-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 3
/
cod-ve09v3_kzz7yh-g52921.xml
497 lines (497 loc) · 32.3 KB
/
cod-ve09v3_kzz7yh-g52921.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Articulus 1</title>
<author ref="#RicardusDeMediavilla">Ricardus de Mediavilla</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Articulus 1</title>
<date when="2023-09-04">September 04, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="V" n="cod-ve09v3">Venice, 1509, v. 3</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-09-02" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#V" n="75-r"/>
<cb ed="#V" n="b"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="kzz7yh-g52921"><!-- l3d23a1 -->
<head xml:id="kzz7yh-g52921-Hd1e101">Articulus 1</head>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e103">
Circa
pri<lb ed="#V" n="105" break="no"/>mum queruntur tria.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e108">
¶ Primo vtrum omnis habitus
<lb ed="#V" n="106"/>sit qualitas.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e113">
¶ Secundo vtrum indigeamus habentibus
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e115">
<lb ed="#V" n="107"/>¶ Tertio vtrum habitus existentes in anima nostra
co<lb ed="#V" n="108" break="no"/>gnoscamus per eorum actus: aut per species: aut per
eo<lb ed="#V" n="109" break="no"/>rum essentias.
</p>
<div xml:id="kzz7yh-g52921-Dd1e125">
<head xml:id="kzz7yh-g52921-Hd1e127">Quaestio 1</head>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e129">
Quaestio I.
<lb ed="#V" n="110"/>PRimo ostendo quod non omnis habitus
<lb ed="#V" n="111"/>est qualitas: quia vnum
praedicamen<lb ed="#V" n="112" break="no"/>tum non continetur sub alio: sed secundum philosophum li.
<lb ed="#V" n="113"/>praedicamentorum habitus est vnum de decem
praedica<lb ed="#V" n="114" break="no"/>mentis. ergo non est qualitas.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e142">
¶ Item secundum philosophum in
presen<lb ed="#V" n="115" break="no"/>tes. Omnis habitus est dispositio: sed secundum eundem. 5.
me<lb ed="#V" n="116" break="no"/>taphy. Dispositio est ordo habentis partes. hoc autem
<lb ed="#V" n="117"/>pertinet ad predicamentum situs: ergo non omnis
habi<lb ed="#V" n="118" break="no"/>tus est qualitas.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e153">
¶ Item omnis qualitas est res
absolu<lb ed="#V" n="119" break="no"/>ta Est enim praedicamentum distinctum contra relationem: sed non
<lb ed="#V" n="120"/>omnis habitum est res absoluta. Est enim
predicamen<lb ed="#V" n="121" break="no"/>tum distinctum contra relationem. Sed non omnis
ha<lb ed="#V" n="122" break="no"/>bitus est res absoluta: quia aliquis habitus important
or<lb ed="#V" n="123" break="no"/>dinem ad actum. secundum enim Aug. libro de bono coniugali inter
<lb ed="#V" n="124"/>medium et finem. Habitus quo quis agit cum opus fuerit.
Or<lb ed="#V" n="125" break="no"/>do autem relatio est. ergo non omnis habitus qualitas est
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e171">
<lb ed="#V" n="126"/>¶ Item esse principium actus non conuenit: nisi poten¬
<!--00162.xml-->
<pb ed="#V" n="75-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>tie potest. Ponitur enim in diffinitione potentie. 5
me<lb ed="#V" n="2" break="no"/>taphy. Sed quod ponitur in alicuius diffinitione
nulli<lb ed="#V" n="3" break="no"/>alii conuenit. Cum ergo aliqui habitus sint actuum
prin<lb ed="#V" n="4" break="no"/>cipia: sequitur quod aliqui habitus sint potentie: sed
poten<lb ed="#V" n="5" break="no"/>tia non est qualitas: quia substantia per se ipsam est potens.
