-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 2
/
ahsh-l2Ai3t2q3t1c2.xml
573 lines (573 loc) · 36.6 KB
/
ahsh-l2Ai3t2q3t1c2.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/master/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/master/src/out/critical.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Ia-IIae, Inq. 3, Tract. 2, Q. 3, T. 1, C. 2</title>
<author ref="#AlexanderOfHales">Alexander of Hales</author>
<respStmt>
<name xml:id="JW">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>TEI encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Ia-IIae, Inq. 3, Tract. 2, Q. 3, T. 1, C. 2</title>
<date when="2017-06-27">June 27, 2017</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority><ref target="https://www.earlyfranciscans.com">ERC Project 714427: Authority and Innovation in Early Franciscan Thought</ref></authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by/4.0">Creative Commons Attribution 4.0 International</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="Qb" n="quaracchi1928">Quaracchi 1928</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-critical-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/master/src/out/critical.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a critical edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2017-06-27" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#Qb" n="349"/>
<cb ed="#Qb" n="a"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2">
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e107">Ia-IIae, Inq. 3, Tract. 2, Q. 3, T. 1, C. 2</head>
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e110" type="question-title">AD QUEM USUM FACTA SINT LUMINARIA</head>
<div xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Dd1e113" type="articulus">
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e115">ARTICULUS I</head>
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e118" type="question-title">De primo actu lucis</head>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e121">
<lb ed="#Qb"/>Deinde sequitur<!--2-->: <quote>Ut luceant super terram</quote>. Notatur
<lb ed="#Qb"/>hic primus<!--d--> actus lucis et ad quid termi<lb ed="#Qb"/>natur.
Reflectitur enim radius lucis<!--e--> ex resistentia
<lb ed="#Qb"/>terrae vel corporis terrestris et, licet luceat
<lb ed="#Qb"/>super aerem vel super aquam, tamen non dicitur
<lb ed="#Qb"/>hoc, quia virtus in suo ultimo determinatur et
<lb ed="#Qb"/>in ilio alia dantur intelligi.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e139">
<lb ed="#Qb"/>I. <quote>Et praesint diei et nocti</quote><!--3-->; alia littera habet<!--f--><!--4-->:
<lb ed="#Qb"/><quote>Sint in inchoationem diei et noctis</quote>.
<lb ed="#Qb"/>Ratione cuius obicitur: l. Nonne ex praesentia
<lb ed="#Qb"/>solis super terram est dies, ex absentia eius
<lb ed="#Qb"/>est<!--g--> nox? ergo sol est ad utrumque, cum per
<lb ed="#Qb"/>ipsum distinguatur vespere et mane.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e155">
<lb ed="#Qb"/>2. Praeterea, contingit quod luna non semper
<lb ed="#Qb"/>lucet in nostro hemisphaerio in initio noctis; quid
<lb ed="#Qb"/>ergo erat dicere: <quote>Et sint in inchoationem<!--h--> diei
<lb ed="#Qb"/>et noctis</quote>, tamquam luna esset in inchoationem<!--i-->
<lb ed="#Qb"/>noctis semper lucens in nostro hemisphaerio?
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e169">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: 1. Ad quod dicendum quod nostra
<lb ed="#Qb"/>translatio apertius designat, quae dicit: <quote>Ut praesint
<lb ed="#Qb"/>diei et nocti</quote>. Sol enim praeest diei in lumine
<lb ed="#Qb"/>et luna praeest nocti; non quod semper luceat luna
<lb ed="#Qb"/>in nocte - cum enim coniungitur soli<!--k-->, non tunc
<lb ed="#Qb"/>apparet lumen eius - sed hoc est quia dominatio
<lb ed="#Qb"/>in die et in nocte quoad effectus maxime penes
<lb ed="#Qb"/>ista luminaria distinguitur, sed ipsa essentia
<lb ed="#Qb"/>noctis per defectum solis in nostro hemisphaerio
<lb ed="#Qb"/>determinatur.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e193">
<lb ed="#Qb"/>2. Ad secundum dicendum<!--l--> quod, sicut
<lb ed="#Qb"/>dicit <name>Augustinus</name>, per inchoationem designatur
<lb ed="#Qb"/>principium, nomine vero principii designatur prin<lb ed="#Qb"/>cipatus
sic enim est in graeco, quod dicitur<!--m-->
<foreign xml:lang="gr">arxein</foreign> unde notatur principatus solis tamquam
<lb ed="#Qb"/>luminaris in die, et lunae tamquam luminaris<!--n-->
<lb ed="#Qb"/>in nocte. Unde <name>Augustinus</name>, <title>Contra Mani<lb ed="#Qb"/>chaeos</title><!--5-->:
<quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e215">Si per inchoationem principium intel<lb ed="#Qb"/>ligas
et [per] principium principatum, manifestum
<lb ed="#Qb"/>est quoniam sol per diem principatum tenet, luna
<lb ed="#Qb"/>per noctem, quia etsi cetera sidera tunc appa<lb ed="#Qb"/>reant,
illa tamen suo fulgore<!--o--> omnia superat et
<lb ed="#Qb"/>ideo princeps eorum rectissime dicitur</quote>,
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e229">
<lb ed="#Qb"/>II. Adhuc etiam quaeritur de hoc quod dicitur<!--6-->
<lb ed="#Qb"/>ut <quote>dividant diem et noctem</quote>, cum prius facta fuerit
<lb ed="#Qb"/>divisio diei et noctis.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e238">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: Ad quod dicit <name>Augustinus</name>, <title>Con<lb ed="#Qb"/>tra
Manichaeos</title>, quod, licet prius fuerit divisio
<lb ed="#Qb"/>diei et noctis, non tamen per diversitatem lumi<lb ed="#Qb"/>narium,
ut unum luceret de die, aliud de nocte.
