-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 3
/
cod-ve09v3_kzz7yh-g100801.xml
536 lines (536 loc) · 37.8 KB
/
cod-ve09v3_kzz7yh-g100801.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Articulus 2</title>
<author ref="#RicardusDeMediavilla">Ricardus de Mediavilla</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Articulus 2</title>
<date when="2023-09-04">September 04, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="V" n="cod-ve09v3">Venice, 1509, v. 3</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-09-02" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#V" n="143-r"/>
<cb ed="#V" n="b"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="kzz7yh-g100801"><!-- l3d37a2 -->
<head xml:id="kzz7yh-g100801-Hd1e101">Articulus 2</head>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e103">
<lb ed="#V" n="118"/>COnsequenter queritur de secundo
prin<lb ed="#V" n="119" break="no"/>cipali: et circa hoc
<lb ed="#V" n="120"/>queruntur 5
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e112">
¶ Primo vtrum omnia praecepta prime
<lb ed="#V" n="121"/>tabule: sint de actibus virtutio latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e117">
¶ Secundo
<lb ed="#V" n="122"/>vtrum adiurare creaturas sit contra secundum praeceptum prime tabule.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e122">
<lb ed="#V" n="123"/>¶ Tertio vtrum praeceptum de obseruatione sabbati sit mortale.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e128">
<lb ed="#V" n="124"/>¶ Quarto vtrum in die dominica: in quo mutata est
obseru<lb ed="#V" n="125" break="no"/>tio sabbati vacandum sit ab omni opere seruili.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e135">
¶ Quinto vtrum
<lb ed="#V" n="126"/>obseruatio sabbati in obseruationem diei damienice debuit
mu<lb ed="#V" n="127" break="no"/>tari: et quare preceptum de obseruatione sabbati
speciali<lb ed="#V" n="128" break="no"/>ter mandatum est memorari.
</p>
<div xml:id="kzz7yh-g100801-Dd1e144">
<head xml:id="kzz7yh-g100801-Hd1e146">Quaestio 1</head>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e148">
Questio I
<lb ed="#V" n="129"/>Rimo ostendo quod omnia precepta prime
tabu<lb ed="#V" n="130" break="no"/>le non sunt de actibus virtutum
<lb ed="#V" n="131"/>latrie: quia habere plures deor opponitur actui
cri<lb ed="#V" n="132" break="no"/>dendi: qui est actu fidei: ergo primum preceptum
<lb ed="#V" n="133"/>est de actu fidei: non de actu latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e161">
¶ Item vt superius
ha<lb ed="#V" n="134" break="no"/>btum est ad secundum praeceptum reducitur prohibitio blasphemie: et
<lb ed="#V" n="135"/>false doctrine: sed blasphemia opponitur constssioni fidei: et
<lb ed="#V" n="136"/>est falsa doctrina: ergo non omnia praecepta prime tabule sunt de
<!--00296.xml-->
<pb ed="#V" n="143-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>actibus latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e179">
¶ Item in littera magister dicit quod per
obserua<lb ed="#V" n="2" break="no"/>tionem sabbati praecipitur vt hic requieui a vitiis: et in futuro in
<lb ed="#V" n="3"/>dei contemplatione expectemus: sed expectatio est actus spei:
<lb ed="#V" n="4"/>ergo tertium praeceptum est de actu spei: et non de actu latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e188">
<lb ed="#V" n="5"/>¶ Item vnius virtutis: non sunt plures actus: quia
habi<lb ed="#V" n="6" break="no"/>tus distinguuntur secundum actus: sed omnia praecepta prime tabule: non
<lb ed="#V" n="7"/>sunt de eodem actu: ergo non omnia sunt de actu latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e198">
<lb ed="#V" n="8"/>Contra adorare deum: et sibi reuerentiam exhibere: et
<lb ed="#V" n="9"/>famulatum omnes sunt actus latrie: sed primum
<lb ed="#V" n="10"/>praeceptum est de dei adoratione: secundum de reuerentie exhibitione:
<lb ed="#V" n="11"/>et tertium de exhibitione famulatus: ergo omnia praecepta prime
ta<lb ed="#V" n="12" break="no"/>bule sunt de actibus latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e211">
¶ Item secundum magistrum in littera.
<lb ed="#V" n="13"/>Primum mandatum est de vno deo colendo: sed constat quod ex
<lb ed="#V" n="14"/>hibere deo reuerentiam: et ei famulari ad cultum eius pertinet
<lb ed="#V" n="15"/>cum ergo deum colere: sit actus latrie videtur quod omnia praecepta prime
<lb ed="#V" n="16"/>tabule sunt de actibus latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e222">
<lb ed="#V" n="17"/>Respondeo quod omnia praecepta prime tabule: sunt de
<lb ed="#V" n="18"/>actibus virtutis latrie.