<lb ed="#V" n="6"/>ergo non omnis habitus est qualitas.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e196">
<lb ed="#V" n="7"/>Contra secundum philosophum libro predicamentorum. Una species
<lb ed="#V" n="8"/>qualitatis est habitus et dispositio. Sed
om<lb ed="#V" n="9" break="no"/>ne quod continetur sub specie continetur sub genere.
er<lb ed="#V" n="10" break="no"/>go omnis habitus qualitas est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e207">
¶ Item secundum philosophum in
eo<lb ed="#V" n="11" break="no"/>dem li. Qualitas est secundum quam quales dicimur: sed secundum
quem<lb ed="#V" n="12" break="no"/>libet habitus quales dicimur. ergo quilibet habitus est qualitas.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e214">
<lb ed="#V" n="13"/>Respondeo quo omnis habitus est qualitas.
si<lb ed="#V" n="14" break="no"/>cut enim ratio substantie est
natu<lb ed="#V" n="15" break="no"/>ralis ad per se standum: et ratio quantitatis est naturalis
<lb ed="#V" n="16"/>aptitudo ad mensurandum: ita ratio qualitatis est
natu<lb ed="#V" n="17" break="no"/>ralis aptitudo ad modificandum. Unde sicut omne illud
<lb ed="#V" n="18"/>quod natum est per se stare est substantia: et quod natum
<lb ed="#V" n="19"/>est mensurare est quantitas sub ratione qua tale: ita omni:
<lb ed="#V" n="20"/>modus secundum quem res se habet in se ipsa est qualitas: et si
<lb ed="#V" n="21"/>modus ille sit quantitatis in ordine ad substantiam: tunc
<lb ed="#V" n="22"/>est in quarta specie qualitatis. Si autem ille modus est
<lb ed="#V" n="23"/>substantie in ordine ad sensum vel in ordine ad passiones
<lb ed="#V" n="24"/>diuturnas scientie in tertia specie qualitatis que continet
<lb ed="#V" n="25"/>passibiles qualitates et passiones.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e245">
¶ Si autem ille modus
<lb ed="#V" n="26"/>est substantie in ordine ad naturales actiones et passiones
<lb ed="#V" n="27"/>que consequuntur naturalia rei principia: sic est secunda
<lb ed="#V" n="28"/>species qualitatis in qua continetur naturalis potentia vel
<lb ed="#V" n="29"/>impotentia secundum quas ex naturalibus principiis est
faci<lb ed="#V" n="30" break="no"/>lis vel difficilis ad aliquam actionem vel passionem.
Si<lb ed="#V" n="31" break="no"/>autem ille modus sit substantie in ordine ad naturam vel
<lb ed="#V" n="32"/>operationem ad quam non est substantia determinata exr
<lb ed="#V" n="33"/>principiorum suorum substantialium natura: sic est prima
<lb ed="#V" n="34"/>species qualitatis que continet habitum et dispositionem
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e267">
<lb ed="#V" n="35"/>¶ Nec intelligendum quod predicte species sint species qua
<lb ed="#V" n="36"/>litatis specialissime: sed subalterne. Unde philosophus
<lb ed="#V" n="37"/>in praedicamentis: aliquando dicit aliquod genus qualitatis est:
<lb ed="#V" n="38"/>alibi tertia species qualitatis se: et cum ergo omnis
habi<lb ed="#V" n="39" break="no"/>tus sit modus quo est habet in se ipsa vel in ordine ad
na<lb ed="#V" n="40" break="no"/>turam vel ad operationem eo modo quo antedictum est.
<lb ed="#V" n="41"/>Omnis habitus qualitas est. Quod autem hec omni
ha<lb ed="#V" n="42" break="no"/>bitui conueniat patet per philosophum. 5. metaphy. dicentem quod
<lb ed="#V" n="43"/>habitus est dispositio secundum quam bene vel male disponitur
<lb ed="#V" n="44"/>dispositum aut secundum se autem ad aliud id est aut in ordine ad
na<lb ed="#V" n="45" break="no"/>turam: aut in ordine ad finem id est operationem ad quam ordinatur natura.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e293">
<lb ed="#V" n="46"/>Ad primum in oppositum dicendum quod
ha<lb ed="#V" n="47" break="no"/>bitus qui est qualitas dicitur ab
<lb ed="#V" n="48"/>habere non secundum quod aliqua res dicitur aliquid aliud
habe<lb ed="#V" n="49" break="no"/>re: quia sic habere vel est post predicamentum inquantum
<lb ed="#V" n="50"/>est respectu cuiuscumque rei que habetur vel constituit
pre<lb ed="#V" n="51" break="no"/>dicamentum scilicet quando inter habentem: et rem que
habe<lb ed="#V" n="52" break="no"/>tur est aliquid medium non actio vel passio: sed aliquid
<lb ed="#V" n="53"/>per modum actionis vel passionis: prout scilicet res habita est
<lb ed="#V" n="54"/>ornans: et res que habetur ornata est. Unde dicit philosophus. 5.