<lb ed="#Qb"/>Unde dicit <name>Augustinus</name>, <title>Contra Manichaeos</title><!--7-->:
<lb ed="#Qb"/><quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e253"> Sic<!--p--> dictum est: <quote>Dividant diem et noctem</quote>, tam<lb ed="#Qb"/>quam
si diceretur: sic inter se dividant diem [et
<lb ed="#Qb"/>noctem] ut soli dies detur, nox vero lunae et si<lb ed="#Qb"/>deribus
ceteris; quae duo iam divisa erant, sed
<lb ed="#Qb"/>nondum inter sidera, ut iam certum esset de si<lb ed="#Qb"/>derum<!--q-->
numero, quid<!--r--> per diem, quid<!--s--> per noctem
<lb ed="#Qb"/>appareret<!--t--> hominibus</quote>.
</p>
</div>
<div xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Dd1e271" type="question-title">
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e273">ARTICULUS II.</head>
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e276" type="question-title">Qualiter luminaria sint in signa<!--1-->.</head>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e279">
<pb ed="#Qb" n="350"/>
<cb ed="#Qb" n="a"/>
<lb ed="#Qb"/>Deinde quaeritur I. de hoc quod dicitur<!--2-->: <quote>Ut
<lb ed="#Qb"/>sint in tempora, dies et annos et signa</quote>.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e290">
<lb ed="#Qb"/>1. Qualiter enim sunt in signa? Nonne praeter
<lb ed="#Qb"/>solem et lunam et planetas sunt signa posita in
<lb ed="#Qb"/>caelo? Unde zodiacus signifer dicitur<!--3-->. — Prae<lb ed="#Qb"/>terea,
nonne sunt signa plurima in caelo praeter
<lb ed="#Qb"/>illa duodecim, sicut dicunt<!--a--> <name>philosophi</name><!--4-->, quae
<lb ed="#Qb"/>vergunt ad austrum vel ad aquilonem? Quid est
<lb ed="#Qb"/>ergo quod dicitur de<!--b--> sole et luna et planetis?
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e308">
<lb ed="#Qb"/>2. Item, si<!--c--> sol et luna et planetae sunt signa
<lb ed="#Qb"/>eorum quae fiunt in<!--d--> interioribus, numquid de<lb ed="#Qb"/>terminant
causas aliquorum? Et si sunt causae
<lb ed="#Qb"/>aliquorum<!--e--> vel signa, quorum sunt causae vel
<lb ed="#Qb"/>signa? Numquid omnium?
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e322">
<lb ed="#Qb"/>Quod<!--f--> autem sint signa pluviae et siccitatis,
<lb ed="#Qb"/>caloris et frigoris, videtur a. per hoc quod, cum
<lb ed="#Qb"/>sol appropinquat ad Cancrum, maior est fervor
<lb ed="#Qb"/>frequenter<!--g-->: tunc enim est quasi super zenith<!--h-->
<lb ed="#Qb"/>capitum nostrorum; cum autem vergit ad Capri<lb ed="#Qb"/>cornum,
maior est intemperies frequenter. Eodem
<lb ed="#Qb"/>modo<!--i--> magis videmus tonitrua fieri in vere vel
<lb ed="#Qb"/>aestate quam in hieme<!--k-->. Dicit enim <name>Philoso<lb ed="#Qb"/>phus</name>,
inquirens causam generationis et corrup<lb ed="#Qb"/>tionis,
quod sol per sui allationem et ablationem
<lb ed="#Qb"/>causa est universalis horum<!--5-->, licet aliae sint cau<lb ed="#Qb"/>sae
particulares.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e351">
<lb ed="#Qb"/>b. Praeterea<!--l-->, ex ratione causae arguitur. Causa
<lb ed="#Qb"/>enim est, cuius esse sequitur aliud per se, et non
