie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e927">
¶ Item philosophus. 7. meta. dicit quod substantia
<lb ed="#V" n="34"/>prior est omni accidente: cognitione non cognoscitur: ergo
<lb ed="#V" n="35"/>a nobis substantia per accidentia: sed per propriam eius specem:
<lb ed="#V" n="36"/>et per cognitionem substantie accidentia intelliguntur a
no<lb ed="#V" n="37" break="no"/>bis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e939">
¶ Item Aug. in libo de videndo deo longe post
me<lb ed="#V" n="38" break="no"/>dium ea que mente conspiciuntur non indigent vllo
cor<lb ed="#V" n="39" break="no"/>poris sensu: vt ea vera esse nouerimus. Ergo ad
cogno<lb ed="#V" n="40" break="no"/>scendum substantiam intelligibiliter: non indigemus
ali<lb ed="#V" n="41" break="no"/>quo sensu: quod non esset verum: si non per propriam eius
spe<lb ed="#V" n="42" break="no"/>ciem: sed per accidentia cognosceretur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e952">
¶ Item omne quod
<lb ed="#V" n="43"/>intelligitur: praesens est intellectui: vel per essentiam: vel per
<lb ed="#V" n="44"/>propriam eius speciem. Sed substantie exteriores quas in
<lb ed="#V" n="45"/>telligimus: non sunt praesentes nostro intellectui: per suam
<lb ed="#V" n="46"/>essent iam. Ergo per suam speciem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e963">
<lb ed="#V" n="47"/>Contra forma substantialis: non apprehenditur
ali<lb ed="#V" n="48" break="no"/>quo sensu: vt habetur in libro de ortu
scien<lb ed="#V" n="49" break="no"/>tiarum. Sed secundum <ref>Aug. 11. de trinita. ca. 8.</ref> nulla species
sub<lb ed="#V" n="50" break="no"/>stantie corporee sit in intellectu: nisi mediante sensu: per
<lb ed="#V" n="51"/>viam nature. Ergo substantiam corpoream non
intelli<lb ed="#V" n="52" break="no"/>gimus per suam propriam speciem: vt videtur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e979">
¶ Item
no<lb ed="#V" n="53" break="no"/>strum intelligere cognoscimus per obiectum. Secundum philosophum. 2.
<lb ed="#V" n="54"/>de anima. Ergo nostrum intelligere: non cognoscimus per
<lb ed="#V" n="55"/>propriam eius speciem. Cum ergo substantia exterior minus
<lb ed="#V" n="56"/>sit nobis cognoscibilis: cum non ita sit nobis praesens: eam
<lb ed="#V" n="57"/>per propriam eius speciem non cognoscimus: vt videtur
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e992">
<lb ed="#V" n="58"/>¶ Item si substantiam: per propriam eius speciem
cogno<lb ed="#V" n="59" break="no"/>sceremus: accidentia nihil conferrent ad eius
cognitio<lb ed="#V" n="60" break="no"/>nem: quod falsum est secundum philosophum id est de anima.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1001">
<lb ed="#V" n="61"/>Respondeo quod nos in statu corruptibili non
<lb ed="#V" n="62"/>cognoscimus per naturam de
le<lb ed="#V" n="63" break="no"/>ge communi substantiam per propriam eius speciem: nisi accipiatur
<lb ed="#V" n="64"/>species pro verbo quod intellectus concipit de ea: per suas pro
<lb ed="#V" n="65"/>prietates. Non enim cognoscimus eam immediate: per suam
<lb ed="#V" n="66"/>speciem increatam: que est idea: quia per ipsam ideam: non
co<lb ed="#V" n="67" break="no"/>gnoscimus eam: per modum forme intellectum
informan<lb ed="#V" n="68" break="no"/>tis: quia idea realiter idem est: quod diuina essentia: que nullius
<!--00214.xml-->
<cb ed="#P" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>est forma. Nec per modum forme intellectui astistentis:
<lb ed="#V" n="70"/>quis forma quantuncumque esset intima alicui rei: dum tamen
<lb ed="#V" n="71"/>rem illam non informaret: res ipsa non posset dici
age<lb ed="#V" n="72" break="no"/>re per eam immediate: nisi esset talis forma: que respectu
il<lb ed="#V" n="73" break="no"/>lius actionis: haberet rationem instrumentalis agentis. Unde
