ahsh-l2Ai1t2q2t4c1/ahsh-l2Ai1t2q2t4c1.xml

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/master/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/master/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  <teiHeader>
    <fileDesc>
      <titleStmt>
        <title>Ia-IIae, Inq. 1, Tract. 2, Q. 2, T. 4, C. 1</title>
        <author ref="#AlexanderOfHales">Alexander of Hales</author>
        <respStmt>
          <name xml:id="JW">Jeffrey C. Witt</name>
          <resp>TEI encoder</resp>
        </respStmt>
      </titleStmt>
      <editionStmt>
        <edition n="0.0.0-dev">
          <title>Ia-IIae, Inq. 1, Tract. 2, Q. 2, T. 4, C. 1</title>
          <date when="2017-06-27">June 27, 2017</date>
        </edition>
      </editionStmt>
      <publicationStmt>
        <authority><ref target="https://www.earlyfranciscans.com">ERC Project 714427: Authority and Innovation in Early Franciscan Thought</ref></authority>
        <availability status="free">
          <p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by/4.0">Creative Commons Attribution 4.0 International</ref>
               </p>
        </availability>
      </publicationStmt>
      <sourceDesc>
        <listWit>
          <witness xml:id="Qb" n="quaracchi1928">Quaracchi 1928</witness>
        </listWit>
      </sourceDesc>
    </fileDesc>
    <encodingDesc>
      <schemaRef n="lbp-critical-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/master/src/out/critical.rng"/>
      <editorialDecl>
        <p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
          guidelines for a critical edition.</p>
      </editorialDecl>
    </encodingDesc>
    <revisionDesc status="draft">
      <listChange>
        <change when="2017-06-27" status="draft" n="0.0.0">
          <p>Created file for the first time.</p>
        </change>
      </listChange>
    </revisionDesc>
  </teiHeader>
  <text xml:lang="la">
    <front>
      <div xml:id="starts-on">
        <pb ed="#Qb" n="84"/>
        <cb ed="#Qb" n="a"/>
      </div>
    </front>
    <body>
      <div xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1">
        <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e107">Ia-IIae, Inq. 1, Tract. 2, Q. 2, T. 4, C. 1</head>
        <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e110" type="question-title">UTRUM AETERNITAS CONVENIAT MUNDO</head>
        <div xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Dd1e113" type="articulus">
          <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e115">ARTICULUS I</head>
          <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e118" type="question-title">Utrum mundus sit aeternus ex parte initii<!--2-->.</head>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e121">
            <lb ed="#Qb"/>Circa. primum sic<!--f-->: 1. Bonitas Dei nunquam<!--g-->
            <lb ed="#Qb"/>vacua. esse credenda est; sed ab aeterno fuit
            <lb ed="#Qb"/>bonitas; ergo ab aeterno fuit mundus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e130">
            <lb ed="#Qb"/>2. Item, voluntas Dei aeterna est; sed si noluit ab
            <lb ed="#Qb"/>aeterno facere mundum et voluit tacere mundum
            <lb ed="#Qb"/>post<!--h-->, ergo aliqua mutatio videtur esse volun<lb ed="#Qb"/>tatis
            divinae<!--i-->: sicut est in voluntate nostra si<!--k-->
            <lb ed="#Qb"/>nos volumus facere aliquid nunc quod<!--l--> noleba<lb ed="#Qb"/>mus
            prius facere, mutabilis videtur voluntas; ergo,
            <lb ed="#Qb"/>cum voluntas eius sit immutabilis, non aliquando
            <lb ed="#Qb"/>voluit facere mundum et aliquando non.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e150">
            <lb ed="#Qb"/>3. Item, essentia Dei fuit aeterna et voluntas eius
            <lb ed="#Qb"/>similiter; aut ergo non statim fecit mundum aut
            <lb ed="#Qb"/>fecit. Si statim, ab aeterno fuit mundus; si vero<!--m-->
            <lb ed="#Qb"/>non statim, ergo prior erat vacatio<!--n--> quam opera<lb ed="#Qb"/>tio;
            ergo potentia divina exivit ab otio<!--o--> in actum;
            <lb ed="#Qb"/>sed potentia, quae exit<!--p--> ab otio in actum, muta<lb ed="#Qb"/>bilis
            est; ergo potentia divina est mutabilis; sed
            <lb ed="#Qb"/>hoc est impossibile; ergo mundus fuit<!--q--> ab aeterno.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e171">
            <lb ed="#Qb"/>4. Item, creatio est actio qua Deus fecit mundum,
            <lb ed="#Qb"/>vel alio nomine nuncupetur. Aut ergo semper Deus
            <lb ed="#Qb"/>fuit in illa actione aut non semper. Si semper iuit
            <lb ed="#Qb"/>illa actio in Deo, semper fuit mundus, et ita ab
            <lb ed="#Qb"/>aeterno; si non semper, in aliquo instanti erat di<lb ed="#Qb"/>cere
            quod actio illa iniuit et ante non infuerat; cum
            <lb ed="#Qb"/>ergo de non agente tunc fieret agens, tunc mutatio
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>erat<!--3-->; sed Deus est immutabilis; ergo et eius
            <lb ed="#Qb"/>actio immutabilis; ergo semper erat mundus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e195">
            <lb ed="#Qb"/>5. Item, <name ref="#Augustine">Augustinus</name>, in libro <title>De civitate Dei</title><!--4-->:
            <lb ed="#Qb"/><quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e202">Sicut Dominum Deum aliquando <mentioned>Dominum</mentioned> non
            <lb ed="#Qb"/>fuisse dicere non audeo, ita hominem nunquam
            <lb ed="#Qb"/>antea fuisse et in quodam tempore primum ho<lb ed="#Qb"/>minem
            creatum fuisse dubitare non debeo</quote>. Ergo
            <lb ed="#Qb"/>Deus ab aeterno fuit Dominus<!--r-->; sed dominus
            <lb ed="#Qb"/>non dicitur nisi alicuius rei dominus; sed non
            <lb ed="#Qb"/>est aliqua res cuius dicatur dominus, nisi aut
            <lb ed="#Qb"/>mundi aut alicuius partis mundi; ergo vel<!--s--> mun<lb ed="#Qb"/>dus
            vel aliqua pars mundi<!--t--> erat ab aeterno,
            <lb ed="#Qb"/>respectu cuius dominus diceretur.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e225">
            <lb ed="#Qb"/>6. Item, sit A <mentioned>nunc</mentioned> in quo prius erat mundus:
            <lb ed="#Qb"/>aut illud <mentioned>nunc</mentioned><!--u--> praecessit aliud <mentioned>nunc</mentioned> aut
            <lb ed="#Qb"/>non. Si aliud praecessit, cum <mentioned>nunc</mentioned> et <mentioned>nunc</mentioned>
            <lb ed="#Qb"/>non sint sine variatione, aliqua variatio praecessit
            <lb ed="#Qb"/>mundum; sed nulla variatio praecessit mundum;
            <lb ed="#Qb"/>ergo ante illud non erat aliud <mentioned>nunc</mentioned>; ergo erat
            <lb ed="#Qb"/><mentioned>nunc aeternitatis</mentioned>; ergo mundus fuit ab aeterno.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e241">
            <lb ed="#Qb"/>7. Item, aut Deus potuit facere mundum ab ae<lb ed="#Qb"/>terno
            et voluit<!--v--> aut voluit ab aeterno et non potuit
            <lb ed="#Qb"/>aut potuit ab aeterno et non voluit<!--x-->. Si ab aeterno
            <lb ed="#Qb"/>potuit et voluit, habetur propositum; si vero vo<lb ed="#Qb"/>luit
            et non potuit, impotens fuit: quod est impos<lb ed="#Qb"/>sibile;
            si vero potuit et noluit, non<!--y--> summa
            <pb ed="#Qb" n="85"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>bonitas in eo fuit<!--1-->: quod iterum est inconveniens;
            <lb ed="#Qb"/>restat ergo quod mundus ab aeterno fuit.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e265">
            <lb ed="#Qb"/>8. Item, Deus ab aeterno fuit ratione potentiae,
            <lb ed="#Qb"/>sapientiae et voluntatis<!--a--> omnimoda causa ipsius
            <lb ed="#Qb"/>mundi sive creaturae; ergo, cum causa posita
            <lb ed="#Qb"/>ponatur causatum<!--2-->, ab aeterno fuit mundus sive
            <lb ed="#Qb"/>creatura.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e278">
            <lb ed="#Qb"/>9. Item, creatura sive mundus non semper fuit;
            <lb ed="#Qb"/>ergo mutatione aliqua processit in esse; sed illa
            <lb ed="#Qb"/>mutatio non<!--b--> est nisi creatura; ergo ad mundum
            <lb ed="#Qb"/>pertinet; ergo non semper fuit; mutatione ergo
            <lb ed="#Qb"/>processit in esse, et sic in infinitum; sed hoc
            <lb ed="#Qb"/>impossibile est<!--f-->; ergo mundus semper fuit. —
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e295">
            <lb ed="#Qb"/>10. Item, mundus archetypus est ad cuius simi<lb ed="#Qb"/>litudinem
            factus est mundus sensibilis; mundus
            <lb ed="#Qb"/>autem archetypus plenus est rationibus aeternis,
            <lb ed="#Qb"/>quae sufficiunt ad rationem creaturarum<!--3-->; ergo
            <lb ed="#Qb"/>mundus sensibilis, qui est creatus<!--d-->, sufficientem
            <lb ed="#Qb"/>habet causam ab aeterno, cum mundus archetypus
            <lb ed="#Qb"/>sit aeternus; ergo mundus sensibilis est aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e313">
            <lb ed="#Qb"/>11. Item, aliquis<!--e--> procedit ab aeterno qui est
            <lb ed="#Qb"/>consubstantialis illi a quo procedit, sicut Filius pro<lb ed="#Qb"/>cedit
            a Patre; et est<!--f--> aliquid quod procedit a re
            <lb ed="#Qb"/>aeterna, quod est distinctum in substantia ab illa<!--g-->
            <lb ed="#Qb"/>et non est aeternum, sicut generabilia et corrup<lb ed="#Qb"/>tibilia.