Principa<lb ed="#V" n="19" break="no"/>lis enim et immediatus latrie actus est honorem exhibere deo
te<lb ed="#V" n="20" break="no"/>stificante in ipso summum dominium inquantum est creationis et
conser<lb ed="#V" n="21" break="no"/>uationis rerum principium: hoc autem testificatur homo: et per actus in
<lb ed="#V" n="22"/>teriores quantum ad seipsum scilicet per interiorem deuotionem et
oratio<lb ed="#V" n="23" break="no"/>nem mentalem: et per actus exteriores quantum ad proximum scilicet
<lb ed="#V" n="24"/>per adorationem que consistit in genuflexione: in inclinatione:
<lb ed="#V" n="25"/>in manuum iunctione et eleuatione ad deum: et similibus et per
sa<lb ed="#V" n="26" break="no"/>crificii oblationem: et decimarum solutionem et per
assumptio<lb ed="#V" n="27" break="no"/>nem nominis eius ad veritatis confirmationem: et per eius lauda
<lb ed="#V" n="28"/>tionem vocalem. Primum autem praeceptum prohibet actum contrarium
ado<lb ed="#V" n="29" break="no"/>rationi dei: et exhibitioni sacrificii vero deo. Secundum autem
<lb ed="#V" n="30"/>prohibet actum contrarium actui: quo assumitur diuinum nomen
reue<lb ed="#V" n="31" break="no"/>renter ad confirmationem veritatis. Tertium precipit
vaca<lb ed="#V" n="32" break="no"/>re deo per deuotionem et orationem: et sic patet quod quodlibet
praecepto<lb ed="#V" n="33" break="no"/>rum prime tabule est de aliquo actu latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e261">
<lb ed="#V" n="34"/>Ad primum in oppositum dicendum quod ea que
oppo<lb ed="#V" n="35" break="no"/>nuntur actui latrie: ex consequenti opponum
<lb ed="#V" n="36"/>tur actui fidei: inquantum fides inclinat ad actum latrie.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e270">
<lb ed="#V" n="37"/>¶ Ad secundum dicendum quod blastemia et falsa doctrina directe
op<lb ed="#V" n="38" break="no"/>ponuntur illi reuerentie que deo per verbum est exhibenda:
<lb ed="#V" n="39"/>et ideo prohitio vtriusque illorum recte reducitur ad secundum praeceptum
<lb ed="#V" n="40"/>nihilominus tamen opponitur fidei: inquantum derogat eius
con<lb ed="#V" n="41" break="no"/>fessioni: non est autem inconueniens quod aliqua qui reducuntur ad
<lb ed="#V" n="42"/>praeceptum de actu latrie reducantur ad praeceptum de actu
creden<lb ed="#V" n="43" break="no"/>di: quia praeceptum de dilectione dei: et proximi est principium praecepto
<lb ed="#V" n="44"/>rum decalogi: dilectio charitatiua fidem et spem includit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e290">
<lb ed="#V" n="45"/>¶ Ad tertium dicendum quod tertium praeceptum: non respicit primo illum
<lb ed="#V" n="46"/>actum quem assignat magister: sed ex consequenti: per deuotionem enim et orationem
<lb ed="#V" n="47"/>in sperando fortificamur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e300">
¶ Ad quartum dicendum quod quamuis
<lb ed="#V" n="48"/>vnius virtutis non sunt: nisi vnus actus principalis: et
imme<lb ed="#V" n="49" break="no"/>diatus: tamen ex consequenti possunt esse plures.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-g100801-Dd1e308">
<head xml:id="kzz7yh-g100801-Hd1e310">Quaestio 2</head>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e312">
Quaestio II.
<lb ed="#V" n="50"/>SEcundo quaeritur vtrum adiurare creatu
<lb ed="#V" n="51"/>tas: sit contra secundum praeceptum secunde
ta<lb ed="#V" n="52" break="no"/>bule: et videtur quod sic: adiurare creaturam est per
inuo<lb ed="#V" n="53" break="no"/>cationem diuini nominis ipsam compellere ad aliquid
<lb ed="#V" n="54"/>agendum vel patiendum: sed ad talem adiurationem frequenter
<lb ed="#V" n="55"/>non sequitur effectus: vt patet tamen homo adiurat hominem: quem
compelle<lb ed="#V" n="56" break="no"/>re non potest: ergo sic adiurans assumit nomen dei in vanum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e330">
<lb ed="#V" n="57"/>¶ Item adiuratio quandam communicationem importat inter
adiu<lb ed="#V" n="58" break="no"/>rantem: et illum qui adiuratur: sed nullam communicationem
debemus<lb ed="#V" n="59" break="no"/>habere cum demonibus. Unde Apostolus I Corrim. 10. Nolo vos
so<lb ed="#V" n="60" break="no"/>cios fieri demoniorum: ergo adiurans demonem nomen dei
<lb ed="#V" n="61"/>assumit in vanum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e343">
¶ Item in vanum adiuratur creatura que
<lb ed="#V" n="62"/>adiurationem non intelligit: ergo adiurans creaturam
