-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 3
/
cod-ve09v4_kzz7yh-k52683.xml
1266 lines (1266 loc) · 86.1 KB
/
cod-ve09v4_kzz7yh-k52683.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Articulus 5</title>
<author ref="#RicardusDeMediavilla">Ricardus de Mediavilla</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Articulus 5</title>
<date when="2023-09-02">September 02, 2023</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="V" n="cod-ve09v4">Venice, 1509, v. 4</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2023-09-02" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#V" n="73-r"/>
<cb ed="#V" n="b"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="kzz7yh-k52683"><!-- l4d15a5 -->
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e101">Articulus 5</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e103">
Dist.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e105">
<lb ed="#V" n="94"/>COnsequenter queritur de
quin<lb ed="#V" n="95" break="no"/>to principali. Et
<lb ed="#V" n="96"/>circa hoc queruntur octo.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e114">
¶ Primo vtrum
re<lb ed="#V" n="97" break="no"/>dintno de deto intiocido
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e119">
¶ Secnunedo
dtri<lb ed="#V" n="98" break="no"/>damnificans alium in bonis anime vel in bonis corporis
<lb ed="#V" n="99"/>teneatur ad restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e127">
¶ Tertio vtrum damnificans
<lb ed="#V" n="100"/>alium iniuste in fama.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e132">
¶ Quarto vtrum damnificans alium
<lb ed="#V" n="101"/>iniuste in aliis possessionibus exterioribus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e137">
¶ Quinto vtrum
<lb ed="#V" n="102"/>quilibet in aliquo contractu: accipiens aliquid vltra sortem
<lb ed="#V" n="103"/>teneatur ad restitutionem illius.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e144">
¶ Sexto vtrum homo
te<lb ed="#V" n="104" break="no"/>reatur ad restituendum ea que legitima mercatione
lucra<lb ed="#V" n="105" break="no"/>tus est de bonis que ipse vel eius pater acquisierat per vsu
<lb ed="#V" n="106"/>ram.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e153">
¶ Septimo vtrum homo teneatur restituere ea que
inue<lb ed="#V" n="107" break="no"/>nit a fortuna.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e158">
¶ Octauo vtrum homo teneatur restituere ea quae
<lb ed="#V" n="108"/>lucratus est per ludos prohibitos.
</p>
<div xml:id="kzz7yh-k52683-Dd1e164">
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e166">Quaestio 1</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e168">
Quaestio.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e170">
<lb ed="#V" n="109"/>PRimo ostendo quod restitutio sit pars
satisfa<lb ed="#V" n="110" break="no"/>ctionis: quia omnis actus virtutis potest
<lb ed="#V" n="111"/>esse pars satisfactionis: sed restitutio est actus
vir<lb ed="#V" n="112" break="no"/>tutis iustitie: quia restituendo reddit homo debitum
<lb ed="#V" n="113"/>proximo: ergo restitutio est pars satisfactionis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e183">
¶ Item
sa<lb ed="#V" n="114" break="no"/>tisfactio sit per actum contrarium peccato: pro quo
satisfacien<lb ed="#V" n="115" break="no"/>dum est: sed restituere: est actus contrarius peccato: quo res
<lb ed="#V" n="116"/>aliena accipitur vel detinetur iniuste: ergo restitutio est
satis<lb ed="#V" n="117" break="no"/>factio pro lllo peccato.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e194">
¶ Item restitutio est quedam
recompensa<lb ed="#V" n="118" break="no"/>tio pro iniuria vel damno illato: sed nihil aliud requiritur ad
<lb ed="#V" n="119"/>satisfactionem: ergo restitutio est aliqua satisfactio.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e202">
¶ Item pro
<lb ed="#V" n="120"/>impossilblitate faciendi illud quod si fuisset factum nulla fuisset
sa<lb ed="#V" n="121" break="no"/>tisfactio iniungenda non est alicui poenitentia maior: sed illius
ra<lb ed="#V" n="122" break="no"/>ptoris qui potuit restituere in vita et noluit: si postea in
ar<lb ed="#V" n="123" break="no"/>ticulo mortis vult et non potest: non debent clerici interesse
se<lb ed="#V" n="124" break="no"/>pulture: quamuis eis viaticum non negetur. extra de rapto.
<lb ed="#V" n="125"/>Super eo. ergo restitutio aliqua satisfactio est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e218">
¶ Item non
obstan<lb ed="#V" n="126" break="no"/>te quod contritio necessaria sit ad salutem illi qui peccatum mortale
commi<lb ed="#V" n="127" break="no"/>sit: tamen est aliqua satisfactionis pars: ergo similiter non obstante quod restitu
<lb ed="#V" n="128"/>tio sit necessaria ad salutem est aliqua satisfactionis pars.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e227">
<lb ed="#V" n="129"/>Contra satisfactio fit ad arbitrium sacerdotis: non
<lb ed="#V" n="130"/>autem restitutio.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e234">
¶ Item non tenetur
sa<lb ed="#V" n="131" break="no"/>tisfacere nisi ille qui peccauit: sed ad restitionem tenetur
<lb ed="#V" n="132"/>quandoque ille qui non peccauit. Ut enim dicitur. extra de
<lb ed="#V" n="133"/>vsura. Tua nos. Filii ad restituendas vsuras ea sunt
distri<lb ed="#V" n="134" break="no"/>ctione cogendiqua parentes si vfuerent cogerentur. Id
<lb ed="#V" n="135"/>ipsum contra heredes extraneos credamus esse exercendum:
<lb ed="#V" n="136"/>et tamen multi sunt heredes vsurariorum qui non fuerunt participes
<!--00178.xml-->
<pb ed="#V" n="73-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>peccati eorum ergo restitutio non est pars satisfactionis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e258">
<lb ed="#V" n="2"/>Respondeo illud opus penale est pars
satisfa<lb ed="#V" n="3" break="no"/>ctionis per quod secundum diuinam iustitiam
<lb ed="#V" n="4"/>soluitur vel remittitur pars pene debite pro peccato: secundum
<lb ed="#V" n="5"/>autem Ansel. prosoluis i10. c. Iustitia in deo sub duplici ratione
com<lb ed="#V" n="6" break="no"/>sideratur. Uno modo dicitur iniustitia dei condecentia
bonita<lb ed="#V" n="7" break="no"/>tis eius. Alio modo rectitudo voluntatis in volendo
vni<lb ed="#V" n="8" break="no"/>cuique retribuere secundum merita. Dico ergo quod restitutio est
ali<lb ed="#V" n="9" break="no"/>qua pars satisfactionis per comparationem ad iustitiam primo
<lb ed="#V" n="10"/>modo dictam. Condecet enim diuinam bomonitatem vt homini
faciem<lb ed="#V" n="11" break="no"/>ti actum quem deus precipit: non tantum sibi imputet actum illum
<lb ed="#V" n="12"/>ad meritum gratie: sed etiam pro illo remittat sibi aliquam
<lb ed="#V" n="13"/>partem pene pro peccato debite. Sicut videmus quod rex
libe<lb ed="#V" n="14" break="no"/>ralis militi suo sibi reconciliato: obligato tamen ad aliquam
<lb ed="#V" n="15"/>emendam propter aliquod forte factum quod fecit aliquando
re<lb ed="#V" n="16" break="no"/>mittit partem emende: propter hoc quod fideliter exhibet
regi<lb ed="#V" n="17" break="no"/>obsequium quod alus impendere tenebatur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e295">
¶ Per
comparatio<lb ed="#V" n="18" break="no"/>nem autem ad iustitiam secundo modo dictam restitutio non est pers
<lb ed="#V" n="19"/>satisfactionis. Non enim secundum rigorem iustitie potest satisfacere
ho<lb ed="#V" n="20" break="no"/>mo per illud opus ad quod satisfaciendum erat obligatus: etiam
<lb ed="#V" n="21"/>si non peccasset vel si totam penam pro peccatis debitam
exoli<lb ed="#V" n="22" break="no"/>uisset. Unde Anselis primo lib. Cur deus homo. ca. 2. Cum
<lb ed="#V" n="23"/>reddis aliquid domino etiam si non peccasti non debes hoc
compu<lb ed="#V" n="24" break="no"/>tare pro debito quod debes pro peccato: ad plus enim tenetur
<lb ed="#V" n="25"/>ille qui penam peccato debitam non exoluit quam ille qui eam
<lb ed="#V" n="26"/>exoluit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e318">
¶ Dicendum ergo quod si pro restitutione deus
re<lb ed="#V" n="27" break="no"/>mittat restituenti aliquam partem pene peccatis suis debite:
<lb ed="#V" n="28"/>iuste facit: quia suam condecet bonitatem: si autem pro restitutione
<lb ed="#V" n="29"/>non remittat aliquam partem pene alius debite iuste facit
iusti<lb ed="#V" n="30" break="no"/>tia compensante valorem meritorum. Et ab hac positione
