-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 1
/
cod-LyXLXy_wo8uy7-d1e2277.xml
1155 lines (1155 loc) · 78.3 KB
/
cod-LyXLXy_wo8uy7-d1e2277.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Quaestio 11(10)</title>
<author ref="#Ockham">Ockham</author>
<respStmt>
<name ref="#jeffreycwitt">Jeffrey C. Witt</name>
<resp>Transcription Editor</resp>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Quaestio 11(10)</title>
<date when="2020-09-10">September 10, 2020</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="L" n="cod-LyXLXy">Lyon 1495</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2020-09-10" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#L" n="370-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="wo8uy7-d1e2277"><!-- l3q11(10) -->
<head xml:id="wo8uy7-d1e2277-Hd1e108">Quaestio 11(10)</head>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e111">
Questio. x.
<lb ed="#L" n="27"/>UTrum habitus vir
<lb ed="#L" n="28"/>tuosus sit subiectiue in parte intel
<lb ed="#L" n="29"/>lectiua:
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e120">
probatur quod non: quia actus elici
<lb ed="#L" n="30"/>ti sunt in parte sensitiua. igitur et habitus. consequentia
<lb ed="#L" n="31"/>patet: quia habitus et actus sunt subiectiue in eodem
<lb ed="#L" n="32"/>antecedens probatur: quia actus elicitus ab habitu mode
<lb ed="#L" n="33"/>raril habet passiones: sed passiones sunt in
par<lb ed="#L" n="34" break="no"/>te sensitiua. ergo etc. Secundo sic. omnis potentia quae
cir<lb ed="#L" n="35" break="no"/>ca suum obiectum potest bene agere et male indiget
<lb ed="#L" n="36"/>habitu dirigente. appetitiuum sensitiuum et hu
<lb ed="#L" n="37"/>iusmodi. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e140">
⁋ Item opposita sunt nata fieri
<lb ed="#L" n="38"/>circa idem: sed virtus et vitium sunt opposita et
vi<lb ed="#L" n="39" break="no"/>tium est in parte sensitiua. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e147">
Ad oppositum
<lb ed="#L" n="40"/>secundo ethicorum. caua. v. in fine. virtus est habitus
<lb ed="#L" n="41"/>electiuus determinate rationis quo ad nos: sed ele
<lb ed="#L" n="42"/>ctio est ipsius voluntatis. quia tertio ethicorum dici
<lb ed="#L" n="43"/>tur voluntarium autem non one sed certe preconciliatum.
<lb ed="#L" n="44"/>est.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e161">
⁋ hic est vna opinio qui tenet quattuor
conclusi<lb ed="#L" n="45" break="no"/>ones. Prima est quod in parte sensitiua sunt
vir<lb ed="#L" n="46" break="no"/>tutes aliqua ponende. Secunda quod ille non sunt in
volun<lb ed="#L" n="47" break="no"/>tate nec aliqua eis correspondentes. Tertia quod ali
<lb ed="#L" n="48"/>que sunt in voluntate
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e172">
⁋ Quarta quod ille non habent
<lb ed="#L" n="49"/>aliquas virtutes eis correspondentes in parte sen
<lb ed="#L" n="50"/>sitiua.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e179">
⁋ Prima probatur: quia actus qui progreditur
<lb ed="#L" n="51"/>ab vna potentia secundum quod est ab alia mota non potest
<lb ed="#L" n="52"/>esse perfectus nisi vtraque potentia sit bene
dis<lb ed="#L" n="53" break="no"/>posita. Exemplum. actus serrandi egrediens ab
<lb ed="#L" n="54"/>artifice mediante instrumento non est perfe¬
<!--742.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 370-r -->
<lb ed="#L" n="55"/>ctus nisi tam instrumentum quam artifex sit bene
dis<lb ed="#L" n="56" break="no"/>positus: sed actus elicitus in parte sensitiua est perfecte
<lb ed="#L" n="57"/>virtuosus. igitur in sensitiua parte est aliqua dispos
<lb ed="#L" n="58"/>tio.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e205">
⁋ Ite vbi sunt passiones circa quas consisti
<lb ed="#L" n="59"/>virtus ibi necessario sunt habitus sed pars sensit
<lb ed="#L" n="60"/>ua est huiusmodi. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e212">
⁋ Ite in omni potentia est virtus
<lb ed="#L" n="61"/>humana que potest esse principium actus humani
ap<lb ed="#L" n="62" break="no"/>petitus est huiusmodi. quia aristoteles ii. politice dicit
<lb ed="#L" n="63"/>quod duplex est principatus. Unus anime respectu
<lb ed="#L" n="64"/>corporis: et est principatus despoticus et est
respe<lb ed="#L" n="65" break="no"/>ctu illius quod non potest resistere. Alius est
princi<lb ed="#L" n="66" break="no"/>patus anime respectu appetitus sensitiui: et ille
<lb ed="#L" n="67"/>vocatur principatus politicus: et est respectu illius
<lb ed="#L" n="68"/>quod potest resistere. Unde corpus regitur ab anima
princi<lb ed="#L" n="69" break="no"/>patum despotico: quia non potest resistere. igitur est princ
<lb ed="#L" n="70"/>pium actus humani.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e236">
⁋ Secunda conclusio probatur. quia re
<lb ed="#L" n="71"/>spectu boni proportionati non indiget voluntas
<lb ed="#L" n="72"/>habitu inclinate. sed voluntas respicit omnia obiecta
<lb ed="#L" n="73"/>istarum virtutum partis sensitiue vt bonum et obiectum
<lb ed="#L" n="74"/>pportionatum etc
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e248">
⁋ Tertia conclusio probatur.
qui<lb ed="#L" n="75" break="no"/>sunt aliqua obiecta improportionata voluntati: et
<lb ed="#L" n="76"/>respectu talium necessario requiritur habitus
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e255">
<lb ed="#L" n="77"/>⁋ Quarta conclusio probatur. quia illi non est obiectum
<lb ed="#L" n="78"/>irascibilis et concupiscibilis.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e262">
⁋ Istem per
auctorita<lb ed="#L" n="79" break="no"/>tes. quia oportet ponere virtutes in parte sensitiua
pri<lb ed="#L" n="80" break="no"/>mo ethicorum. dicit philosophus quod virtutes morales sunt
<lb ed="#L" n="81"/>in parte irrationali que tamen participat ratione: et est obedi
<lb ed="#L" n="82"/>bile rationi. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e273">
⁋ Ite. iii. ethicorum. post hoc de
<lb ed="#L" n="83"/>temperantia dicamus. videntur enim irroales hec esse
<lb ed="#L" n="84"/>virtutes
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e280">
⁋ Item. vii. ethicorum. vbi distinguit con
<lb ed="#L" n="85"/>tinentem a temperato. dicit quod temperatus est ille
<lb ed="#L" n="86"/>qui bene vult nec habet prauas concupiscentias
<lb ed="#L" n="87"/>sed continens similiter bene vult: sed tamen habet prauas
<lb ed="#L" n="88"/>concupiscentias: sed non sequitur eas. tunc si continens
<lb ed="#L" n="89"/>sequitur rectam rationem sicut temperatus. quia non plus
<lb ed="#L" n="90"/>discordat vnus a recta ratione quam alius. igitur quantum
<lb ed="#L" n="91"/>ad omnem actum voluntatis sunt pares. sed continens
<lb ed="#L" n="92"/>propter prauas concupiscentias non habet actum
tem<lb ed="#L" n="93" break="no"/>perantie. igitur vltra actum voluntatis est ponere ali
<lb ed="#L" n="94"/>quid in parte sensitiua.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e304">
⁋ Contra istam opinionem quod
ver<lb ed="#L" n="95" break="no"/>tutes sunt ponende in voluntate respectu illorum
<lb ed="#L" n="96"/>obiectorum: respectu quorum ponuntur in parte
sensi<lb ed="#L" n="97" break="no"/>tiua. quia voluntas indeterminate fertur in obiectum
<lb ed="#L" n="98"/>suum: et potest ferri bene et male. igitur indiget ali
<lb ed="#L" n="99"/>quo habitu inclinante ad hoc quod bene feratur
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e318">
<lb ed="#L" n="100"/>⁋ Ite intellectus non minus determinate fertur
<lb ed="#L" n="101"/>in verum quam voluntas in bonum: sed intellectus
indi<lb ed="#L" n="102" break="no"/>get habitu. ergo et voluntas.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e327">
⁋ Ite voluntas
frequen<lb ed="#L" n="103" break="no"/>ter potest elicere actus circa talem materiam: circa
<lb ed="#L" n="104"/>quam potest appetitus sensitiuus elicere. et hoc di
<lb ed="#L" n="105"/>co potest voluntas secundum dictamen recte rationis. igitir etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e336">
<lb ed="#L" n="106"/>⁋ Item si tales non sunt ponende in voluntate: aut
<lb ed="#L" n="107"/>hoc est propter necessariam connexionem inter
in<lb ed="#L" n="108" break="no"/>tellectu et voluntatem: aut propter determinatio
<lb ed="#L" n="109"/>nem voluntatis ad bonum: aut propter libertatem
<!--743.xml-->
<pb ed="#L" n="370-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>voluntatis. Primum non i mpedit. quia vt videtur non
<lb ed="#L" n="2"/>est maior connexio inter intellectu et voluntatem
<lb ed="#L" n="3"/>quantum ad diligibilia supernaturaliter: quam quantum
<lb ed="#L" n="4"/>ad diligibilia naturalit. quia sicut intellectu
di<lb ed="#L" n="5" break="no"/>ctante quod omne delectabile est naturaliter diligendum
<lb ed="#L" n="6"/>non potest voluntas discordare a iudicio rationis per te.