<lb ed="#V" n="63"/>irrationalem nomen dei in vanum assumit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e350">
<lb ed="#V" n="64"/>Contra Apostolus. Ro 1. Obsecro vos itaque sres
per<lb ed="#V" n="65" break="no"/>misericordiam dei: vt exhibeatis corpora videtura
ho<lb ed="#V" n="66" break="no"/>stiam viuentem etc. ergo licitum est adiurare homines. Mar. etiam
<lb ed="#V" n="67"/>vlti. dicit saluator. In nomine meo demonia eiicient. Legitur
<lb ed="#V" n="68"/>est quod scuns philippus adiurauit draconem in nomine domini Iesu¬
<!--00296.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>christi exire de loco: in quo erat: et ire ad locum defertum: ergo
li<lb ed="#V" n="70" break="no"/>cite possunt adiurari homines et demones et creature irrationales.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e373">
<lb ed="#V" n="71"/>Respondeo quod creaturam adiurare est per
inuoca<lb ed="#V" n="72" break="no"/>tionem diuini nominis vel alterius rei
sa<lb ed="#V" n="73" break="no"/>cre obsecrando vel imperando eam inclinare secundum se: vel alium
<lb ed="#V" n="74"/>in comparatione ad eam ad aliquid agendum vel patiendum. Potest
<lb ed="#V" n="75"/>autem esse adiuratio respectu hominum: et demonum: et creatura
<lb ed="#V" n="76"/>rum irrationabilium. Si respectu hominum: autem adiurans
inten<lb ed="#V" n="77" break="no"/>dit eos inclinare ad bonum: autem ad culpe malum: primo modo:
<lb ed="#V" n="78"/>aut adiurat obsecrando: et sic non accipit nomen dei in
va<lb ed="#V" n="79" break="no"/>num: sic enim adiurauit Apostolus in auctoritate praeallegata: aut adiurat
<lb ed="#V" n="80"/>imperando: et tunc subdistingo: quia aut adiurat illum qui sibi
<lb ed="#V" n="81"/>tenetur obedire: et sic non assumit nomen dei in vanum: aut
<lb ed="#V" n="82"/>illum in quem nullam habet potestatem: et sic assumit nomen dei in
va<lb ed="#V" n="83" break="no"/>num: quia vsurpat potestatem in alium quantum in se est: quam tamen non habet
<lb ed="#V" n="84"/>Si autem adiurans intendat inclinare illum quem adiurat
<lb ed="#V" n="85"/>ad culpe malum: nomen dei assumit in vanum. Si autem est ad
<lb ed="#V" n="86"/>iuratio respectu demonum: aut adiurans eos adiurat
impe<lb ed="#V" n="87" break="no"/>rando: aut obsecrando: primo modo: autem adiurat eos ad hoc:
<lb ed="#V" n="88"/>vt ipsum doceant: aut sibi aliquod obsequs faciant: et hoc
illi<lb ed="#V" n="89" break="no"/>citum est: quia sic eum adiurare pertinet ad quandam
familiarita<lb ed="#V" n="90" break="no"/>tem seu socialitatem. Licitum tamen est hoc aliquando scilicet cum aliqui
sancti<lb ed="#V" n="91" break="no"/>specieali instinctu: aut reuelatione diuina vtuntur ministerio
de<lb ed="#V" n="92" break="no"/>monum ad aliquos effectus: aut eos adiurat: vt a se: et a
pro<lb ed="#V" n="93" break="no"/>ximis eos repellat: et hoc licitum est: quia sunt obstinati
ad<lb ed="#V" n="94" break="no"/>uersarii anime nostre: adiurare autem eos obsecrando: semper
illici<lb ed="#V" n="95" break="no"/>tum est: quia talis adiuratio quoddam signum familiaritatis: seu
so<lb ed="#V" n="96" break="no"/>cialitatis importat. Si autem est adiuratio respectu
creatura<lb ed="#V" n="97" break="no"/>rum irrationabilium: tunc aut adiurantur secundum se: et absolute: et
<lb ed="#V" n="98"/>qui sic eas adiurat nomen dei assumit in vanum: quod
adiu<lb ed="#V" n="99" break="no"/>rationem illam non intelligunt: autem adiurantur in reuelatione ad
<lb ed="#V" n="100"/>alium: et hoc dupliciter: quia aut in relatione ad deum: vt cum aliqui
<lb ed="#V" n="101"/>sancti ad infidelium conuersionem: et infirmorum in fide
confirmatio<lb ed="#V" n="102" break="no"/>nem inuocant nomen domini ad hoc: vt per eius virtutem ipse
<lb ed="#V" n="103"/>creature irrationales adiurate aliquo motu moueantur: qui
<lb ed="#V" n="104"/>non est per earum virtutem naturalem: aut in relatione ad diabolum:
<lb ed="#V" n="105"/>ad hoc vt diabolus ab eis repellatur: ne eis vtatur: vt
instru<lb ed="#V" n="106" break="no"/>mentis ad nocendum: et sic adiurantur creature irrationale
<lb ed="#V" n="107"/>in exorcismis ecclesie: et istis duobus vltimis modis
adiu<lb ed="#V" n="108" break="no"/>rantes irrationales creaturas nomen dei non assumut in
va<lb ed="#V" n="109" break="no"/>num. Ex dictis patet solutio ad argumenta.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-g100801-Dd1e461">