pa<lb ed="#V" n="31" break="no"/>rum aut nihil discordare videtur illa opinio que ponit quod
re<lb ed="#V" n="32" break="no"/>stitutio pars est satisfactionis magis ex misericordia quam
ex<lb ed="#V" n="33" break="no"/>iustitia: quomodo se habeat misericordia ad iustitiam quolibet
pre<lb ed="#V" n="34" break="no"/>dictorum modorum dictam declarabitur inferius: quamuis autem
<lb ed="#V" n="35"/>restitutio per comparationem ad iustitiam: secundo modo dictam
<lb ed="#V" n="36"/>non sit pars satisfactionis: est tamen quoddam preambulum ad
sa<lb ed="#V" n="37" break="no"/>tisfactionem: non enim sufficienter potest homo satisfacere pro
pec<lb ed="#V" n="38" break="no"/>cato quamdiu non vult rem alienam restituere: vnde est qui non
<lb ed="#V" n="39"/>habet vnde restituat: tenetur tamen habere voluntatem restituendi si posset
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e349">
<lb ed="#V" n="40"/>Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis actus
<lb ed="#V" n="41"/>virtutis ratione alicutus perfectionis:
<lb ed="#V" n="42"/>que non est necessaria ad virtutem possit esse satisfactorius:
<lb ed="#V" n="43"/>tamen ratione huius quod simpliciter necessarium est ad salutem non est
sa<lb ed="#V" n="44" break="no"/>tisfactorius quamuis sit meritorius.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e362">
¶ Ad secundum dicendum: quod
ma<lb ed="#V" n="45" break="no"/>ior non est vera nisi de actu habente aliquam perfectionem
su<lb ed="#V" n="46" break="no"/>pererogationis: quam non habet restitutio.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e369">
¶ Ad 3m dicendum:
<lb ed="#V" n="47"/>quod non quecumque recompensatio est satisfactio: sed solum illa ad
<lb ed="#V" n="48"/>quam non teneretur bomo si non peccasset: sed si ad
innocenten<lb ed="#V" n="49" break="no"/>deuoluta esset res a patre suo acquisita per vsuram teneretur
<lb ed="#V" n="50"/>de necessitate ad illius rei restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e380">
¶ Ad 4m dicendum: quod
<lb ed="#V" n="51"/>illud sit ad terrorem aliorum: vt alii timore huius pene
satisfa<lb ed="#V" n="52" break="no"/>ciant cum possunt: sicut dicit Glo. ibidem: hoc tamen
intelli<lb ed="#V" n="53" break="no"/>gi debet de raptore publico: et qui efficaciter monitus se
<lb ed="#V" n="54"/>corrigere noluit: non autem de occulto nec de illo qui
admo<lb ed="#V" n="55" break="no"/>nitus non fuit: infra eodem ca. In litteris: et extra de
sepul<lb ed="#V" n="56" break="no"/>tura parochia.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e396">
¶ Ad quintum dicendum: quod loquendo de
iusti<lb ed="#V" n="57" break="no"/>tia dei secundo modo dicta: non est iustum esse contritionem partem
<lb ed="#V" n="58"/>satisfactionis: accipiendo contritionem quantum ad illum
gra<lb ed="#V" n="59" break="no"/>dum precise qui necessarius est ad remissionem peccati: et
<lb ed="#V" n="60"/>accipiendo satisfactionem respectu pene terminande que
<lb ed="#V" n="61"/>adhuc debetur pro peccato remisso: si tamen habeatur
con<lb ed="#V" n="62" break="no"/>tritio ad supererogationem: iustum est etiam secundum iustitiam
<lb ed="#V" n="63"/>secundo modo dictam eam ratione illius
supererogatio<lb ed="#V" n="64" break="no"/>nis esse satisfactionis partem.
<lb ed="#V" n="65"/>Argumenta ad partem secundam non plus videntur
<lb ed="#V" n="66"/>concludere nisi quod non est iustum restitu
<lb ed="#V" n="67"/>tionem esse partem satisfactionis loquendo de iustitia: secum
<lb ed="#V" n="68"/>do modo dicta: ex hoc tamen non sequitur quin possit esse
<!--00178.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>iustum per comparationem ad iustitiam: secundum quod accipitur
pro<lb ed="#V" n="70" break="no"/>condecentia bonitatis diuine.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-k52683-Dd1e434">
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e436">Quaestio 2</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e438">
Questio. lI.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e440">
<lb ed="#V" n="71"/>SEcundo queritur vtrum damnificans
<lb ed="#V" n="72"/>alium in bonis anime vel
in<lb ed="#V" n="73" break="no"/>bonis corporis teneatur ad restitutionem. Et
<lb ed="#V" n="74"/>videtur quod non. ff. de reg. iur. Consilii non fraudo
<lb ed="#V" n="75"/>lenti nulla obligatio est: ergo qui malum consilium dando
<lb ed="#V" n="76"/>alium damnificat in bonis anime vel corporis: non
obli<lb ed="#V" n="77" break="no"/>gatur ad aliquam restitutionem: si bonum consilium dare
cre<lb ed="#V" n="78" break="no"/>debat.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e460">
¶ Item nullus obligatur ad impossibile: sed
resti<lb ed="#V" n="79" break="no"/>tuere bona anime vel bona corporis vt vitam vel membrum:
<lb ed="#V" n="80"/>non est in nostra potestate: ergo damnificans alium in
bo<lb ed="#V" n="81" break="no"/>nis anime vel corporis non renetur ad restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e469">
¶ Item
<lb ed="#V" n="82"/>extra de iniuriis et damno dato. cap. primo. Si quis proximum
<lb ed="#V" n="83"/>suum percusserit lapide vel pugno: et ille mortuus non
fue<lb ed="#V" n="84" break="no"/>rit: sed iacuerit in lecto: qui percussit operas eius et impen
<lb ed="#V" n="85"/>sas in medicos restituat: hoc nulla sit metio de restitutione
<lb ed="#V" n="86"/>boni corporis: sed tantummodo possessionis: ergo damnificans alium
<lb ed="#V" n="87"/>in bonis corporis non tenetur ad restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e486">
<lb ed="#V" n="88"/>Contra qui seducit virginem et dormit cum ea
damnifi<lb ed="#V" n="89" break="no"/>cat eam in bonis anime et corporis. Sed de
<lb ed="#V" n="90"/>sic seducente eam dicitur Exo. 22 quod dotabit eam et habebit
<lb ed="#V" n="91"/>eam vxorem: aut reddet pecuniam iuxta modum dotis
quam<lb ed="#V" n="92" break="no"/>virgines accipere consueuerunt: ergo pro damnificatione
al<lb ed="#V" n="93" break="no"/>terius in bonis corporis et anime tenetur homo ad aliquam
<lb ed="#V" n="94"/>restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e504">
¶ Item 6 qui primo. Ex merito: deteriores qui
<lb ed="#V" n="95"/>vitam moresque bonorum corrupunt: quam hi qui substantias alio
<lb ed="#V" n="96"/>rum prediaque diripiunt: sed isti tenentur ad restitutionem:
<lb ed="#V" n="97"/>ergo multo fortius illi.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e513">
<lb ed="#V" n="98"/>Respondeo quod nullus homo potest alium
dam<lb ed="#V" n="99" break="no"/>nificare in bonis anime nisi
disposi<lb ed="#V" n="100" break="no"/>tiue scilicet inclinando ipsum verbo vel exemplo ad aliquod
ma<lb ed="#V" n="101" break="no"/>lum culpe: et talis pro restitutione tenetur prout potest illum
<lb ed="#V" n="102"/>disponere ad hoc vt restituatur sibi bonum anime equa
<lb ed="#V" n="103"/>le scilicet bono verbo et bono exemplo ipsum ad bonum inclinando
<lb ed="#V" n="104"/>et pro ipso orando vel orationes procurando. Damnificare autem
<lb ed="#V" n="105"/>alium in bonis corporis potest homo simpliciter: vt
oc<lb ed="#V" n="106" break="no"/>cidendo vel mutilando: vel alio modo corpus
debilitan<lb ed="#V" n="107" break="no"/>do: et quamuis non possit restituere vitam membrorum:
obliga<lb ed="#V" n="108" break="no"/>tur tamen ad restituendum alia bona pro illo damno:
compen<lb ed="#V" n="109" break="no"/>sata qualitate lesi: et quantitate damni et possibilitate damni
<lb ed="#V" n="110"/>ficantis. Et hanc restitutionem debet facere ad arbitrium
<lb ed="#V" n="111"/>bonorum virorum. Et quod talis teneatur ad restitutionem
pa<lb ed="#V" n="112" break="no"/>tet: quia quanto homo alium plus damnificat: tanto
ma<lb ed="#V" n="113" break="no"/>gis ad restitutionem tenetur: bona autem corporis
exce<lb ed="#V" n="114" break="no"/>dunt bona exteriora: et bona anime vtraque: vt dicitur 6
<lb ed="#V" n="115"/>q. prima. Sunt plurimi. Multum damna morum a
dam<lb ed="#V" n="116" break="no"/>nis rerum temporalium distant.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e557">
<lb ed="#V" n="117"/>Ad primum in oppositum dicendum: quod sub
con<lb ed="#V" n="118" break="no"/>silio fraudulento comprehenditur
<lb ed="#V" n="119"/>consilium: malum etiam datum ex ignorantia si homo
de<lb ed="#V" n="120" break="no"/>bitam diligentiam non adhibuit ad sciendum: quia
negligen<lb ed="#V" n="121" break="no"/>tia crassa proprie dolus est. Argumentum ad hoc decre. di.