<lb ed="#L" n="7"/>quin voluntas velit illud iudicium. eodem modo in
<lb ed="#L" n="8"/>tellectu dictante: quod deus sit diligendus super omnia
<lb ed="#L" n="9"/>non potest voluntas discordare. ita quod in omnibus
<lb ed="#L" n="10"/>dicitur esse equalis connexio quantum ad vtraque
<lb ed="#L" n="11"/>diligibilia. sed non obstante secunda connexione potest
<lb ed="#L" n="12"/>poni in voluntate habitus inclinans ad eliciedum
<lb ed="#L" n="13"/>actus supernaturales. sicut patet de caritate in
<lb ed="#L" n="14"/>fusa et acquisita. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e384">
⁋ Item non est talis
con<lb ed="#L" n="15" break="no"/>nexio inter intellectum et voluntatem: quin
volun<lb ed="#L" n="16" break="no"/>tas potest in oppositum iudicati ab intellectu: ali
<lb ed="#L" n="17"/>ter non potest peccare. Nec secundum impedit. tum quia
<lb ed="#L" n="18"/>voluntas non plus determinatur respectu
obie<lb ed="#L" n="19" break="no"/>cti cuiuscunque quam alia potentia respectu sui obie
<lb ed="#L" n="20"/>cti proportionati: sed non obstante quacunque
proportio<lb ed="#L" n="21" break="no"/>nabilitate respectu cuiuscumque obiecti alterius
<lb ed="#L" n="22"/>ad potentiam est habitus ponendus in tali
poten<lb ed="#L" n="23" break="no"/>tia. partet de intellectu et appetitum sensitiuo. igitur
<lb ed="#L" n="24"/>etc. Tum quia non magis determinatur ad bonum: quam
<lb ed="#L" n="25"/>si necessario sequeretur iudicium rationis: sed tunc potest
<lb ed="#L" n="26"/>habere habitum respectu cuiuscumque dictati. igitur
<lb ed="#L" n="27"/>etc. Nec tertium impedit. quia voluntas est ita
<lb ed="#L" n="28"/>libera respectu dei sicut respectu cuiuscumque al
<lb ed="#L" n="29"/>terius. sed respectu dei potest habere habitu
in<lb ed="#L" n="30" break="no"/>clinantem ad diligendum deum et obediendum deo a
<lb ed="#L" n="31"/>odiendum deum.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e423">
⁋ Ideo primo videndum est circa
<lb ed="#L" n="32"/>ista que sit necessitas ponendi habitum diuersis
<lb ed="#L" n="33"/>potentiis. Circa quod sciendum est quod alia est ratio
<lb ed="#L" n="34"/>ponendi habitum in potentia naturali siue actiua
<lb ed="#L" n="35"/>siue passiua: et alia in potentia libera. Et est ma
<lb ed="#L" n="36"/>ior necessitas in potentia naturali. puta in
intel<lb ed="#L" n="37" break="no"/>lectu appetitum sensitiuo et potentia sensitia
ap<lb ed="#L" n="38" break="no"/>prehensiua est ponendus habitus. quia talis
po<lb ed="#L" n="39" break="no"/>tentia de se est indifferens ad multos actus: in
<lb ed="#L" n="40"/>quorum vnum aliquando fertur determinate. ita quod non
<lb ed="#L" n="41"/>potest in oppositum nec in alterum nisi propter
impe<lb ed="#L" n="42" break="no"/>rium voluntatis: que est potentia superior. et ali
<lb ed="#L" n="43"/>quando non sic fertur determinate. ergo oportet
ne<lb ed="#L" n="44" break="no"/>cessario quod in tali potentia derelinquatur aliquid
<lb ed="#L" n="45"/>inclinans ex actibus ad actus consimiles: et non
<lb ed="#L" n="46"/>ad contrarios. Exemplum. potest enim homo in appe
<lb ed="#L" n="47"/>titum sensitiuo frequenter elicere actum circa
ali<lb ed="#L" n="48" break="no"/>quod obiectum cum delectatione. ita quod nisi refre
<lb ed="#L" n="49"/>netur per voluntatem: non potest in actu contrarium
<lb ed="#L" n="50"/>plus quam brutum in delectatione sua sensibili. sicut
<lb ed="#L" n="51"/>furiosus habens habitum acquisitum prius quando
<lb ed="#L" n="52"/>habuit vsum rationis et aliquod oppositum
dele<lb ed="#L" n="53" break="no"/>ctabile. et hoc in parte sensitiua: nisi sit aliqua
<lb ed="#L" n="54"/>tristitia fortior eum vineens. oportet eum existentem
<lb ed="#L" n="55"/>in furia et non habentem vsum rationis necessario
<!--743.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 370-v -->
<lb ed="#L" n="56"/>ferri in illud in quod prius non oportuit eum propter
<lb ed="#L" n="57"/>imperium voluntatis. igitur est necesse ponere in
<lb ed="#L" n="58"/>tali potentia necessitata ad actum postquam prius non
<lb ed="#L" n="59"/>fuit necessitata habitum inclinantem quae prius non
<lb ed="#L" n="60"/>ponebatur. eodem modo intellectus potest in tot
<lb ed="#L" n="61"/>actus elicere circa aliquod obiectum quod non potest
<lb ed="#L" n="62"/>de se aliud obiectum apprehendere sine imperio
<lb ed="#L" n="63"/>voluntatis: et hoc necessario erit per habitum
in<lb ed="#L" n="64" break="no"/>clinantem. igitur etc. In potentia autem libera non
<lb ed="#L" n="65"/>potest poni habitus propter istam causam: quia quantum
<lb ed="#L" n="66"/>cunque inclinatur ad aliquod oppositum potest tamen de
<lb ed="#L" n="67"/>se per suam libertatem in actum oppositum. ideo potest
<lb ed="#L" n="68"/>ibi poni habitus: quia quaelibet experitur in seipso:
<lb ed="#L" n="69"/>et post multos actus elicitos in voluntate circa
<lb ed="#L" n="70"/>aliquid facilius et intentius inclinatur ad
eli<lb ed="#L" n="71" break="no"/>ciendum actus consimiles modo post multos
ta<lb ed="#L" n="72" break="no"/>les actus quam prius licet voluntas potest elicere
a<lb ed="#L" n="73" break="no"/>ctum contrarium illi inclinationi propter libertatem
<lb ed="#L" n="74"/>suam: tamen hoc erit cum tristicia et cum difficultate.
<lb ed="#L" n="75"/>et sic prius ante tales non eliciebat tales: immo
<lb ed="#L" n="76"/>forte cum tanta delectatione potuit elicere vnum
<lb ed="#L" n="77"/>actum sicut alium. Exemplum. posito quod aliquis elicie
<lb ed="#L" n="78"/>bat multos actus diligendi vnum hominem
ta<lb ed="#L" n="79" break="no"/>lis non potest illum hominem odire nisi cum tristicia: et
<lb ed="#L" n="80"/>post talem actum habet remorsum conscientie qui
<lb ed="#L" n="81"/>non est aliud vt videtur nisi quedam tristicia
dere<lb ed="#L" n="82" break="no"/>icta in voluntate ex hoc quod elicit actum aliquem
<lb ed="#L" n="83"/>contra inclinationem acquisitam mediante recto
<lb ed="#L" n="84"/>dictamine rationis: et propter istam inclinationem
fa<lb ed="#L" n="85" break="no"/>ciliorem in actum intensiorem cum delectatione videtur
<lb ed="#L" n="86"/>quod necessarium sit ponere habitum in voluntate et
<lb ed="#L" n="87"/>non propter libertatem aliquam nec propter aliam
<lb ed="#L" n="88"/>causam prius datam.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e556">
⁋ his igitur visis circa quaesti
<lb ed="#L" n="89"/>onem istam tenebo quattuor conclusiones. Prima
<lb ed="#L" n="90"/>est quod in appetitum sensitiuo est ponendus habi
<lb ed="#L" n="91"/>tus inclinans ad actum. Secunda quod ille habitus non
<lb ed="#L" n="92"/>est proprie virtus. Tertia quod respectu omnium
respe<lb ed="#L" n="93" break="no"/>ctu quorum ponitur habitus in parte sensitiua sit
<lb ed="#L" n="94"/>ponedus habitus in voluntate. Quarta quod
so<lb ed="#L" n="95" break="no"/>lus habitus voluntatis est proprie virtus.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e575">
⁋ Pri
<lb ed="#L" n="96"/>ma probatur sic. potentia omnis quae post actus
fre<lb ed="#L" n="97" break="no"/>quentatos potest in consimiles et non in contrarios
<lb ed="#L" n="98"/>acquirit habitum inclinantem ad tales actus.