<head xml:id="kzz7yh-g100801-Hd1e463">Quaestio 3</head>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e465">
Quaestio III
<lb ed="#V" n="110"/>TErtio queritur vtrum praeceptum de obieruatione
<lb ed="#V" n="111"/>sabbati: sit morale: et videtur quod non:
prece<lb ed="#V" n="112" break="no"/>ptum morale non euacuatur: sed praeceptum de
obser<lb ed="#V" n="113" break="no"/>uatione sabbati euacuatum est. Unde Augu. 19 libro
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e476">
<lb ed="#V" n="114"/>Contra Faustum longe ante medium: dicit de sabbato quod pro
<lb ed="#V" n="115"/>pterea illud non obseruat christianus: quia quod ea figura
propheta<lb ed="#V" n="116" break="no"/>batur christus: iam christus impleuit: in illo quippe habemus
sabba<lb ed="#V" n="117" break="no"/>tum: ergo praeceptum de obseruatione sabbati: non est morale.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e487">
<lb ed="#V" n="118"/>¶ Item moralia praecepta: aut sunt principia legis nature: aut
<lb ed="#V" n="119"/>ex illis tanquam conclusiones sequantur: sed obseruare diem
septi<lb ed="#V" n="120" break="no"/>mam non videtur de necessitate sequi ad prima praecepta legis nature: er
<lb ed="#V" n="121"/>go praeceptum de obseruatione sabbati non est morale.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e498">
¶ Item
<lb ed="#V" n="122"/>praeceptum quod datum est in signum non est morale: sed cerimo
<lb ed="#V" n="123"/>niale: sed perceptum de obseruatione sabbati datum est in signum
<lb ed="#V" n="124"/>sanctificationis. Unde Exo. 3 I. Uidete vt sabbatum meum custo
<lb ed="#V" n="125"/>diatis: quia signum est inter me et vos in generationibus videris: vt scia
<lb ed="#V" n="126"/>tis: quia ego dominus qui scienifico vos: ergo illud praeceptum non est morale.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e512">
<lb ed="#V" n="127"/>Contra ordinatur et numeratur inter moralia precepta.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e517">
<lb ed="#V" n="128"/>¶ Item glo. Exo. 22. Que sic incipit.
Pri<lb ed="#V" n="129" break="no"/>mum dicit quod primum mandatum prohibet superstitionem. Secundum:
<lb ed="#V" n="130"/>errorem. Tertium seculi interficit amorem: sed prohibitio secularis
<lb ed="#V" n="131"/>amoris moralis est: ergo preceptum de obseruatione sab
<lb ed="#V" n="132"/>bati: quod est tertium est morale.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e530">
<lb ed="#V" n="133"/>Respondeo quo preceptum de obseruatione sab
<lb ed="#V" n="134"/>bati. morale est: et cerimoniale: sub
<lb ed="#V" n="135"/>alia tamen et alia ratione: illo enim praecepto praecipitur: vt diuino
vace<lb ed="#V" n="136" break="no"/>mus cultui: illo die per deuotionem que est voluntatis
<!--00297.xml-->
<pb ed="#V" n="144-r"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>promptitudo audiendi diuinum seruitium et orandi et alia fa
<lb ed="#V" n="2"/>ciendi: que pensatis circumstantiis particularibus debet homo
fa<lb ed="#V" n="3" break="no"/>cere ad cultum diuinum. Unde dicit Damas. li. 10 c. 15. Illo
pre<lb ed="#V" n="4" break="no"/>cepto praecipitur vt homines vacent deo: et ad deum congregentur in
<lb ed="#V" n="5"/>psalmis et hymnis et canticis spiritualibus et
meditationi<lb ed="#V" n="6" break="no"/>bus diuinarum scripturarum vniuersum septimum diem consumen
<lb ed="#V" n="7"/>tes: et ideo requiescentes: inquantum autem per illud praeceptum praecipitur
<lb ed="#V" n="8"/>quod homines vacent cultui diuino morale est: ex principiis enim
<lb ed="#V" n="9"/>legis naturalis concluditur quod aliqua pars temporis deputari debet qua
ho<lb ed="#V" n="10" break="no"/>mines magis quam alias vacare debeant cultui diuino.
In<lb ed="#V" n="11" break="no"/>quantum autem septima dies magisquam alia ad hoc deputabatur
<lb ed="#V" n="12"/>fuit cerimoniale: hoc enim fuit ad significandum aliquid
praeteri<lb ed="#V" n="13" break="no"/>tum et aliquid futurum. Ad significandum scilicet quod sex diebus deus
<lb ed="#V" n="14"/>fecit et distinxit et ornauit mundum: et in die septima
requie<lb ed="#V" n="15" break="no"/>uit ab omni opere quod patrarat: et ad significandum requiem bonorum
<lb ed="#V" n="16"/>etate septima: secundum enim Aug. li. 83. quaestionum. q. 88. Prima etas
<lb ed="#V" n="17"/>humani generis fuit ab Adam vsque ad Noe. Secunda a Noe
<lb ed="#V" n="18"/>vsque ad Abraham. Tertia ab Abraham vsque ad Dauid.