<lb ed="#V" n="122"/>prinmom. Sepe.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e573">
¶ Ad secundum patet solutio ex dictis in
que<lb ed="#V" n="123" break="no"/>stione: quamuis enim illa bona restituere non possit: potest
ta<lb ed="#V" n="124" break="no"/>men aliquid restituere loco eorum: quamuis non equsualeat
<lb ed="#V" n="125"/>illis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e582">
¶ Ad tertium dicendum: quod hoc quod dicit operas
re<lb ed="#V" n="126" break="no"/>ferri potest ad illud quod dandum est pro corporis
lesio<lb ed="#V" n="127" break="no"/>ne: et hoc quod dicit impensas: referendum est ad illud quod
<lb ed="#V" n="128"/>est restituendum pro damno rerum exteriorum: quod
in<lb ed="#V" n="129" break="no"/>currit ex corporis lesione.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e594">
¶ Uel aliter potest dici et
me<lb ed="#V" n="130" break="no"/>lius: quod illa auctoritas loquitur de lesione corporis que
re<lb ed="#V" n="131" break="no"/>stituitur per medicum: vnde ille qui damnum intulit
sol<lb ed="#V" n="132" break="no"/>uendo expensas in medicos restituit damnum.
<lb ed="#V" n="133"/>Argumenta ad partem aliam gratia
conclu<lb ed="#V" n="134" break="no"/>sionis concedi possunt: secunda
<lb ed="#V" n="135"/>tamen auctoritas intelligenda est secundum aliquos de illis qui
<lb ed="#V" n="136"/>alios damnificant in bono fame.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-k52683-Dd1e613">
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e615">Quaestio 3</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e617">
Questio. III
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e619">
<!--00179.xml-->
<pb ed="#V" n="74-r"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>Tertio queritur vtrum
damnifi<lb ed="#V" n="2" break="no"/>cans alium
iniu<lb ed="#V" n="3" break="no"/>ste in fama teneatur ad restitutionem. Et
vide<lb ed="#V" n="4" break="no"/>tur quod non. quia damnificans alium in fama verum
<lb ed="#V" n="5"/>crimen imponendo non seruato ordine quem christus tradidit
<lb ed="#V" n="6"/>in euangelio de fraterna correctione: iniuste damnificat:
<lb ed="#V" n="7"/>et tamen talis damnificatio famam restituere non tenetur: quia
<lb ed="#V" n="8"/>hoc sine mendacio facere non posset.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e645">
¶ Item plus tenetur
<lb ed="#V" n="9"/>homo diligere famam suam quam alienam: sed posset contingere
<lb ed="#V" n="10"/>casus quod non posset restituere illi famam cui falsum crimen
<lb ed="#V" n="11"/>imposuit: nisi infamando seipsum: ergo in illo casu famam
<lb ed="#V" n="12"/>restituere non tenetur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e656">
¶ Item qui negat verum crimen
si<lb ed="#V" n="13" break="no"/>bi impositum: iniuste infamat accusantem vel denunciantem:
<lb ed="#V" n="14"/>quia accusator vel denunciator falsi criminis est infamis:
<lb ed="#V" n="15"/>quod probari potest per ea que dicuntur. extra de calumniatoribus.
<lb ed="#V" n="16"/>cap. primo et 2o et tamen non videtur quod talis teneatur restituere
<lb ed="#V" n="17"/>famam accusatori vel denunciatori: immo accusator vel denum
<lb ed="#V" n="18"/>ciator tenetur ei restituere: vt videtur ex quo probare non possunt
<lb ed="#V" n="19"/>ergo non omnis infamans alium iniuste tenetur ad restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e675">
<lb ed="#V" n="20"/>Contra. 14. q. 6. ca. i. et sumptum est ab Augu. 2
epoistola<lb ed="#V" n="21" break="no"/>ad Macedonium quasi eque distanter inter
<lb ed="#V" n="22"/>medium et finem. Non remittitur peccatum nisi restitua
<lb ed="#V" n="23"/>tur ablatum: si restitui potest.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e686">
<lb ed="#V" n="24"/>Respondeo quod restitutio actus est iustitie
com<lb ed="#V" n="25" break="no"/>mutatiue: ad obseruandum autem
iu<lb ed="#V" n="26" break="no"/>stitiam omnes tenentur: quilibet ergo tenetur ad restitutionem
<lb ed="#V" n="27"/>rei oblate iuste: si restitui potest: et si non potest restitui: de
<lb ed="#V" n="28"/>bet fieri restitutio in equiualenti si possibile est. extra de
li<lb ed="#V" n="29" break="no"/>te pendente aliquid innouetur. Ecclesia sancte Marie.
<lb ed="#V" n="30"/>2ouso: si autem non potest reddi equiualens: tenetur ille qui
dam<lb ed="#V" n="31" break="no"/>num intulit: restituere quod potest ad arbitrium bonorum
vi<lb ed="#V" n="32" break="no"/>rorum: et quanto fama est res nobilior quam possessiones
tan<lb ed="#V" n="33" break="no"/>to magis tenetur ad restitutionem ille qui damnificat alium
<lb ed="#V" n="34"/>iniuste in fama quam ille qui damnificauit alium in bonis
exte<lb ed="#V" n="35" break="no"/>rioribus ceteris paribus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e715">
¶ Damnificat autem aliquis alium
<lb ed="#V" n="36"/>in sua fama tripliciter.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e720">
¶ Uno modo verum crimen
im<lb ed="#V" n="37" break="no"/>ponendo non seruatis ordine et modo debitis: et talis non
<lb ed="#V" n="38"/>tenetur infamato restituere famam: dicendo se falsum
di<lb ed="#V" n="39" break="no"/>xisse: tenetur tamen alleuiare infamiam: dicendo se non bono
<lb ed="#V" n="40"/>modo processisse: quia hoc est verum: et tenetur ei ad aliquam
<lb ed="#V" n="41"/>recompensationem ad arbitrium bonorum virorum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e733">
¶ Alio
mo<lb ed="#V" n="42" break="no"/>do damnificat aliquis alium in fama iniuste falsum crimen
<lb ed="#V" n="43"/>imponendo: et talis tenetur fideliter facere posse suum de
<lb ed="#V" n="44"/>restituendo famam leso: et tenetur dicere se falsum dixisse:
<lb ed="#V" n="45"/>etiam si ex hoc reddatur infamis: quia quamuis magis teneatur
<lb ed="#V" n="46"/>quis seruare famam suam quam alienam ceteris paribus: tamen
ma<lb ed="#V" n="47" break="no"/>gis tenetur restintuere alteri famam iuste: quam seruare famam
<lb ed="#V" n="48"/>propriam iniuste: quia tenetur bonum anime sue proponere
<lb ed="#V" n="49"/>bono sue fame.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e753">
¶ Tertio modo damnificat quis alium
in<lb ed="#V" n="50" break="no"/>iuste in fama indirecte: falsum crimen sibi imponendo: cum
<lb ed="#V" n="51"/>secue negat verum crimen sibi impositum ab alio: et talis
quam<lb ed="#V" n="52" break="no"/>uis peccet: quia mentitur: tamen postea non tenetur tentione
<lb ed="#V" n="53"/>necessaria ad salutem alii restituere famam recognoscendo
<lb ed="#V" n="54"/>crimen sibi impositum verum esse: vt dicunt quidam: et
proba<lb ed="#V" n="55" break="no"/>biliter: quia cum alius non seruauerit iustitiam in accusando
<lb ed="#V" n="56"/>vel denuciando: et proposuit coram iudice: quod proponendum
<lb ed="#V" n="57"/>non erat: et quod probare non poterat: videtur esse de
prima<lb ed="#V" n="58" break="no"/>ria causa et principalis infamationis sue.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e776">
¶ Alii dicunt quod
<lb ed="#V" n="59"/>tenetur: quod satis durum videtur: quia quandocumque
crimen<lb ed="#V" n="60" break="no"/>sibi impositum est tale quod suspenderetur: et filii sui exhere
<lb ed="#V" n="61"/>darentur: si illud recognosceretur publice: certum est tamen
<lb ed="#V" n="62"/>quod tenetur penitere de peccato quod incurrit mentiendo. Et sic
<!-- missing lb -->patent solutiones ad argumenta.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-k52683-Dd1e790">
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e792">Quaestio 4</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e794">
<lb ed="#V" n="63"/>Quaestio IIII
<lb ed="#V" n="64"/>
<!-- possible line coord error -->
<lb ed="#V" n="65"/>QUarto queritur vtrum damnificans alium
<lb ed="#V" n="66"/>iniuste in possessionibus
exterio<lb ed="#V" n="67" break="no"/>ribus teneatur ad restitutionem. Et videtur quod
<lb ed="#V" n="68"/>non. quia homo non tenetur restituere plusquam illud
<lb ed="#V" n="69"/>in quo alium damnificauit: sed quandoque damnificatus tantum
<!--00179.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="70"/>distat quod illud quod sibi debetur non posset sibi mitti sine
ma<lb ed="#V" n="71" break="no"/>ioribus expensis quam sit debitum: ergo in isto casu ille qui
dam<lb ed="#V" n="72" break="no"/>num intulit restituere non tenetur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e825">
¶ Item homo restitue
<lb ed="#V" n="73"/>re non tenetur nisi sciat quibus restituere debeat: sed hoc
fre<lb ed="#V" n="74" break="no"/>quenter contingit: ergo non in omni casu restituere tenetur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e832">
<lb ed="#V" n="75"/>¶ Item homo non tenetur aliquam restitutionem facere in
<lb ed="#V" n="76"/>preiudicium boni communis: quia secundum philosophum primo ethi. cap. primo.