<lb ed="#L" n="99"/>appetitus sensitiuus est huiusmodi nisi sit per imperi
<lb ed="#L" n="100"/>um voluntatis. Patet. nam aliquis potest tantum habi
<lb ed="#L" n="101"/>tum fortitudinis acquirere quia facillime exit in
ta<lb ed="#L" n="102" break="no"/>les actus et non in contrarium nisi impediat
vo<lb ed="#L" n="103" break="no"/>luntas. et per consequens sequitur quod aliquid ex actibus
<lb ed="#L" n="104"/>derelinquitur ibi quod prius non fuit ibi.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e597">
⁋ Se
<lb ed="#L" n="105"/>cunda probatur: quia habitus non est magis
<lb ed="#L" n="106"/>virtuosus quam actus elicitus ab habitu. hoc
pa<lb ed="#L" n="107" break="no"/>tet: quia habitus non dicitur virtuosus nisi
qua<lb ed="#L" n="108" break="no"/>dam denominatione extrinseca: quatenus scilicet
<lb ed="#L" n="109"/>inclinat ad actum virtuosum qui proprie est vir
<lb ed="#L" n="110"/>tuosus: sed actus quicunque talis non est proprie¬
<!--744.xml-->
<pb ed="#L" n="371-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>et intrinsece virtus. hoc probatur: quia si hoc sic
<lb ed="#L" n="2"/>sit hoc non esset nisi propter conformitatem ad re
<lb ed="#L" n="3"/>ctam rationem: sed hoc non valet. tum quia
a<lb ed="#L" n="4" break="no"/>ctus cuiuslibet organi esset proprie virtuosus
<lb ed="#L" n="5"/>quia potest conformiter elici recte rationi. et
<lb ed="#L" n="6"/>per cosequens in manum scriptoris in ore canto
<lb ed="#L" n="7"/>ris ponerentur virtutes morales subiectiue: quia
<lb ed="#L" n="8"/>ex talibus actibus frequenter elicitis potest ge
<lb ed="#L" n="9"/>nerari habitus: et tamen nullus ponit
virtu<lb ed="#L" n="10" break="no"/>tes in talibus organis. tum quia brutum potest
<lb ed="#L" n="11"/>dirigi in operationibus suis per aliquem
habi<lb ed="#L" n="12" break="no"/>tum rectum sicut appetitus: et tamen nullus ponit
<lb ed="#L" n="13"/>virtutes in bruto. Si dicas quod habitus et actus
<lb ed="#L" n="14"/>virtuosus et recta ratio sunt eiusdem
supposi<lb ed="#L" n="15" break="no"/>ti: certe illud non sufficit ad hoc quod sit virtus. tum
<lb ed="#L" n="16"/>quia quando aliquid manens omnino inuariatum
<lb ed="#L" n="17"/>recipit oppositas denominationes neutra
deno<lb ed="#L" n="18" break="no"/>minatio est sibi intrinseca sed extrinseca: sed
<lb ed="#L" n="19"/>actus partis sensitiue est huiusmodi. igitur etc.
<lb ed="#L" n="20"/>Assumptum patet: quia aliquis potest ire ad eo
<lb ed="#L" n="21"/>clesiam vt celebret et oret propter gloriam et
lau<lb ed="#L" n="22" break="no"/>dem dei: iste actus ambulandi tunc dicitur actus
<lb ed="#L" n="23"/>virtuosus. et potest eundem actum omnino inuariatum
<lb ed="#L" n="24"/>continuare et solum mutare actum voluntatis et
<lb ed="#L" n="25"/>intendere malum finem: puta quod vult ambulare ad
<lb ed="#L" n="26"/>ecculiam ad celebrandum et orandum propter
va<lb ed="#L" n="27" break="no"/>nam gloriam: tunc iste actus dicitur vitiosus idem
<lb ed="#L" n="28"/>numero non variatus in se quae prius dicitur vir
<lb ed="#L" n="29"/>tuosus: ita quod capit denominationes oppositas et
<lb ed="#L" n="30"/>non intrinsece. Constat. igitur extrinsece. igitur
<lb ed="#L" n="31"/>nullus actus vel habitus partis sensitiue
di<lb ed="#L" n="32" break="no"/>citur virtuosus vel vitiosus nisi quadam
deno<lb ed="#L" n="33" break="no"/>minatione extrinseca. si enim aliquis genum flexo
<lb ed="#L" n="34"/>oret vel cantet et primo velit propter honorem
<lb ed="#L" n="35"/>dei et stante eodem actu orandi et cantandi
mu<lb ed="#L" n="36" break="no"/>tet voluntatem et quod velit illud facere propter
va<lb ed="#L" n="37" break="no"/>nam gloriam et vult bonus reputari idem actus
<lb ed="#L" n="38"/>numero partis sensitiue qui prius dicebatur
<lb ed="#L" n="39"/>virtuosus nunc dicitur vitiosus. et hoc solum est
<lb ed="#L" n="40"/>quadam denominatione extrinseca. Et ex istis
sequi<lb ed="#L" n="41" break="no"/>tur quod idem habitus numero in parte sensitiua
<lb ed="#L" n="42"/>potest inclinare indifferenter ad omnes actus
<lb ed="#L" n="43"/>virtuosos et vitiosos quia est de se totaliter indif
<lb ed="#L" n="44"/>ferens nec oportet ponere habitum
inclinan<lb ed="#L" n="45" break="no"/>tem ad actus virtuosos et alium inclinantem
<lb ed="#L" n="46"/>ad vitiosos. Exemplum. si enim aliquis sit
exer<lb ed="#L" n="47" break="no"/>citatus in bello acquirit sibi in parte
sensiti<lb ed="#L" n="48" break="no"/>ua et in membris corporis vnum habitum
in<lb ed="#L" n="49" break="no"/>clinantem ad actus consimiles. et si eliciat
a<lb ed="#L" n="50" break="no"/>liquem actum secundum inclinationem illius
habi<lb ed="#L" n="51" break="no"/>tus propter bonum finem: puta si credat se habe
<lb ed="#L" n="52"/>re iustum bellum et tunc pugnat pro iusticia vel
<lb ed="#L" n="53"/>fide vel dei honore denominatur talis actus
<lb ed="#L" n="54"/>partis sensitiue. similiter et habitus virtuosus
<lb ed="#L" n="55"/>et si in eodem bello eliciat actum alium vel a¬
<!--744.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 371-r -->
<lb ed="#L" n="56"/>ctus consimiles alios secundum inclinationem
eius<lb ed="#L" n="57" break="no"/>dem habitus propter malum finem: puta
pro<lb ed="#L" n="58" break="no"/>pter vanam gloriam: vel quia vult videri ab ho
<lb ed="#L" n="59"/>minibus vel aliquod tale dicitur tam habitus quam
<lb ed="#L" n="60"/>actus vitiosus. et per consequens vna
quali<lb ed="#L" n="61" break="no"/>tas numero in parte sensitiua potest
inclina<lb ed="#L" n="62" break="no"/>re ad actus oppositos: virtuosum scilicet et
vitio<lb ed="#L" n="63" break="no"/>sum. Si dicas quod ille habitus generatur ex acti
<lb ed="#L" n="64"/>bus male vel bene circunstantionatis. Respon
<lb ed="#L" n="65"/>deo. circumstantie nihil faciunt ad actum vel habi
<lb ed="#L" n="66"/>tum partis sensitiue: sed tantum ad actum
volunta<lb ed="#L" n="67" break="no"/>tis: quia sunt obiecta ad actum voluntatis vt
<lb ed="#L" n="68"/>post patebit. Item talis habitus non dicitur
<lb ed="#L" n="69"/>proprie virtus nisi quia inclinat ad actus confor
<lb ed="#L" n="70"/>mes recte rationi: sed hoc non valet: quia sic po
<lb ed="#L" n="71"/>test inclinare ad actus conformes rationi
su<lb ed="#L" n="72" break="no"/>pernaturali: et tamen non dicitur habitus
merito<lb ed="#L" n="73" break="no"/>rius. igitur nec virtus moralis. Assumptum
pro<lb ed="#L" n="74" break="no"/>batur: stante eodem actu et habitu in nullo vari
<lb ed="#L" n="75"/>ato possunt inclinare ad actum meritorium et
de<lb ed="#L" n="76" break="no"/>meritorium. patet de orante pro salute anime et
ho<lb ed="#L" n="77" break="no"/>nore dei et post orante et continuante eundem
<lb ed="#L" n="78"/>actum propter vanam gloriam et per ypocrisim dan
<lb ed="#L" n="79"/>te elemosinam. primo pro amore dei: et post pro va
<lb ed="#L" n="80"/>nitate seculi: et patet de commedente temperate
<lb ed="#L" n="81"/>semper aliquando ta men propter bonum finem
ali<lb ed="#L" n="82" break="no"/>quando propter malum. patet de furioso quae inclinatur ad
<lb ed="#L" n="83"/>moderate commedendum sicut prius inclinabatur in
<lb ed="#L" n="84"/>omnibus igitur potest esset vna qualitas in parte sensitiua.