<lb ed="#V" n="19"/>Quarta a Dauid vsque ad transmigrationem babylonis.
<lb ed="#V" n="20"/>Quita a transmigratione in babyloniam vsque aduentum domini.
<lb ed="#V" n="21"/>Sexta ab aduentum domini vsque ad finem seculi. Inde requies
<lb ed="#V" n="22"/>sempiterna est que significatur sabbato. Et. 12. Contra
Fau<lb ed="#V" n="23" break="no"/>stum non multum post principium distinctis sex etatibus: vt priuo
<lb ed="#V" n="24"/>dicit quod septima intelligitur de requie sanctorum non in hac vita: sed
<lb ed="#V" n="25"/>in alia.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e602">
¶ Argumenta ad partem primam procedunt de
praecepto<lb ed="#V" n="26" break="no"/>obseruationis sabbati: inquantum est cerimoniale.
Argumen<lb ed="#V" n="27" break="no"/>ta ad partem aliam procedunt de eo: inquantum est morale: que
mo<lb ed="#V" n="28" break="no"/>ralitas intelligitur in sanctificatione. Sanctificatio enim diei sabbati
<lb ed="#V" n="29"/>est vacare in eo scienitati cultus diuini.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-g100801-Dd1e614">
<head xml:id="kzz7yh-g100801-Hd1e616">Quaestio 4</head>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e618">
Quaestio IIII
<lb ed="#V" n="30"/>QUarto queritur vtrum in die dominica in qua
<lb ed="#V" n="31"/>nutata est obseruatio sabbati
va<lb ed="#V" n="32" break="no"/>candum sit ab omni opere seruili: et videtur quod non. Bellare
<lb ed="#V" n="33"/>corporaliter opus seruile est: sed in veteri lege
lici<lb ed="#V" n="34" break="no"/>tum erat bellare corporaliter in sabbato. Unde 1 Macha. c.
<lb ed="#V" n="35"/>2. Omnis homo quicumque venerit ad nos in bello die sabbatorum
<lb ed="#V" n="36"/>pugnemus aduersus eum: ergo in die dominica in quam
obser<lb ed="#V" n="37" break="no"/>uatio sabbati mutata est licitum est opera seruilia exercere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e638">
<lb ed="#V" n="38"/>¶ Item non prohibetur illa die corporaliter operari: nisi ad hoc
<lb ed="#V" n="39"/>vt homines illa die intendant diuino cultui. Sed multi sunt
<lb ed="#V" n="40"/>qui interdum diebus dominicis missas non audiunt: nec in hoc
<lb ed="#V" n="41"/>mortaliter peccant: et cum eis propter hoc a praelatis non infligatur
pe<lb ed="#V" n="42" break="no"/>na debita peccato mortali: ergo in diebus dominicis licitum est in
<lb ed="#V" n="43"/>terdum intendere operi seruili sine peccato mortali.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e654">
¶ Item
in<lb ed="#V" n="44" break="no"/>diebus dominicis grauius est choreas et hastiludia sacere quam
<lb ed="#V" n="45"/>arare terras: quia illud est grauius: vbi plus est vanitatis.
<lb ed="#V" n="46"/>Sed contra choreantes seu hastiludentes non procedunt primlati:
<lb ed="#V" n="47"/>sicut contra mortaliter peccantes: ergo nec mortaliter peccant in illis
<lb ed="#V" n="48"/>diebus terras arantes: seu alia opera seruilia facientes.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e667">
<lb ed="#V" n="49"/>¶ Item piscationes et agriculture vinearum putationes et
vin<lb ed="#V" n="50" break="no"/>deminationes opera sunt seruilia: sed vt habetur ex de feriis. Lt
<lb ed="#V" n="51"/>cet indulgemus vt liceat perrochianis nostris diebus dominicis
<lb ed="#V" n="52"/>et aliis festis praeterquam in maioribus anni festiuitatibus si
ha<lb ed="#V" n="53" break="no"/>lectia terre se inclinauerint eorum captoni ingruente
necessi<lb ed="#V" n="54" break="no"/>tate intendere. Agriculture est et putationes vinearum et
vin<lb ed="#V" n="55" break="no"/>demiationes eisdem diebus fieri possunt. C. de feriis l. omnes. Ergo
<lb ed="#V" n="56"/>in diebus dominicis non praecipitur nobis vacare ab omni opere seruili.