<lb ed="#V" n="77"/>Bonum commune preponendum est bono singularis persone:
er<lb ed="#V" n="78" break="no"/>go in casu in quo damnificatus impugnaret bonum commune non
<lb ed="#V" n="79"/>esset ei damnum restituendum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e845">
¶ Item in guerris
frequen<lb ed="#V" n="80" break="no"/>ter inferuntur damna innocentibus: et tamen consuetum est quod
<lb ed="#V" n="81"/>eis non restituuntur. Cum ergo consuetudo sit optima legum
<lb ed="#V" n="82"/>interpres. extra de consuetudine. Cum dilectus: videtur quod
<lb ed="#V" n="83"/>in isto casu damnificans restituere non tenetur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e857">
¶ Item
ho<lb ed="#V" n="84" break="no"/>mo plus tenetur sibi quam aliis: sed quandoque ille qui
dam<lb ed="#V" n="85" break="no"/>num intulit: est ita pauper quod non habet nisi necessaria ad
vi<lb ed="#V" n="86" break="no"/>tam: ergo talis restituere non tenetur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e866">
¶ Item non solum
<lb ed="#V" n="87"/>ille qui aufert alienum: sed etiam quocumque modo adiuuans
<lb ed="#V" n="88"/>damnificat. extra de iniuriis et damno dato. Si culpa. §.
Sa<lb ed="#V" n="89" break="no"/>ne. Ibi enim dicitur quod qui occasionem damni dat damnum
<lb ed="#V" n="90"/>dedisse videtur: tamen non omnes coadiuuantes tenentur
restitue<lb ed="#V" n="91" break="no"/>re: quia tunc restitutio excederet damnum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e879">
¶ Item impediens
<lb ed="#V" n="92"/>alium a consecutione beneficii ecclesiastici: quo dignus erat:
<lb ed="#V" n="93"/>procurando illud pro seipso: qui non est ita dignus:
damnifi<lb ed="#V" n="94" break="no"/>cat illum iniuste: quia reputatur haberi quod est prope habitum
<lb ed="#V" n="95"/>esse: vnde secundum philosophum. 2. physi. Ille qui est prope magnum
bo<lb ed="#V" n="96" break="no"/>num: et non obtinet infortunatus dicitur: et tamen sic
damni<lb ed="#V" n="97" break="no"/>ficans: non tenetur ad restituendum beneficium illius quem
<lb ed="#V" n="98"/>sic damnificauit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e897">
¶ Item qui retrahit personam vtilem
re<lb ed="#V" n="99" break="no"/>ligioni ab ingressu eiusdem religionem damnificat iniuste: nec
<lb ed="#V" n="100"/>tamen consuetum est quod tales ad restitutionem compellantur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e904">
<lb ed="#V" n="101"/>¶ Item mulier de adulterio suscipiens filium: exheredat
<lb ed="#V" n="102"/>iniuste verum heredem: et tamen secundum multos restituere non tenetur:
<lb ed="#V" n="103"/>si hoc non fecit animo exheredandi: sed luxuriandi tantum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e913">
<lb ed="#V" n="104"/>Contra Aug. in 2 epostula ad Macedonium: quasi eque
<lb ed="#V" n="105"/>distanter inter medium et finem: et est. 14. q. 6. ca.
<lb ed="#V" n="106"/>primo. Si res aliena propter quam peccatum est cum reddi possit
<lb ed="#V" n="107"/>non redditur: poenitentia non agitur: sed simulatur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e925">
¶ Item Exo. 22.
<lb ed="#V" n="108"/>Si non habuerit fur quod pro furto reddat ipse venundabitur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e930">
<lb ed="#V" n="109"/>Respondeo quod non tantum ille qua executor est
damnnifi<lb ed="#V" n="110" break="no"/>cationis iniuste: sed est omnis qui
perti<lb ed="#V" n="111" break="no"/>ceps est in illo crimine ad restitutionem tenetur: participare
<lb ed="#V" n="112"/>aut illo crimine contingit. 9. modis qui his versibus continentur.
<lb ed="#V" n="113"/>Iussio. consilium. consensus. palpo. recursus. Participans.
<lb ed="#V" n="114"/>mutus non obstans. non manifestans. Ille enim qui iubet fieri:
princi<lb ed="#V" n="115" break="no"/>palior causa videtur quam exequens: est enim causa prima: et sic dicitur prima propositione
<lb ed="#V" n="116"/>de causis. Causa prima plus influit in causatum quam 2o. Consulens etiam
<lb ed="#V" n="117"/>particeps criminis est: si damnificans non fuisset aliter hoc
fa<lb ed="#V" n="118" break="no"/>cturus. Argumentum a simili. extra de sententia excommuni. Nuper in
<lb ed="#V" n="119"/>Glo. Consentiens est expresso consensu sine quo damnificatio non
<lb ed="#V" n="120"/>fuisset secuta. 2. q. 1. Notum sit. ibi enim dicitur quod facientem et
consen<lb ed="#V" n="121" break="no"/>tientem par pena constringit. Palpo id est adulator quando intum
lau<lb ed="#V" n="122" break="no"/>dat et strenuum reputat rapientem: vel alius iniuste
damnifican<lb ed="#V" n="123" break="no"/>tem et sibi familiarem se exhibet: quod multum probabiliter
praesu<lb ed="#V" n="124" break="no"/>mitur quod ex hoc motus fuit damnificans ad danificandum: quia
<lb ed="#V" n="125"/>talis adulatio est quidam consensus. dist. 93. Si inimicus est ipse
<lb ed="#V" n="126"/>Ille est ad quem est damnificantium recursus: sicut ad
patroci<lb ed="#V" n="127" break="no"/>nium praestantem. xi. q. 3. Qui consentit. Ille est qui inferendo damnum
<lb ed="#V" n="128"/>assistit coadiuuans damnificantem: et participat in praeda: quia
ta<lb ed="#V" n="129" break="no"/>lis maximum praestat fauorem. 23 q. vlti. Sed quatuor et extra de
<lb ed="#V" n="130"/>homicidio: sicut dignum. §. Illi autem. Ille est qui videns alium
<lb ed="#V" n="131"/>damnificari iniuste: et scit quod verbo suo sine periculo suo facere
<lb ed="#V" n="132"/>potest vt subueniatur iniuriam patienti: et tacet: vnde Prouer.