<lb ed="#V" n="55"/>metaphy. Quod habitus est tanquam actio quedam habentis
<lb ed="#V" n="56"/>et habiti. Unde habentis vestem et habite vestis
interme<lb ed="#V" n="57" break="no"/>dius est habitus: sed habitus qui est qualitas dicitur ab
<lb ed="#V" n="58"/>habere secundum quod res aliqua dicitur se habere in se ipsa.
Un<lb ed="#V" n="59" break="no"/>de talis habitus dicit modum rei secundum quem se habet in se
<lb ed="#V" n="60"/>ipsa vel in ordine ad naturam vel ad operationem eo modo
<lb ed="#V" n="61"/>quo supradictum est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e331">
¶ Ad secundum dicendum quod
di<lb ed="#V" n="62" break="no"/>spositio quadrupliciter potest accipi: vno modo pro
mo<lb ed="#V" n="63" break="no"/>do quo res se habet in se ipsa in ordine ad naturam: et ad
<lb ed="#V" n="64"/>quid aliud: et sic est genus ad habitum et dispositionem:
<lb ed="#V" n="65"/>que distinguitur contra habitum. Alio modo pro
dispositio<lb ed="#V" n="66" break="no"/>ne que contra habitum distinguitur que differt ab
habi<lb ed="#V" n="67" break="no"/>tu inquantum ipsa est de facili mobilis: et habitus de
diffi<lb ed="#V" n="68" break="no"/>cili mobilis: vel quia differt ab habitum: sicut imperfectum
<!--00162.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>a perfecto tertio modo accipitur pro quadam positione
<lb ed="#V" n="70"/>partium in ipso toto absolute: et sic dicit aliquam speciem
<lb ed="#V" n="71"/>qualitatis vel est eius causa vt asperitatis vel leuitatis.
<lb ed="#V" n="72"/>quarto modo pro dispositione partium alicuius totius in
<lb ed="#V" n="73"/>loco: et sic constituit predicamentum situs.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e364">
¶ Primo autem
<lb ed="#V" n="74"/>modo accipitur dispositio cum dicit philosophus
habi<lb ed="#V" n="75" break="no"/>tus est dispositio.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e371">
¶ Ad tertium dicendum quod omnis
ha<lb ed="#V" n="76" break="no"/>bitus est res absoluta quamuis in re habente habitum
me<lb ed="#V" n="77" break="no"/>diante ipso habitum fundetur ordo vel ad naturam rei vel
<lb ed="#V" n="78"/>ad operationem eo modo quo supradictum est: vnde
ha<lb ed="#V" n="79" break="no"/>bitus non est ille ordo: sed fundamentum eius.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e382">
¶ Ad
quar<lb ed="#V" n="80" break="no"/>tum dicendum quod alio modo potentia est principium actus
<lb ed="#V" n="81"/>quam ipse habitus: quia substantia per potentiam agit: sed
<lb ed="#V" n="82"/>per habitum aliquo modo inclinatiue determinatur ad
<lb ed="#V" n="83"/>aliquam determinatam speciem actuum quos
prom<lb ed="#V" n="84" break="no"/>pte faciliter et expedite exequitur potentia per ipsum
ha<lb ed="#V" n="85" break="no"/>bitum.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-g52921-Dd1e399">
<head xml:id="kzz7yh-g52921-Hd1e401">Quaestio 2</head>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e403">
Quaestio II.
<lb ed="#V" n="86"/>Ecundo quaeritur: vtrum indigeamus
<lb ed="#V" n="87"/>habitibus: et videtur quod non.