<lb ed="#V" n="74"/>si lumen ita intimum esset aeri: sicut est modo et non informa
<lb ed="#V" n="75"/>ret ipsum: quantis possemus dicere: quod lumen intimum
<lb ed="#V" n="76"/>aeri luceret: non tamen dicere possemus: quod aer luceret
per<lb ed="#V" n="77" break="no"/>ipsum. Cum ergo diuina idea non possit habere rationem instru
<lb ed="#V" n="78"/>mentalis agentis: respectu nostri actus intelligendi: cum
<lb ed="#V" n="79"/>instterum sit tramsmutabile a principali agente: et ab ipso
ali<lb ed="#V" n="80" break="no"/>quam virtutem recipiat: dum principale agens agit per ipsum: e
<lb ed="#V" n="81"/>et diuina essentia cum sit idem realiter: quod deus omnino sit in
<lb ed="#V" n="82"/>tramsmutabilis: nec ab alia essentia aliquam possit recipere
<lb ed="#V" n="83"/>virtutem: non obstante quod idea sit intima intellectui meo:
<lb ed="#V" n="84"/>non potest dici quod ex quo non informat possit intellectus meus
<lb ed="#V" n="85"/>per ipsam immediate se mouere intellectuali motione: quamuis
<lb ed="#V" n="86"/>ipse deus. si enim placeret per se ipsum immediate: posset
<lb ed="#V" n="87"/>facere in intellectu modo intellectualem motionem. Nec
<lb ed="#V" n="88"/>cognoscimus substantiam. per suam ideam in mente: tanquam
<lb ed="#V" n="89"/>per obiectum a nobis immediate cognitum: quia
diuinan<lb ed="#V" n="90" break="no"/>essentiam non cognoscimus immediate per naturam: immo
ascen<lb ed="#V" n="91" break="no"/>dimus in cognitionem ipsius per cognitionem
creatu<lb ed="#V" n="92" break="no"/>rarum: idea aut substantie create: immediate diuina: realiter
<lb ed="#V" n="93"/>idem est: quod ipse deus: vt supra dictum est. Nec
cognosci<lb ed="#V" n="94" break="no"/>mus substantiam per eius propriam speciem: nobis
concrea<lb ed="#V" n="95" break="no"/>tam. Quia secundum philosophum. 3. de anima. anima nostra ante
intel<lb ed="#V" n="96" break="no"/>ligere est sicut tabula: in qua nihil est actu scriptum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1087">
¶
Pre<lb ed="#V" n="97" break="no"/>terea iam intelligere: esset reminisci: quia si species
substantia<lb ed="#V" n="98" break="no"/>rum essent concreate nostro intellectui: tunc videtur etiam
<lb ed="#V" n="99"/>pari ratione: quod esset nobis concreatum lumen sufficiens: ad
<lb ed="#V" n="100"/>intelligendum. et sic essent nobis concreati scientiarum
habi<lb ed="#V" n="101" break="no"/>tus. et sic etiam sola reminiscentia nobis esset necessaria
<lb ed="#V" n="102"/>ad actum sciendi. et addiscendo solam reminiscentiam
acqui<lb ed="#V" n="103" break="no"/>reremus: quod falsum est
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1105">
¶ Preterea non cognoscimus substantiam:
<lb ed="#V" n="104"/>per propriam eius speciem acquisitam: nisi accipiendo speciem pro
<lb ed="#V" n="105"/>verbo: quia cum aliqua res cognoscitur per propriam eius
<lb ed="#V" n="106"/>speciem. aliam a verbo. illa species directe ducit virtutem
cogni<lb ed="#V" n="107" break="no"/>tiuam in id cuius est species. Sed quod sic cognoscitur
cognitio<lb ed="#V" n="108" break="no"/>ne intuitiua cognoscitur: quamuis non oporteat: quod quicquid
<lb ed="#V" n="109"/>sic cognoscitur: statim resoluatur per intellectum in suas
par<lb ed="#V" n="110" break="no"/>tes rationales: substantia autem ignis: vel aque. et sic de aliis:
<lb ed="#V" n="111"/>non cognoscitur ab intellectu nostro. cognitione
intui<lb ed="#V" n="112" break="no"/>tiua. experimur enim nos intelligere quiditates
substantia<lb ed="#V" n="113" break="no"/>rum: per argumentationem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1129">
¶ Preterea intellectus
no<lb ed="#V" n="114" break="no"/>ster nullam potest recipere speciem intelligibilem ab inferiori:
<lb ed="#V" n="115"/>nisi per ministerium sensuum. Secundum doctrinam Aug. 11.