<lb ed="#V" n="133"/>24. Crue eos qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum
<lb ed="#V" n="134"/>liberare ne cesses. Illle etiam qui non obstat damnificantibus
in<lb ed="#V" n="135" break="no"/>iuste cum possit: et sibi ex officio incumbat et manifesta
si<lb ed="#V" n="136" break="no"/>bi sit iniuria. dist. 86. Culpam. ibi enim dicitur quod negligere cum
<lb ed="#V" n="137"/>possit perturbare peruersos: nihil aliud est quam fauere: nec
<!--00180.xml-->
<pb ed="#V" n="74-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>caret scrupulo consensionis occulte qui manifesto facinori
<lb ed="#V" n="2"/>desinit obuiare. Idem extra de homicidio. Sicut dignum
<lb ed="#V" n="3"/>§. Illi est. Ille autem qui interogatus a iudice vnivesal ab alio ad quem
perti<lb ed="#V" n="4" break="no"/>net si scit illum qui res iniuste acceptas detinet: et celat scienter
<lb ed="#V" n="5"/>cum tamen sciat se posse sine vllo suo periculo respondere
veri<lb ed="#V" n="6" break="no"/>tatem extra de furtis. Qui cum fure. et ii. q. 3. Quisquis. et
pre<lb ed="#V" n="7" break="no"/>dictorum quilibet tenetur insolidum: vno tamen totum restituente: alii
<lb ed="#V" n="8"/>damnificato restituere non tenentur: sed si partem aliquam
habue<lb ed="#V" n="9" break="no"/>runt reddere tenentur illi qui totum restituit. Et sciendum quod ille
<lb ed="#V" n="10"/>qui restituere tenetur obligatur ad restituendum quam citius potest
<lb ed="#V" n="11"/>bono modo: nisi differat de voluntate illius expressa vel
proba<lb ed="#V" n="12" break="no"/>biliter praesumpta: cui restitutio facienda est quod probatur
au<lb ed="#V" n="13" break="no"/>ctoritate: dicitur. n. ff. de reg. iur. In omnibus obligationibus in
<lb ed="#V" n="14"/>quibus dies non ponitur praesenti die debetur. hoc idem probatur ratione:
<lb ed="#V" n="15"/>quia sicut contra iustitiam est rem alienam inuito domino accipe
<lb ed="#V" n="16"/>re: ita et retinere: ergo sicut pro semper tenetur non accipe
<lb ed="#V" n="17"/>re: ita pro semper tenetur non retinere.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1039">
<lb ed="#V" n="18"/>Ad primum in oppositum dicendum: quod in illo casu
il<lb ed="#V" n="19" break="no"/>iud quod restitui debet: erogandum est
<lb ed="#V" n="20"/>pauperibus: nisi ille cui restituendum est: vel heres eius sit ad
<lb ed="#V" n="21"/>locum venturus: vel aliquis ex parte illius pecuniam
rece<lb ed="#V" n="22" break="no"/>pturus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1052">
¶ Ad 2m dicendum: quod in illo casu illud quod
restituen<lb ed="#V" n="23" break="no"/>dum est: erogari debet pauperibus auctoritate ordinarii: quod
<lb ed="#V" n="24"/>est pauperum patr. vbi consuetum est per ordinarium talia fieri:
<lb ed="#V" n="25"/>quod ideo dico: quia per ius scriptum non interdicitur illi qui
resti<lb ed="#V" n="26" break="no"/>tuere tenetur in praedicto casu erogare pauperibus per seipsum
si<lb ed="#V" n="27" break="no"/>hoc faciat fideliter et de consilio bonorum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1065">
¶ Ad 3m dicendum: quod
<lb ed="#V" n="28"/>in illo casu non debet damnificato restitui: sed diligens debet esse
<lb ed="#V" n="29"/>ille qui damnum intulit: vt apud se vel alium seruetur
fideli<lb ed="#V" n="30" break="no"/>ter et secure quod restituendum est: vt damnificato vel
heredi<lb ed="#V" n="31" break="no"/>bus suis restituatur quando hoc fieri poterit sine preiudicio
bo<lb ed="#V" n="32" break="no"/>ni communis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1078">
¶ Ad 4m dicendum: quod illi qui in guerris scienter
in<lb ed="#V" n="33" break="no"/>nocentibus inferunt damnum: tenentur illis ad restitutionem: non
<lb ed="#V" n="34"/>obstante consuetudine contraria: quia vt dicitur decre. dis. 8. Mala
<lb ed="#V" n="35"/>consuetudo. Mala consuetudo non minus quam pernitiosa
cor<lb ed="#V" n="36" break="no"/>ruptela est abiicienda. Illi autem in guerris innocentes non
<lb ed="#V" n="37"/>sunt qui habenti bellum iniustum fauent directe vel indirecte
<lb ed="#V" n="38"/>in personis vel rebus.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1095">
¶ Ad 5m dicendum: quod ille qui damnum
<lb ed="#V" n="39"/>intulit: si habet aliquid vltra necessitatem sustentationis nature:
<lb ed="#V" n="40"/>quamuis sit ibi necessarium ad victum secundum decentiam sue pecrsone
<lb ed="#V" n="41"/>restituere tenetur. Non enim est licitum de alieno viuere cum
secu<lb ed="#V" n="42" break="no"/>lari honore. Si autem non habet nisi necessaria ad sustentationem
<lb ed="#V" n="43"/>nature: tunc distinguendum est: quia aut ille qui damnum passus est:
<lb ed="#V" n="44"/>non indiget ad sustentationem nature: eo quod ab eo sibi ablatum
<lb ed="#V" n="45"/>est: et tunc ille qui abstulit restituere non tenetur: quia ex iure
<lb ed="#V" n="46"/>nature licitus est vnicuique vsus possessionis necessarie ad
sub<lb ed="#V" n="47" break="no"/>uentionem nature: extrema enim necessitas omnia facit communia. ff. de. l.
<lb ed="#V" n="48"/>rhodi. l. 2. §. Cum eadem. in tex. et in Glo. Aut indiget ad
susten<lb ed="#V" n="49" break="no"/>tationem nature: eo quod ab eo ablatum est: et tunc subdistinguo:
<lb ed="#V" n="50"/>quia aut prius indiget illa re ad sustentationem nature sue: quam fuit
<lb ed="#V" n="51"/>necessaria ad sustentationem nature illius qui abstulit: aut eo
<lb ed="#V" n="52"/>dem tempore vterque factus est indigens illa re ad sustentationem
<lb ed="#V" n="53"/>sue nature: aut ille qui abstulit prius factus est indigens ad
sustentatio<lb ed="#V" n="54" break="no"/>nem sue nature quam ille a quo ablata est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1132">
¶ Primo modo et secundo
<lb ed="#V" n="55"/>posset dici sine preiudicio quod ille qui abstulit rem illam tenetur
<lb ed="#V" n="56"/>restituere illi a quo abstulit: quia numquam facta fuit res illius qui
<lb ed="#V" n="57"/>eam abstulit: sed semper remansit istius de iure: postquam enim sum
<lb ed="#V" n="58"/>in statu in quo res mea est mihi necessaria ad
sustentatio<lb ed="#V" n="59" break="no"/>nem nature: non potest fieri alterius me contradicente. Si tertio modo
<lb ed="#V" n="60"/>tunc ille qui abstulit restituere non tenetur: quia ab illo tempore quo
<lb ed="#V" n="61"/>facta est sibi necessaria ad sustentationem nature: cum tunc illa a
<lb ed="#V" n="62"/>quo ablata est non esset necessaria: acquisitum fuit ius in illa
<lb ed="#V" n="63"/>re illi qui abstulit: et ideo quamuis damnum passus veniat:
po<lb ed="#V" n="64" break="no"/>stea ad statum in quo res sibi fuit ablata esset sibi necessaria
<lb ed="#V" n="65"/>ad sustentationem nature: non propter hoc habet maius ius in illa
<lb ed="#V" n="66"/>re quam ille qui eam abstulit: nisi ille qui eam abstulit deuenisset
<lb ed="#V" n="67"/>ad statum in quo amplius res illa non esset sibi necessaria ad
<lb ed="#V" n="68"/>sustentationem nature
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1165">
¶ Ad 6m patet quid dicendum: ex dictis in
<!--00180.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>quaestione
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1174">
¶ Ad 7m dicendum: quod in illo casu distinguendum est: quia
<lb ed="#V" n="70"/>aut hoc fecit intentione damnificandi alium: aut consulendi vti
<lb ed="#V" n="71"/>litati proprie. Primo modo quamuis non teneatur ad restituendum
<lb ed="#V" n="72"/>valorem bene ficii: eo quod non est equalis valoris habere bonum in
<lb ed="#V" n="73"/>actu: et esse prope habere: maxime quando potest impediri: tamen tenetur
<lb ed="#V" n="74"/>damnificato ad interesse ad arbitrium bonorum. Secundo autem modo
<lb ed="#V" n="75"/>non tenetur ad aliquam restitutionem: si illud beneficium
procura<lb ed="#V" n="76" break="no"/>uit sibi per viam licitam et honestam. exam si precido venas in
<lb ed="#V" n="77"/>fundo meo: per quas deriuabatur aqua ad puteum alterius
<lb ed="#V" n="78"/>intentione nocendi: teneor sibi ad restitutionem damni.