<lb ed="#V" n="88"/>Potentie rationales nobiliores sunt potentiis
<lb ed="#V" n="89"/>naturalibus. Sed potentie naturales ad produ
<lb ed="#V" n="90"/>cendos suos actus determinate: et faciliter per se ipsos
suffi<lb ed="#V" n="91" break="no"/>ciunt sine habitibus. ergo multo fortius potentie rationa
<lb ed="#V" n="92"/>les.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e421">
¶ Item potentie per se ordinantur ad suos actus non
<lb ed="#V" n="93"/>per accidens: sed habitus est accidens cum sit qualitas:
<lb ed="#V" n="94"/>vt iam ostensum est: ergo potentie non ordinantur ad suos
<lb ed="#V" n="95"/>actus mediantibus habitibus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e430">
¶ Item non indigemus
<lb ed="#V" n="96"/>his que diminuunt meritum in actu: sed quod diminuit
<lb ed="#V" n="97"/>de difficultate actus diminuit de merito: quia difficultas
<lb ed="#V" n="98"/>auget meritum in actu cum ergo per habitus
diminua<lb ed="#V" n="99" break="no"/>tur difficultas in agendo habitus ad agendum non
indi<lb ed="#V" n="100" break="no"/>gemus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e443">
¶ Item sicut aliqua potentia potest esse
contra<lb ed="#V" n="101" break="no"/>riorum: ita et habitus vnde dicit philosophus. 5. Ethi. c. 1. Quod
po<lb ed="#V" n="102" break="no"/>tentia et scientia videtur esse eadem contrariorum. ergo
<lb ed="#V" n="103"/>potentia saltem intellectiua hitu scientie non indiget ad intelligendum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e453">
<lb ed="#V" n="104"/>Contra aliquando oportet bene agere ex
impreme<lb ed="#V" n="105" break="no"/>ditato: sed bene agere repente: nisi sit a
ca<lb ed="#V" n="106" break="no"/>su non contingit: nisi per habitum. Unde de forti dicit
<lb ed="#V" n="107"/>philosophus. 3. Ethi. c. 9. Quod bene se habet in repentinis
pericu<lb ed="#V" n="108" break="no"/>lis per habitum fortitudinis. ergo habttibus indigemus
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e466">
<lb ed="#V" n="109"/>¶ Item secundum philosophum Ethi. c. 11. Nullus est bonus qui non
<lb ed="#V" n="110"/>gaudet bonis operibus: sed gaudere de bona operatione
<lb ed="#V" n="111"/>non contingit nisi per habitum. Unde philosophus. 2. Ethi. c. 3.
<lb ed="#V" n="112"/>Dicit quod signum oportet facere habitum
superuenien<lb ed="#V" n="113" break="no"/>tem voluptatem vel tristitiam operibus: ergo hitibus indigemus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e479">
<lb ed="#V" n="114"/>Respondeo quod habitibus indigemus quantum
<lb ed="#V" n="115"/>ad potentias rationales que sunt
<lb ed="#V" n="116"/>intellectus et voluntas: et quantum ad irascibilem et
con<lb ed="#V" n="117" break="no"/>cupiscibilem in parte sensitiua et hoc propter plura.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e490">
¶
Pri<lb ed="#V" n="118" break="no"/>mo vt nos possimus bene habere in repentinis: vt in
ar<lb ed="#V" n="119" break="no"/>guendo ad hanc partem dictum est: et propter
perfectio<lb ed="#V" n="120" break="no"/>nem habentis: per quam homo bonus est: etiam et si actu
<lb ed="#V" n="121"/>non operetur. Cum enim vt dicit philosopus libro de som.
<lb ed="#V" n="122"/>et vigi. Impossibile sit nos semper agere: et semper
indigea<lb ed="#V" n="123" break="no"/>mus esse boni quando nullus est propter posse agere: quia
<lb ed="#V" n="124"/>eadem potentia qua possumus agere bonum possumus
<lb ed="#V" n="125"/>et agere malum iudigemus perfectione habituali per
quam<lb ed="#V" n="126" break="no"/>boni sumus: etiam non agentes Et etiam propter
perfe<lb ed="#V" n="127" break="no"/>ctionem actus qui perfectus non est nisi per habitum
bo<lb ed="#V" n="128" break="no"/>num: vnde secundum philosophum. 2. Ethi. c. 5. habitus virtuosus et
ha<lb ed="#V" n="129" break="no"/>bentem perficit: et opus eius bonum reddit: et vt in
agen<lb ed="#V" n="130" break="no"/>do delectemur: quia delectatio vt dicit philosophus. 10. Ethi. c. 4.