in<lb ed="#L" n="85" break="no"/>differens de se ad virtutem et vitium.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e810">
⁋ Tertia
con<lb ed="#L" n="86" break="no"/>clusio probatur: quia non per indeterinationem voluntatis
<lb ed="#L" n="87"/>nec per similitudinem de intellectu: nec per libertatem
<lb ed="#L" n="88"/>Non per primum: quia quando arguit sic quod voluntas potest elice
<lb ed="#L" n="89"/>re actu malum et bonum: ita quod ad neutrum deterinetur
<lb ed="#L" n="90"/>igitur indiget habitu determinante non valet: quia sicut
<lb ed="#L" n="91"/>voluntas ptet elicere primum actum suum propter liberta
<lb ed="#L" n="92"/>tem suam bene et male et propter finem laudabilem et vitu
<lb ed="#L" n="93"/>perabilem sine omni habitu primo quia ante actum primum
<lb ed="#L" n="94"/>voluntatis non est habitus in voluntate ita potest elicere
<lb ed="#L" n="95"/>secundum tertium et quartum. et sic deinceps stante eadem li
<lb ed="#L" n="96"/>bertate et indeterminatione propter finem laudabilem
<lb ed="#L" n="97"/>vel vituperabilem sine omni habitu. nec est maior rati
<lb ed="#L" n="98"/>de vno quam de alio: nec oportet ponere habitum in volunta
<lb ed="#L" n="99"/>te propter similitudinem de intellectu: quia oportet ponere
<lb ed="#L" n="100"/>habitum in intellectu: quia non magis inclinatur volun
<lb ed="#L" n="101"/>tas ad bonum quam intellectus ad verum. Quantum igitur
<lb ed="#L" n="102"/>ad tertiam conclusionem dico quod non potest probari quod ha
<lb ed="#L" n="103"/>bitus sit ponendus in intellectu per hoc quod inclina
<lb ed="#L" n="104"/>tur ad verum: sed propter hoc quod intellectus post osten
<lb ed="#L" n="105"/>sionem obiecti ipso amoto vel destructo potest in ali
<lb ed="#L" n="106"/>quos actus in quos non potuit ante presentiam ob
<lb ed="#L" n="107"/>iecti nec requiritur semper praesentia obiecti quando intellectus
<lb ed="#L" n="108"/>intelligit. et si non posset habere aliquem actum nisi praesente
<lb ed="#L" n="109"/>obiecto in se no videtur necessitas aliqua ponendi
<lb ed="#L" n="110"/>habitum in intellectu: sed quia potest habere actum circa illud
<!--745.xml-->
<pb ed="#L" n="371-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>obiectum quod fuit prius ab intellectu vel a sensu
<lb ed="#L" n="2"/>significatum non existente aliquo sensu particu
<lb ed="#L" n="3"/>lari in actu. ideo est necesse ponere habitum in intelle
<lb ed="#L" n="4"/>ctu inclinante ad actum circa tale obiectum et eadem est
<lb ed="#L" n="5"/>necessitas ponendi habitum in potentia
fantasti<lb ed="#L" n="6" break="no"/>ca: quia potest habere actum fantasiandi non existente
<lb ed="#L" n="7"/>aliquo sensu extrinseco in actu suo: et eodem
mo<lb ed="#L" n="8" break="no"/>do est de voluntate si potest elicere actum suum sine
<lb ed="#L" n="9"/>ostensione obiecti post intellectum post primam
<lb ed="#L" n="10"/>ostensionem: tunc apparet eadem necessitas
po<lb ed="#L" n="11" break="no"/>nendi habitum in intellectu et voluntate: sed
volun<lb ed="#L" n="12" break="no"/>tas ita indiget ostensione obiecti in tertio vel
<lb ed="#L" n="13"/>in quarto actu. et sic deinceps sicut in primor
<lb ed="#L" n="14"/>qui nunquam potest actualiter aliquid velle vel nolle ni
<lb ed="#L" n="15"/>si actualiter cognitum. ideo non apparet eadem ne
<lb ed="#L" n="16"/>cessitas ponendi habitum in intellectu et volunta
<lb ed="#L" n="17"/>te: nec valet ponere habitum virtuosum in
volun<lb ed="#L" n="18" break="no"/>tate: quia voluntas aliquando difficilius inclinatur ad
<lb ed="#L" n="19"/>virtuosum actum quam alias: quia hoc potest accidere
pro<lb ed="#L" n="20" break="no"/>pter passiones existentes in parte sensitiua et habi
<lb ed="#L" n="21"/>tus existentes ibi. Ideo dico quod virtus est ponemn
<lb ed="#L" n="22"/>da in voluntate propter maiore perfectionem actus
<lb ed="#L" n="23"/>et maiorem facilitatem et inclinationem ad eliciendum
<lb ed="#L" n="24"/>actus ceteris paribus in omnibus animatis. et tunc
<lb ed="#L" n="25"/>potest sic argui. Quecumque potentia ceteris paribus
<lb ed="#L" n="26"/>magis inclinatur post actum quam ante et ad intensio
<lb ed="#L" n="27"/>rem actum: et ex illis acquirit habitum: sed voluntas est
<lb ed="#L" n="28"/>huiusmodi: quia omnibus paribus existentibus in parte sem
<lb ed="#L" n="29"/>sitiua magis inclinatur ad actum nunc quam prius: patet
<lb ed="#L" n="30"/>de continente quihabet prauas concupiscentias et
<lb ed="#L" n="31"/>non sequitur eas: et tamen prius sequebatur eas. non
<lb ed="#L" n="32"/>est hic aliqua variatio in parte sensitiua: quia
<lb ed="#L" n="33"/>ita posteriores concupiscentie sunt praue sicut
<lb ed="#L" n="34"/>prime. nunc autem voluntas prona et inclinata est ad
<lb ed="#L" n="35"/>non sequendum eas et prius non: aliter non esset
con<lb ed="#L" n="36" break="no"/>tinens. ideo ibi videtur quod sit aliquis habitus
neces<lb ed="#L" n="37" break="no"/>sario ponendus. Ite non magis est habitus
negan<lb ed="#L" n="38" break="no"/>dus in voluntate respectu vnius obiecti quam respe
<lb ed="#L" n="39"/>ctu alterius: quia eodem modo respicit omnia obiecta
<lb ed="#L" n="40"/>quantum est ex parte sua: sed respectu aliquorum obie
<lb ed="#L" n="41"/>ctorum ponendus est habitus in voluntate post mul
<lb ed="#L" n="42"/>tos actus: quia voluntas respectu actus dilectio
<lb ed="#L" n="43"/>nis magis inclinatur post multos actus quam ante
<lb ed="#L" n="44"/>ideo non videtur aliqua ratio quare aliqui habitus sint
<lb ed="#L" n="45"/>ponendi in voluntate et aliqua non.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e971">
⁋ Quarta conclusio
<lb ed="#L" n="46"/>probatur: quia habitus ille proprie est solum vituosus cuius actus
<lb ed="#L" n="47"/>est solum virtuosus: sed solus actus voluntatis est virtuosus.