<lb ed="#V" n="57"/>Leui. 23. Dies septimus erit celebrior et
san<lb ed="#V" n="58" break="no"/>Conti a ctior nullumque opus seruile facietis in eo:
eri<lb ed="#V" n="59" break="no"/>go a simili in die dominico tenemur abstinere ab omni opere seruili:
<lb ed="#V" n="60"/>cum sit dies celeberrima aptod nos.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e697">
¶ Item extra de feriis. c. 1.
<lb ed="#V" n="61"/>Omnes dies dominicos a vespera vsque ad vesperam cum omni
venera<lb ed="#V" n="62" break="no"/>tione decreuimus obseruari: et ab omni illicito opere abstinere
<lb ed="#V" n="63"/>vt merchatum in eis minime fiat: neque placitum: neque aliquie
<lb ed="#V" n="64"/>ad mortem vel ad penam iudicetur: nec sacra nisi pro pace vel
<lb ed="#V" n="65"/>pro alia necessitate prestentur.
<lb ed="#V" n="66"/>quod in diebus dominicis vacandum est
ab<lb ed="#V" n="67" break="no"/>m esponden oniaopere seruili excepto casu
neceffi<lb ed="#V" n="68" break="no"/>tatis qui intelligitur excludi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e717">
¶ Ad solutionem autem argumen¬
<!--00297.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>torum et aliarum obiectionum que possint fieri videre oportet quid sit
<lb ed="#V" n="70"/>opus seruile
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e728">
¶ Dico quod opus seruile opponitur operi
libe<lb ed="#V" n="71" break="no"/>rali: et tam vnum opus quam aliud quantum ad rationem
seruilita<lb ed="#V" n="72" break="no"/>tis vel libertatis maxime debet pensari ex proximo et proprio
<lb ed="#V" n="73"/>sine: ita quod ratione proximi et proprii sinis non accidentalis quem
consti<lb ed="#V" n="74" break="no"/>tuit intentio agentis: sed essentialis quem principalius
respi<lb ed="#V" n="75" break="no"/>cit quantum est ex parte sua debet iudicari opus simpliciter seruile:
<lb ed="#V" n="76"/>vel liberale: et ratione finis proximi quem constituit intentio
agen<lb ed="#V" n="77" break="no"/>tis debet iudicari formaliter seruile vel liberale per
comparatio<lb ed="#V" n="78" break="no"/>nem ad agentem: sicut enim dicit philosophus. 5. Ethi. c. 4. Si hic
lucramn<lb ed="#V" n="79" break="no"/>di genera mechatur et accipiat et hic autem apponens et iacturam
<lb ed="#V" n="80"/>patiens propter concupiscentiam: iste quidem luxuriosus videbitur esse
<lb ed="#V" n="81"/>magis quam auarus: ille autem iniustus id est auarus. Luxuriosus
<lb ed="#V" n="82"/>autem non: manifestum enim quoniam propter lucrari scilicet luxuriatur. Certum est
<lb ed="#V" n="83"/>autem quod corpus seruiliter debet subdi anime: et anima desupsedere: sicut
<lb ed="#V" n="84"/>libera. Illa ergo opera que tanquam finem proprium et proximum
re<lb ed="#V" n="85" break="no"/>spiciunt temporale bonum corporis ipsius operantis seruilia sunt
<lb ed="#V" n="86"/>et si naturaliter essent spiritualia. Unde si aliquo in corde suo cogitat:
<lb ed="#V" n="87"/>et meditatur aliquid scientiale ordinatum: vt ad proximum finem et
pro<lb ed="#V" n="88" break="no"/>prium ad temporale lucrum: illud opus est magis seruile quam
libe<lb ed="#V" n="89" break="no"/>rale. Similiter si aliquis aliquod opus faciat quod est materialiter seruile: si
<lb ed="#V" n="90"/>operans illud ordinet ad spirituale bonum anime: sicut ad finem
proxi<lb ed="#V" n="91" break="no"/>mum et proprium magis est liberale quam seruile saltem per comparationem
<lb ed="#V" n="92"/>ad agentem: sicut scribere aliquid: non propter temporale lucrum: sed
pert<lb ed="#V" n="93" break="no"/>edificationem animarum: et sicut portare cum quadrigis vel aliter
<lb ed="#V" n="94"/>lapides vel ligna non propter lucrum: sed ad edificationem
eccle<lb ed="#V" n="95" break="no"/>siarum propter diuinum cultum quod confirmari potest per illud quod
ha<lb ed="#V" n="96" break="no"/>betur ex de feriis. Conquestus: et de statu monachorum. Cum ad
<lb ed="#V" n="97"/>monasterium. Cum ergo in diebus dominicis sit vacandum ab
<lb ed="#V" n="98"/>omni corporali opere ordinato: sicut ad proximum et ad proprium
si<lb ed="#V" n="99" break="no"/>nem ad bonum proprii corporis temporale vacandum est in illis
<lb ed="#V" n="100"/>diebus ab omni opere: quod materialiter et formaliter seu finaliter est seruile
<lb ed="#V" n="101"/>simpliciter: et per comparationem ad agens. Ab operibus autem que
<lb ed="#V" n="102"/>sunt materialiter libera: et formaliter seruilia: vt cum aduocatus
co<lb ed="#V" n="103" break="no"/>gitat et studet in his que die crastina vult proponere propter
lu<lb ed="#V" n="104" break="no"/>crum temporale: et rusticus de aratione terre sue: et ordinatione
<lb ed="#V" n="105"/>boum: quam crastina die vult arare: non ita astringitur abstine
<lb ed="#V" n="106"/>re homo in diebus praedictis: sicut ab operibus: et que sunt materialiter:
<lb ed="#V" n="107"/>et formaliter seruilia: quia facilius est abstinere ab operibus
exte<lb ed="#V" n="108" break="no"/>rioris executione quam ab eis cogitatione: et mentali pertractatione.