<lb ed="#V" n="131"/>perficit operationem: et propter commensurationam
mul<lb ed="#V" n="132" break="no"/>tarum circunstantiarum que concurrunt ad bonam
ope<lb ed="#V" n="133" break="no"/>rationem: et propter inclinationem potentie ad determi
<lb ed="#V" n="134"/>natam operationem per quam faciliter operatur. Et ideo
<lb ed="#V" n="135"/>quia potentie naturales naturaliter operantur: et ita ex im
<lb ed="#V" n="136"/>premeditato ad vnam determinantur operationem et per¬
<!--00163.xml-->
<pb ed="#V" n="76-r"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>fecte exercent eam: si non sit impedimentum: vel defectus
<lb ed="#V" n="2"/>in natura. Idon in talibus potentiis habitibus non indigemus.
<lb ed="#V" n="3"/>Similiter dico de potentiis sensitiuis non persuasibilibus a ratione
<lb ed="#V" n="4"/>eo quod naturaliter recte operantur: intellectum etia respectu eorum ad que
<lb ed="#V" n="5"/>determinatur per suam naturam proprie loquendo habitu non
in<lb ed="#V" n="6" break="no"/>diget: nec voluntas respectu finis vltimi in generali eo quod ad
<lb ed="#V" n="7"/>illum determinatur per naturam: nisi forte velis vocare habitum
<lb ed="#V" n="8"/>naturam intellectus et voluntatis inquantum per eas
determi<lb ed="#V" n="9" break="no"/>natur ad naturalem finis cognitionem et dilectionem in quos actus
<lb ed="#V" n="10"/>exeunt perfecte delectabiliter et faciliter: quod ideo dico ad saluandum
<lb ed="#V" n="11"/>philosophum: qui versus finem secundi libro poste. Ponit intellectum
ha<lb ed="#V" n="12" break="no"/>bitum principiorum: et 6 Ethi. c. 4. Numerat ipsum inter
in<lb ed="#V" n="13" break="no"/>tellectuales habitus. Certum est tamen quod intellectus et
volun<lb ed="#V" n="14" break="no"/>tas quantum ad illos actus respectu finis ad quos non
deter<lb ed="#V" n="15" break="no"/>minantur per naturam habitibus indigent vt inferius declarabitur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e573">
<lb ed="#V" n="16"/>Ad primum i oppositum dicendum quod potentie naturales hitibus
<lb ed="#V" n="17"/>determinantibus non indigent: quia ex
<lb ed="#V" n="18"/>se ipsis ad actus suos determinate sunt nec hoc est quia sint
<lb ed="#V" n="19"/>maioris dignitatis quam potentie rationales. Ex minore enim ea
<lb ed="#V" n="20"/>rum dignitate peruenit: inquantum ad pauciora se extendunt.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e586">
<lb ed="#V" n="21"/>¶ Ad secundum dicendum quod potentie non dicuntur: per se
ordinari<lb ed="#V" n="22" break="no"/>ad suos actus: quia non indigeant aliquo accidente ad suum actum
<lb ed="#V" n="23"/>exercendum. Multa enim intelligimus quae intelligere non possemus
<lb ed="#V" n="24"/>nisi per earum similitudines: quae secundum aliquos sunt quaedam accidentia
in<lb ed="#V" n="25" break="no"/>intellectu. Sed ideo per se dicuntur ordinari ad suos actus: quia actus
<lb ed="#V" n="26"/>illi non eliciuntur ab aliquo per se cui ipse potentie accidant:
<lb ed="#V" n="27"/>sicut dicimus quod medicus edificat per accidens: quia per se
edi<lb ed="#V" n="28" break="no"/>ficare est ab edificatore cui accidit esse medicum. Potest etiam
<lb ed="#V" n="29"/>dici quod et si potentia per se possit in essentiam actus: non tamen
<lb ed="#V" n="30"/>sub quocumque modo: quia perfecte delectabiliter et faciliter in ipsum
<lb ed="#V" n="31"/>non potest: nisi mediante accidente: quod est habitus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e613">
¶ Ad
ter<lb ed="#V" n="32" break="no"/>tium cum dicitur quod difficultas auget meritum in actum: et
faci<lb ed="#V" n="33" break="no"/>litas diminuit: dico quod verum est de facilitate et difficultate
<lb ed="#V" n="34"/>ex parte actus: non aut de facilitate que est ex parte habitus
<lb ed="#V" n="35"/>operantis. Quanto enim homo habet charitatem maiorem: tanto
<lb ed="#V" n="36"/>facilius facit opera charitatis et magis meretur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e626">
¶ Ad
quar<lb ed="#V" n="37" break="no"/>tum dicendum alio modo intellectus potest esse contrariorum quam scientia.