<lb ed="#L" n="48"/>probatur: quia solus actus voluntatis est laudabilis
<lb ed="#L" n="49"/>vel vituperabilis. igitur solus ille est vituosus. igitur
<lb ed="#L" n="50"/>habitus generatus ex tali actu est virtuosus solum
<lb ed="#L" n="51"/>Confirmatur per philosophum. iii ethicorum vbi dicit quod nullus
<lb ed="#L" n="52"/>actus est vituperabilis nisi sit in ptante nostra
<lb ed="#L" n="53"/>nullus enim culpat cecum natum: quia est cecus sensu
<lb ed="#L" n="54"/>sed si sit cecus per pectatum proprium: tunc est vituperabilis
<lb ed="#L" n="55"/>his visis ad rationes prime opinionis.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e995">
⁋ Ad primam
<!--745.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 371-v -->
<lb ed="#L" n="56"/>dre obiecto proportionato: equaliter concludit quod
<lb ed="#L" n="57"/>non sit virtus ponenda in appetitum sensitiuo: quia
<lb ed="#L" n="58"/>obiectum suum non est proportionatum. Si dicas quod
pro<lb ed="#L" n="59" break="no"/>portionatur concupiscibili per habitus: eodem modo dico
<lb ed="#L" n="60"/>de voluntate quod potest respicere aliquod obiectum
im<lb ed="#L" n="61" break="no"/>proportionatum et potest proportionari per habitum: nec
<lb ed="#L" n="62"/>est maior ratio de vno quam de alio. Ideo dico quod quando
<lb ed="#L" n="63"/>potentia ordinatur ad aliquod obiectum quod non potest
in<lb ed="#L" n="64" break="no"/>tensius vel remissius ferri in illud obiectum: tunc
<lb ed="#L" n="65"/>non est habitus ponendus in tali potentia. nunc
au<lb ed="#L" n="66" break="no"/>tem voluntas potest ferri in obiectum intensius et
remis<lb ed="#L" n="67" break="no"/>sius: quia post multos actus fertur in obiectum inten
<lb ed="#L" n="68"/>sius et facilius quam nunc: ideo est habitus ponendus
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1032">
⁋ Eti
<lb ed="#L" n="69"/>am ratio pro prima conclusione equaliter concludit quod in
<lb ed="#L" n="70"/>potentia visiua et auditiua sit ponendus habitus
<lb ed="#L" n="71"/>sicut in appetitum sensitiuo: quia actus illarum
po<lb ed="#L" n="72" break="no"/>tentiarum possunt elici mediante actu voluntatis quia vo
<lb ed="#L" n="73"/>luntas potest imprare actibus exterioribus: sicut interioribus
<lb ed="#L" n="74"/>sed propter hoc non dicuntur illi actus virtuosi nec
<lb ed="#L" n="75"/>habitus. si igitur ponerentur et posito quod concludat
<lb ed="#L" n="76"/>quod in appetitum sensitiuo sit habitus ponendus
<lb ed="#L" n="77"/>non tamen concludit quin ibi sit ponendus habitus vir
<lb ed="#L" n="78"/>tuosus sicut in voluntate.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1057">
⁋ Ad aliud dico quod in
<lb ed="#L" n="79"/>quacumque potentia ponitur passio quae dicitur laudabi
<lb ed="#L" n="80"/>lis vel vituperabilis in eadem debet poni habitus
<lb ed="#L" n="81"/>virtuosus: sed in parte sensitiua non ponitur talis
<lb ed="#L" n="82"/>passio: quia solum dicitur laudabilis vel virtuperabi
<lb ed="#L" n="83"/>lis propter electionem voluntatis et propter finem bo
<lb ed="#L" n="84"/>num vel malum. et ita dicitur talis denominatione
extrin<lb ed="#L" n="85" break="no"/>seca.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1075">
⁋ Ad aliud dico quod aliquando corpus resistit vo
<lb ed="#L" n="86"/>luntati patet in multis motibus contrariis
cor<lb ed="#L" n="87" break="no"/>poribus: quia ira desiderium et tales dispositiones
<lb ed="#L" n="88"/>causantur ex dispositionibus corporalibus variis
<lb ed="#L" n="89"/>et ille non sunt in potestate. ita quod potest eas
con<lb ed="#L" n="90" break="no"/>pescere. ideo reguntur principatum politico: quia
<lb ed="#L" n="91"/>possunt similiter resistere. et vbi est talis rebel
<lb ed="#L" n="92"/>lio ibi possunt poni tales habitus: quia anima
<lb ed="#L" n="93"/>dominatur corpori quantum ad exteriores
operatio<lb ed="#L" n="94" break="no"/>nes: puta commedere bibere ambulare quae
totali<lb ed="#L" n="95" break="no"/>ter sunt in potestate voluntatis: quia in
potesta<lb ed="#L" n="96" break="no"/>te voluntatis est commedere vel non commedere. et
<lb ed="#L" n="97"/>sic de aliis talibus. Et respectu talium operatio
<lb ed="#L" n="98"/>num est corpus sicut seruus anime: quia quantum ad tales
<lb ed="#L" n="99"/>operationes corpus est totaliter in potestate anime
<lb ed="#L" n="100"/>et sic intelligit philosophus de isto duplici principatum ci
<lb ed="#L" n="101"/>uili et politico. Ad omnes auctoritates philosophi dico
<lb ed="#L" n="102"/>quod intelligit per partem irrationabilem voluntatem quae
<lb ed="#L" n="103"/>non est rationalis per essentiam sic intelligendo quod li
<lb ed="#L" n="104"/>cet vna essentia omnio indistincta sit intellectus et vo
<lb ed="#L" n="105"/>luntas. tamen dicitur illa essentia rationalis per essentiam quando
<lb ed="#L" n="106"/>elicit actum intelligendi et irrationalis siue rationa
<lb ed="#L" n="107"/>is per participationem quando elicit actum volendi et actus
<lb ed="#L" n="108"/>volendi non est ratio actus intelligendi. Aliter potest
<lb ed="#L" n="109"/>dici quod ponit virtutes in parte sensitiua: quia ibi
<lb ed="#L" n="110"/>sunt habitus inclinantes ad actus partis sensitiue
<!--746.xml-->
<pb ed="#L" n="372-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>quae dicuntur virtutes quadam denominatione
extrinse<lb ed="#L" n="2" break="no"/>ca sicut prius dictum est.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1143">
⁋ Contra ista sunt multa
<lb ed="#L" n="3"/>dubia. primo quia non videtur quod semper in appetitum sen
<lb ed="#L" n="4"/>sitiuo sit talis habitus generatus ex actibus
si<lb ed="#L" n="5" break="no"/>tut dictum est. quia habitus semper generatur ex acti
<lb ed="#L" n="6"/>bus: nunc autem sunt aliqua virtutes quae non requirunt
<lb ed="#L" n="7"/>nec possunt habere aliquem actum in parte sensitiua
<lb ed="#L" n="8"/>sicut virginitas humilitas paupertas et patiem
<lb ed="#L" n="9"/>tia quae non habent aliquos actus in parte
sensiti<lb ed="#L" n="10" break="no"/>ua: igitur nec habitus
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1163">
⁋ Secundum dubium est de hoc
<lb ed="#L" n="11"/>quod habitus sensitiuus dicitur solum virtus per
de<lb ed="#L" n="12" break="no"/>nominationem extrinsecam quatenus elicitur confor
<lb ed="#L" n="13"/>miter rationi recte et imperatur a voluntate.
Con<lb ed="#L" n="14" break="no"/>tra. tunc ita proprie ponitur in intellectu sicut in
per<lb ed="#L" n="15" break="no"/>te sensitiua contra philosophum primo ethicorum et sexto
<lb ed="#L" n="16"/>ponentem virtutes morales in parte sensitiua
<lb ed="#L" n="17"/>Assumptum probatur: quia sicut actus appetitus sen
<lb ed="#L" n="18"/>sitiui potest operari a voluntate et elici conformiter
<lb ed="#L" n="19"/>rationi recte ita actus intellectus. Sicut enim
in<lb ed="#L" n="20" break="no"/>intellectu dictante quod aliquid est gustandum vel come
<lb ed="#L" n="21"/>dendun et voluntate volente vel imperante
appe<lb ed="#L" n="22" break="no"/>titui sensitiuo gustare: actus ille appetitus
sen<lb ed="#L" n="23" break="no"/>sitiui denominatur virtuosus: quia elicitur
conformi<lb ed="#L" n="24" break="no"/>ter dictamini recte rationis et imperio voluntatis
<lb ed="#L" n="25"/>eodem modo intellectu dictante quod sit studendum circa
<lb ed="#L" n="26"/>uid voluntate volente et imperante intellectui vt
<lb ed="#L" n="27"/>studeat actus ille studendi dicetur virtuosus: quia
<lb ed="#L" n="28"/>conformiter elicitur dictamini rationis et imperio
<lb ed="#L" n="29"/>voluntatis. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1207">
⁋ Tertium dubium est. quia videtur
<lb ed="#L" n="30"/>quod actus appetitus sensitiui habeat primo et pro
<lb ed="#L" n="31"/>prie rationem virtutis et malicie. quia actus interi
<lb ed="#L" n="32"/>or scilicet voluntatis: et exterior scilicet appetitus
sensi<lb ed="#L" n="33" break="no"/>tiui prohibentur distinctis preceptis. igitur sunt
<lb ed="#L" n="34"/>distincta pectam. consequentia patet: quia aliter non essent
distin<lb ed="#L" n="35" break="no"/>cta precepta. ans probatur. quia per illud preceptum.
<lb ed="#L" n="36"/>non concupisces etc. prohibetur actus interior. per
<lb ed="#L" n="37"/>illud. non furaberis prohibetur actus exterior.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1227">
<lb ed="#L" n="38"/>⁋ Ite aliquis magis punitur propter factum et
volun<lb ed="#L" n="39" break="no"/>tatem quam propter voluntatem solam. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1235">
<lb ed="#L" n="40"/>⁋ Item Augustinus libro. xiii. de trini. ca. v.
ha<lb ed="#L" n="41" break="no"/>la voluntate vel sola quaelibet miser efficitur: sed mi
<lb ed="#L" n="42"/>serior potestate qua desiderium male voluntatis
<lb ed="#L" n="43"/>impletur etc. Et vult dicere quod voluntas est mi
<lb ed="#L" n="44"/>serior cum actu exteriori quam sine. sed si actus exte
<lb ed="#L" n="45"/>rior esset tantum malus denominatione extrinseca non es
<lb ed="#L" n="46"/>set voluntas cum illo actu peior vel miserior quam
si<lb ed="#L" n="47" break="no"/>ne. Eodem modo arguo de voluntate: quia voluntas
<lb ed="#L" n="48"/>quando habet bonam volitionem tunc est bona: sed
quan<lb ed="#L" n="49" break="no"/>do agit tunc est melior.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1259">
⁋ Item bonitas actus mo
<lb ed="#L" n="50"/>ralis est integritas eorum quae secundum rectam rationem
<lb ed="#L" n="51"/>operantis debent competere ipsi actui. vbi ergo est
<lb ed="#L" n="52"/>alia et alia integritas talium sic conuenientium. ibi
<lb ed="#L" n="53"/>est alia bonitas: sed est alia integritas eorum que
<lb ed="#L" n="54"/>debent conuenire actui interiori et alia exteriori.