            Cum ergo haec duo extrema sint in uni<lb ed="#Qb"/>verso
            et in ordine universi nihil est incompletum,
            <lb ed="#Qb"/>duo autem contingat assignare media -— unum,
            <lb ed="#Qb"/>quod est illi consubstantiale<!--h--> et non aeternum,
            <lb ed="#Qb"/>aliud<!--1-->, quod est diversum et aeternum — erunt
            <lb ed="#Qb"/>ergo illa duo media, si<!--k--> non obviet eis impossi<lb ed="#Qb"/>bilitas
            rationis; sed unum est quod<!--l--> differat in
            <lb ed="#Qb"/>substantia a Primo, et sic<!--m--> aeternum; si ergo non
            <lb ed="#Qb"/>obviat impossibilitas rationis, erit aliud huius<lb ed="#Qb"/>modi;
            sed tale non est nisi<!--n--> mundus aut creatura
            <lb ed="#Qb"/>aliqua mundi; ergo mundus vel aliqua mundi crea<lb ed="#Qb"/>tura
            est aeterna; et dico aeternum non sine prin<lb ed="#Qb"/>cipio
            causalitatis, sed sine principio durationis.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e355">
            <lb ed="#Qb"/>12. Item, divina bonitas manifestativa fuit sui in
            <lb ed="#Qb"/>summo ab aeterno: hoc enim est de natura boni
            <lb ed="#Qb"/>ut se manifestet, et summi boni ut se summe
            <lb ed="#Qb"/>manifestet et aeterni summi boni ut se summe ab
            <lb ed="#Qb"/>aeterno manifestet<!--4-->. Si ergo multitudo creatura<lb ed="#Qb"/>rum
            facit ad<!--o--> eius manifestationem, debuit esse<!--p-->
            <lb ed="#Qb"/>multitudo creaturarum ab aeterno, et ita mundus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e373">
            <lb ed="#Qb"/>13. Item, omnis operator per voluntatem et
            <lb ed="#Qb"/>propter<!--q--> finem, si operatur in una hora et
            <lb ed="#Qb"/>non in alia, hoc est propter prohibentia<!--r--> vel
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>expergefacientia<!--a-->; sed Deus est operator per vo<lb ed="#Qb"/>luntatem
            et propter<!--b--> finem nec habet prohibentia<!--c-->
            <lb ed="#Qb"/>vel expergefacientia; ergo non operatur in<!--d--> una
            <lb ed="#Qb"/>hora aliter quam in alia vel in una operatur et<!--e-->
            <lb ed="#Qb"/>in alia non operatur; cum ergo operetur, similiter
            <lb ed="#Qb"/>operabitur; ergo non plus<!--f--> est ratio quare in una
            <lb ed="#Qb"/>hora quam in alia; ergo ab aeterno operatur.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e399">
            <lb ed="#Qb"/>14. Item, <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e403"> idem similiter se habens semper est
            <lb ed="#Qb"/>natum<!--g--> facere idem <!--5--></quote>; sed Deus est similiter se
            <lb ed="#Qb"/>habens semper; ergo semper facit idem; ergo etc.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e411">
            <lb ed="#Qb"/>Contra: a. Mundus renovatur in<!--h--> partibus
            <lb ed="#Qb"/>suis; renovatio autem partium dat intelligere re<lb ed="#Qb"/>novationem
            totius. Arbor enim una si procedit,
            <lb ed="#Qb"/>procedit ab arbore<!--i--> altera et illa ab alia, et ita
            <lb ed="#Qb"/>aliquando erit status, quia non est in<!--k--> infinitum
            <lb ed="#Qb"/>abire; sed<!--l--> existente statu illa arbor non se pro<lb ed="#Qb"/>ducit
            in esse; ergo habebit factorem. Eodem modo
            <lb ed="#Qb"/>est de aliis quae fiunt; sicut ergo est renovatio
            <lb ed="#Qb"/>in partibus, ita erit renovatio in universo.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e434">
            <lb ed="#Qb"/>b. Item, non est processus causarum in infini<lb ed="#Qb"/>tum<!--6-->;
            ergo necesse est in causa materiali perve<lb ed="#Qb"/>nire
            ad primam causam materialem; sed illa non
            <lb ed="#Qb"/>producit se in esse nec est de substantia agentis;
            <lb ed="#Qb"/>ergo non de aliquo; ergo procedit in esse post
            <lb ed="#Qb"/>privationem perfectam; ergo non est aeternum;
            <lb ed="#Qb"/>mundus ergo non est aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e452">
            <lb ed="#Qb"/>c. Item, substantiae mundi vel sunt coniunctae
            <lb ed="#Qb"/>tantum vel separatae tantum vel quaedam quan<lb ed="#Qb"/>doque
            coniunctae, quandoque<!--m--> separatae; si tan<lb ed="#Qb"/>tum
            essent coniunctae, non dividerentur; si au<lb ed="#Qb"/>tem
            tantum divisae, non coniungerentur; ergo
            <lb ed="#Qb"/>aliquando coniunguntur, aliquando dividuntur;
            <lb ed="#Qb"/>ergo necesse est motorem esse a quo ista fiant;
            <lb ed="#Qb"/>sed motor est ante motum secundum substan<lb ed="#Qb"/>tiam<!--7-->;
            ergo mundus, qui est ex rebus sic congre<lb ed="#Qb"/>gatis
            aut segregatis, non est ab aeterno.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e476">
            <lb ed="#Qb"/>d. Item, mundus<!--n--> aut habet esse contingens aut
            <lb ed="#Qb"/>necessarium. Si vero<!--o--> habet esse necessarium,
            <lb ed="#Qb"/>non indiget alio ut sit, et ita esset creator; habet
            <lb ed="#Qb"/>ergo esse contingens; sed quod habet esse con<lb ed="#Qb"/>tingens,
            non est aeternum; ergo mundus non est
            <lb ed="#Qb"/>aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e492">
            <lb ed="#Qb"/>e. Item, ea quae sunt in mundo, ordinantur
            <lb ed="#Qb"/>ad aliquod genus motus; sed quae ordinantur ad
            <lb ed="#Qb"/>aliquod genus motus, recipiunt innovationem; ergo
            <lb ed="#Qb"/>ea, quae sunt in mundo, recipiunt renovationem;
            <lb ed="#Qb"/>ergo mundus, qui est<!--p-->, ex iis componitur; non
            <lb ed="#Qb"/>ergo est ab aeterno.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e508">
            <pb ed="#Qb" n="86"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>f. Item, aeternum dicitur quod non habet princi<lb ed="#Qb"/>pium
            durationis<!--1-->; ergo non erat dicere <mentioned>nunc</mentioned> in
            <lb ed="#Qb"/>quo prius fuit mundus et est sumere aliquid quod
            <lb ed="#Qb"/>primo<!--a--> fuit et non ante; ergo mundus praecessit
            <lb ed="#Qb"/>illud sicut aeternitas praecedit tempus; non ergo
            <lb ed="#Qb"/>Deus tantum praecedit aeternitate res conditas.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e530">
            <lb ed="#Qb"/>g. Item, motus et caelum sunt coaequaeva<!--b--><!--2-->;
            <lb ed="#Qb"/>sed caelum fuit simul cum mundo; ergo motus
            <lb ed="#Qb"/>simul cum mundo<!--c-->; sed motus fuit in <mentioned>nunc
            <lb ed="#Qb"/>temporis</mentioned>; ergo mundus; sed prius est <mentioned>nunc
            <lb ed="#Qb"/>aeternitatis</mentioned> quam <mentioned>nunc temporis</mentioned>; ergo mundus