In<lb ed="#V" n="38" break="no"/>tellectus enim potest esse respectu actuum contrariorum qui sunt
conside<lb ed="#V" n="39" break="no"/>rare recte: et non recte vel scire et ignorare: sed scientia et si possit
<lb ed="#V" n="40"/>esse respectu obiectorum contrariorum non tamen respectu contrariorum actuum
<lb ed="#V" n="41"/>Non enim per scientiam possumus ignorare: habitus autem partis
<lb ed="#V" n="42"/>affirmatiue per vnum actum in specie: non potest esse respectu contra
<lb ed="#V" n="43"/>riorum obiectorum: quamuis enim per charitatem diligamus bonum: et
<lb ed="#V" n="44"/>odiamus malum: isti tamen actus non sunt eiusdem speciei: sunt
<lb ed="#V" n="45"/>tamen consequenter se habentes.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-g52921-Dd1e649">
<head xml:id="kzz7yh-g52921-Hd1e651">Quaestio 3</head>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e653">
Quaestio III
<lb ed="#V" n="46"/>TErtio queritur: vtrum cognoscamus habitus
<lb ed="#V" n="47"/>existentes in anima nostra per eorum actus: aut
<lb ed="#V" n="48"/>per species: aut per eorum essentias: et vtr quod per eorum
<lb ed="#V" n="49"/>essentias secundum Augu. 10 de trini. c. 9. Aima non ob
<lb ed="#V" n="50"/>aliud statim cognoscit se ipsam quam eo quo sibi praesens est:
er<lb ed="#V" n="51" break="no"/>go cum habitus existentes in ea: sibi sint pantes: vr quod eo ipso
<lb ed="#V" n="52"/>cognoscit eos.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e671">
¶ Item Augu. 13 de tri. c. 1. Fidem quando est
<lb ed="#V" n="53"/>in nobis videmus in nobis: quia rerum abesentium proesens est fides:
<lb ed="#V" n="54"/>ergo videtur quod fides per se ipsam cognoscatur: quando anime proesenus est: er
<lb ed="#V" n="55"/>go a simili: alii habitus anime.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e680">
¶ Item Aui. 6 naturalium. li. 1 c. 1.