<lb ed="#V" n="109"/>vnde nec propter huiusmodi actus incurrit homo peccantum mortale: nisi per
<lb ed="#V" n="110"/>hoc excludatur illa vacatio: quam debet cultui diuino ex
necessi<lb ed="#V" n="111" break="no"/>tate. Ab operibus autem seruilibus materialiter: et non formaliter per
con<lb ed="#V" n="112" break="no"/>parationem ad agens cessare homo ex necessitate in diebus dicunt
<lb ed="#V" n="113"/>cis non tenetur. vnde ff. de feriis. Diuus. dicit lex. Ea que ad
<lb ed="#V" n="114"/>disciplinam militarem pertinent est feriatis diebus per
agenda<lb ed="#V" n="115" break="no"/>Ubi addit. Apparatus quod sic scholares legere et scribere
<lb ed="#V" n="116"/>possunt: et ratio est: quia talia opera quantum ad suum finem
<lb ed="#V" n="117"/>proprium et proximum sunt liberalia.
<lb ed="#V" n="118"/>p in oppositum dicendum quod bellare
corpo<lb ed="#V" n="119" break="no"/>Ad primun a taliter in casu necessitatis
defen<lb ed="#V" n="120" break="no"/>dendo se: et propter defensionem legis diuine non est opus
serui<lb ed="#V" n="121" break="no"/>le formaliter: sed liberale: et de tali bello intelligitur auctoritas.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e841">
<lb ed="#V" n="122"/>¶ Ad secundum dicendum quod illi qui in die dominico missas non
au<lb ed="#V" n="123" break="no"/>diunt: nisi sint ratione legitima excusati mortaliter peccant.
<lb ed="#V" n="124"/>Unde de consecra. distin id est Missas. Sic missas die dominico
secu<lb ed="#V" n="125" break="no"/>laribus totas audire specieali ordine praecipimus: ita vt ante
<lb ed="#V" n="126"/>bedictionem sacerdotis egredi popostolus non praesumat: quod si
fece<lb ed="#V" n="127" break="no"/>rint ab episco publiceconfundantur. Dicitur est eadem distin. Qui die
<lb ed="#V" n="128"/>solenni praetermisso ecclesie conuentum ad spectacula vadit
ex<lb ed="#V" n="129" break="no"/>communicetur. Excommunicatio autem non nisi pro peccato mortali debet
inflin<lb ed="#V" n="130" break="no"/>gi. Apparatus autem super illud. Missas. dicit. Hoc dico
praece<lb ed="#V" n="131" break="no"/>ptum esse. vnde contra praeceptum faciunt qui diebus dominicis: missam
<lb ed="#V" n="132"/>non audiunt: nisi aliqua necessitas agat.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e867">
¶ Ad tertium dicendum
<lb ed="#V" n="133"/>quod qui in diebus dominicis choreas ducunt et hastiludia
fa<lb ed="#V" n="134" break="no"/>ciunt mortaliter peccant: vt dicunt magistri: quod de hastilu
<lb ed="#V" n="135"/>diis apud eos dubium non videtur cum consimili ratione videantur esse a
<lb ed="#V" n="136"/>hibita: vt tormeamenta que prohibita sunt fieri non tantum
<!--00298.xml-->
<pb ed="#V" n="144-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>diebus dominicis: sed diebus quibuscumque: extra de torneamentis.
<lb ed="#V" n="2"/>c. I. Choreas est esse prohibitas maxime diebus dominicis
pro<lb ed="#V" n="3" break="no"/>bant per illud quod dicitur. C. de feriis .l. vlti. Ubi dicitur de die domini
<lb ed="#V" n="4"/>ca. Dies festos diuine maiestati altissime dedicatos
nul<lb ed="#V" n="5" break="no"/>lis volumus voluptatibus occupari: et infra nec tamen
hu<lb ed="#V" n="6" break="no"/>ius religiose diei ocia relaxantes obscenis quamquam patimur
<lb ed="#V" n="7"/>voluptatibus detineri. Hi autem obscenas voluptates
vo<lb ed="#V" n="8" break="no"/>cant: etiam illas que sunt in choreis. Et hec opinio satis est
<lb ed="#V" n="9"/>rationabilis maxime si de choreis intelligatur: et in quibus
mu<lb ed="#V" n="10" break="no"/>lieres se ostentant in virorum conspectibus: et econuerso quia dire
<lb ed="#V" n="11"/>cte tunc occasionem dant prouocationi concupiscentie. Unde
Au<lb ed="#V" n="12" break="no"/>gu. de. x. chormd. Non multum post principium loquens de
obser<lb ed="#V" n="13" break="no"/>uatione sabbati: dicit quod semine iudeorum melius die sabbati
<lb ed="#V" n="14"/>lanam facerent quam tota die in ineniis impudice saltarent.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e915">
<lb ed="#V" n="15"/>¶ Ad quartum dicendum quod agriculture et captiones halectiorum
<lb ed="#V" n="16"/>tollantur interdum diebus dominicis dispensatiue propter necessita.