Si<lb ed="#V" n="79" break="no"/>autem hoc facio sine fraude intendens consulere vtilitati mee:
<lb ed="#V" n="80"/>vtpote quia mihi est multum vtile facere murum: et non potest
communi<lb ed="#V" n="81" break="no"/>ter fieri fundamentum sine praedictarum venarum precisione: non
te<lb ed="#V" n="82" break="no"/>neor ad aliquam restitutionem: quia tunc non damnifico alium
iniu<lb ed="#V" n="83" break="no"/>ste: quia ius habeo faciendi vtilitatem meam in fundo meo. ff. de
<lb ed="#V" n="84"/>no. ope. num let 2o: et sicut dicitur. ff. de regu. iur. Nemo damnum
<lb ed="#V" n="85"/>facit nisi qui facit illud quod facere ius non habet.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1211">
¶ Ad octauum
<lb ed="#V" n="86"/>dicendum: quod retrahens vtilem personam religioni ab ingressu
eius<lb ed="#V" n="87" break="no"/>dem intentione damnificandi religionem tenetur illi religioni
<lb ed="#V" n="88"/>ad interesse ad arbitrium bonorum: si autem faciat non propter hoc:
<lb ed="#V" n="89"/>sed vt consulat vtilitati sue siue temporali siue spirituali non
<lb ed="#V" n="90"/>suggerens aliquid falsum nec in fraudem: non tenetur
reli<lb ed="#V" n="91" break="no"/>gioni ad aliquam restitutionem: sed persone cuius profectum
<lb ed="#V" n="92"/>spiritualem impediuit tenetur in spiritualibus restitutionem
fa<lb ed="#V" n="93" break="no"/>cere quam potest: et ad. hunc casum potest adduci illa. l. que
<lb ed="#V" n="94"/>ad confirmationem solutionis immediate precedentis
addu<lb ed="#V" n="95" break="no"/>cta est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1235">
¶ Ad nonum dicendum: quod illa mulier non excusatur quin
<lb ed="#V" n="96"/>teneatur ad restitutionem post mortem viri: nisi filius persua
<lb ed="#V" n="97"/>sus a matre voluerit hereditatem reddere: non tamen
tene<lb ed="#V" n="98" break="no"/>tur credere matri nisi possit sibi facere certam fidem quod non
<lb ed="#V" n="99"/>suscepit eum de suo marito: quod tamen nimis difficile esset fieri:
<lb ed="#V" n="100"/>nisi certa fides fieri posset ante genituram illius maritum
<lb ed="#V" n="101"/>caruisse genitalibus membris. Non tenebitur tamen ad
re<lb ed="#V" n="102" break="no"/>stituendum totum valorem hereditatis: quia quando
su<lb ed="#V" n="103" break="no"/>scepit filium de adulterio multa poterant impedire ne
he<lb ed="#V" n="104" break="no"/>reditas deuolueretur ad alium quem mulier
damnisica<lb ed="#V" n="105" break="no"/>uit: sed tenebitur ad interesse ad arbitrium bonorum: nec
<lb ed="#V" n="106"/>potest excusari per illam legem supra allegatam in
solutio<lb ed="#V" n="107" break="no"/>ne ar. 7. quia precidens venas cursus aque non fecit nisi
<lb ed="#V" n="108"/>quod sibi facere licuit: hec autem adultera factum illicitum
fa<lb ed="#V" n="109" break="no"/>cit: et sicut dicitur. ff. de reg. iur. Nemo ex suo delicto
com<lb ed="#V" n="110" break="no"/>ditionem potest facere meliorem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1271">
<lb ed="#V" n="111"/>Ad secundum argumentum ad partem aliam
di<lb ed="#V" n="112" break="no"/>cendum quod damnficans alium
iniu<lb ed="#V" n="113" break="no"/>ste in sua libertatem scilicet iniuste procurando ipsum redigi in ser
<lb ed="#V" n="114"/>uitutem: tenetur se facere seruum pro eo: si non potest aliter
<lb ed="#V" n="115"/>eum restituere libertati: nisi forte talis esset conditio
perso<lb ed="#V" n="116" break="no"/>ne que damnum intulit quod hoc notabiliter redundaret in
<lb ed="#V" n="117"/>preiudicium boni communis: in quo casu non tenetur facere se
ser<lb ed="#V" n="118" break="no"/>uum: sed tenetur ad omne aliud interesse ad arbitrium
<lb ed="#V" n="119"/>bonorum: quantuncumque autem damnificaret eum in possessioni
<lb ed="#V" n="120"/>bus aliis nunquam pro restitutione tenetur se vendere in ser
<lb ed="#V" n="121"/>uum: quia vt dicitur. ff. de reg. iur. Libertas
inestimabi<lb ed="#V" n="122" break="no"/>lis res est. et infra. Infinita est estimatio libertatis.
Dicen<lb ed="#V" n="123" break="no"/>dum ergo quod illa lex Exo. quamuis obligaret iudeos pro
tem<lb ed="#V" n="124" break="no"/>pore illo: quia propter conditiones illius populi data fuit
<lb ed="#V" n="125"/>eis lex illa tamquam vtilis: tamen nos non obligat: quia
prece<lb ed="#V" n="126" break="no"/>ptum morale non fuit: similiter posset dici de illis legibus in quibus
<lb ed="#V" n="127"/>praecipiebatur restitutio excedere damnum.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-k52683-Dd1e1311">
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e1313">Quaestio 5</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1315">
Quaestio
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1317">
<lb ed="#V" n="128"/>QUinto quia vt habitum est superius
ho<lb ed="#V" n="129" break="no"/>mo tenetur restituere
acquisi<lb ed="#V" n="130" break="no"/>tum per vsuram: queritur vtrum quilibet in
<lb ed="#V" n="131"/>aliquo contractu accipiens aliquid vltra
for<lb ed="#V" n="132" break="no"/>tem teneatur ad restitutionem illius. Et videtur quod sic.
<lb ed="#V" n="133"/>14. q. 3. Usura est: vbi amplius requiritur quam quod datur.
<lb ed="#V" n="134"/>Et infra. §. Ecce. Quicquid vltra sortem exigitur vsura
<lb ed="#V" n="135"/>est.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1337">
¶ Ite eadem causa. q. 3. Plerique.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1339">
¶ Item extra de vsu
<lb ed="#V" n="136"/>ris. ca. primo. et sequenti. et. c. Consuluit.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1345">
<!--00181.xml-->
<pb ed="#V" n="75-r"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
<lb ed="#V" n="1"/>Contra non omnis acceptio vltra fortem est
dam<lb ed="#V" n="2" break="no"/>nificatio illius a quo accipitur: quia
qua<lb ed="#V" n="3" break="no"/>doque accipiens lucratur ad vsuram: ergo talis
acceptio<lb ed="#V" n="4" break="no"/>non obligat ad restitutionem.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1363">
¶ Item in nullo casu licetur
<lb ed="#V" n="5"/>alii participare in peccato. Sed accipiens ad vsuram in
casu<lb ed="#V" n="6" break="no"/>necessitatis non peccat. Ad hoc argumentum 23 q. prima.
<lb ed="#V" n="7"/>Quicquid culpatur: non peccat est ille qui vsurarium rogat vt
<lb ed="#V" n="8"/>mutuet pauperi: si hoc facit bona intentione ad instantiam
<lb ed="#V" n="9"/>illius pauperis. Cum ergo isti sint participes illius vsure: quia
<lb ed="#V" n="10"/>cooperantur ad hoc quod siat: videtur quod in illo casu dare
ali<lb ed="#V" n="11" break="no"/>quid ad vsuram non sit peccatum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1381">
<lb ed="#V" n="12"/>Respondeo quod in contractum accipe aliquid vltra
<lb ed="#V" n="13"/>sortem quantum ad praesens sufficit:
quadru<lb ed="#V" n="14" break="no"/>pliciter potest intelligi scilicet autm de contractu mutui: aut
locatio<lb ed="#V" n="15" break="no"/>nis: aut venditionis: aut emptionis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1392">
¶ Primo modo
contin<lb ed="#V" n="16" break="no"/>git aliquid accipere vltra sortem aut ratione pene conuentionalis
<lb ed="#V" n="17"/>permisse a iure: aut liberalis donationis: aut ratione intereem:
<lb ed="#V" n="18"/>aut tamquam aliquid exactum pro mutuo directe vel indirecte:
ex<lb ed="#V" n="19" break="no"/>plicite vel implicite.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1403">
¶ Primo modo accipiens aliquid vltra
<lb ed="#V" n="20"/>sortem non tenetur ad restitutionem si pena non fuit apposita in
<lb ed="#V" n="21"/>fraudem vsurarum: sed intentione artandi accipientem ad
obser<lb ed="#V" n="22" break="no"/>uationem fidelitatis promisse: quia vt dicitur. ff. de reg. iur. quod a
<lb ed="#V" n="23"/>quodam nomine pene exactum est illud eidem restituere nemo
<lb ed="#V" n="24"/>cogitur.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1416">
¶ Secundo modo est accipiens vltra illud quod
mu<lb ed="#V" n="25" break="no"/>tuauit: restituere non tenetur: si enim mutuo aliquid alteri non in
<lb ed="#V" n="26"/>fraudem alicuius vsure: et ille tamquam gratus dat mihi plus ex
<lb ed="#V" n="27"/>sua liberalitate: non teneor restituere: quia illud meum est iure
<lb ed="#V" n="28"/>liberalis donationis.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1428">
¶ Tertio modo ratione intere sse: licitum
<lb ed="#V" n="29"/>est aliquid accipere vltra sortem pluribus modis: vno modo
<lb ed="#V" n="30"/>cum fideiussor pro defectu debitoris compusus est creditori
<lb ed="#V" n="31"/>soluere capitale et vsuram: tunc enim fideiussor debet accipers a
<lb ed="#V" n="32"/>debitore vtrumque: quia seruari debet indemnis. extra de fideiussoribus.