<lb ed="#V" n="116"/>detrini. ca. 8. per ministerium autem sensuum: non potest
reci<lb ed="#V" n="117" break="no"/>pi species intelligibilis illius rei: que non apprehenditur:
<lb ed="#V" n="118"/>per sensum exteriorem: vel interiorem: quod dico propter
esti<lb ed="#V" n="119" break="no"/>matiuam: que in similitudinibus rerum apprehensarum
<lb ed="#V" n="120"/>per exteriorem sensum apprehendit intentiones: quas
<lb ed="#V" n="121"/>nullus sensus exterior apprehendit. Substantia autem non
ap<lb ed="#V" n="122" break="no"/>prehenditur a sensu: secundum actorem libri de ortu scientiarum: sed
<lb ed="#V" n="123"/>accidentia eius. ergo intellectus noster: per naturam non potest
ac<lb ed="#V" n="124" break="no"/>quirere propriam speciem substantie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1155">
¶ Preterea in
sacramen<lb ed="#V" n="125" break="no"/>to altaris non remanet substantia panis: sed eius
acciden<lb ed="#V" n="126" break="no"/>tia. Et tamen per illa accidentia ita posset homo
deue<lb ed="#V" n="127" break="no"/>nire in cognitionem substantie panis: sicut posset: si illis
ac<lb ed="#V" n="128" break="no"/>cidentibus sub esset substantia. aliter enim per naturam
pos<lb ed="#V" n="129" break="no"/>set homo cognoscere per inquisitionem: quod illis accidenti
<lb ed="#V" n="130"/>bus non. subesset substantia: cum tamen via nature hoc scire
<lb ed="#V" n="131"/>non possimus. Sed certa fide credimus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1173">
¶ Restat
er<lb ed="#V" n="132" break="no"/>go: quod via nature: et de lege communi non cognoscimus
sub<lb ed="#V" n="133" break="no"/>stantiam per propriam eius speciem: sed per suas
prop<lb ed="#V" n="134" break="no"/>argumentando: eo quod in illis est aliqua similitudo ied
<lb ed="#V" n="135"/>tie: non tamen modo vniuoco. per species enim accidentium:
<lb ed="#V" n="136"/>que mediante sensu recipiuntur in intellectu: cognoscit in¬
<!--00215.xml-->
<pb ed="#V" n="101-r"/>
<cb ed="#P" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>tellectus: intentionem entis dependentis. Et ex hoc
argu<lb ed="#V" n="2" break="no"/>mentando: concludit quod illi enti natum est aliquod ens
<lb ed="#V" n="3"/>subsistere. Et tandem concludit: illud ens esse per se
sub<lb ed="#V" n="4" break="no"/>sistens: et sic deuenit in cognitionem substantie. Cuius
ratmo<lb ed="#V" n="5" break="no"/>est ens per se existens: postea ex illis proprietatibus
vlte<lb ed="#V" n="6" break="no"/>rius venatur differentias substantie: et tantum potest procedere: quantum potest
<lb ed="#V" n="7"/>ex illis proprietatibus elicere: et non plus naturaliter: et de
con<lb ed="#V" n="8" break="no"/>muni lege. Unde et philosophi cum venabantur differentias substantiarum:
<lb ed="#V" n="9"/>bec faciebant ex comparatione substantiarum: ad earum
proprie<lb ed="#V" n="10" break="no"/>tates: et tantum descendebant: quantum per proprietates poterant
<lb ed="#V" n="11"/>manuduci. Et hunc modum cognoscendi potest homo experi
<lb ed="#V" n="12"/>ti. Si enim requisitus debeat respondere: quid est ignis:
<lb ed="#V" n="13"/>dicet: quod est ens per se existens. natum subdi
dimensioni<lb ed="#V" n="14" break="no"/>bus: et aptum natum ad caliditatem: et ficcitatem: et
leui<lb ed="#V" n="15" break="no"/>tatem. et sic de aliis proprietatibus eius. Et constat: quod si
homo<lb ed="#V" n="16" break="no"/>aliter posset cognoscere differentias substantie: quam per
com<lb ed="#V" n="17" break="no"/>parationem ad proprietates: aliter posset eas exprimere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1230">
<lb ed="#V" n="18"/>Ad primum in oppositu dicendum: quod philosophus in
<lb ed="#V" n="19"/>hoc quod dicit accidentia maximam
<lb ed="#V" n="20"/>partem conferre ad cognoscendum: quod quid est etc. non
di<lb ed="#V" n="21" break="no"/>cit: quod totum conferant: volebat dare intelligi: quod aliquid
<lb ed="#V" n="22"/>de ratione cuiuscumque substantie latet nos in hac vita: de