<lb ed="#L" n="55"/>igitur alia et alia bonitas igitur actus exterior
<!--746.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 372-r -->
<lb ed="#L" n="56"/>non est tantum bonus denominatione extrinseca. igitur etc.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1283">
<lb ed="#L" n="57"/>⁋ Quartum est quod rationes facte non concludunt quod si
<lb ed="#L" n="58"/>cut potest manere idem actus in parte sensitiua non
<lb ed="#L" n="59"/>variatus omnio quae prius fuit bonus denominatione ex
<lb ed="#L" n="60"/>trinseca quando fit propter bonum finem: et post malus
<lb ed="#L" n="61"/>quando fit propter malum finem: ita in voluntate
po<lb ed="#L" n="62" break="no"/>test aliquis diligere deum propter se: et secun
<lb ed="#L" n="63"/>do propter vtilitatem propriam ibi actus manet
<lb ed="#L" n="64"/>semper idem. et primo est bonus propter intentionem
bo<lb ed="#L" n="65" break="no"/>nam: et post malus propter intetionem malam: eodem
<lb ed="#L" n="66"/>modo aliquis potest ire ad ecclaiam vt oret: et post
<lb ed="#L" n="67"/>continuando potest ire vt peccet. et est primus actus
<lb ed="#L" n="68"/>bonus et alius malus. Eodem mo modo si ratio dictet quod sit
<lb ed="#L" n="69"/>orandum erit actus voluntatis bonus et poterit ora
<lb ed="#L" n="70"/>re: quia elicitur conformiter recte ratioi. et si non di
<lb ed="#L" n="71"/>ctet sibi quod non sit orandum: si tunc actus voluntatis
<lb ed="#L" n="72"/>non velit orare tunc actus voluntatis erit malus
<lb ed="#L" n="73"/>et elicitur difformiter recte rationi. et per consequens po
<lb ed="#L" n="74"/>test idem actus numero dici nunc bonus nunc ma
<lb ed="#L" n="75"/>lus. et sic nullus actus voluntatis erit bonus vel ma
<lb ed="#L" n="76"/>lus nisi quadam denominatione extrinseca.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1329">
⁋ Confirmatur
<lb ed="#L" n="77"/>qui nullus actus est virtuosus vel vitiosus nisi: quia
<lb ed="#L" n="78"/>est conformis vel difformis recte rationi. igitur prima
<lb ed="#L" n="79"/>virtuositas actus moralis erit in ratione recta et no
<lb ed="#L" n="80"/>in voluntate patet.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1340">
⁋ Ad primum istorum dico quod licet sit
<lb ed="#L" n="81"/>possibile esse peccatum sine omni actu positiuo
pu<lb ed="#L" n="82" break="no"/>ta peccatum omnissionis. Exemplum. aliquis obliga
<lb ed="#L" n="83"/>tur ad orandum certo tempore posito quod tunc non oret
<lb ed="#L" n="84"/>nec habeat actum volendi ad orandum pro tunc
incur<lb ed="#L" n="85" break="no"/>rit peccatum omnissionis per solam carentiam alicuius
<lb ed="#L" n="86"/>debiti. tamen non est possibile quod sit pectatum
actua<lb ed="#L" n="87" break="no"/>le sine omni actu positiuo: nec habituale sine omni habitu
<lb ed="#L" n="88"/>Ideo dico quod paupartas virginitas sunt
virtu<lb ed="#L" n="89" break="no"/>tes quae generantur ex actibus voluntatis debito
<lb ed="#L" n="90"/>mo circumstantionatis puta virginitas ex actu
vo<lb ed="#L" n="91" break="no"/>lendi continere propter deum. paupartas ex actu volendi
<lb ed="#L" n="92"/>omnibus renunciare propter christum. huilitas ex actu
<lb ed="#L" n="93"/>volendi tolerare aduersa: puta non opponendo se
<lb ed="#L" n="94"/>non murmurando non resistendo propter cphristum. ideo
impos<lb ed="#L" n="95" break="no"/>sibile est per aliquam viam probare quod huilitas sit vir
<lb ed="#L" n="96"/>tus quin per eandem possit probari quod paupartas sit vir
<lb ed="#L" n="97"/>tus. et sic de omnibus virtutibus qui generantur ex bo
<lb ed="#L" n="98"/>nis volitionibus recte circumstantionatis: sed virtutes
<lb ed="#L" n="99"/>prius numerate et multe alie sic sunt virtutes quod non
<lb ed="#L" n="100"/>requirunt aliquem actum positiuum in parte sensitiua
<lb ed="#L" n="101"/>ad hoc quod generentur: nec aliquem habitum per consequens
<lb ed="#L" n="102"/>generatum ex actibus: sed solum requiruntur actus
vo<lb ed="#L" n="103" break="no"/>luntatis ex quibus generantur. Dicit enim beatus hie
<lb ed="#L" n="104"/>ronimus super illud euangelium quae reliquerit patre
<lb ed="#L" n="105"/>vel matre. quod relinquere omnia est philosophorum: sed relin
<lb ed="#L" n="106"/>quere propter christum omnia et sequi christum est perfecto
<lb ed="#L" n="107"/>rum. licbet autem iste virtutes non requirant
ali<lb ed="#L" n="108" break="no"/>quem actum vel habitum in parte sensitiua requirunt
<lb ed="#L" n="109"/>tamen caritatem ad hoc quod actus elicitus earum
<lb ed="#L" n="110"/>sit meritorius. Unde dicit aplus. si tradidero.
<!--747.xml-->
<pb ed="#L" n="372-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>corpus meum ita vt ardeam et caritatem non habeam
<lb ed="#L" n="2"/>nihil sum. Alie autem virtutes requirunt naturali
<lb ed="#L" n="3"/>ter tam actum quam habitum in parte sensitiua et gene.
<lb ed="#L" n="4"/>rantur ex actibus voluntatis et requirunt carita
<lb ed="#L" n="5"/>tem ad hoc quod causent actum meritorium: ita quod in omni
<lb ed="#L" n="6"/>actu meritorio caritas est causa efficiers
partia<lb ed="#L" n="7" break="no"/>lis: tamen virtus potest esse moralis sufficiens
quam<lb ed="#L" n="8" break="no"/>tum ad moralitatem naturalem si habeat
circumstan<lb ed="#L" n="9" break="no"/>tias debitas tali virtuti secundum naturam sic. philosophi fue
<lb ed="#L" n="10"/>runt virtuosi sine omni caritate: sed actum meritorium
<lb ed="#L" n="11"/>non possunt habere sine caritate
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1438">
⁋ Ad aliud di
<lb ed="#L" n="12"/>co sicut dictum est super prologum quod speculatio pu
<lb ed="#L" n="13"/>rissima: quia est aliquid operabile a nobis quod est
<lb ed="#L" n="14"/>in potestate nostra: et ita extendendo nomen
vir<lb ed="#L" n="15" break="no"/>tutis potest speculatio purissima dici virtus et
<lb ed="#L" n="16"/>virtuosa moraliter sicut potest esse meritoria
si<lb ed="#L" n="17" break="no"/>cut actus quicunque partis sensitiue. Exemplum
<lb ed="#L" n="18"/>si certum aliquis potest mereri dando elemosinam
<lb ed="#L" n="19"/>ita potest miereri studendo circa geometriam: puta
<lb ed="#L" n="20"/>si hoc faciat per obedientiam illius cui tenetui
<lb ed="#L" n="21"/>obedire: et ideo ille actus potest esse bonus mora
<lb ed="#L" n="22"/>liter et virtuosus et meritorius sicut actus
par<lb ed="#L" n="23" break="no"/>tis sensitiue: sed hoc erit quadam denominatione
<lb ed="#L" n="24"/>extrinseca quatenus talis actus elicitur.