<lb ed="#V" n="33"/>Constitutus. Alio modo quando mutuans incurrit damnum: ex hoc
<lb ed="#V" n="34"/>quod ille qui accepit mutuum non reddit in termino
assignato<lb ed="#V" n="35" break="no"/>extra de fideiufsoribus. Peruenit. Alio modo cum aliquid
impigno<lb ed="#V" n="36" break="no"/>ratur pro dote marito: tunc maritus vltra capitale potest
reti<lb ed="#V" n="37" break="no"/>nere fructus perceptos ad onus matrimonii supportandum.
<lb ed="#V" n="38"/>extra de vsuris. Salubriter. Alio modo cum vasallus ecclesie
im<lb ed="#V" n="39" break="no"/>pignorat sibi seudum quod tenet ab ea: nec interim reddit
ec<lb ed="#V" n="40" break="no"/>clesie seruitium quo sibi tenetur pro feudo: tunc enim ecclesia potest
<lb ed="#V" n="41"/>retinere capitale cum fructibus perceptis: et ita posset dominus
tem<lb ed="#V" n="42" break="no"/>poralis: quia cum vsura sit praeter ius nature secundum philosophum. It Politic.
<lb ed="#V" n="43"/>inter medium et finem: et contra ius diuinum. Unde Luc. 6.
Mu<lb ed="#V" n="44" break="no"/>tuum date nihil inde sperantes: et extra de vsuris. Consuluit.
<lb ed="#V" n="45"/>Si esset illud vsura non liceret: nec ecclesie: nec clericis:
<lb ed="#V" n="46"/>quod autem in praedicto casu liceat cum receptione capitalis
rerine<lb ed="#V" n="47" break="no"/>re fructus perceptos habetur extra de vsuris. Conquestus. Alio
<lb ed="#V" n="48"/>modo cum aliquis mutuat illi qui violenter vel fraudolenter
<lb ed="#V" n="49"/>rem suam detinet: tunc enim mutuans restituere non tenetur illud
<lb ed="#V" n="50"/>quod accepit vltra mutuum: quia sic non accipit alienum: sed ad
<lb ed="#V" n="51"/>se retrahit quod suum est: extra de vsuris. c. primo. in textu et in
<lb ed="#V" n="52"/>Glo.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1483">
¶ Quarto modo aliquid accipere vltra sortem potest fieri
<lb ed="#V" n="53"/>aut sine pacto et insinuatione intentionis plus habendi: aut
<lb ed="#V" n="54"/>cum pacto. Primo modo non tenetur restituere accipiens aliquid
<lb ed="#V" n="55"/>vltra sortem: quamuis peccet si corruptam habuit intentionem
<lb ed="#V" n="56"/>plus habendi: corrupta autem fuit intentio si mutuauit
princi<lb ed="#V" n="57" break="no"/>paliter in spe lucri: non autem si secundario. extra de vsuris.
Consu<lb ed="#V" n="58" break="no"/>luit. in Glo.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1499">
¶ Secundo modo non licet: quia tunc est quasi
quod<lb ed="#V" n="59" break="no"/>dam pactum interpretatiue: quia ex hoc praesumit mutuum
acci<lb ed="#V" n="60" break="no"/>piens quod mutuans mutuat intentione plus habendi: et quod
si<lb ed="#V" n="61" break="no"/>non daret aliquid vltra fortem ille alias non mutuaret sibi: vnde
<lb ed="#V" n="62"/>si aliquid dat mutuanti liberalis donatio non est: sed
quasi<lb ed="#V" n="63" break="no"/>sub conditione coacta.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1512">
¶ Tertio modo contingit aliquid accipe
<lb ed="#V" n="64"/>re vltra sortem quadrupliciter. Uno modo quando capitale et
<lb ed="#V" n="65"/>lucrum ponitur sub certitudine. Alio modo quando capitale
<lb ed="#V" n="66"/>ponitur sub certitudine et lucrum in fortuna: vt cum aliquis
<lb ed="#V" n="67"/>mutuat alicui centum sub tali pacto quod habebit aliquam
por<lb ed="#V" n="68" break="no"/>tionem lucri si fuerit lucrum capitali suo semper sibi saluo quic
<!--00181.xml-->
<cb ed="#V" n="b"/>
<lb ed="#V" n="69"/>quid accidat. Tertio modo quando lucrum ponitur sub
cer<lb ed="#V" n="70" break="no"/>titudine et capitale in fortuna: vt cum aliquis eunti ad
nun<lb ed="#V" n="71" break="no"/>dinas: vel in angliam mutuat centum pro certa summa
pe<lb ed="#V" n="72" break="no"/>cunie: recipiens in se periculum capitalis: nisi pereat per cul
<lb ed="#V" n="73"/>pam vel negligentiam mutuum accipientis. Quarto modo quando
<lb ed="#V" n="74"/>vtrumque potesitur sub dubio: ita quod non videtur notabiliter
ma<lb ed="#V" n="75" break="no"/>gis in fauorem dantis quam accipientis. Primis tribus modis
<lb ed="#V" n="76"/>aliquis accipiens vltra sortem tenetur ad restitutionem: quia
<lb ed="#V" n="77"/>contractus sunt vsurarii siue fiant directe vel indirecte:
ex<lb ed="#V" n="78" break="no"/>plicite vel implicite: et quia de tertio modo non est ita clarum:
<lb ed="#V" n="79"/>sicut de primo et secundo: ideo probo quod dictum est per
auctorita<lb ed="#V" n="80" break="no"/>tem: dicitur enim extra de vsur. Nauiganti. Nauiganti vel
eunti<lb ed="#V" n="81" break="no"/>ad numdinas certam mutuans pecunie quantitatem pro eo quod
su<lb ed="#V" n="82" break="no"/>scipit in se periculum: recepturus aliquid vltra fortem vsura
<lb ed="#V" n="83"/>rius est censendus: hec ibi: quia nisi fuerit culpa vel
negligen<lb ed="#V" n="84" break="no"/>tia illius qui accipit raro accidit quod pecunia quam mutuo
ac<lb ed="#V" n="85" break="no"/>cepit pereat: vnde ille qui in casu isto dat mutuo pecuniam
<lb ed="#V" n="86"/>habet in fauorem suum illud quod accidit raro: nec obstat illud
<lb ed="#V" n="87"/>quod dicitur cap. de nautico fenorem scilicet primo scilicet talem contractum ad
<lb ed="#V" n="88"/>obseruationem communium vsurarum liberum esse: quia et si non sit communis
<lb ed="#V" n="89"/>vsura: tamen vsura est: vnde Glo. super illud communium vsurarum
<lb ed="#V" n="90"/>dicit: sed non centesimarum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1577">
¶ Quarto accipiens aliquid
vl<lb ed="#V" n="91" break="no"/>tra sortem restituere non tenetur: quia ratione verisimilis dubii
con<lb ed="#V" n="92" break="no"/>tractus huiusmodi excusatur extra de vsuris.
Nauigan<lb ed="#V" n="93" break="no"/>ti. §. Ille quoque. ratione dubii: huiusmodi etiam excusatur quid
<lb ed="#V" n="94"/>merces suas vendit: vt in certo termino amplius recipiat
<lb ed="#V" n="95"/>pro eisdem quam valeant tempore contractus: si tamen eas tempore
com<lb ed="#V" n="96" break="no"/>tractus non fuerat venditurus: eodem. c. §. vlti. Si autem
ali<lb ed="#V" n="97" break="no"/>as rem illam tempore contractus fuerat venditurus pro
mino<lb ed="#V" n="98" break="no"/>ri: et ex certa scientia plus recipiat alio termino: vsurarius
<lb ed="#V" n="99"/>est censendus: et sic potest intelligi illud quod dicitur supra. eo. ca.
<lb ed="#V" n="100"/>In ciuitate.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1601">
¶ In contractu autem locationis licitum est
vel<lb ed="#V" n="101" break="no"/>tra rem locatam aliquid accipere et retinere pro vsu rei
lo<lb ed="#V" n="102" break="no"/>cate: etiam cum locatur res que non peioratur: vt pecunia. vel
<lb ed="#V" n="103"/>scyphi argentei ad honorandum illum qui accepit: sic enim
da<lb ed="#V" n="104" break="no"/>re pecuniam non est eam mutuare: sed locare. ff. commo .l.