le<lb ed="#V" n="23" break="no"/>ge communi. et quod illud quod cognoscimus de ratione substantie:
<lb ed="#V" n="24"/>per accidentia cognoscimus cum adiutorio luminis
inna<lb ed="#V" n="25" break="no"/>ti: quod in nobis est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1251">
¶ Ad secundum dicendum: quod in illa
aucto<lb ed="#V" n="26" break="no"/>ritate philosophus: speciem lapidis vocat: speciem accidentium lapidis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1256">
<lb ed="#V" n="27"/>¶ Ad tertium dicendum: quod si crearetur homo: sine omni actu
<lb ed="#V" n="28"/>sensus: si cognosceret se esse: vt dicit Auic. hoc non esset per
<lb ed="#V" n="29"/>aliquam speciem: sed per praesentiam essentie sue: sibi ipsi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1265">
¶ Uel
<lb ed="#V" n="30"/>potest dici: quod in illo verbo consentiendum non est Auic. quia
<lb ed="#V" n="31"/>extimauit species intelligibiles in nostro intellectu:
recipi<lb ed="#V" n="32" break="no"/>ab intelligentia agente. Sicut patet lib. 6 naturalium li. 5 ca. 5.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1274">
<lb ed="#V" n="33"/>¶ Ad quartum cum dicitur: quod substantia prior est omni
acci<lb ed="#V" n="34" break="no"/>dente cognitione etc. dico quod verum est quantum est ex parte
<lb ed="#V" n="35"/>sua: non tamen quo ad nos.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1283">
¶ Ad quantum dicendum: quod illud
<lb ed="#V" n="36"/>verbum Aug. vel intelligendum est de cognitione illorum
<lb ed="#V" n="37"/>intelligibilium: quorum cognitionem recipimus a
superio<lb ed="#V" n="38" break="no"/>ri. Aut si de aliis intelligitur: intelligendum est post
acquisitio<lb ed="#V" n="39" break="no"/>nem intelligibilis forme accidentium: tunc enim non sunt
<lb ed="#V" n="40"/>necessarii actus sensuum particularium.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1296">
¶ Ad sextum
<lb ed="#V" n="41"/>dicendum: quod et si substantie exteriores: non sint praesentes
intel<lb ed="#V" n="42" break="no"/>lectui nostro per suas essentias: nec per suas proprias
spe<lb ed="#V" n="43" break="no"/>cies: sunt tamen praesentes intellectui nostro per species suarum
<lb ed="#V" n="44"/>proprietatum accidentalium: per quas potest deueniri in
co<lb ed="#V" n="45" break="no"/>gnitionem substantiarum per modum: qui supra dictus est.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-f70880-Dd1e1310">
<head xml:id="kzz7yh-f70880-Hd1e1312">Quaestio 4</head>
<head type="question-title">Utrum possumus itelligere singularia</head>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1314">
<lb ed="#V" n="46"/>¶ Quaestio. IIII.
<lb ed="#V" n="47"/>QUarto queritur vtrum possumus
<lb ed="#V" n="48"/>intelligere
sin<lb ed="#V" n="49" break="no"/>gularia. Et videtur quod non. Quod non possumus
diffi<lb ed="#V" n="50" break="no"/>nite: non possumus intelligere. Sed secundum <ref>philosophum. 7.
<lb ed="#V" n="51"/>meta.</ref> singularia non possunt a nobis diffiniri. ergo nec
<lb ed="#V" n="52"/>intelligi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1332">
¶ Item eorum que a nobis possunt intelligi:
<lb ed="#V" n="53"/>est scientia. Sed secundum philosophum 1 posteriorum singularium non
<lb ed="#V" n="54"/>est scientia. Ergo non possunt a nobis intelligi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1339">
¶ Item
<lb ed="#V" n="55"/>secundum philosophum 1 phy. vniversale secundum rationem notum est. Singulare autem
<lb ed="#V" n="56"/>secundum seusum. Ergo videtur quod tantummodo cognoscatur per
<lb ed="#V" n="57"/>sensum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1348">
¶ Item si cognosceremus singularia per
intel<lb ed="#V" n="58" break="no"/>lectum: superflueret illa cognitio: quam habemus de hiis per
<lb ed="#V" n="59"/>sensum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1356">
¶ Item materia casa est singularitatis. Unde secundum
<lb ed="#V" n="60"/>philosophum. 7. meta. generans generat aliud propter materiam.