<lb ed="#Qb"/>secundum accidens<!--6-->; sed motum luminarium per
<lb ed="#Qb"/>se, et non secundum accidens, sequitur ista va<lb ed="#Qb"/>riatio
secundum excellentiam frigoris, caloris etc.;
<lb ed="#Qb"/>ergo haec luminaria sunt causa horum. -— Con<lb ed="#Qb"/>tra,
<name>Damascenus</name><!--7-->: <quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e368"> Nos autem dicimus quo<lb ed="#Qb"/>niam<!--m-->
non ipsa sunt causa alicuius eorum quae
<lb ed="#Qb"/>fiunt neque corruptionis alicuius eorum quae cor<lb ed="#Qb"/>rumpuntur;
signa magis sunt imbrium et trans<lb ed="#Qb"/>mutationis<!--n-->
aeris</quote>.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e380">
<lb ed="#Qb"/>II. Item, supposito quod aliquo modo dicantur
<lb ed="#Qb"/>causae aliquorum in inferioribus, potest quaeri
<lb ed="#Qb"/>utrum omnium<!--8-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e389">
<lb ed="#Qb"/>Et videtur 1. quod sit variatio in mineralibus se<lb ed="#Qb"/>cundum
haec luminaria<!--9-->. Unde dicunt secundum
<lb ed="#Qb"/>aspectum luminarium<!--o--> metalla fieri diversa in
<lb ed="#Qb"/>diversis terris: quaedam enim abundant in auro,
<lb ed="#Qb"/>quaedam in argento etc. Similiter, manifestum est
<lb ed="#Qb"/>quod diversitas<!--p--> plantarum est in diversis regio<lb ed="#Qb"/>nibus
secundum aspectum istorum luminarium,
<lb ed="#Qb"/>maxime solis et lunae. Eodem modo diversitas
<lb ed="#Qb"/>in animalibus: quaedam enim plus abundant in
<lb ed="#Qb"/>una regione quam in alia; et unde hoc esset?
<lb ed="#Qb"/>nisi quod quaedam sunt calidiores aliis, quaedam
<lb ed="#Qb"/>frigidiores. In homine etiam videmus variationem:
<lb ed="#Qb"/>ex parte corporum quidam enim sunt unius colo<lb ed="#Qb"/>ris<!--q-->
magis, quidam alterius, quidam passibiliores,
<lb ed="#Qb"/>quidam minus passibiles; ex parte vero animae
<lb ed="#Qb"/>quidam<!--r--> sunt irascibiliores, quidam tempera<lb ed="#Qb"/>tiores<!--s-->,
quidam promptiores ad unum peccatum
<lb ed="#Qb"/>quam ad aliud. Ex quo videtur quod causatio isto<lb ed="#Qb"/>rum
luminarium extendat se ad omnia inferiora.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e433">
<lb ed="#Qb"/>Contra: a. <name>Damascenus</name> ponit rationes quod
<lb ed="#Qb"/>non sunt causae eorum quae sunt in nobis. Unde
<lb ed="#Qb"/>dicit<!--10-->: <quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e441">Nos dicimus quoniam signa quidem<!--t-->
<lb ed="#Qb"/>ex ipsis sunt imbris et siccitatis<!--u-->, frigiditatis et
<lb ed="#Qb"/>caliditatis<!--v--> et humiditatis et horum talium, no<lb ed="#Qb"/>strorum
autem actuum nequaquam: nos enim li<lb ed="#Qb"/>beri
arbitrii a Conditore facti, nostrorum domini
<lb ed="#Qb"/>existimus actuum. Si enim ex astrorum allatione
<lb ed="#Qb"/>omnia agimus, secundum necessitatem agimus<!--x-->
<lb ed="#Qb"/>quod agimus; quod autem necessitate fit, neque
<lb ed="#Qb"/>virtus neque malitia est; si autem neque virtutem
<lb ed="#Qb"/>neque malitiam habemus, nec laudibus nec vitu<lb ed="#Qb"/>perationibus,
coronis vel tormentis existimus di<lb ed="#Qb"/>gni.