            <lb ed="#Qb"/>posterior <mentioned>nunc aeternitatis</mentioned>; non ergo aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e547">
            <lb ed="#Qb"/>h. Item, nullum compositum est nobilius suis
            <lb ed="#Qb"/>componentibus; sed mundus componitur ex rebus
            <lb ed="#Qb"/>conditis; ergo non est nobilior eis. Aut ergo com<lb ed="#Qb"/>ponitur
            ex rebus mutabilibus tantum aut ex<!--d--> re<lb ed="#Qb"/>bus
            immutabilibus tantum aut ex istis et<!--e--> illis;
            <lb ed="#Qb"/>sed videmus quasdam res in mundo esse muta<lb ed="#Qb"/>biles;
            non ergo componitur ex immutabilibus
            <lb ed="#Qb"/>tantum; restat ergo altera duarum differentiarum;
            <lb ed="#Qb"/>ergo mundus est mutabilis, qui componitur ex
            <lb ed="#Qb"/>illis; non ergo est<!--f--> aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e571">
            <lb ed="#Qb"/>i. Item, mundus componitur ex materia et forma;
            <lb ed="#Qb"/>sed cuius alterum principium est mutabile vel
            <lb ed="#Qb"/>utrumque, ipsum est mutabile; sed forma est mu<lb ed="#Qb"/>tabilis
            ad minus et materia secundum quid vel<!--g-->
            <lb ed="#Qb"/>simpliciter; ergo mundus, qui<!--h--> ex iis componitur,
            <lb ed="#Qb"/>est mutabilis; non ergo est<!--i--> aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e584">
            <lb ed="#Qb"/>k. Item, si ea, quae nobiliora sunt in<!--k--> mundo,
            <lb ed="#Qb"/>non sunt aeterna, nec mundus erit<!--l--> aeternus; sed
            <lb ed="#Qb"/>de nobilioribus in mundo videmus esse animas ra<lb ed="#Qb"/>tionales;
            animae vero rationales similiter se ha<lb ed="#Qb"/>bent
            ad suum principium; cum ergo una non sit
            <lb ed="#Qb"/>aeterna, sicut nec corpus in quo creatur, nec alia
            <lb ed="#Qb"/>anima erit aeterna; ergo nulla anima rationalis
            <lb ed="#Qb"/>aeterna; mundus ergo,.qui componitur ex ipsis
            <lb ed="#Qb"/>animabus tamquam nobilioribus partibus, non
            <lb ed="#Qb"/>erit aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e608">
            <lb ed="#Qb"/>l. Item, si poneretur aeternus, essent duo ae<lb ed="#Qb"/>terna;
            qua ergo ratione diceretur habere hoc<!--m-->
            <lb ed="#Qb"/>principium a Deo, qui est aeternus, cum haberet
            <lb ed="#Qb"/>a se ipso aeternitatem? secundum hoc etiam<!--n--> vi<lb ed="#Qb"/>deretur
            aequalis.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e621">
            <lb ed="#Qb"/>Iis omnibus rationibus apparere potest mun<lb ed="#Qb"/>dum
            non esse aeternum.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e628">
            <lb ed="#Qb"/>Solutio: Dicendum quod mundus non est aeter<lb ed="#Qb"/>nus,
            secundum quod <mentioned>aeternum</mentioned> dicitur quod non
            <lb ed="#Qb"/>habet principium durationis: de aeterno enim se<lb ed="#Qb"/>cundum
            quod non habet finem, in proximo<!--3--> di<lb ed="#Qb"/>cetur.
            Unde opinio illorum <name>philosophorum</name><!--4-->,
            <lb ed="#Qb"/>qui posuerunt<!--o--> mundum esse aeternum, repro<lb ed="#Qb"/>banda
            est tamquam fidei inimica, cum in Lege
            et Prophetis<!--5--> contraria inveniantur.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e647">
            <lb ed="#Qb"/>[Ad obiecta]: 1. Ad id vero quod primo
            <lb ed="#Qb"/>obicitur quod <mentioned>bonitas Dei nunquam fuisse vacua
            <lb ed="#Qb"/>credenda est</mentioned>, sic<!--p--> intelligi debet: aut <mentioned>nunquam</mentioned>
            <lb ed="#Qb"/>dicit ibi aeternitatem aut tempus. Si aeternitatem,
            <lb ed="#Qb"/>verum est quod nunquam vacua fuit bonitas Dei, id
            <lb ed="#Qb"/>est essentia Dei<!--q--> nunquam vacua fuit quin Deus
            <lb ed="#Qb"/>Deum generaverit<!--r-->, quin Pater et Filius spirave<lb ed="#Qb"/>rint
            Spiritum Sanctum. Sed si haec dictio <mentioned>nun<lb ed="#Qb"/>quam</mentioned>
            dicit tempus, bonitas Dei nunquam vacua
            <lb ed="#Qb"/>fuit a fluxu rerum conditarum, quia non fuit tem<lb ed="#Qb"/>pus,
            in quo non flueret creatura ab ipso. Haec
            <lb ed="#Qb"/>autem sententias introducitur in libro <title>De civitate
            <lb ed="#Qb"/>Dei</title><!--6-->, sub persona philosophorum adstruen<lb ed="#Qb"/>tium
            mundi aeternitatem. Unde secundum hoc
            <lb ed="#Qb"/>falsa esset, ut is esset sensus: bonitas Dei nun<lb ed="#Qb"/>quam
            in aeternitate vacua fuit a factura mundi.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e684">
            <lb ed="#Qb"/>2. Ad secundum dicendum quod voluntas
            <lb ed="#Qb"/>Dei non est mutabilis; Non enim voluit<!--t--> ab
            <lb ed="#Qb"/>aeterno iacere mundum, ita quod haec determi<lb ed="#Qb"/>natio
            <mentioned>ab aeterno</mentioned> determinet hoc verbum <mentioned>vo<lb ed="#Qb"/>luit</mentioned>;
            sed si determinet hoc verbum <mentioned>facere</mentioned>,
            <lb ed="#Qb"/>tunc noluit<!--u--> facere ab aeterno. Voluntas autem
            <lb ed="#Qb"/>diceretur mutabilis, si prius nollet et post vellet;
            <lb ed="#Qb"/>si autem nollet tacere prius et vellet facere post,
            <lb ed="#Qb"/>non propter hoc diceretur mutabilis, sed mutatio
            <lb ed="#Qb"/>tantum esset ex parte rei factae.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e708">
            <lb ed="#Qb"/>3. Ad tertium dicendum quod non dici<lb ed="#Qb"/>tur
            divina voluntas exire ab otio in actum eo
            <lb ed="#Qb"/>modo quo dicitur humana voluntas. Humana enim
            <lb ed="#Qb"/>voluntas est secundum quam homo modo non
            <lb ed="#Qb"/>vult et postea vult: unde prius cessavit a no<lb ed="#Qb"/>lendo<!--v-->,
            et postea voluit<!--x--> esse, sed divina voluntas
            <lb ed="#Qb"/>ab aeterno voluit rem quae<!--y--> temporaliter fuit.
            <pb ed="#Qb" n="87"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>Unde mutatio non est ex parte voluntatis, sed
            <lb ed="#Qb"/>est ex parte eius respectu cuius est voluntas;
            <lb ed="#Qb"/>non ergo mutatio ab otio<!--a--> in actum fuit in Deo,
            <lb ed="#Qb"/>sed mutatio de non-esse in esse in ipsa re condita.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e739">
            <lb ed="#Qb"/>4. Ad quartum dicendum quod, cum Deus
            <lb ed="#Qb"/>creat et prius non creavit, non propter hoc mu<lb ed="#Qb"/>tatur,
            sed res mutatur quae fit secundum eam<!--b--><!--1-->.
            <lb ed="#Qb"/>Unde non est simile de ipso et de creatura agente.