con<lb ed="#L" n="25" break="no"/>formiter recte rationi et imperio voluntatis sicut
<lb ed="#L" n="26"/>actus partis sensitiue et non intrinsece: quia sic so
<lb ed="#L" n="27"/>lus actus voluntatis est bonus vel malus
mo<lb ed="#L" n="28" break="no"/>raliter
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1478">
⁋ De distinctis preceptis respectu actus
<lb ed="#L" n="29"/>interioris et exterioris potest dici quod per vnum preceptum
<lb ed="#L" n="30"/>prohibetur actus interior tantum: per secundum prohibetur
<lb ed="#L" n="31"/>actus interior et exterior: et ita sunt distincta prae
<lb ed="#L" n="32"/>cepta et distincta peccata aliquo modo. quia licet non
<lb ed="#L" n="33"/>sit peccatum formaliter nisi in actu interiori quando ta
<lb ed="#L" n="34"/>men prosequitur magis complacet et delectatur: et ita
<lb ed="#L" n="35"/>maius pectatum: et ita duplex peccatum non sic
intelli<lb ed="#L" n="36" break="no"/>gendo quod aliqua ratio peccati consistit in opere exteri
<lb ed="#L" n="37"/>ori: sed quando est operatio exterior et operatio interi
<lb ed="#L" n="38"/>or intenditur et fit actus intensior et delectabilior
<lb ed="#L" n="39"/>quam prius: nec prohibetur operatio exterior: quia in eo
<lb ed="#L" n="40"/>consistit ratio peccati: sed propter causam dictam. Aliter
<lb ed="#L" n="41"/>potest dici quod actus interior et exterior prohibentur
<lb ed="#L" n="42"/>distinctis preceptis: non quia sunt distincta peccatra
<lb ed="#L" n="43"/>quia pectatum solum consistit in actu interiori quae potest esse
<lb ed="#L" n="44"/>vnus et idem cum actu exteriori et sine. sed ne detur
<lb ed="#L" n="45"/>simplicibus occasio errandi. potest enim aliquis cre
<lb ed="#L" n="46"/>dere quod est peccatum solum quando actus interior est
ma<lb ed="#L" n="47" break="no"/>lus et actus exterior similiter. et hec est opinio
multo<lb ed="#L" n="48" break="no"/>rum quod non est pectatum in sola voluntate: sed tantum quantum
<lb ed="#L" n="49"/>ponitur in opere. ideo ad remouendum istam occasionem
<lb ed="#L" n="50"/>erroris et ad insinuandum quod non solum tantum est pectatum
<lb ed="#L" n="51"/>quando homo habet actum interiorem et exteriorem simul: sed
<lb ed="#L" n="52"/>quando habet actum interiorem. ideo actus interior et
ex<lb ed="#L" n="53" break="no"/>terior prohibentur distinctis preceptis
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1535">
⁋ Ad aliud
<lb ed="#L" n="54"/>dico de punitione maiori. dico quod de facto tam per le
<lb ed="#L" n="55"/>ges diuinas quam humanas grauiora peccata aliquino
<!--747.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 372-v -->
<lb ed="#L" n="56"/>minus puniuntur quam minus grauia. Exemplum. fura
<lb ed="#L" n="57"/>ri asinum vel bouem est minus peccatum quam prohibere
<lb ed="#L" n="58"/>malum testimonium vel mentiri vel mendaciter dif
<lb ed="#L" n="59"/>famare aliquem: et tamen primum magis punitur quantum
<lb ed="#L" n="60"/>ad leges humanas de facto quam secundum non quia sunt
<lb ed="#L" n="61"/>maiora paccam: sed quia sunt maiores occasiones sub
<lb ed="#L" n="62"/>uersionis et destructionis rei publice. et tamen coram
<lb ed="#L" n="63"/>deo at punitione eternali secundum magis punitur
<lb ed="#L" n="64"/>quam primum. Eodem modo est in proposito. si enim
ali<lb ed="#L" n="65" break="no"/>quis habeat actum voluntatis ita intensum peccam
<lb ed="#L" n="66"/>di sicut cum actu exteriori: tunc tantum punitur coram
<lb ed="#L" n="67"/>deo a eternaliter sine actu exteriori sicut cum
<lb ed="#L" n="68"/>actu: sed tamen punitione temporali ad quam se
exten<lb ed="#L" n="69" break="no"/>dunt leges humane pro actu interiori non punitur
<lb ed="#L" n="70"/>sed tantum pro exteriori. si tamen voluntas non habe
<lb ed="#L" n="71"/>at actum ita intensum sine actu exteriori sicut cum
<lb ed="#L" n="72"/>actu exteriori: quia plus complacet quando consequitur
<lb ed="#L" n="73"/>malam voluntatem in opere exteriori: tunc non
tan<lb ed="#L" n="74" break="no"/>tum peccat in voluntate sine actu exteriori sicut
<lb ed="#L" n="75"/>cum actu: quia cum elicitur actus exterior: actus
in<lb ed="#L" n="76" break="no"/>terior extenditur: et ita aggrauatur pecctatum et
gra<lb ed="#L" n="77" break="no"/>uius punitur coram deo cum actu exteriori quam sine.
<lb ed="#L" n="78"/>non tamen pro exteriori sed pro interiori magis inten
<lb ed="#L" n="79"/>so. Ad hoc sunt exempla. vnum est ponamus quod
<lb ed="#L" n="80"/>sint duo et vterque eorum habeat voluntatem inter
<lb ed="#L" n="81"/>ficiendi aliquem: tamen primus habet intensam vo
<lb ed="#L" n="82"/>luntatem et secundus remissam si vterque precipiat ser
<lb ed="#L" n="83"/>uo suo interficere illum hominem: si seruus secundi
in<lb ed="#L" n="84" break="no"/>terficiat et non seruus primi certum est quod primus
<lb ed="#L" n="85"/>magis peccauit: quia intentius eum odiuit et ma
<lb ed="#L" n="86"/>gis fuit ad hoc vt interficeretur quam secundus: tamen secundus
<lb ed="#L" n="87"/>plus puniretur pena corporali quam primus: cum
ta<lb ed="#L" n="88" break="no"/>men minus peccauit. Igitur aliquando minus pectantum
<lb ed="#L" n="89"/>grauius punitur. et pono vltra quod secundus divmins pe
<lb ed="#L" n="90"/>niteret de mala voluntate et precepto et primus
<lb ed="#L" n="91"/>non: et quod seruus secundi interficiat illum hominem hoc
<lb ed="#L" n="92"/>posito primus domins peccat et secundus non in interfe
<lb ed="#L" n="93"/>ctione homis: et tamen secundus puniretur et primus
<lb ed="#L" n="94"/>non
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1633">
⁋ Ad aliud dico quod potest glosari quod
exple<lb ed="#L" n="95" break="no"/>tione malicie voluntatis in opere intenditur
<lb ed="#L" n="96"/>malus actus voluntatis. et fit peior. et similiter
<lb ed="#L" n="97"/>implendo malam voluntatem in opere potest
<lb ed="#L" n="98"/>facere multa peccata que non faceret si non im
<lb ed="#L" n="99"/>pleret et quasi traheretur de peccato in peccatum
<lb ed="#L" n="100"/>quia per factum suum scandalimat proximum. et sic
<lb ed="#L" n="101"/>potest fieri miserior. Unde si vnum peccatum sit
<lb ed="#L" n="102"/>priuatum et aliud publicum de quo homo
scan<lb ed="#L" n="103" break="no"/>dalimatur: tunc plus punitur pro publico quam pro
<lb ed="#L" n="104"/>priuato.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1657">
⁋ Ad aliud de integritate dico quod non
<lb ed="#L" n="105"/>omns circunstantie aggrauant peccatum quia quod
<lb ed="#L" n="106"/>actus exterior fiat: tunc nihil aliter ex hoc
pre<lb ed="#L" n="107" break="no"/>cise non aggrauat peccatum: sed circumstantie re
<lb ed="#L" n="108"/>spectu actus voluntatis aggrauant peccatum. vnde
<lb ed="#L" n="109"/>quando alicui ex se non competit bonitas moralis
<lb ed="#L" n="110"/>vel malicia: tunc non habet bonitatem nisi ex in
<!--748.xml-->
<pb ed="#L" n="373-r"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>tegritate circumstantiarum. Exemplum. actus
ap<lb ed="#L" n="2" break="no"/>petitus sensitiui non est natus esse bonus
mo<lb ed="#L" n="3" break="no"/>raliter ex se: sed denominatione extrinseca sicut pri
<lb ed="#L" n="4"/>ius dictum est non est bonus ex integritate
circum<lb ed="#L" n="5" break="no"/>stantiarum: puta ex hoc quod fit in loco determina
<lb ed="#L" n="6"/>to tempore determinato etc. sed quando actus natus
<lb ed="#L" n="7"/>est esse bonus moraliter: tunc ad bonitatem
<lb ed="#L" n="8"/>actus requiritur integritas circumstantiarum: et
<lb ed="#L" n="9"/>quando deficit aliqua circumstantia: tunc non est bo
<lb ed="#L" n="10"/>nus moraliter: sed necessario requiritur illa
cir<lb ed="#L" n="11" break="no"/>cunstantia ad bonitatem actus moralis licet