Invenietur<!--y--> autem et Deus iniustus, iis qui<lb ed="#Qb"/>dem
bona, illis autem tribulationes dans. Sed
<lb ed="#Qb"/>neque gubernationem neque suarum creaturarum
<lb ed="#Qb"/>Deus faciet providentiam. Sed et rationale super<lb ed="#Qb"/>fluum
in nobis erit: nullius enim existentes actus
<lb ed="#Qb"/>domini, superflue consiliamur; rationale autem
<lb ed="#Qb"/>omnino consilii gratia nobis datum est: unde
<lb ed="#Qb"/>omne rationale et<!--z--> arbitrio liberum est</quote>.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e484">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: I. 1. Ad quod dicendum quod, omnia
<lb ed="#Qb"/>signa, quae sunt in caelo, sunt vel principalia,
<pb ed="#Qb" n="351"/>
<cb ed="#Qb" n="a"/>
<lb ed="#Qb"/>quae sunt in zodiaco, vel vergentia ad austrum
<lb ed="#Qb"/>vel aquilonem, et omnia determinantur per stel<lb ed="#Qb"/>las
et vocantur imagines ex plurium stellarum
<lb ed="#Qb"/>coniunctione. Dicuntur autem signa, quia aliquam
<lb ed="#Qb"/>significationem praebent super ista inferiora. Si<lb ed="#Qb"/>militer
quinque planetae habent significationem
<lb ed="#Qb"/>aliquam secundum differentiam sui motus vel
<lb ed="#Qb"/>aspectus super ista inferiora, principaliter vero
<lb ed="#Qb"/>sol et luna sunt in<!--a--> signa. Et ideo in alia trans<lb ed="#Qb"/>latione
dicitur: <quote>Fiant sidera in firmamento caeli</quote>,
<lb ed="#Qb"/>ut per sidera haec omnia communiter intelligan<lb ed="#Qb"/>tur;
in nostra vero translatione dicitur: <quote>Fiant lu<lb ed="#Qb"/>minaria</quote>,
quod etiam commune est, licet magis
<lb ed="#Qb"/>specificet de sole et luna.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e527">
<lb ed="#Qb"/>2. Ad aliud videtur dicendum<!--b-->, sine praeiudicio
<lb ed="#Qb"/>melioris sententiae, quod causa dicitur duobus
<lb ed="#Qb"/>modis. Uno modo illud quod infallibiliter et sem<lb ed="#Qb"/>per
producit suum effectum vel ad minus sine
<lb ed="#Qb"/>quo non producitur effectus; alio vero modo di<lb ed="#Qb"/>citur
causa illud quo mediante<!--c--> pluries produci<lb ed="#Qb"/>tur
effectus<!--d-->. Primo modo non credo luminaria
<lb ed="#Qb"/>esse causam istorum effectuum: non enim semper
<lb ed="#Qb"/>secundum suam dispositionem hos effectus pro<lb ed="#Qb"/>ducunt;
sine enim horum propria dispositione
<lb ed="#Qb"/>voluntas Dei, cum expedit, aliquando hos effectus
<lb ed="#Qb"/>producit, iis etiam existentibus in contraria dispo<lb ed="#Qb"/>sitione.
Secundo modo possunt dici causa, quia
<cb ed="#Qb" n="b"/>
<lb ed="#Qb"/>cooperantur ad generationem et corruptionem
<lb ed="#Qb"/>quarumdam rerum.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e564">
<lb ed="#Qb"/>Per hoc potest solvi contrarietas inter <name>Ioan<lb ed="#Qb"/>nem
Damascenum et philosophos</name><!--e-->. <name>Da<lb ed="#Qb"/>mascenus</name>
enim loquitur de causa simpliciter,
<lb ed="#Qb"/>ipsi vero loquuntur de causa propinqua ut fre<lb ed="#Qb"/>quenter.
Contingit enim siccitas in hieme et abun<lb ed="#Qb"/>dantia
pluviarum in aestate et similiter contingit
<lb ed="#Qb"/>de calore et frigore.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e582">
<lb ed="#Qb"/>II. Ad secundum dicendum<!--f--> quod non om<lb ed="#Qb"/>nium
dicuntur signa vel causae, sed, sicut dicit
<lb ed="#Qb"/><name>Ioannes Damascenus</name>, <quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e590">signa sunt siccitatis,
<lb ed="#Qb"/>frigiditatis<!--g--></quote> etc., non autem sunt signa eorum
<lb ed="#Qb"/>quae proprie sunt ab anima rationali, sicut dicit
<lb ed="#Qb"/><name>Ioannes Damascenus</name>, in auctoritate supra
<lb ed="#Qb"/>dicta<!--1-->. Unde, cum invenitur a<!--h--> philosophis
<lb ed="#Qb"/>quod sunt signa iracundiae vel furoris vel furti et
<lb ed="#Qb"/>ita de quibusdam aliis passionibus<!--i-->: respondeo
<lb ed="#Qb"/>quod, cum luminaria faciant immutationem in aere
<lb ed="#Qb"/>et aliis corporibus, per hoc<!--k--> etiam faciunt immu<lb ed="#Qb"/>tationem
in nostris corporibus, anima vero ra<lb ed="#Qb"/>tionalis
inclinatur per liberum arbitrium ad se<lb ed="#Qb"/>quendum
immutationem factam in corpore: tunc
<lb ed="#Qb"/>possunt sequi dispositiones ex<!--l--> parte animae,
<lb ed="#Qb"/>sed harum dispositionum causa est ipsa anima;
<lb ed="#Qb"/>non enim necesse est ipsam inclinari vel sequi
<lb ed="#Qb"/>impressiones vel passiones factas in corporibus<!--2-->.