            <lb ed="#Qb"/>Creatura enim agens educitur<!--c--> de potentia in
            <lb ed="#Qb"/>actum per id quod semper est in actu<!--d-->: unde
            <lb ed="#Qb"/>apud ipsam creaturam est mutatio; Deus autem,
            <lb ed="#Qb"/>cum de potentia agente fit actu agens, ut de
            <lb ed="#Qb"/>potentia creante fit actu creans, nullam ex parte
            <lb ed="#Qb"/>sui recipit variationem: ipse enim semper est in
            actu voluntatis aeternae.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e761">
            <lb ed="#Qb"/>5. Ad quintum dicendum quod <mentioned>semper<!--e-->
            <lb ed="#Qb"/>esse Dominum</mentioned> dicitur dupliciter: vel ut <mentioned>sem<lb ed="#Qb"/>per</mentioned>
            dicat <mentioned>semper aeternitatis</mentioned>, vel ut<!--f--> dicat
            <lb ed="#Qb"/><mentioned>semper aevi<!--g--> aut temporis</mentioned>. Si dicit <mentioned>semper
            <lb ed="#Qb"/>aeternitatis</mentioned>, non semper fuit Dominus; si <mentioned>sem<lb ed="#Qb"/>per<!--h-->
            aevi vel temporis</mentioned>, semper fuit<!--i--> Dominus. Sed
            <lb ed="#Qb"/>aliter dicitur secundum hoc Deus semper Dominus
            <lb ed="#Qb"/>et aliter creatura semper creatura: creatura enim
            <lb ed="#Qb"/>semper dicitur creatura, quia cum aevo vel tem<lb ed="#Qb"/>pore<!--k-->
            exit in esse; Dominus vero non est ratione
            <lb ed="#Qb"/>temporis. Unde non dicitur proprie quod associetur
            <lb ed="#Qb"/>dominium tempori: est enim Dominus temporis.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e787">
            <lb ed="#Qb"/>6. Ad sextum dicendum<!--m--> quod <mentioned>nunc</mentioned> il<lb ed="#Qb"/>lud,
            in quo creatus est mundus, non praecessit
            <lb ed="#Qb"/>aliud<!--n--> <mentioned>nunc temporis vel aevi</mentioned>, et ita nulla prae<lb ed="#Qb"/>cessit
            variatio, sed prius fuit <mentioned>nunc aeternitatis</mentioned>;
            <lb ed="#Qb"/>ex hoc autem non sequitur<!--o--> variatio. Ordo enim
            <lb ed="#Qb"/>iste qui est aeternitatis ad aevum vel tempus,
            <lb ed="#Qb"/>non ponit variationem in partibus temporis, sed
            <lb ed="#Qb"/>tantum quod variatio temporis sequitur vel con<lb ed="#Qb"/>comitatur
            aeternitatem.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e810">
            <lb ed="#Qb"/>7. Ad septimum dicendum quod haec de<lb ed="#Qb"/>terminatio
            <mentioned>ab aeterno</mentioned> potest determinare haec
            <lb ed="#Qb"/>verba <mentioned>potuit, voluit</mentioned>, et secundum hoc verum est
            <lb ed="#Qb"/>quod ab aeterno potuit et voluit; nec tamen mun<lb ed="#Qb"/>dus
            ab aeterno fuit, quia voluntas fuit faciendi
            <lb ed="#Qb"/>rem temporalem in tempore vel cum tempore. Si
            <lb ed="#Qb"/>vero determinatio illa determinet hoc verbum <mentioned>fa<lb ed="#Qb"/>cere</mentioned>,
            oppositio notatur. Nam quod primo<!--p--> facit,
            <lb ed="#Qb"/>de non-esse in esse producit; quod autem est
            <lb ed="#Qb"/>aeternum non est post non-esse, et ideo inter
            <lb ed="#Qb"/>verbum et suam determinationem notatur oppo<lb ed="#Qb"/>sitio.
            Unde respectu eius sic dicti nec est vo<lb ed="#Qb"/>luntas
            nec est potentia.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e841">
            <lb ed="#Qb"/>8. Ad octavum dicendum quod, licet causa
            <lb ed="#Qb"/>ab aeterno fuerit sufficiens facere, non tamen fuit
            <lb ed="#Qb"/>causa ad facere ab aeterno sive aeternaliter, sed
            <lb ed="#Qb"/>ad<!--a--> facere in tempore sive<!--b--> aevo, et ideo non
            <lb ed="#Qb"/>sequitur<!--c--> quod mundus sit aeternus. — Et si
            <lb ed="#Qb"/>obiciatur de hac argumentatione: <mentioned>quidquid
            <lb ed="#Qb"/>voluit Deus, fecit; sed Deus voluit facere mun<lb ed="#Qb"/>dum;
            ergo fecit; sed minor est ab aeterno vera;
            <lb ed="#Qb"/>ergo conclusio</mentioned> — dicendum est<!--d--> quod non
            <lb ed="#Qb"/>sequitur: nam maior propositio complectitur quod
            <lb ed="#Qb"/>est aeternum et quod est temporale. Unde sensus
            <lb ed="#Qb"/>est: <mentioned>quodcumque voluit facere, in tempore<!--e-->
            <lb ed="#Qb"/>fecit</mentioned>, et loquimur de factura mundi; et<!--f--> propter
            <lb ed="#Qb"/>hoc conclusio potest sequi quae respicit tempus,
            <lb ed="#Qb"/>sicut ex una propositione de necessario et altera
            <lb ed="#Qb"/>de contingenti sequitur<!--g--> propositio de contin<lb ed="#Qb"/>genti;
            et<!--h--> similiter de inesse ut nunc<!--i-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e880">
            <lb ed="#Qb"/>9. Ad nonum dicendum quod mundus non
            <lb ed="#Qb"/>processit in esse mutatione praeambula, sed con<lb ed="#Qb"/>comitante,
            nec tamen sine mutatione, et ideo non
            <lb ed="#Qb"/>sequitur quod immutabilis<!--k--> sive aeternus sit mun<lb ed="#Qb"/>dus.
            illa vero mutatio non habuit mutationem<!--l--> ante
            <lb ed="#Qb"/>se, nec tamen et<!--m--> ipsa immutabilis est vel aeterna.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e896">
            <lb ed="#Qb"/>10. Ad decimum dicendum<!--n--> quod, licet mun<lb ed="#Qb"/>dus
            archetypus sit sufficiens exemplar rerum con<lb ed="#Qb"/>ditarum
            et habeat in se ideas sive rationes ae<lb ed="#Qb"/>ternas,
            idea<!--o--> vero vel ratio dicatur ad illud cuius
            <lb ed="#Qb"/>est ratio, non tamen mundus cum suis contentis
            <lb ed="#Qb"/>est ab aeterno, quia<!--p--> idea et ideatum et exemplar
            <lb ed="#Qb"/>et exemplatum et ratio et<!--q--> illud cuius est ratio non
            <lb ed="#Qb"/>sic dicuntur ad invicem sicut relativa quae simul
            <lb ed="#Qb"/>sunt: ut pater non est sine filio et e converso,
            <lb ed="#Qb"/>idea vero est, licet non sit ideatum, et exemplar,
            <lb ed="#Qb"/>licet non sit exemplatum, sed non<!--r--> e converso.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e922">
            <lb ed="#Qb"/>11. Ad undecimum dicendum quod non est
            <lb ed="#Qb"/>accipere medium huiusmodi inter illa duo extrema:
            <lb ed="#Qb"/>medium enim illud impossibile est in se, scilicet<!--s-->
            <lb ed="#Qb"/>quod sit differens a substantia divina et aeternum;
            <lb ed="#Qb"/>ex hoc enim quod est differens a substantia di<lb ed="#Qb"/>vina,
            cum non sint duo principia<!--2-->, ponitur esse
            <lb ed="#Qb"/>creatum, et ita ponitur de non-esse in esse pro<lb ed="#Qb"/>cedere,
            et ita est habens principium durationis,
            <lb ed="#Qb"/>non ergo aeternum. Restat ergo quod inter illa
            <lb ed="#Qb"/>duo extrema non est accipere huiusmodi medium
            <lb ed="#Qb"/>ad completionem universi.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e948">
            <lb ed="#Qb"/>12. Ad duodecimum dicendum<!--t--><!--3--> quod ma<lb ed="#Qb"/>nifestatio
            divinae bonitatis est dupliciter<!--u-->: vel
            <lb ed="#Qb"/>quoad magnitudinem potentiae<!--v--> vel quoad mul<lb ed="#Qb"/>tiplicationem
            in effectibus. Quoad magnitudinem
            <pb ed="#Qb" n="88"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>potentiae manifestavit se Deus Pater ab aeterno
            <lb ed="#Qb"/>generando Filium, qui est consubstantialis<!--a--> et
            <lb ed="#Qb"/>coaeternus et coomnipotens; similiter est in pro<lb ed="#Qb"/>cessione
            Spiritus Sancti. Unde <name ref="#Augustine">Augustinus</name>, in
            <lb ed="#Qb"/>libro <title>Quaestionum Novi Testamenti</title><!--1-->, circa prin<lb ed="#Qb"/>cipium:
            <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e979">Deus Pater<!--b-->, cum ea quae non erant
            <lb ed="#Qb"/>voluisset existere et maiestati suae non hoc con<lb ed="#Qb"/>dignum
            opus esse<!--c--> sciret, prius de se Filium ge<lb ed="#Qb"/>neravit,
            in quo ipse videretur, qui nihil ab eo
            <lb ed="#Qb"/>distaret, ut magnitudini suae congruus<!--d--> respon<lb ed="#Qb"/>deret
            effectus</quote>. Quoad multiplicationem in ef<lb ed="#Qb"/>fectibus
            manifestatur divina bonitas, sed non in<!--e-->
            <lb ed="#Qb"/>effectibus ab aeterno: non enim creatura potuit
            <lb ed="#Qb"/>esse aequalis Creatori, sicut habetur super illud
            <lb ed="#Qb"/><title>Psalmi</title><!--f--><!--2-->: <quote>Confortata est, et non potero ad eam</quote>.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1003">
            <lb ed="#Qb"/>13. Ad tertium decimum dicendum<!--g--><!--3--> quod
            <lb ed="#Qb"/>divina potentia non indiget expergefaciente<!--h-->, si<lb ed="#Qb"/>militer
            nec divina voluntas, eo quod aeternaliter
            <lb ed="#Qb"/>se habent; nec habet aliquod<!--i--> prohibens, nec
            <lb ed="#Qb"/>tamen semper operatur quodcumque: non enim
            <lb ed="#Qb"/>aeterna<!--k--> voluntas fuit ad operandum nisi in
            <lb ed="#Qb"/>tempore determinato, et ad hoc ordinat ipsa<!--l-->
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>sapientia, quae disponit unumquodque sicut con<lb ed="#Qb"/>gruit;
            prima vero, quae operata est, in <mentioned>nunc
            <lb ed="#Qb"/>temporis</mentioned> determinantur nec ibi est assignare ra<lb ed="#Qb"/>tionem
            quare non prius, cum <mentioned>prius</mentioned> ibi non
            <lb ed="#Qb"/>dicat nisi aeternitatem prout est prior tempore.