<lb ed="#V" n="61"/>Sed intellectus non potest recipere similitudinem
ma<lb ed="#V" n="62" break="no"/>terie: Ergo nec similitudinem singularis: et ex consequenti:
<lb ed="#V" n="63"/>nec intelligere singulare.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1367">
¶ Item per speciem vniversalem non
pos<lb ed="#V" n="64" break="no"/>sumus intelligere singulare: quia species vniversalis non ducit
deter<lb ed="#V" n="65" break="no"/>minate in aliquod signatum: nec species singularis. potest simul
<lb ed="#V" n="66"/>esse in intellectu: cum specie vniversali. quia sicut in hoc homine: est homo:
<lb ed="#V" n="67"/>ita in specie huius hominis: est species hominis. et ita cum
spe<lb ed="#V" n="68" break="no"/>cie singulari superflueret species vniuersalis: Ergo per
<!--00215.xml-->
<cb ed="#P" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>nullam speciem intellectus noster potest intelligere singulare.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1387">
<lb ed="#V" n="70"/>Contra. omnis species in intellectu nostro existens: est
<lb ed="#V" n="71"/>singularis. quia omne accidens existens in
sub<lb ed="#V" n="72" break="no"/>iecto singulari: est singulare. Intellectus autem noster est
ali<lb ed="#V" n="73" break="no"/>quid singulare. ergo sicut ipsa species intelligibilis: ratione
<lb ed="#V" n="74"/>sue abstractionis potest ducere intellectum nosterm in
cogni<lb ed="#V" n="75" break="no"/>tionem vniversalis: ita ratione sue singularitatis: potest ipsum
du<lb ed="#V" n="76" break="no"/>cere: in cognitionem singularis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1405">
¶ Item intellecius noster
<lb ed="#V" n="77"/>abstrahit vniversale a singulari: ergo cum istam abstractionem: non
<lb ed="#V" n="78"/>faciat: ignorans. Uidetur quod prius ordine nature
intelligat<lb ed="#V" n="79" break="no"/>singulare: quam vniversale.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1414">
¶ Item quod potest potentia inferior: potest
<lb ed="#V" n="80"/>superior nobiliori modo. Ergo cum per sensum
cogno<lb ed="#V" n="81" break="no"/>scamus singulare. Uidetur quod per intellectum: qui est
poten<lb ed="#V" n="82" break="no"/>tia superior: possumus ipsum nobiliori modo cognoscere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1423">
<lb ed="#V" n="83"/>Respondeo quod possumus intelligere
singula<lb ed="#V" n="84" break="no"/>ria: non tantum modo spiritualia: sed
<lb ed="#V" n="85"/>etiam sensibilia. Et per vnam speciem singularem
intellig<lb ed="#V" n="86" break="no"/>mus et vniversale: et singulare. Et hoc declaro per illum
ordinem<lb ed="#V" n="87" break="no"/>quo sunt proposita.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1437">
¶ Quod autem possimus intelligere
singu<lb ed="#V" n="88" break="no"/>laria sensibilia: probo sic. Secundum philosophum 3. de anima quod quid est:
<lb ed="#V" n="89"/>est obiectum intellectus: ergo quod. participiat rationem entita
<lb ed="#V" n="90"/>tis: a nobis potest intelligi. Singularia autem sensibilia rationem
<lb ed="#V" n="91"/>entitatis participant.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1448">
¶ Preterea Aug. 10. detri. ca. 1.
fir<lb ed="#V" n="92" break="no"/>miss. me nouimus amari: nisi nota: non posse. Sed non tantum
<lb ed="#V" n="93"/>amamus singularia sensibilia per appetitum sensitiuum: sed
<lb ed="#V" n="94"/>etiam per appetitum electiuum qui proprie dicitur voluntas:
er<lb ed="#V" n="95" break="no"/>go non tantumodo cognoscimus singulare sensibile
co<lb ed="#V" n="96" break="no"/>gnitione sensibili: sed etiam cognitione intellectuali. non
<lb ed="#V" n="97"/>enim mouetur voluntas post cognitionem sensibilem: nisi
me<lb ed="#V" n="98" break="no"/>diante intellectuali.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1466">
¶ Preterea secundum sententiam phlosophi. 3. de anima
<lb ed="#V" n="99"/>intellectus compositus: praesupponit simplicem. Sed nos i
<lb ed="#V" n="100"/>intellectum: componimus vniversale: cum singulari: formando
<lb ed="#V" n="101"/>hanc compositionem. petrus est homo. ergo intelligimus