di<lb ed="#V" n="56" break="no"/>cit sententialiter. Quod si subito crearetur vnus homo perfectus habens actum
<lb ed="#V" n="57"/>alicuius sensus: tamen constanter affirmaret se esse. ergo anima eius
<lb ed="#V" n="58"/>per suam essentiam cognosceret se esse: quia sibi proesens esset. ergo
<lb ed="#V" n="59"/>a simili anima habitus in ea existentes cognoscit per eorum essentias:
<lb ed="#V" n="60"/>quia sibi sunt praesentes.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e693">
¶ Item ad actionem et passionem sufficit
<lb ed="#V" n="61"/>coniunctio agentis virtutis cum patiente disposito seu
propor<lb ed="#V" n="62" break="no"/>tionato agenti: sed in actu intelligendi: aut intellectus est
<lb ed="#V" n="63"/>patiens: et obiectum agens: aut econuerso: ergo ad
intelligen<lb ed="#V" n="64" break="no"/>dum sufficit coniunctio intelligibilis cum intellectu. Cum
er<lb ed="#V" n="65" break="no"/>go habitus anime per suas essentias intellectui sint praesentes:
vi<lb ed="#V" n="66" break="no"/>quod sufficit ad hoc quod intelligantur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e710">
¶ Sed quod per similitudinem
<lb ed="#V" n="67"/>videtur Anseli. monolo. c. 33. Nulla ratione negari potest cum mens
<lb ed="#V" n="68"/>rationalis se ipsam cogitando intelligit imaginem ipsius nasci¬
<!--00163.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>in sua cogitatione: ergo non obstante quod ipsa sibi praoespens est per
<lb ed="#V" n="70"/>similitudinem se cognoscit: ergo similiter non obstante quod sui habitus
<lb ed="#V" n="71"/>sibi praesentes sint tamen eas per eorum similitudines cognoscit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e728">
¶ Sed
<lb ed="#V" n="72"/>quod cognoscamus eos per actus: probo sic secundum philosophum. 2. de anima.
<lb ed="#V" n="73"/>Potentie innotescunt per actus: et actus per obiecta. Sed
<lb ed="#V" n="74"/>habitus non sunt praesentiores anime quam potentie: ergo videtur quod non
<lb ed="#V" n="75"/>cognoscantur a nobis: nisi per actus et obiecta.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e739">
¶ Item secundum
<lb ed="#V" n="76"/>philosophum I physlmus. In nata est nobis via ex nobis notioribus:
<lb ed="#V" n="77"/>et certioribus incertiora nature et notioria: sed certiora sunt
no<lb ed="#V" n="78" break="no"/>bis sensibilia quam intelligibilia: nature autem est econuerso: ergo
<lb ed="#V" n="79"/>in cognitione habituum: quin sunt res intellibiles deuenimus
<lb ed="#V" n="80"/>per cognitionem sensibilium: ergo in cognitione habituum: qui
<lb ed="#V" n="81"/>sunt per obiecta sensibilia mediantibus actibus
deueni<lb ed="#V" n="82" break="no"/>mus in cognitionem eorum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e757">
¶ Item cognitio rei per essentiam
<lb ed="#V" n="83"/>vel per similitudinem immediate ducentem in rem cognitam: est
<lb ed="#V" n="84"/>cognitio rei intuitiua non discursiua: sed experimur nos
<lb ed="#V" n="85"/>non cognoscere ea que sunt in anima nostra: nisi per discursum
<lb ed="#V" n="86"/>ergo ea non cognoscemus: nec per essentiam: nec per
spe<lb ed="#V" n="87" break="no"/>ciem: restat ergo quod per actus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e770">
<lb ed="#V" n="88"/>Respondeo quod aliter iudicandum est de
cogn<lb ed="#V" n="89" break="no"/>tione habituum anime per comparationem:
<lb ed="#V" n="90"/>ad animam separatam: et ad animam corpori coniunctam: et aliter pro
sta<lb ed="#V" n="91" break="no"/>tu innocentie: et pro statu glurie et pro statu nature lapse: et aliter
<lb ed="#V" n="92"/>de lege commun: et de priuilegio specieali: et aliter per naturam et per gratiam.
<lb ed="#V" n="93"/>Dico enim quod anima separata habitus in ea existentes cognoscit per
<lb ed="#V" n="94"/>eorum essentias propter quartam rationem factam ad illam partem. Similiter dico
<lb ed="#V" n="95"/>de angelis respectu habituum in ipsis existentiu. Aima etiam
coniun<lb ed="#V" n="96" break="no"/>cta corpori in statu innocentie: quia tunc corpore non
aggra<lb ed="#V" n="97" break="no"/>uabatur se poterat reflectere immediate super essentiam rerum in ea
<lb ed="#V" n="98"/>existentium: et multo fortius: hoc poterint anima coniuncta in statu
<lb ed="#V" n="99"/>glie. In statu est nature lapse anima coniuncta corpori ex aliquo
pri<lb ed="#V" n="100" break="no"/>uilegio specieali per aliquam priuilegiatam gratiam potest
cognosce<lb ed="#V" n="101" break="no"/>re habitus in ea existentes per eorum essentias: sed per naturam
<lb ed="#V" n="102"/>de lege communi non potest: nec per aliquam speciem immediate
ducen<lb ed="#V" n="103" break="no"/>tem intellectum in eorum cognitionem: sicut bene ostendunt rationes
<lb ed="#V" n="104"/>ad hanc partem inducte. Sed enim quod per cognitionem obiecti:
<lb ed="#V" n="105"/>mediante cognitione actus deueniat in cognitionem habitus.