            <lb ed="#Qb"/><mentioned>Prius</mentioned> enim dicitur aliud alio multipliciter, sicut
            <lb ed="#Qb"/>dicit <name ref="#Augustine">Augustinus</name>, in <title>XII Confessionum</title><!--4-->: di<lb ed="#Qb"/>citur
            enim uno modo prius origine, sicut sonus
            <lb ed="#Qb"/>prior est cantu; alio modo tempore, sicut flos
            <lb ed="#Qb"/>prior est fructu; alio modo electione sive digni<lb ed="#Qb"/>tate,
            sicut fructus prior est<!--m--> flore; quarto modo
            <lb ed="#Qb"/>prius aeternitate, sicut Deus prior omni creatura.
            — Si vero quaeritur causa propter quam Deus
            <lb ed="#Qb"/>voluit tunc facere, cum fecit: dicendum est<!--n--> quod
            <lb ed="#Qb"/>eius quod est tunc<!--o--> facere, non est alia causa
            <lb ed="#Qb"/>nisi illa quae est eius quod est facere mundum,
            <lb ed="#Qb"/>scilicet divina voluntas. Cum facto enim est ipsum
            <mentioned>nunc</mentioned> in quo fit nec aliam habet causam.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1059">
            <lb ed="#Qb"/>14. Ad ultimum dicendum<!--p--> quod propositio
            <lb ed="#Qb"/>illa non intelligitur de Deo, qui est causa<!--q--> prima
            <lb ed="#Qb"/>et immutabilis et facit res mutabiles, sed de causa
            <lb ed="#Qb"/>creata<!--r-->, quae appropriatur respectu sui causati.
         </p>
        </div>
        <div xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Dd1e1071" type="articulus">
          <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e1073">ARTICULUS II.</head>
          <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e1076" type="question-title">Utrum mundus sit aeternus ex parte finis.</head>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1079">
            <lb ed="#Qb"/>Secundo quaeritur de mundo utrum aeternus
            <lb ed="#Qb"/>sit ex parte tinis. Et hoc potest dupliciter attendi:
            <lb ed="#Qb"/>vel ut iste mundus finem non habeat vel ut post
            <lb ed="#Qb"/>istum<!--a--> mundum sit alius mundus, et ita semper
            <lb ed="#Qb"/>fiet renovatio. Et hanc quaestionem movet <name>Au<lb ed="#Qb"/>gustinus</name>,
            <title>XII Super Genesim ad litteram</title><!--5-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1095">
            <lb ed="#Qb"/>I. Circa. quod sic: 1. Dicitur<!--b--> <title>Matth.</title> 24, 35<!--6-->:
            <lb ed="#Qb"/><quote>Caelum et terra transibant</quote>; et <title>I Ioan.</title> 2,17: <quote>Mun<lb ed="#Qb"/>dus
            transit et concupiscentia eius</quote>. Ex quibus col<lb ed="#Qb"/>ligitur<!--c-->
            mundum esse desiturum. — Item, ex par<lb ed="#Qb"/>tibus
            mundi hoc colligitur<!--d-->: Sicut est in aetate
            <lb ed="#Qb"/>hominis quod diminuitur virtus — unde minoris
            <lb ed="#Qb"/>aetatis sunt modo homines quam in<!--e--> principio
            <lb ed="#Qb"/>mundi — multo fortius in aliis rebus; ergo de<lb ed="#Qb"/>bilitatur
            virtus in partibus mundi; ergo et in
            <lb ed="#Qb"/>ipso mundo qui ex eis componitur.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1119">
            <lb ed="#Qb"/>2. Item, in apocryphis Esdrae<!--7-->: <quote>Mater nostra, de
            <lb ed="#Qb"/>qua dixisti mihi: Adhuc iuvenis est, iam senectuti<!--f-->
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>appropinquat. Et respondit ad me et dixit mihi:
            <lb ed="#Qb"/>Quare quos peperisti nunc, non sint similes iis quos
            <lb ed="#Qb"/>peperisti ante, sed<!--g--> minores in statura? Et dicet
            <lb ed="#Qb"/>tibi: Sunt qui in iuventute virtutis nati sunt et alii
            <lb ed="#Qb"/>sub tempore senectutis, desinente matricis virtute</quote><!--h-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1140">
            <lb ed="#Qb"/>3. Item, super illud, <title>Isai.</title> 30, 26: <quote>Lux solis septem<lb ed="#Qb"/>pliciter</quote>,
            <title>Glossa</title><!--i--><!--8-->: <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1146">Omnia propter peccatum
            <lb ed="#Qb"/>hominis deteriorata sunt</quote>. Superiora ergo, cum
            <lb ed="#Qb"/>per motum ad hominem ordinata sunt, deteriorata
            <lb ed="#Qb"/>sunt propter peccatum hominis; sed quae dete<lb ed="#Qb"/>riorantur,
            ad finem tendunt; sed haec sunt<!--k--> cor<lb ed="#Qb"/>pora
            nobiliora in mundo; ergo et ipse<!--l--> mundus
            <lb ed="#Qb"/>ad finem tendit.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1163">
            <lb ed="#Qb"/>4. Item, <name ref="#Augustine">Augustinus</name>, in <title>Quaestionibus Veteris
            <lb ed="#Qb"/>Testamenti</title><!--9-->: <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1172">Inconveniens est mundum aeternum
            <lb ed="#Qb"/>dicere, quem, cum videmus passioni subiectum et
            <lb ed="#Qb"/>per singula senectute deficere, credimus et finiri</quote>.
            <lb ed="#Qb"/>— Item, <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1179">quomodo aeternus corruptibilia gene<lb ed="#Qb"/>rabat,
            cum de aeterno debeat aeternum existere?