<lb ed="#V" n="102"/>et hominem: et petrum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1477">
¶ Preterea non tantum per potentias
sen<lb ed="#V" n="103" break="no"/>sitiuas inferiores: sed per potentiam sensitiuam superiorem
<lb ed="#V" n="104"/>nos cognoscimus singulare: et scimus nos cognoscere
sin<lb ed="#V" n="105" break="no"/>gulare: sicut docet experientia. Sed nulla virtus
sensiti<lb ed="#V" n="106" break="no"/>ua potest se reflectere super actum suum: quia omnis virtus
<lb ed="#V" n="107"/>sensitiua: cognoscit mediante organo. organum autem non
<lb ed="#V" n="108"/>est medium inter ipsam: et actum suum: quamuis sit medium
<lb ed="#V" n="109"/>inter ipsam: et obiectum. Ergo per illam superiorem
poten<lb ed="#V" n="110" break="no"/>tiam sensitiuam nescimus nos cognoscere singulare: quod
<lb ed="#V" n="111"/>cognoscimus per eam. ergo scimus haec per aliam virtutem
<lb ed="#V" n="112"/>superiorem. Sed virtus apprehensiua in nobis altior
su<lb ed="#V" n="113" break="no"/>periori potentia sensitiua est intellectus: ergo per intellectum
<lb ed="#V" n="114"/>cognoscimus: nos cognoscere singulare. Sed cognoscere
<lb ed="#V" n="115"/>cognitionem singularis dependet ex cognitione singularis:
<lb ed="#V" n="116"/>ergo per intellectum cognoscimus singulare.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1510">
¶ Quod autem per
<lb ed="#V" n="117"/>eandem speciem in numero possimus intelligere et vniversale: et sin
<lb ed="#V" n="118"/>gulare: declaro sic. In haec enim colore est color: Species ergo
<lb ed="#V" n="119"/>que representat huc colorem: representat etiam colorem: vnde
<lb ed="#V" n="120"/>cum intellectus noster per suum actiuum: tanque per agens
<lb ed="#V" n="121"/>principale sub deo: mouet se ipsum: et mouetur: inquantum
pos<lb ed="#V" n="122" break="no"/>sibilis est mediante illa similitudine: tanquam agente
instru<lb ed="#V" n="123" break="no"/>mentali sub ratione qua est representatiua coloris tantum:
cogno<lb ed="#V" n="124" break="no"/>scit colorem in vniversali. Inquantum autem mouet se ipsum per illam
<lb ed="#V" n="125"/>similitudinem sub ratione: qua est representatiua hutus
colo<lb ed="#V" n="126" break="no"/>ris: cognoscit colorem in singulari. Inquantum etiam mouet
<lb ed="#V" n="127"/>se ipsum per illam similitudinem sub vtraque ratione:
cogno<lb ed="#V" n="128" break="no"/>scit colorem in vniversali in habitudine ad colorem in
singulo<lb ed="#V" n="129" break="no"/>ri: et quod intellectus possit se mouere per illam speciem: sub. vne
<lb ed="#V" n="130"/>ratione: et non sub alia: vel sub vtraque simul: non est mirandum
<lb ed="#V" n="131"/>si aduertas: quod vnum re bene est plura: secundum rationem et quod
intel<lb ed="#V" n="132" break="no"/>lectus distinguit vbi non distinguit natura.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1547">
¶ Quod etiam
<lb ed="#V" n="133"/>prius ordine nature intelligamus vniversale quam singulare
decla<lb ed="#V" n="134" break="no"/>ro sic. prius enim ordine nature est color: quam hoc color: quod patet:
<lb ed="#V" n="135"/>quia sequitur: hic color: ergo color Sed non conuertitur. et
<lb ed="#V" n="136"/>secundum philosophum libro praedicamentorum: prius est a quo non conuertiur
<!--00216.xml-->
<pb ed="#V" n="101-v"/>
<cb ed="#P" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>eonsequentia: ergo et similitudo huius coloris prius
or<lb ed="#V" n="2" break="no"/>dine nature representat intellectui colorem quam hunc
co<lb ed="#V" n="3" break="no"/>lorem: ergo prius ordine nature mouetur intellectus per
<lb ed="#V" n="4"/>illam similitudinem sub ratione qua est representatiua
colo<lb ed="#V" n="5" break="no"/>tis quam sub ratione sub qua est representatiua huius coloris.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1577">
<lb ed="#V" n="6"/>¶ Preterea idem declaratur per reductionem possibilita
<lb ed="#V" n="7"/>tis nostri intellectus ad actum: quia illud quod de potentia
re<lb ed="#V" n="8" break="no"/>ducitur in actum ordine nature procedit ab imperfectiori ad
<lb ed="#V" n="9"/>magis perfectum: et a minus distincto ad magis distinctum.