</p>
</div>
<div xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Dd1e628" type="articulus">
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e630">ARTICULUS III</head>
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e633" type="question-title">Qualiter luminaria sint in distinctionem temporum.</head>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e636">
<lb ed="#Qb"/>Deinde quaeritur I. de hoc quod dicitur: <quote>In tem<lb ed="#Qb"/>pora
et dies</quote>, cum tempus et dies praecesserit.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e643">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: Ad quod dicendum quod tempora
<lb ed="#Qb"/>praecesserunt et dies, sed non erant luminaria quae
<lb ed="#Qb"/>ita manifeste discernerent dies<!--m--> prius sicut tunc.
<lb ed="#Qb"/>Tempora vero possunt dici ver, aestas, autumnus
<lb ed="#Qb"/>et<!--n--> hiems, quae per motum<!--o--> solis discernuntur,
<lb ed="#Qb"/>quae prius non discernebantur; et hoc dicit <name>Ioan<lb ed="#Qb"/>nes
Damascenus</name><!--3-->. Similiter solstitium aesti<lb ed="#Qb"/>vale
et hiemale et aequinoctium vernale et au<lb ed="#Qb"/>tumnale
per hoc distinguuntur. Dies etiam, licet
<lb ed="#Qb"/>prius haberent distinctionem, non tamen hanc
<lb ed="#Qb"/>habebant quam modo habent: modo enim lon<lb ed="#Qb"/>giores
sunt dies<!--p--> in aestate et breviores noctes,
<lb ed="#Qb"/>in hieme vero e converso. Et ideo recte dixit: <quote>In
<lb ed="#Qb"/>tempora et dies</quote>. De anno autem patet quod est
<lb ed="#Qb"/>annus solaris et annus lunaris, qui determinantur
<cb ed="#Qb" n="b"/>
<lb ed="#Qb"/>secundum motum luminarium solis et lunae. Unde
<lb ed="#Qb"/><name ref="#Augustine">Augustinus</name>, <title>Contra Manichaeos</title><!--4-->: <quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e687"><quote>In signa
<lb ed="#Qb"/>et tempora</quote> dictum est, ut per haec sidera tem<lb ed="#Qb"/>pora
distinguantur et ab hominibus dignoscantur,
<lb ed="#Qb"/>quia si currant tempora et nullis distinguantur
<lb ed="#Qb"/>articulis, qui articuli per siderum cursus notan<lb ed="#Qb"/>tur,
possunt quidem currere tempora atque prae<lb ed="#Qb"/>terire,
sed intelligi et discerni ab hominibus non
<lb ed="#Qb"/>possunt: sicut horae, quando nubilus<!--q--> dies est,
<lb ed="#Qb"/>transeunt quidem et sua spatia peragunt, sed di<lb ed="#Qb"/>stingui
a nobis et notari non possunt</quote>.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e710">
<lb ed="#Qb"/>Sed obicitur: Si luna fuit condita cum sole,
<lb ed="#Qb"/>propter quid annus lunaris non continet tot dies
<lb ed="#Qb"/>quot solaris? Annus enim solaris continet tre<lb ed="#Qb"/>centos
sexaginta quinque dies<!--r--> cum quadrante:
<lb ed="#Qb"/>unde computantur in anno bisextili trecenti et
<lb ed="#Qb"/>sexaginta sex<!--s-->; annus vero lunaris continet tre<lb ed="#Qb"/>centos
quinquaginta quatuor dies<!--5-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e729">
<pb ed="#Qb" n="352"/>
<cb ed="#Qb" n="a"/>
<lb ed="#Qb"/>Ad quod respondendum<!--a--> quod sol fuit
<lb ed="#Qb"/>conditus in quarta die mundi, luna vero condita
<lb ed="#Qb"/>fuit<!--b--> perfecta sive plena, sicut dicit <name>Damasce<lb ed="#Qb"/>nus</name><!--1-->:
<quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e744">Decebat enim eam completam in lumine
<lb ed="#Qb"/>fieri </quote>. <name>Augustinus</name><!--2--> tamen non hoc definit, sci<lb ed="#Qb"/>licet
quod<!--c--> in plenilunio, sed quod perfecta sit<!--d-->
<lb ed="#Qb"/>arguit, quia a perfectissimo conditore condita. Cum
<lb ed="#Qb"/>ergo luna esset condita plena, sol autem in quarto
<lb ed="#Qb"/>die mundi, oportuit quod anticiparet cum sole un<lb ed="#Qb"/>decim
diebus, ut sic esset quintadecima<!--e--> et sic
<lb ed="#Qb"/>esset<!--f--> quasi in oppositione solis, et ex hoc pro<lb ed="#Qb"/>cessu
temporis accidit quod annus lunaris excede<lb ed="#Qb"/>batur
ab anno solari, sicut dicit <name>Damascenus</name><!--3-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e767">
<cb ed="#Qb" n="b"/>
<lb ed="#Qb"/>II. Deinde quaeritur de hoc quod sequitur<!--4-->:
<lb ed="#Qb"/><quote>Fecit duo magna luminaria, maius</quote> solis, minus
<lb ed="#Qb"/>lunae.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e778">
<lb ed="#Qb"/>Sed obicitur quod aliqua alia luminaria sunt
<lb ed="#Qb"/>maiora luna, et hoc probant per distantiam cor<lb ed="#Qb"/>porum
et apparitionem; quare ergo dixit de luna
<lb ed="#Qb"/>potius quam de aliquo alio luminari?