            <pb ed="#Qb" n="89"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>Et quod<!--a--> visibile est et tangitur, qua audacia vo<lb ed="#Qb"/>catur
            aeternum ? Et quod vicibus temporum mini<lb ed="#Qb"/>stratur,
            ita ut ipsa tempora aliquando non servent
            <lb ed="#Qb"/>officia sua<!--b-->, quomodo appellatur aeternum?</quote>
               </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1196">
            <lb ed="#Qb"/>Ex iis ergo omnibus colligitur quod mundus
            <lb ed="#Qb"/>non est aeternus ex parte finis.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1203">
            <lb ed="#Qb"/>Quod autem sit aeternus ex illa. parte, habetur
            <lb ed="#Qb"/>a. ex hoc quod dicitur in <title>Ierem.</title> 31, 35: <quote>Haec dicit
            <lb ed="#Qb"/>Dominus, qui dat solem in lumen diei, ordinem
            <lb ed="#Qb"/>lunae et stellarum in lumen noctis, qui turbat
            <lb ed="#Qb"/>mare, et sonant fluctus<!--c--> eius: Si defecerint le<lb ed="#Qb"/>ges<!--d-->
            istae coram me, dicit Dominus, tunc et
            <lb ed="#Qb"/>semen Israel deficiet</quote>. Si ergo semen Israel non
            <lb ed="#Qb"/>deficiet, nec ista deficient.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1223">
            <lb ed="#Qb"/>b. Item, <title>Isai.</title> 30,26: <quote>Erit lux lanae sicut lux
            <lb ed="#Qb"/>solis, et lux solis septempliciter</quote>. Ex quo videtur
            <lb ed="#Qb"/>mundi innovatio, non desitio.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1232">
            <lb ed="#Qb"/>c. Item, universale, ex hoc quod est universale,
            <lb ed="#Qb"/>habet in se quamdam virtutem perpetuandi se vel
            <lb ed="#Qb"/>in uno vel in multis; ergo, cum naturae universales
            <lb ed="#Qb"/>sint in contextu mundi, erit perpetuitas in mundo.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1244">
            <lb ed="#Qb"/>d. Item, ea quae causant<!--e--> motum in mundo
            <lb ed="#Qb"/>veniunt ex principiis incorruptibilibus; sed non
            <lb ed="#Qb"/>veniunt nisi ex principiis mundi; ergo principia
            <lb ed="#Qb"/>mundi sunt incorruptibilia; ergo mundus est ae<lb ed="#Qb"/>ternus
            ex parte finis, qui ex iis componitur.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1257">
            <lb ed="#Qb"/>e. Praeterea, non senescunt virtutes animales
            <lb ed="#Qb"/>nec virtutes naturales primae; ergo nec mundus
            <lb ed="#Qb"/>qui ex iis dependet<!--f-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1266">
            <lb ed="#Qb"/>II.-Deinde quaeritur, si non sit aeternus propter
            <lb ed="#Qb"/>hoc quod iste mundus desinat et alius succedat,
            <lb ed="#Qb"/>an sit earumdem rerum perpetua revolutio.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1275">
            <lb ed="#Qb"/>Quod videtur 1. per hoc quod dicitur in <title>Eccle.</title>
            1,9-10: <quote>Quid est quod fuit? ipsum quod futurum
            <lb ed="#Qb"/>est. Quid est quod factum est? ipsum quod facien<lb ed="#Qb"/>dam
            est<!--g-->. Nec valet. quisquam dicere: Ecce hoc
            <lb ed="#Qb"/>est recens; iam enim praecessit in saeculis quae
            <lb ed="#Qb"/>fuerunt ante nos</quote>. Ex qua auctoritate videtur quod
            <lb ed="#Qb"/>fiat saeculorum renovatio<!--h--> et reiteratio<!--1-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1291">
            <lb ed="#Qb"/>Sed contra hoc est a. quod dicit <name>Augustinus</name>,
            <lb ed="#Qb"/>in libro <title>De civitate Dei</title><!--2-->, obiciens de anima ra<lb ed="#Qb"/>tionali,
            quae secundum hoc a beatitudine ad mi<lb ed="#Qb"/>seriam
            rediret et a miseria in beatitudinem.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1302">
            <lb ed="#Qb"/>b. Item, sicut habetur super<!--i--> illud <title>Eccle.</title><!--3-->:
            <lb ed="#Qb"/><quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1306">Dicit Donatus: Pereant qui ante nos nostra
            <lb ed="#Qb"/>dixerunt! Si ergo ita est in sermonibus, quanto
            <lb ed="#Qb"/>magis in administratione saeculi, quae ab initio
            <lb ed="#Qb"/>saeculi sic perfecta est ut requiesceret Deus ab
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>omnibus operibus suis die septimo<!--4--></quote>. —- Item,
            <lb ed="#Qb"/><name>Philosophus</name><!--5-->: <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1321"> Quorum substantia corrupti<lb ed="#Qb"/>bilis
            est mota, non<!--k--> reiterantur eadem<!--l--> numero</quote>.
            <lb ed="#Qb"/>Ergo eorum quae sunt in mundo cum sit generatio
            <lb ed="#Qb"/>et corruptio, non reiterantur eadem<!--m--> numero; ergo
            <lb ed="#Qb"/>non per hoc est aeternitas mundi, quia huiusmodi
            <lb ed="#Qb"/>sit continua revolutio.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1337">
            <lb ed="#Qb"/>c. Praeterea, corpora superiora habent suam re<lb ed="#Qb"/>volutionem
            et secundum diversos sui situs ad se
            <lb ed="#Qb"/>invicem diversi proveniunt<!--n--> effectus; numquid
            <lb ed="#Qb"/>ergo secundum iteratos situs et aspectus consimiles
            <lb ed="#Qb"/>consimilis provenit effectus? Quod si esset, post
            <lb ed="#Qb"/>completionem magni anni<!--6--> omnia revocarentur
            <lb ed="#Qb"/>in pristinum statum. Dicitur autem <mentioned>magnus an<lb ed="#Qb"/>nus</mentioned>,
            cum omnes stellae pervenerint ad statum
            <lb ed="#Qb"/>illum, in<!--o--> quo primo inceperunt moveri. — Sed
            <lb ed="#Qb"/>contra: Effectus qui procedunt non procedunt
            <lb ed="#Qb"/>tantum a causis superioribus, sed etiam a causis
            <lb ed="#Qb"/>interioribus; licet ergo<!--p--> causae superiores redirent
            <lb ed="#Qb"/>ad consimilem statum, cum causae inferiores non
            <lb ed="#Qb"/>similiter redeant, non erit idem effectus<!--q-->; magis
            <lb ed="#Qb"/>enim<!--r--> sequuntur ipsi effectus quoad hoc causam
            <lb ed="#Qb"/>inferiorem quam causam superiorem.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1374">
            <lb ed="#Qb"/>d. Praeterea, <title>Iob</title> 14,12 habetur: <quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1378">Non resurget
            <lb ed="#Qb"/>homo, donec atteratur caelum</quote>. Ex quo designatur
            <lb ed="#Qb"/>quod caelum aliquando atteretur<!--s-->; sed si est at<lb ed="#Qb"/>tritio
            caeli, non erit in<!--t--> infinitum renovatio; restat
            <lb ed="#Qb"/>ergo quod mundus secundum illam viam non erit
            <lb ed="#Qb"/>aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1393">
            <lb ed="#Qb"/>[Solutio]: 1. Ad quod dicendum quod mundus
            <lb ed="#Qb"/>accipitur multipliciter. Aliquando enim pro uni<lb ed="#Qb"/>versitate
            rerum corruptibilium et incorruptibilium,
            <lb ed="#Qb"/>scilicet inferiorum et superiorum: et secundum
            <lb ed="#Qb"/>hunc modum mundus non est aeternus ex parte
            <lb ed="#Qb"/>finis. Aliquando vero<!--u--> accipitur pro ipsa varia<lb ed="#Qb"/>tione
            quae est in mundo, sive sit<!--v--> secundum
            <lb ed="#Qb"/>motum localem sive secundum alium motum cum
            <lb ed="#Qb"/>dispositionibus ordinantibus ad illum, et secun<lb ed="#Qb"/>dum
            hoc dicitur <title>I Cor.</title> 7, 31: <quote>Praeterit figura
            <lb ed="#Qb"/>huius mundi</quote>. Aliquando accipitur pro ipsa delecta<lb ed="#Qb"/>bilitate
            variabili, et secundum hoc potest accipi
            <lb ed="#Qb"/>illud <title>I Ioan.</title> 2,17: <quote>Transit mundus et concupiscentia
            <lb ed="#Qb"/>eius</quote>. Quarto vero modo potest accipi pro ipsis prin<lb ed="#Qb"/>cipiis
            primis, quae sunt in mundo, et secundum
            <lb ed="#Qb"/>hoc mundus potest dici aeternus ex parte finis, non
            <lb ed="#Qb"/>ex eo quod est ex nihilo, sed ex Conditoris dono.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1432">
            <lb ed="#Qb"/>[Ad obiecta]: 1. Ad id ergo<!--x--> quod obiectum