<lb ed="#V" n="10"/>Cognitio autem in vniversali tantum est imperfecta respectu cognitionis
<lb ed="#V" n="11"/>que est in vniversali et singulari simul. Cognoscere autem in vniversali est
<lb ed="#V" n="12"/>cognoscere indistincte: cognoscere in singulari est
cogno<lb ed="#V" n="13" break="no"/>scere distincte: ergo videtur quod intellectus noster prius
ordine<lb ed="#V" n="14" break="no"/>nature cognoscit vniversale quam singulare: nec attingit ad
cogni<lb ed="#V" n="15" break="no"/>tionem rei singularis nisi mediante cognitione vniversalis: et
for<lb ed="#V" n="16" break="no"/>te propter hoc voluerunt aliqui dicere singulare sensibile non
in<lb ed="#V" n="17" break="no"/>telligi a nobis nisi per reflexionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1606">
<lb ed="#V" n="18"/>Ad primum in oppositum cum dicitur quod illud quod
<lb ed="#V" n="19"/>non possumus diffinire non
possu<lb ed="#V" n="20" break="no"/>mus intelligere etc. dico quod falsum est de hiis que
intelli<lb ed="#V" n="21" break="no"/>gimus ex consequenti: sicut sunt singularia sensibilia: et
lo<lb ed="#V" n="22" break="no"/>quendo de diffinitione de qua loquitur philosophus. 7. meta. qua
dif<lb ed="#V" n="23" break="no"/>finitone singulare a nobis diffiniri non potest: quia sua
diffi<lb ed="#V" n="24" break="no"/>nitio aut non esset conuertibilis cum suo diffinito: aut
com<lb ed="#V" n="25" break="no"/>tineret aliquid non spectans ad essentiam diffiniti: autem esset
<lb ed="#V" n="26"/>data vno nomine: que omnia sunt contra rationem diffinitionis
de<lb ed="#V" n="27" break="no"/>qua philosophus loquitur ibi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1630">
¶ Ad secundum cum dicitur quod eorum quae a nobis
<lb ed="#V" n="28"/>possunt intelligi est scientia etc. dico quod verum est: vel de scientia
<lb ed="#V" n="29"/>qua possumus scire ea esse postquam subtracta sunt a sensu.
<lb ed="#V" n="30"/>cuiusimodi scientia est vniversalium et singularium incorruptibilium:
<lb ed="#V" n="31"/>vel de scientia qua possumus scire quid sunt tantum in esse
intel<lb ed="#V" n="32" break="no"/>lecto: et etiam quid sunt realiter si sunt: et talis scientia potest etiam
<lb ed="#V" n="33"/>esse singularium corruptibilium. Cum autem dicit philosophus: quod
<lb ed="#V" n="34"/>singularium non est scientia intelligendum est de singularibus
<lb ed="#V" n="35"/>corruptibilibus: et de scientia qua non tantum scimus quid sunt: sed
<lb ed="#V" n="36"/>ea esse etiam in absentia sensus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1652">
¶ Ad tertium cum dicitur quod
<lb ed="#V" n="37"/>vniversale secundum rationem notum est etc. dico quod verum est cum
praecisio<lb ed="#V" n="38" break="no"/>ne: quia vniversale non cognoscitur a sensu: singulare autem a sensu
no<lb ed="#V" n="39" break="no"/>tum est: non tamen cum praecisione: quia etiam per intellectum
<lb ed="#V" n="40"/>cognoscitur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1663">
¶ Ad quartum dicendum quod quamuis
cognosca<lb ed="#V" n="41" break="no"/>mus singularia per intellectum: non tamen superfluit illa
co<lb ed="#V" n="42" break="no"/>gnitio qua cognoscimus ea per sensum: quia non est idem modo
<lb ed="#V" n="43"/>dus cognoscendi vtrobique: quia superiori modo cognoscitur
<lb ed="#V" n="44"/>per intellectum: per sensum enim cognoscitur singulare
com<lb ed="#V" n="45" break="no"/>fuse: non resoluendo ipsum distincte in suas partes
rationa<lb ed="#V" n="46" break="no"/>les: per intellectum autem cognoscitur distincte resoluendo
<lb ed="#V" n="47"/>ipsum in suas partes rationales. nulla etiam virtus sensitiua
<lb ed="#V" n="48"/>cognoscit se cognoscere singulare: quamuis homo per
su<lb ed="#V" n="49" break="no"/>periorem sensitiuam possit cognoscere se cognoscere sin
<lb ed="#V" n="50"/>gulare per inferiorem sensitiuam potentiam. Unde per
sen<lb ed="#V" n="51" break="no"/>sum communem sentit se videre hunc colorem. Intellectus autem
<lb ed="#V" n="52"/>cognoscit se cognoscere singulare: et sic patet quod perfectius
<lb ed="#V" n="53"/>cognoscitur singulare per intellectum quam per sensum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1694">
¶ Ad
<lb ed="#V" n="54"/>quintum cum dicitur quod materia est causa singularitatis etc. dico