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e789">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: Ad quod respondeo<!--g--> per hoc quod
<lb ed="#Qb"/>dicitur: <quote>Ut praeesset nocti</quote>. Nullum enim<!--h--> lumi<lb ed="#Qb"/>nare,
quantumcumque sit, in nocte tantum do<lb ed="#Qb"/>minatur
in illuminatione quantum luna domina<lb ed="#Qb"/>tur<!--5-->.
Praeterea, propinquior est nobis: unde
<lb ed="#Qb"/>ampliorem inducit effectum et plures.
</p>
</div>
<div xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Dd1e807" type="articulus">
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e809">ARTICULUS IV</head>
<head xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Hd1e812" type="question-title">De stellis et earum motu.</head>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e815">
<lb ed="#Qb"/>Deinde quaeritur I. de hoc quod additur: <quote>Et
<lb ed="#Qb"/>stellas</quote>. Quaeritur enim de quibus stellis intelligi<lb ed="#Qb"/>tur,
utrum tantum de fixis an<!--i--> de erraticis.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e824">
<lb ed="#Qb"/>Et videtur quod de erraticis: a. Quia connu<lb ed="#Qb"/>merat
cum sole et luna.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e831">
<lb ed="#Qb"/>E contra videtur de fixis: 1. Quia<!--k--> dicitur<!--6-->
<lb ed="#Qb"/>quod <quote>posuit eas<!--l--> in firmamento</quote>.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e839">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: Ad quod respondeo<!--m--> quod commu<lb ed="#Qb"/>niter
loquitur de stellis, sive quae dicuntur fixae
<lb ed="#Qb"/>sive quae dicuntur erraticae.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e848">
<lb ed="#Qb"/>[Ad obiecta]: 1. Ad id<!--n--> quod dicitur posuisse
<lb ed="#Qb"/>eas <quote>in firmamento</quote>, dicendum quod <quote>firmamentum</quote>
<lb ed="#Qb"/>accipitur ibi pro tota parte quintae essentiae<!--7-->,
<lb ed="#Qb"/>quae continet omnia luminaria.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e859">
<lb ed="#Qb"/>II. Sed adhuc quaeritur<!--o-->, ratione huius verbi
<quote>posuit</quote>, utrum luminaria moveantur suo motu
<lb ed="#Qb"/>an motu sui orbis<!--8-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e866">
<lb ed="#Qb"/>1. Si enim positum dicitur illud quod est fixum,
<lb ed="#Qb"/>videtur quod non suo motu moveantur, sed motu
<lb ed="#Qb"/>suae sphaerae<!--9-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e875">
<lb ed="#Qb"/>2. Praeterea, si proprio motu moverentur, aut
<lb ed="#Qb"/>dividerent corpus suae sphaerae aut non divi<lb ed="#Qb"/>derent.
Si non dividerent, tunc duo corpora simul
<lb ed="#Qb"/>essent in eodem loco: quod est inconveniens<!--10-->. Si
<lb ed="#Qb"/>vero<!--p--> dividerent, tunc reciperet<!--q--> quinta essentia
<lb ed="#Qb"/>sectionem, quemadmodum aer et aqua, et ita esset
<lb ed="#Qb"/>corpus rarefactibile et densabile; sed quod tale
<lb ed="#Qb"/>est, corruptibile est; cum ergo superiora corpora
<cb ed="#Qb" n="b"/>
<lb ed="#Qb"/>de voluntate Dei sint quae non corrumpuntur,
<lb ed="#Qb"/>non rarefiunt nec densantur.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e901">
<lb ed="#Qb"/>3. Praeterea, hoc attestatur plus habere de ma<lb ed="#Qb"/>teria
vel minus: nam rarum est quod plus habet
<lb ed="#Qb"/>de loco et minus de materia, densum e converso;
<lb ed="#Qb"/>ergo, cum haec non conveniant<!--r--> illi corpori, non
<lb ed="#Qb"/>est illud corpus rarefactibile aut densabile. Re<lb ed="#Qb"/>stat
ergo ex iis rationibus et aliis, quas ponit
<lb ed="#Qb"/><name>Philosophus</name>, in libro <title>De caelo et mundo</title><!--11-->,
<lb ed="#Qb"/>quod non moventur proprio motu, sed motu<!--s-->
<lb ed="#Qb"/>sui orbis.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e924">
<lb ed="#Qb"/>4. Praeterea, superfluum esset ponere ipsa per
<lb ed="#Qb"/>se moveri, cum nihil aliud iacerent suo motu
<lb ed="#Qb"/>quam ea quae fiunt a motu orbium suorum.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e933">
<lb ed="#Qb"/>a. Alii vero volunt ex opposito dicere quod
<lb ed="#Qb"/>si moverentur tantum motu sui orbis, aut move<lb ed="#Qb"/>rentur
orbes<!--t--> motu firmamenti propter continui<lb ed="#Qb"/>tatem:
et tunc necesse esset quod planetae es<lb ed="#Qb"/>sent
in una dispositione, cum firmamentum sem<lb ed="#Qb"/>per