            <lb ed="#Qb"/>est in contrarium de ipsa debilitatione virtutis
            <lb ed="#Qb"/>mundi sive senectute: respondendum est ad
            <pb ed="#Qb" n="90"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>primum quod aliter est in aliqua parte mundi et
            <lb ed="#Qb"/>in toto mundo. Nam in aliqua<!--a--> parte mundi potest
            <lb ed="#Qb"/>provenire detectus, qui tamen defectus non respicit
            <lb ed="#Qb"/>ipsum totum. Unde quod dicitur humana natura
            <lb ed="#Qb"/>debilitari, hoc non est ratione naturae<!--b--> primitus
            <lb ed="#Qb"/>institutae, sed ratione corruptionis ex peccato
            <lb ed="#Qb"/>superadditae.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1461">
            <lb ed="#Qb"/>4. Ad aliud vero dicendum<!--c--> quod, cum di<lb ed="#Qb"/>citur
            mundus senescere et passionibus esse sub<lb ed="#Qb"/>iectus
            et habere contrarietatem, hoc totum dicitur
            <lb ed="#Qb"/>ratione eius quod ordinatur ad motum; sed ex
            <lb ed="#Qb"/>alia parte accipitur aeternitas mundi propter pri<lb ed="#Qb"/>vationem
            finis, quia ratione principiorum quae
            <lb ed="#Qb"/>ordinantur ad hominem in statu immortalitatis.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1479">
            <lb ed="#Qb"/>3. Ad tertium dicendum est quod auctoritas
            <lb ed="#Qb"/>quae<!--d--> dicitur in <title>Glossa</title>, super illud <title>Isai.</title> 30,26:
            <lb ed="#Qb"/><quote>Erit lux lunae</quote> etc., intelligenda est de statu ho<lb ed="#Qb"/>minis
            ratione naturae corruptae. Unde progressus
            <lb ed="#Qb"/>ille, qui dicitur esse in aetatibus saeculi, ad mo<lb ed="#Qb"/>dum
            aetatis humanae intelligitur, non<!--e--> propter
            <lb ed="#Qb"/>naturam hominis primitus institutam vel propter
            <lb ed="#Qb"/>naturam eorum quae sunt in mundo, sed ut osten<lb ed="#Qb"/>datur
            quod sicut ex peccato recepit<!--f--> homo mi<lb ed="#Qb"/>norem
            et maiorem appropinquationem ad mortem,
            <lb ed="#Qb"/>ita mundus, secundum quod ad hominem sic<!--g-->
            <lb ed="#Qb"/>existentem in poena refertur, minorem et maiorem
            <lb ed="#Qb"/>habet appropinquationem ad finem.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1511">
            <lb ed="#Qb"/>2. Ex iam dictis patet quomodo intelligenda est
            <lb ed="#Qb"/>illa sententia in Apocryphis Esdrae. In illa enim
            <lb ed="#Qb"/>designatur variatio mundi a principio usque ad
            <lb ed="#Qb"/>finem, sicut legitur in <title>Dan.</title> 2,31-34, ubi legitur
            <lb ed="#Qb"/>de statua quae habebat caput aureum, et<!--h--> deinde
            <lb ed="#Qb"/>pectus et brachia erant de argento, deinde venter
            <lb ed="#Qb"/>et femora ex aere, tibiae autem erant ferreae,
            <lb ed="#Qb"/>pedum autem quaedam pars erat ferrea et quae<lb ed="#Qb"/>dam
            fictilis. Ex quibus designatur differentia par<lb ed="#Qb"/>tium
            mundi secundum prius et posterius.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1535">
            <lb ed="#Qb"/>a-e. Ad id vero quod obicitur ex alia parte,
            <lb ed="#Qb"/>dicendum quod rationes quae inducuntur pro illa
            <lb ed="#Qb"/>parte sumuntur ex iis quae pertinent ad mundum
            <lb ed="#Qb"/>in quantum mundus ordinatur .ad hominis im<lb ed="#Qb"/>mortalitatem;
            nihilominus tamen possent quae<lb ed="#Qb"/>dam
            illarum auctoritatum retorqueri ad perpetui<lb ed="#Qb"/>tatem
            temporis, sicut illa <title>Ierem.</title> 31,35; illa vero,
            <lb ed="#Qb"/>quae dicitur in<!--i--> <title>Isai.</title> 30,26 refertur ad mundi
            <lb ed="#Qb"/>innovationem. Rationes vero adiunctae, sicut dic<lb ed="#Qb"/>tum
            est<!--1-->, referuntur ad mundum pro illo statu
            <lb ed="#Qb"/>quo ad immortalitatem hominis ordinantur vel
            <lb ed="#Qb"/>secundum quod habent quamdam perpetuitatem
            <lb ed="#Qb"/>in esse temporali a dispositione divina.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1566">
            <lb ed="#Qb"/>II. Ad id vero quod obicitur de perpetua revo<lb ed="#Qb"/>lutione
            et rerum iteratione: dicendum<!--k--> quod non
            <lb ed="#Qb"/>est rerum iteratio in numero, sed est ipsius spe<lb ed="#Qb"/>ciei
            in individuis differentibus consecutio<!--l--> secun<lb ed="#Qb"/>dum
            prius et posterius. Revolutio tamen, quan<lb ed="#Qb"/>tum
            est de se, esset perpetua nisi adesset finis ex
            <lb ed="#Qb"/>parte hominis ad quem<!--m--> cetera ordinantur.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1584">
            <lb ed="#Qb"/>[Ad obiecta]: 1. Quod ergo obicitur per auc<lb ed="#Qb"/>toritatem
            in libro <title>Eccle.</title> non intelligendum est
            <lb ed="#Qb"/>de iteratione quantum ad numerum, sed de<!--n-->
            <lb ed="#Qb"/>identitate in specie vel genere; secundum quam<lb ed="#Qb"/>dam
            tamen expositionem<!--2--> intelligitur de identitate
            <lb ed="#Qb"/>eorum quae sunt in praescientia divina et quae
            <lb ed="#Qb"/>sunt in esse exteriori: quod enim fuit<!--o--> in prae<lb ed="#Qb"/>destinatione
            divina, aliquod eorum erit in esse
            <lb ed="#Qb"/>exteriori<!--p-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1606">
            <lb ed="#Qb"/>b-c. Ad id vero<!--q--> quod obicitur <mentioned>de revolutione
            <lb ed="#Qb"/>completa superiorum corporum, qua videntur re<lb ed="#Qb"/>dire
            ad primum statum, et sic quod novus fiat
            <lb ed="#Qb"/>mundus et iterentur etiam quae sunt in mundo</mentioned>:
            <lb ed="#Qb"/>respondendum est<!--3--> quod non est illa iteratio nec
            <lb ed="#Qb"/>est alterius mundi renovatio. Non enim superiora
            <lb ed="#Qb"/>corpora omnino sunt causae<!--r--> eorum quae fiunt
            <lb ed="#Qb"/>in inferioribus, et ideo licet redirent ad primam
            <lb ed="#Qb"/>conformitatem, non propter hoc omnia essent in
            <lb ed="#Qb"/>consimili statu. De quo sic<!--s--> loquitur <name>Augusti<lb ed="#Qb"/>nus</name><!--4-->:
            <quote>Absit a recta fide ut iis verbis Salo<lb ed="#Qb"/>monis
            illos circuitus esse credamus significatos,
            <lb ed="#Qb"/>quibus illi putant sic eadem temporum tempora<lb ed="#Qb"/>liumque
            volumina repeti, ut verbi gratia, sicut
            <lb ed="#Qb"/>in isto saeculo Plato philosophus in urbe Athe<lb ed="#Qb"/>niensi,
            et in ea schola, quae Academica dicta est,
            <lb ed="#Qb"/>discipulos<!--t--> docuit, ita per innumerabilia retro
            <lb ed="#Qb"/>saecula idem Plato et eadem civitas et eadem
            <lb ed="#Qb"/>schola et iidem discipuli sint repetiti et per in<lb ed="#Qb"/>numerabilia
            saecula deinde repetendi! Absit ut ista
            <lb ed="#Qb"/>credamus! <quote>Semel</quote> enim<!--u--> <quote>Christus mortuus est
            <lb ed="#Qb"/>pro peccatis nostris<!--5-->, resurgens</quote> autem<!--v--> <quote>iam non
            <lb ed="#Qb"/>moritur, mors illi ultra non dominabitur<!--6--></quote></quote>. Non
            <lb ed="#Qb"/>ergo isti<!--x--> circuitus saeculorum ponendi sunt,
            <lb ed="#Qb"/>quemadmodum fingunt <name>philosophi</name>, ne anima
            <lb ed="#Qb"/>a vera miseria ad falsam beatitudinem prodeat
            <lb ed="#Qb"/>et iterum redeat ad miseriam circulariter<!--7-->; sed
            <lb ed="#Qb"/>ponendus est finis mundi pro voluntate Condi<lb ed="#Qb"/>toris,
            completo numero electorum. Unde <title>Iob</title> 14,12,
            <lb ed="#Qb"/>super illud: <quote>Non resurget homo</quote>, dicit <title>Glossa</title><!--8-->:
            <lb ed="#Qb"/><quote xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Qd1e1673">Nisi mundi huius finis advenerit, humanum
            <lb ed="#Qb"/>genus a somno mortis non evigilabit</quote>, innuens
            <lb ed="#Qb"/>per hoc quod finis mundi adveniet et tunc homo
            <lb ed="#Qb"/>resurget.