<lb ed="#V" n="55"/>quod falsum est: loquendo de singulari: quod dicitur singulare: quia
<lb ed="#V" n="56"/>pdicatur de vno solo. Sic enim res est singularis per suam
<lb ed="#V" n="57"/>propriam essentiam: sub ratione qua indiuisibilis salua
integri<lb ed="#V" n="58" break="no"/>tate sua: et hoc modo si deus faceret actu aliquam formam sine
<lb ed="#V" n="59"/>materia: illa esset singularis. Cum autem dicit philosophus quod generans
<lb ed="#V" n="60"/>generat aliud propter materiam: sic intelligendum est: quod
gene<lb ed="#V" n="61" break="no"/>rans non posset generare aliud singulare nisi decidendo
ali<lb ed="#V" n="62" break="no"/>quid a se: que decisio non posset fieri per naturam nisi in
re<lb ed="#V" n="63" break="no"/>materiali: vel aliud a se educendo de potentia alicuius rei: possi
<lb ed="#V" n="64"/>bilitas autem huius eductionis requirit materiam loquendo de
<lb ed="#V" n="65"/>eductione rei que educitur de alterius potentia per realem
<lb ed="#V" n="66"/>operationem nature. quod ideo dico. quia de substantia etiam
ca<lb ed="#V" n="67" break="no"/>rente materia si esset aliqua talis posset aliquid educi de
<lb ed="#V" n="68"/>potentia ad actum per actionem primi agentis: de potentia
<!--00216.xml-->
<cb ed="#P" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>fantasmatis: de cuius essentia non est materia educitur per
<lb ed="#V" n="70"/>actionem intellectus agentis quaedam refulgentia: qua
me<lb ed="#V" n="71" break="no"/>diante intellectus agens causat in intellectu possibili
intel<lb ed="#V" n="72" break="no"/>lectionem vniversalis: quod in sequenti dis. declarabitur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1743">
¶ Preterea
<lb ed="#V" n="73"/>peccat argumentum in haec quod supponit nos non posse
rem<lb ed="#V" n="74" break="no"/>intelligere: cuius noster intellectus non recipit propriam
<lb ed="#V" n="75"/>speciem. hoc enim ostensum est: non esse verum in quaestione praecedenti.
<lb ed="#V" n="76"/>Et propterea sensibilia accidentia sunt quaedam singularia de
<lb ed="#V" n="77"/>quorum essentia non est materia que intelligimus per
pro<lb ed="#V" n="78" break="no"/>prias species eorum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1759">
¶ Ad sextum solutum est per dicta in
<lb ed="#V" n="79"/>corpore questionis.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-f70880-Dd1e1766">
<head xml:id="kzz7yh-f70880-Hd1e1768">Quaestio 5</head>
<head type="question-title">Utrum intellectus noster argumentando discurrens a creaturis ad creatorem in fine discursus intelligat per suam naturalem virtutem diuinam essentiam immediate</head>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1770">
¶ Quaestio V
<lb ed="#V" n="80"/>QUinto queritur vtrum intellectus noster
<lb ed="#V" n="81"/>argumentando discurrens a
crea<lb ed="#V" n="82" break="no"/>turis ad creatorem in fine discursus intelligat
<lb ed="#V" n="83"/>per suam naturalem virtutem diuinam essentiam
<lb ed="#V" n="84"/>immediate. Et videtur quod sic in demonstratione: quia in fine
<lb ed="#V" n="85"/>discursus intelligitur causa immediate. Sed discursus a
crea<lb ed="#V" n="86" break="no"/>turis ad creatorem est quaedam demonstratio: quia per talem
di<lb ed="#V" n="87" break="no"/>scursum demonstratur causa per effectum: ergo in fine talis
<lb ed="#V" n="88"/>discursus intelligitur creator immediate.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1792">
¶ Item discurrens
<lb ed="#V" n="89"/>per viam in fine discursus coniungitur termino vie
imme<lb ed="#V" n="90" break="no"/>diate. Sed creatura est via ad cognitionem creatoris:
er<lb ed="#V" n="91" break="no"/>go in fine discursus quo intellectus discurrit a creaturis
<lb ed="#V" n="92"/>ad creatorem coniungitur intellectus immediate cum
crea<lb ed="#V" n="93" break="no"/>tore.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1805">
¶ Item si intellectus in fine praedicti discursus non
in<lb ed="#V" n="94" break="no"/>telligeret diuinam essentiam immediate: tunc in fine
discur<lb ed="#V" n="95" break="no"/>sus non cognosceret intellectus aliter diuinam essentiam: quam
<lb ed="#V" n="96"/>in principio: quia tam in principio quam in fine non esset
immedia<lb ed="#V" n="97" break="no"/>tum obiectum intellectus nisi quid creatum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-f70880-d1e1816">
¶ Item