uno modo moveatur; aut quod<!--u--> eorum orbes
<lb ed="#Qb"/>haberent proprium motum: et si habent<!--v--> pro<lb ed="#Qb"/>prium
motum, aut moventur ab oriente in occi<lb ed="#Qb"/>dentem
sicut firmamentum, et tunc, cum secun<lb ed="#Qb"/>dum
maiorem nobilitatem corporum et minorem
<lb ed="#Qb"/>sit motus naturalis, in qua distantia se haberent
<lb ed="#Qb"/>orbes planetarum a firmamento, in<!--x--> illa sive se<lb ed="#Qb"/>cundum
illam proportionaliter esset motus, et ita
<lb ed="#Qb"/>quam cito firmamentum, quod est superius et
<lb ed="#Qb"/>nobilius, fecisset suam revolutionem, tam cito
<lb ed="#Qb"/>alii orbes facerent suam et ita accideret idem
<pb ed="#Qb" n="353"/>
<cb ed="#Qb" n="a"/>
<lb ed="#Qb"/>quod prius. Restat ergo quod moveantur contra
<lb ed="#Qb"/>firmamentum. Sed si moventur e contrario, cum
<lb ed="#Qb"/>fortius motum vincat semper<!--"--> minus potens, ne<lb ed="#Qb"/>cesse
est quod<!--b--> firmamentum sua revolutione fa<lb ed="#Qb"/>ciat
illos orbes revolvi ab oriente in occidentem,
<lb ed="#Qb"/>et hoc apparet ex hoc quod sol in motu diurno re<lb ed="#Qb"/>volvitur
ab oriente in occidentem<!--c--> et iterum revol<lb ed="#Qb"/>vitur<!--d-->
ad orientem et ita de aliis. Nisi ergo aliquis
<lb ed="#Qb"/>esset proprius motus ipsorum cum hoc<!--e-->, non acci<lb ed="#Qb"/>derent
illae variationes quae modo accidunt: inve<lb ed="#Qb"/>niuntur
enim planetae in qualibet revolutione sub
<lb ed="#Qb"/>alio puncto quam fuerunt in praecedenti revolu<lb ed="#Qb"/>tione.
Cum ergo hae variationes sint manifestae in
<lb ed="#Qb"/>planetis, necesse est aliquem proprium<!--f--> motum
<lb ed="#Qb"/>orbium esse contra firmamentum. Quid est ergo
<lb ed="#Qb"/>quod dicitur<!--1-->: <quote>Posuit ea<!--g--> in firmamento</quote>? Immo
<lb ed="#Qb"/>in alio corpore posita sunt illa sidera, quod natu<lb ed="#Qb"/>ram
habet<!--h--> movendi e contrario ipsi firmamento.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e1014">
<lb ed="#Qb"/>b. Praeterea, secundum hoc tollerentur motus
<lb ed="#Qb"/>lunae, qui dicuntur differentes esse secundum
<lb ed="#Qb"/>astrologos<!--2-->, secundum<!--i--> excentricum et epicyclum
<lb ed="#Qb"/>et alios circulos quos ipsi assignant; tollerentur
<lb ed="#Qb"/>etiam retrogradationes<!--k-->, progressiones et aliae
<lb ed="#Qb"/>variationes quae in illis assignantur, si motum
<lb ed="#Qb"/>proprium non habeant.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e1034">
<lb ed="#Qb"/>c. Nec hoc obstat quod dicitur quod caelum
<lb ed="#Qb"/>non recipit divisionem<!--3-->, et ita non possit planeta
<lb ed="#Qb"/>movere per spatium caeli: cum videatur radius
<lb ed="#Qb"/>moveri per aera sine divisione aeris. Nec acci<lb ed="#Qb"/>dens
potest esse, cum moveatur de loco ad lo<lb ed="#Qb"/>cum,
non moto aere in quo est; nec est alia sub<lb ed="#Qb"/>stantia
quam corporea; ergo erit corpus motum
<lb ed="#Qb"/>per corpus aliud non divisum, quod non est ae<lb ed="#Qb"/>qualis
spiritualitatis. Ita dicunt planetam, cum
<lb ed="#Qb"/>sit maioris<!--l--> luminositatis, moveri per spatium
<lb ed="#Qb"/>corporis caeli, tamen caelo non diviso.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e1060">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: Ad quod dicendum<!--4--> quod, sive sic
<lb ed="#Qb"/>sive sic<!--m-->, posita sunt luminaria in firmamento
<lb ed="#Qb"/>secundum intentionem supra dictam, sive sint fixa
<lb ed="#Qb"/>in suo orbe sive per se mobilia. Perscrutatio autem
<lb ed="#Qb"/>horum relinquenda est eis qui circa talia<!--n--> nego<lb ed="#Qb"/>tiantur,
hoc supposito quod dicit Scriptura. Si
<lb ed="#Qb"/>vero altera pars per documenta<!--o--> Sacrae Scriptu<lb ed="#Qb"/>rae
possit confirmari, illi parti est adhaerendum.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e1080">
<lb ed="#Qb"/>III. Et quia moventur orbiculariter corpora su<lb ed="#Qb"/>pra
dicta, quaeri similiter solet utrum moveantur
<lb ed="#Qb"/>a se vel ab alio corpore vel ab aliquo incorporeo,
<lb ed="#Qb"/>quod non est necesse moveri<!--5-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e1092">
<lb ed="#Qb"/>Nullum autem corpus a se movetur<!--6-->, cum ne<lb ed="#Qb"/>cesse
sit distare substantiam moventis a substantia
<lb ed="#Qb"/>moti; nec ab aliquo<!--p--> alio corpore: oportet enim
<lb ed="#Qb"/>statum esse; ergo ab incorporeo est primus motus<!--7-->.