<lb ed="#V" n="105"/>circa. §. 1. Non potest. Ibi enim dicitur quod non potest commoda
<lb ed="#V" n="106"/>ri: illud quod vsu consumitur. nisi sorte quis ad pompam vel
<lb ed="#V" n="107"/>ostentationem accipiat.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1620">
¶ In contractu etiam venditionis
<lb ed="#V" n="108"/>licitum est aliquid accipere vltra sortem: non tamen vltra illud
<lb ed="#V" n="109"/>quod res valet quando venditur: eandem enim rem vno tempo: et
<lb ed="#V" n="110"/>et in vna terra euenit vnus pro centum: que alio tempore et
<lb ed="#V" n="111"/>in alia terra valet 12o. Ratione etiam emptionis heredita
<lb ed="#V" n="112"/>rii redditus vel ad vitam: licitum est recipere prouentus:
quam<lb ed="#V" n="113" break="no"/>nis excedant sorttem si in emptione seruatur equalitas iuris
<lb ed="#V" n="114"/>naturalis sine qua nulla emptio licita potest esse. 16. q. 3.
<lb ed="#V" n="115"/>Si sacerdotes. declarare autem per quem modum in
predi<lb ed="#V" n="116" break="no"/>ctis contractibus seruetur equalitas: et possit emens
luera<lb ed="#V" n="117" break="no"/>ri: propter prolixitatem omitto: et quia esset digressio a
principal<lb ed="#V" n="118" break="no"/>proposito. Ratio autem quare pro re mutuata nihil potest
exi<lb ed="#V" n="119" break="no"/>gi vltra sortem: et potest pro re locata: est quiam mutuum est
<lb ed="#V" n="120"/>de illis rebus: quarum principalis vsus non potest concedi
si<lb ed="#V" n="121" break="no"/>ne re ipsa: eo quod ille vsus est earum consumptio: sicut patet in
<lb ed="#V" n="122"/>esibilibus et potabilibus: vel distractio: vt patet in pecunia:
quae<lb ed="#V" n="123" break="no"/>ad hoc principaliter inuenta est: vt expendatur in
emptio<lb ed="#V" n="124" break="no"/>ne aliarum rerum: et propter hoc cum tales res aliis
concedun<lb ed="#V" n="125" break="no"/>tur: transfertur in illos earum dominium: vnde mutuare est
<lb ed="#V" n="126"/>de meo tuum facere: cum ergo concedere principalem vsum
ta<lb ed="#V" n="127" break="no"/>lium rerum sit concedere res ipsas: ille qui vltra
recompensa<lb ed="#V" n="128" break="no"/>tionem rei exigit recompensationem pro vsu: exigit pro
ea<lb ed="#V" n="129" break="no"/>dem recompensationem bis: aut recompensationem pro eo quod non
<lb ed="#V" n="130"/>est: quod est contra equalitatem iuris naturalis. Locatio autem
<lb ed="#V" n="131"/>est de rebus quarum vsus concedi potest sine re: quia earum
<lb ed="#V" n="132"/>vsus non est earum consumptio: vnde potest dominium
do<lb ed="#V" n="133" break="no"/>mus vendi retento vsu: et concedi vsus retento dominio:
<lb ed="#V" n="134"/>et ideo ille cui restituitur domus locata si vltra hoc
exi<lb ed="#V" n="135" break="no"/>git precium pro vsu non exigit pro eadem re
recompen<lb ed="#V" n="136" break="no"/>sationem bis: nec recompensationem pro eo quod non est.
<!--00182.xml-->
<pb ed="#V" n="75-v"/>
<cb ed="#V" n="a"/>
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1692">
<lb ed="#V" n="1"/>¶ Iura allegata ad partem primam intelligenda sunt de
<lb ed="#V" n="2"/>receptione vltra sortem pro mutuo.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1699">
<lb ed="#V" n="3"/>Ad primum ad partem aliam dicendum quod quamuis
ac<lb ed="#V" n="4" break="no"/>cipiens ad vsuram quandoque lucre
<lb ed="#V" n="5"/>tur ex hoc per industriam suam et laborem vel fortunam: tamen
<lb ed="#V" n="6"/>accipere ab eo vltra sortem: est ipsum damnificare per se.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1710">
<lb ed="#V" n="7"/>¶ Ad secundum dicendum quod accipiens ad vsuram in casu necessita
<lb ed="#V" n="8"/>tis non est particeps illius peccati: sicut nec recipiens in
ca<lb ed="#V" n="9" break="no"/>su necessitatis iuramentum ab idolatria: vt fuit declaratum
<lb ed="#V" n="10"/>et probatum in lib. 3. di. 39. vnde non opetet quod semper recipiens
<lb ed="#V" n="11"/>peccet: quando dans peccat: nec obediens: quando superior
<lb ed="#V" n="12"/>nequiter imperat: quando probabile dubium est vtrum licitum
<lb ed="#V" n="13"/>vel illicitum sit quod imperatur 23 q. primo. Quid culpatur vbi dicitur
<lb ed="#V" n="14"/>quandoque fortasse reum facit regem iniquitas imperandi.
<lb ed="#V" n="15"/>Innocentem autem militem ostendit ordo seruiendi. Simili
mo<lb ed="#V" n="16" break="no"/>do dico quod ille non peccat qui bona intentione ad instantiam
<lb ed="#V" n="17"/>pauperis rogat vsurarium mutuum dare pauperi: quia quamuis
<lb ed="#V" n="18"/>sciat quod vsurarius reciperet vsuram: hoc tamen non intendit iste:
<lb ed="#V" n="19"/>potius vellet quod mutaret sine vsura: et quamuis hoc vellent
<lb ed="#V" n="20"/>omnes communiter ad vsuram accipientes: non tamen licitum est extra casum
<lb ed="#V" n="21"/>necessitatis accipere ad vsuram: quia hoc prohibetur propter
dam<lb ed="#V" n="22" break="no"/>num rei pu. et ad restrictionem malorum: nec intelligo bic per
<lb ed="#V" n="23"/>necessitatem illam que extrema est: sed quando homo nota
<lb ed="#V" n="24"/>biliter damnificaretur vel notabilem penuriam pateretur
si<lb ed="#V" n="25" break="no"/>VI
<lb ed="#V" n="26"/>non acciperet ad vsuram.
</p>
</div>
<div xml:id="kzz7yh-k52683-Dd1e1757">
<head xml:id="kzz7yh-k52683-Hd1e1759">Quaestio 6</head>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1761">
Questio I
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1763">
<lb ed="#V" n="27"/>SExto queritur vtrum homo teneatur
<lb ed="#V" n="28"/>ad restituendum
<lb ed="#V" n="29"/>ea que legitima mercatione lucratus est de
bo<lb ed="#V" n="30" break="no"/>nis que ipse vel eius pater acquisierat per vsuram.
<lb ed="#V" n="31"/>Et videtur quod sic. Matth. 7. Mala arbor malos fructus
fa<lb ed="#V" n="32" break="no"/>cit: ergo similiter de malo lucro non potest prouenire bonum lucrum.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1779">
<lb ed="#V" n="33"/>¶ Item. ff. de regulis in. Iure naturali. Equum est neminem cum
<lb ed="#V" n="34"/>alterius detrimento vel iniuria fieri locupletiorem: sed
re<lb ed="#V" n="35" break="no"/>tinens illud quod restituere tenetur: illi cui tenetur facit de
<lb ed="#V" n="36"/>trimentum vel iniuriam: ergo contra ius nature est quod de
il<lb ed="#V" n="37" break="no"/>lo fiat locupletior.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1792">
¶ Item tenens rem aliquam
impigno<lb ed="#V" n="38" break="no"/>ratam: tenetur eam restituere cum fructibus perceptis: si sibi
sol<lb ed="#V" n="39" break="no"/>uitur capitale: pro quo res fuit impignorata: si autem de
fru<lb ed="#V" n="40" break="no"/>ctibus fortem receperit tenetur pignus restituere sine alia
<lb ed="#V" n="41"/>solutione: excepto hoc quod sibi debetur pro laboribus et expensis
<lb ed="#V" n="42"/>extra de vsuris. cap. 1. et sequenti: ergo a simili si de eo quod
<lb ed="#V" n="43"/>mihi restituere debuisti lucratus es deductis expensis tuis:
<lb ed="#V" n="44"/>et retento quod tibi pro labore debetur: residuum lucri cum hoc
<lb ed="#V" n="45"/>quod ante debebas restituere teneris.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1813">
<lb ed="#V" n="46"/>Contra po re sterili nullus debet exigere fructum:
<lb ed="#V" n="47"/>sed pecunia de se est res sterilis: nullum enim
<lb ed="#V" n="48"/>potest parere fructu nisi per laborem et sollicitudinem vtentis
<lb ed="#V" n="49"/>ergo lucrum de pecunia tua exigere non debes si illo lucro
<lb ed="#V" n="50"/>non laborasti nec sollicitus fuisti.
</p>
<p xml:id="kzz7yh-k52683-d1e1826">
<lb ed="#V" n="51"/>Ad istam quonem dicunt aliqui quod talis non
<lb ed="#V" n="52"/>tenetur restituere lucrum
<lb ed="#V" n="53"/>predictum: lucrum tamen de re furtua vel rapta restituere