<lb ed="#V" n="106"/>Nos enim experimus nos nescire etiam habere speciem
in<lb ed="#V" n="107" break="no"/>telligibilem alicuius rei: vtpote rose: nisi per hoc quod
sci<lb ed="#V" n="108" break="no"/>mus nos habere cognitionem de rosa.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e818">
<lb ed="#V" n="109"/>Ad primum in oppositum dicendum quod non est site de anima
<lb ed="#V" n="110"/>et de habitibus suis. Ipsa enim est
si<lb ed="#V" n="111" break="no"/>bi magis connaturalis et intima quam sui habitus. vnde non opetet quod
<lb ed="#V" n="112"/>si de se per se ipsam habeat aliquam cognitionem in generali quod
<lb ed="#V" n="113"/>ita habeat cognitionem de suis habitibus: estiam in generali per
<lb ed="#V" n="114"/>eorum essentias.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e835">
¶ Uel dici potest quod anima dicitur cognoscere se: quia
<lb ed="#V" n="115"/>sibi proesenus est: quia actum suum non experiretur esse suum: nisi ipsa sibi
<lb ed="#V" n="116"/>proespenus esset.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e842">
¶ Ad hoc autem quod per actum suum cognoscat se: oportet
<lb ed="#V" n="117"/>quod experiatur illum esse suum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e847">
¶ Ad secundum dicendum quod ibi Aug.
acci<lb ed="#V" n="118" break="no"/>pit fidem pro ipso credere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e852">
¶ Ad tertium soluendum est: sicut
<lb ed="#V" n="119"/>ad secundum. Uel dicendum quod non est consentiendum Auicenne in illo
<lb ed="#V" n="120"/>passu.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e859">
¶ Ad quartum cum dicitur quod ad actionem et passionem
suffi<lb ed="#V" n="121" break="no"/>cit coniunctio agentis virtutis cum patiente etc. Dico quod
ve<lb ed="#V" n="122" break="no"/>rum est supposita dispositione in patiente: et debita proportione
<lb ed="#V" n="123"/>agentis ad patiens. Sicut enim dicit philosophus 2. de anima. Actus
ac<lb ed="#V" n="124" break="no"/>tiuorum sunt in patiente et disposito: intellectus autem
corpo<lb ed="#V" n="125" break="no"/>ri corruptibili: et animam aggrauanti coniunctus: non est
dispo<lb ed="#V" n="126" break="no"/>situs propter corporis aggrauationem: vt immediate moueatur a
simili<lb ed="#V" n="127" break="no"/>bus intelligibilibus et habitibus tamquam ab obiectis: sed tantum
<lb ed="#V" n="128"/>tamquam a rationibus agendi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-g52921-d1e879">
¶ Ad illud quo probabatur quod per simili
<lb ed="#V" n="129"/>tudinem dicendum quod Ansel. in praeallegata auctoritate per imaginem anime
<lb ed="#V" n="130"/>non intelligit aliquam speciem mediam inter ipsam et suam
cogita<lb ed="#V" n="131" break="no"/>tionem: sed ipsam cogitationem sui ipsius vocat ipsius
ima<lb ed="#V" n="132" break="no"/>ginem: quod patet: quia immediate subdit ipsam cogitationem sui:
<lb ed="#V" n="133"/>esse suam imaginem. Cum enim actus causetur a potentia: et obiecto
<lb ed="#V" n="134"/>et effectus habeat imaginem sue cause ille actus quo anima
se<lb ed="#V" n="135" break="no"/>ipsam intelligit maxime est imago illius.
</p>
</div>
</div>
</body>
</text>
</TEI>