<lb ed="#Qb"/>Huius gratia ponebant quidam<!--8--> superiora cor<lb ed="#Qb"/>pora
esse animata, ut quemadmodum animalia mo<lb ed="#Qb"/>ventur
e diverso a principio naturae, quod est anima,
<lb ed="#Qb"/>ita e diverso moveantur illa corpora, quae, quantum
<lb ed="#Qb"/>est de sua natura vel figura, non plus moverentur
<lb ed="#Qb"/>ab oriente in occidentem quam e converso, nisi esset
<lb ed="#Qb"/>inclinatio motoris quo moventur sic vel sic. Alii<!--9-->
<lb ed="#Qb"/>posuerunt intelligentias separatas, quibus moveren<lb ed="#Qb"/>tur
ista corpora caelestia sic vel sic, et diversas
<lb ed="#Qb"/>esse, secundum quas diversi orbes moventur<!--q-->.
</p>
<p xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-d1e1125">
<lb ed="#Qb"/>[Solutio]: Ad quod dicendum<!--r-->, secundum ex<lb ed="#Qb"/>positores
Sacrae Scripturae, quod non dicenda
<lb ed="#Qb"/>sunt corpora animata. Unde <name>Ioannes Dama<lb ed="#Qb"/>scenus<!--10--></name>:
<quote xml:id="ahsh-l2Ai3t2q3t1c2-Qd1e1135">Nullus animatos caelos vel luminaria
<lb ed="#Qb"/>existimet: inanimati enim sunt et insensibiles<!--s-->.
<lb ed="#Qb"/>Quare, etsi dicat divina Scriptura<!--11-->: <quote>Laetentar
<lb ed="#Qb"/>caeli et exultet terra</quote>, eos, qui in caelo sunt, an<lb ed="#Qb"/>gelos,
et qui in terra sunt, homines, ad laetitiam
<lb ed="#Qb"/>vocat. Novit autem Scriptura et<!--t--> prosopopeia,
<lb ed="#Qb"/>id est personarum fictione, uti<!--u-->, ut de animatis
<lb ed="#Qb"/>et<!--v--> inanimatis loqui, sicut illic<!--12-->: <quote>Mare vidit et
<lb ed="#Qb"/>fugit, Iordanis conversus est retrorsum. Quid est
<lb ed="#Qb"/>tibi, mare</quote>? etc.; et montes et colles interrogantur
<lb ed="#Qb"/>sermones exultationis, sicut et nobis consuetum
<lb ed="#Qb"/>est dicere <mentioned>congregata est civitas</mentioned>, non<!--x--> aedi<lb ed="#Qb"/>ficia
significare volentibus, sed civitatis habita<lb ed="#Qb"/>tores,
<quote>et caeli enarrant gloriam Dei</quote><!--13-->, non vocem,
<lb ed="#Qb"/>quae auribus sensibilibus auditur, emittentes<!--y-->,
<lb ed="#Qb"/>sed ex magnitudine Conditoris nobis virtutem
<lb ed="#Qb"/>ostendentes: quorum pulcritudinem excogitantes,
<lb ed="#Qb"/>factorem sicut optimum artificem admiramur et
<lb ed="#Qb"/>glorificamus </quote>. Nec ex eis elicitur quod oporteat
<lb ed="#Qb"/>esse tot motores quot sunt orbes, qui moventur<!--14-->:
<lb ed="#Qb"/>possunt enim ab uno motore recipere diversas
<lb ed="#Qb"/>inclinationes et maxime ab illo motore quem non
<lb ed="#Qb"/>est necesse agere secundum conditionem materiae.
</p>
</div>
</div>
</body>
</text>
</TEI>