         </p>
        </div>
        <div xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Dd1e1684" type="articulus">
          <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e1686">ARTICULUS III</head>
          <head xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-Hd1e1689" type="question-title">Utrum mundus sit aeternus per privationem principii ratione motus.</head>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1692">
            <pb ed="#Qb" n="91"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>Consequenter quaeritur de aeternitate mundi
            <lb ed="#Qb"/>per privationem principii ratione motus<!--1-->.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1703">
            <lb ed="#Qb"/>Ad quod sic: 1. Mundus si non est aeternus,
            <lb ed="#Qb"/>exivit in esse motus eius; sed omnis motus, qui
            <lb ed="#Qb"/>exit in esse, prius est in potentia mobilis et de<lb ed="#Qb"/>inde
            exit in actum; sed exitus de potentia in
            <lb ed="#Qb"/>actum est motus vel mutatio<!--2-->; ergo motum prae<lb ed="#Qb"/>cedit
            motus vel mutatio; item<!--a-->, quaeritur de
            <lb ed="#Qb"/>illo motu vel mutatione, et sic erit abire in in<lb ed="#Qb"/>finitum.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1723">
            <lb ed="#Qb"/>2. Item, alia ratio: Omne elongatum a contrarie<lb ed="#Qb"/>tate,
            est elongatum a mutatione terminabili<!--3-->: quod
            <lb ed="#Qb"/>enim terminatur mutatio, est ratione contrarietatis
            <lb ed="#Qb"/>quae attenditur in eo quod mutatur; sed materia
            <lb ed="#Qb"/>caeli elongata est a contrarietate, et forma simi<lb ed="#Qb"/>liter;
            ergo caelum elongatum est a mutatione
            <lb ed="#Qb"/>terminabili; ergo caelum habet motum infinitum;
            <lb ed="#Qb"/>Sed motus<!--b--> non potest esse infinitus nisi mobile
            <lb ed="#Qb"/>sit infinitum; ergo caelum est infinitum; ergo et
            <lb ed="#Qb"/>mundus, cuius pars nobilior est caelum.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1748">
            <lb ed="#Qb"/>3. Item, in circulo non est principium neque finis;
            <lb ed="#Qb"/>sed circulatio in motu caeli sequitur circulatio<lb ed="#Qb"/>nem
            eius; ergo motus caeli non habet principium
            <lb ed="#Qb"/>nec finem, cum sit circularis; sed quod non ha<lb ed="#Qb"/>bet
            principium, infinitum est a parte ante; mobile
            <lb ed="#Qb"/>ergo infinitum est a parte ante; ergo et mundus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1764">
            <lb ed="#Qb"/>4. Item, motus est cum tempore<!--4-->; ergo si tem<lb ed="#Qb"/>pus
            est infinitum a parte ante, ergo et motus. —
            <lb ed="#Qb"/>Quod tempus sit infinitum a<!--c--> parte
            <lb ed="#Qb"/>ante, sic ostenditur: Omne quod incepit esse,
            <lb ed="#Qb"/>in tempore coepit esse; sed tempus non coepit
            <lb ed="#Qb"/>esse<!--d--> in tempore, quia tunc ante tempus<!--e--> esset
            <lb ed="#Qb"/>tempus et in infinitum esset abire; ergo tempus
            <lb ed="#Qb"/>non incepit esse; sed quod non incepit esse et
            <lb ed="#Qb"/>est, semper fuit, et quod semper fuit, est aeter<lb ed="#Qb"/>num;
            ergo tempus est aeternum; ergo et motus,
            <lb ed="#Qb"/>ergo et mundus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1790">
            <lb ed="#Qb"/>5. Item, omnis motus, qui<!--f--> exit a potentia infi<lb ed="#Qb"/>nita,
            in quantum huiusmodi est infinitus; sed
            <lb ed="#Qb"/>potentia motoris primi est potentia infinita; ergo
            <lb ed="#Qb"/>motus primus est infinitus; ergo et ipsum mo<lb ed="#Qb"/>bile,
            et per consequens mundus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1803">
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>6. Item, si aliquando inciperet moveri illud mo<lb ed="#Qb"/>bile
            et non prius esset motum, et similiter de
            <lb ed="#Qb"/>motore, aliqua fieret innovatio vel ex parte mo<lb ed="#Qb"/>toris<!--g-->
            vel ex parte mobilis; innovatio autem facta
            <lb ed="#Qb"/>per aliquam<!--h--> mutationem induceretur; cum ergo
            <lb ed="#Qb"/>hoc non possit esse, motus ille infinitus erit a
            <lb ed="#Qb"/>parte ante, et ita mundus infinitus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1821">
            <lb ed="#Qb"/>Contra: a. Motus ille est propter aliquid, eo quod
            <lb ed="#Qb"/>omnis motus propter aliquid<!--5-->; sed motus qui
            <lb ed="#Qb"/>est propter aliquid, eo obtento cessat; ergo mo<lb ed="#Qb"/>tus
            illei eo obtento cessabit; sed omne, quod
            <lb ed="#Qb"/>habet finem, habet principium; ergo motus ille
            <lb ed="#Qb"/>est finitus a parte ante; non ergo<!--k--> aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1837">
            <lb ed="#Qb"/>b. Item, motus est exitus de potentia in actum<!--6-->;
            <lb ed="#Qb"/>ergo potentia est prior exitu duratione; sed omne,
            <lb ed="#Qb"/>quod habet causam priorem duratione, non est
            <lb ed="#Qb"/>aeternum; ergo motus ille non est aeternus, per
            <lb ed="#Qb"/>consequens nec alius motus, et ita nullus motus
            <lb ed="#Qb"/>aeternus.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1854">
            <lb ed="#Qb"/>c. Item, omnis motus ab immobili originem ha<lb ed="#Qb"/>bet<!--7-->:
            nam aliter esset abire in infinitum in causis;
            <lb ed="#Qb"/>sed immobile est ante motum; ergo motus, cum
            <lb ed="#Qb"/>habeat principium, non erit aeternus. — Quod
            <lb ed="#Qb"/>concedendum est.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1867">
            <lb ed="#Qb"/>[Ad obiecta]: 1. Ad primum<!--l--> dicendum quod
            <lb ed="#Qb"/>motus exit in esse non per aliam mutationem,
            <lb ed="#Qb"/>et ita erit stare in primo. Si vero caelum, cum
            <lb ed="#Qb"/>conditum fuit, non statim motum esset, esset
            <lb ed="#Qb"/>quaedam mutatio praecedens; sed illam mutatio<lb ed="#Qb"/>nem
            non praecederet alia, et ita standum esset;
            <lb ed="#Qb"/>sic ergo motus est finitus a parte ante.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1885">
            <lb ed="#Qb"/>2. Ad secundum dicendum<!--'"--><!--8--> quod illa
            <lb ed="#Qb"/>ratio non inducit quin motus habeat principium
            <lb ed="#Qb"/>suae durationis, sed ad hoc<!--n--> tendit ut de se non
            <lb ed="#Qb"/>habeat finem; habet tamen finem sibi positum
            <lb ed="#Qb"/>ab eo qui condidit et mobile et motum.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1898">
            <lb ed="#Qb"/>3. Ad tertium dicendum<!--o--><!--9--> quod, licet in
            <lb ed="#Qb"/>circulo non sit principium neque finis ratione fi<lb ed="#Qb"/>gurae,
            nihilominus tamen motus circularis sive
            <lb ed="#Qb"/>orbicularis habet principium durationis<!--10--> et sui
            <lb ed="#Qb"/>esse secundum conditionem secundum quam
            <lb ed="#Qb"/>magis congruit; unde magis congruit quod motus
            <lb ed="#Qb"/>caeli sit ab oriente in occidentem, tamquam a
            <pb ed="#Qb" n="92"/>
            <cb ed="#Qb" n="a"/>
            <lb ed="#Qb"/>dextro in sinistrum<!--1-->, sicut congruit in corpore
            <lb ed="#Qb"/>humano quod principium motus magis sit a parte
            <lb ed="#Qb"/>dextra quam a sinistra.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1927">
            <lb ed="#Qb"/>4. Ad quartum dicendum<!--2--> quod tempus, in
            <lb ed="#Qb"/>quo est motus, incipit esse, sed non incipit in
            <lb ed="#Qb"/>tempore, sed in <mentioned>nunc</mentioned>, quod est principium tem<lb ed="#Qb"/>poris;
            illud autem <mentioned>nunc</mentioned>, quod est principium
            <lb ed="#Qb"/>temporis, non incipit in alio <mentioned>nunc</mentioned>: tunc enim
            <lb ed="#Qb"/>esset in infinitum abire aut reflecti<!--a-->. Ante vero
            <lb ed="#Qb"/>illud <mentioned>nunc temporis</mentioned> est <mentioned>nunc<!--b--> aeternitatis</mentioned>,
            <lb ed="#Qb"/>quod excedit utrumque.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1947">
            <lb ed="#Qb"/>5. Ad quintum dicendum quod, licet potentia
            <lb ed="#Qb"/>sit infinita a qua<!--c--> procedit ille motus primus,
            <lb ed="#Qb"/>non tamen motus est infinitus a parte ante, sed
            <cb ed="#Qb" n="b"/>
            <lb ed="#Qb"/>ex hoc arguitur magis quod finitus est a parte
            <lb ed="#Qb"/>ante: sicut enim habet principium esse ab illa
            <lb ed="#Qb"/>potentia infinita, ita et principium durationis; sed
            <lb ed="#Qb"/>ad hoc tendit ratio quod motus non habeat finem
            <lb ed="#Qb"/>a parte<!--d--> post nisi aliunde trahatur ratio finitionis.
         </p>
          <p xml:id="ahsh-l2Ai1t2q2t4c1-d1e1970">
            <lb ed="#Qb"/>6. Ad sextum dicendum quod ex parte mo<lb ed="#Qb"/>bilis
            non est alia innovatio nisi influentia virtutis
            <lb ed="#Qb"/>ab ipso motore supra mobile. Haec autem in<lb ed="#Qb"/>fluentia
            non est propter aliquam innovationem
            <lb ed="#Qb"/>ex parte motoris: primum enim movens immo<lb ed="#Qb"/>bile
            non recipite innovationem; mobile autem,
            <lb ed="#Qb"/>quod prius non fuit motum sicut<!--f--> nec prius ens,
            <lb ed="#Qb"/>recipit innovationem, sed non per mutationem ali<lb ed="#Qb"/>quam
            praecedentem.
         </p>
        </div>
      </div>
    </body>
  </text>
</TEI>