<lb ed="#V" n="17"/>tem. C. de feriis l. omnes. Ruri tamen positi agrorum culture
li<lb ed="#V" n="18" break="no"/>bere licenterque inseruiant quoniam frequenter euenit: vt non alio
<lb ed="#V" n="19"/>aptius die frumenta sulcis: aut vinee scrobibus
commen<lb ed="#V" n="20" break="no"/>dentur: ne occasione momentis pareat commoditas celesti
pro<lb ed="#V" n="21" break="no"/>uisione concessa: quamuis autem non possit dispensari quin homo teneatur
<lb ed="#V" n="22"/>aliqua parte temporis deo libera mente vacare indeterminatione
<lb ed="#V" n="23"/>tamen diei dispensari potest propter necessitatem: vt dictum est: quia
deter<lb ed="#V" n="24" break="no"/>minatio diei: non est de iure nature.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-g100801-Dd1e941">
<head xml:id="kzz7yh-g100801-Hd1e943">Quaestio 5</head>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e945">
Quaestio V
<lb ed="#V" n="25"/>QUinto queritur vtrum obserutio sabbati:
<lb ed="#V" n="26"/>in obseruatione diei dominice debuit
<lb ed="#V" n="27"/>mutari: et quare praeceptum de obseruatione sabbati
<lb ed="#V" n="28"/>specialiter mandatum est memorari.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g100801-d1e956">
<lb ed="#V" n="29"/>Respondeo quo obseruatio dier sabbati
mutari<lb ed="#V" n="30" break="no"/>debuit. Significabat enim futuram quietem
<lb ed="#V" n="31"/>in sepulchro die septima: et pro meritum christi futuram
requiem<lb ed="#V" n="32" break="no"/>beatorum in celo scilicet etate septima: et ideo adueniente veritate cessa
<lb ed="#V" n="33"/>re debuit illa figura: et est ad excludendum errorem: nem scilicet
cre<lb ed="#V" n="34" break="no"/>di posset nos remanere obligatos cerimoniis veteris
le<lb ed="#V" n="35" break="no"/>gis. Magis tamen debuit mutari in primam diem septimane quam
<lb ed="#V" n="36"/>in aliquam aliam in memoriam creationis: quia illa die creauit deus
<lb ed="#V" n="37"/>caelum et terram. Et in memoriam nostre redemptionis et nostre future
<lb ed="#V" n="38"/>resurrectionis. Resurrectio enim christi fuit manifestatiua redem
<lb ed="#V" n="39"/>ptionis nostre: et exemplar nostre gluiose resurrectionis future: et quia
<lb ed="#V" n="40"/>illa die dominus iesus christus resurrexit vocata est dominica dies. Et
<lb ed="#V" n="41"/>propter christi iesu reuerentiam: et sue resurrectionis memoriam que
<lb ed="#V" n="42"/>ante vocabatur dies solis: vt habetur C de feriis. l. ii. Uocaba
<lb ed="#V" n="43"/>tur autem sic: quia sol in prima hora illius diei dicitur dominari: sicut
lu<lb ed="#V" n="44" break="no"/>na in principio secunde ferie. Mars in principio tertie ferie.
<lb ed="#V" n="45"/>Mercurius in principio quarte. Iuppiter in principio quin
<lb ed="#V" n="46"/>te. Uenusin principio sexte. Et in prima hora sabbati satur
<lb ed="#V" n="47"/>nus. Mandatum aut fuit sabbatum speciealiter memorari: quia
si<lb ed="#V" n="48" break="no"/>mul erat morale et cerimoniale. Cerimonialia autem quia non
<lb ed="#V" n="49"/>ita sunt de lege nature: sicut moralia: ideo nec ita firmiter
men<lb ed="#V" n="50" break="no"/>ti sunt impressa. Et praeterea: quia erat memoria creationis: et
si<lb ed="#V" n="51" break="no"/>gnificatiua implicite redemptionis: et future glorificationis que
<lb ed="#V" n="52"/>iugiter debemus habere in memoria: cum nobis
osten<lb ed="#V" n="53" break="no"/>dant dei potestatem: et sapientiam: et bonitatem.
</p>
</div>
</div>
</body>
</text>
</TEI>