for<lb ed="#L" n="12" break="no"/>te non sit vitiosus: quia intenditur malus finis.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1705">
<lb ed="#L" n="13"/>⁋ Ad aliud dico quod actus diligendi deum propter
<lb ed="#L" n="14"/>se tanquam propter finem: et post propter aliud sunt
a<lb ed="#L" n="15" break="no"/>ctus distincti specie. Quod autem sunt distincti actus
<lb ed="#L" n="16"/>specie patet: quia quandocumque obiecta primaria
aliquo<lb ed="#L" n="17" break="no"/>rum actuum variantur: necessario variantur illi actus:
<lb ed="#L" n="18"/>qui impossibile est quod vnus actus nunc termine
<lb ed="#L" n="19"/>tur ad vnum primarium obiectum: et post termine
<lb ed="#L" n="20"/>tur ad aliud obiectum primarium: sed fines sunt ob
<lb ed="#L" n="21"/>iecta primaria voluntatis: quia cum voluntas non
<lb ed="#L" n="22"/>diligit aliquid nisi propter finem magis diligit fi
<lb ed="#L" n="23"/>nem: quia sine illo non diligeret aliud: et patet quia
<lb ed="#L" n="24"/>si essent duo respectu duorum obiectorum quorum
<lb ed="#L" n="25"/>vnus actus esset causa alterius: si illa duo
ob<lb ed="#L" n="26" break="no"/>iecta primo diligerentur vno actu: illud
obie<lb ed="#L" n="27" break="no"/>ctum esset primum cuius actus est causa alterius quando
<lb ed="#L" n="28"/>diliguntur distinctis actibus: sed si diligeret
fi<lb ed="#L" n="29" break="no"/>nem vnico actu et aliud propter finem alio actu: actus
<lb ed="#L" n="30"/>quo diligo finem esset causa respectu alterius actus
<lb ed="#L" n="31"/>qui non diligo illud nisi quia diligo finem: et ita po
<lb ed="#L" n="32"/>sito actu respectu finis potest alius poni: et non
po<lb ed="#L" n="33" break="no"/>sito non potest poni per causam. igitur est causa per
<lb ed="#L" n="34"/>propositionem frequenter acceptam. igitur si vno
<lb ed="#L" n="35"/>actu diligo finem et alius finis est obiectum
pri<lb ed="#L" n="36" break="no"/>marium. igitur ad variationem finium sequitur
va<lb ed="#L" n="37" break="no"/>riatio actuum. et per consequens sunt distincti actus
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1762">
⁋ Quod
<lb ed="#L" n="38"/>autem distinguantur specie patet: quia vnus est actus
<lb ed="#L" n="39"/>fruendi deo a alius actus fruendi creature. et
<lb ed="#L" n="40"/>imiliter actus vnus est actus amoris amicitie: et alius
<lb ed="#L" n="41"/>actus amoris concupiscentie quae distinguntur specie
<lb ed="#L" n="42"/>Si dicas quod finis est causa equiuoca actus mo
<lb ed="#L" n="43"/>ralis igitur non obiectum. Respondeo. omnes circumstantie
<lb ed="#L" n="44"/>actus voluntatis sunt obiecta partialia illius actus:
<lb ed="#L" n="45"/>ita quod finis in omni actu est obiectum principale sicut
<lb ed="#L" n="46"/>prius patuit alie circumstantie sunt obiecta secunda
<lb ed="#L" n="47"/>ria partialia. respectu illius actus. Exemplum. si enim ad
<lb ed="#L" n="48"/>hoc quod actus voluntatis quo aliquis vult orare deum
<lb ed="#L" n="49"/>sit perfecte virtuosus requirantur de necessitate iste
<lb ed="#L" n="50"/>circumstantie: quia velit orare propter honorem dei secundum
<lb ed="#L" n="51"/>rectum dictamen rationis in tempore statuto puta die doffini
<lb ed="#L" n="52"/>co in loco deterinato puta in ecclasia: tunc iste actus
<lb ed="#L" n="53"/>sic virtuosus habet honorem dei pro obiecto
principa<lb ed="#L" n="54" break="no"/>li actum orandi pro obiecto communi rectam rationem. diem
<lb ed="#L" n="55"/>dominincum et eccluaiam pro obiectis secundariis et partialibus
<!--748.xml-->
<cb ed="#L" n="b"/>
<!-- 373-r -->
<lb ed="#L" n="56"/>ita quod respectu actus voluntatis iste circunstam
<lb ed="#L" n="57"/>tie sunt obiecta et cause effectiue partiales respe
<lb ed="#L" n="58"/>ctu illius actus: sed respectu actus exterioris non
<lb ed="#L" n="59"/>sunt obiecta partialia quae actus dicitur obiectum commune:
<lb ed="#L" n="60"/>qui actus orandi vel ambulandi vel aliquis
exte<lb ed="#L" n="61" break="no"/>rior actus non habet tempus pro obiecto nec locum nec
re<lb ed="#L" n="62" break="no"/>ctam rationem nec finem sicut alii: puta actus comme
<lb ed="#L" n="63"/>dendi habet cibum: actus ambulandi habet viam pro
ob<lb ed="#L" n="64" break="no"/>iecto et alie circumstantie. quantum ad istum actum ni
<lb ed="#L" n="65"/>hil faciunt nisi stant iuxta est circunstant illum
<lb ed="#L" n="66"/>actum sine alia causalitate. Si dicas quod actus prin
<lb ed="#L" n="67"/>cipaliter intentus a voluntate dicitur esse obiectum
<lb ed="#L" n="68"/>primarium illius actus: scilicet si velim anbulare ad eclui
<lb ed="#L" n="69"/>am ad orandum propter laudem dei actus
principa<lb ed="#L" n="70" break="no"/>liter intensus est actus orandi vel abulandi. ergo
<lb ed="#L" n="71"/>isti actus sunt obiecta primaria respectu actus
<lb ed="#L" n="72"/>voluntatis. Respondeo. illud obiectum est principale
<lb ed="#L" n="73"/>obiectum actus voluntatis: cuius dilectio principa
<lb ed="#L" n="74"/>liter intenditur huiusmodi est finis: sed tamen vocando illud
<lb ed="#L" n="75"/>obiectum principale quod est obiectum cause prout
di<lb ed="#L" n="76" break="no"/>citur contra circumstantias requisitias: tunc actus
<lb ed="#L" n="77"/>exterior est obiectum principale: quia obiectum eorum commune
<lb ed="#L" n="78"/>est actus exterior: quia potest idem manere respectu
<lb ed="#L" n="79"/>multorum actuum voluntatis: puta si primo velim ire
<lb ed="#L" n="80"/>ad eccliuaiam propter honore dei. hoc primo
ambu<lb ed="#L" n="81" break="no"/>lare ad eccilaiam est obiectum commune et honor circum
<lb ed="#L" n="82"/>stantia: sed si post velim ire statuto tempore: tunc
va<lb ed="#L" n="83" break="no"/>riatur actus et obiectum. et potest manere idem actus
<lb ed="#L" n="84"/>ambulandi si adhuc velim ire propter honorem
<lb ed="#L" n="85"/>dei et tempore statuto et secundum rectam rationem et sum. sem
<lb ed="#L" n="86"/>per in ambulando: semper iste actus exterior
ma<lb ed="#L" n="87" break="no"/>net idem tamen actus volendi variatur: et ideo dicitur
ob<lb ed="#L" n="88" break="no"/>iectum commune: quia potest. esse obiectum multorum actuum vo
<lb ed="#L" n="89"/>lendi: quia potest manere cum circumstantia et sine
cir<lb ed="#L" n="90" break="no"/>cunstantia. et ex hoc patet quod quantumcunque variatur
cir<lb ed="#L" n="91" break="no"/>cunstantia respectu actus volendi variatur tempore
<lb ed="#L" n="92"/>actus voluntatis licet non exterior.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1891">
⁋ Sed ad hoc est
<lb ed="#L" n="93"/>dubium. Utrum sit actus aliquis indifferens in voluntate
<lb ed="#L" n="94"/>in appetitum sensitiuo quae potest dici bonus et malus de
<lb ed="#L" n="95"/>nominatione extrinseca vel neutra.
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1900">
⁋ Respondeo. quod idem
<lb ed="#L" n="96"/>numero non potest esse primo indifferens et post intrinsece
<lb ed="#L" n="97"/>bonus vel malus. Et dicitur ille actus intrinsece bonus vel ma
<lb ed="#L" n="98"/>lus: cui primo conuenit laus vel vituperium: et cui
pri<lb ed="#L" n="99" break="no"/>mo est impredicamentabilis: quia actus ille voluntatis est
<lb ed="#L" n="100"/>indterns quae elicitur circa obiectum conueniens tali actui
<lb ed="#L" n="101"/>sine tamen circumstantiis requisitum ad bonitatem vel
mali<lb ed="#L" n="102" break="no"/>ciam actus. puta si diligam aliquem hominem non propter
<lb ed="#L" n="103"/>aliquem finem bonum vel malum: nec secundum rectam rationem
<lb ed="#L" n="104"/>nec conclusio nec loco nec tempore dieterinato nec no: et ita de
<lb ed="#L" n="105"/>aliis circumstantiis virtuosis et vitiosis iste actus no
<lb ed="#L" n="106"/>esset bonus moraliter nec malus: sed neuter et indiffe
<lb ed="#L" n="107"/>rens ad hoc igitur quod fiat bonus vel malus oportet eum
circum<lb ed="#L" n="108" break="no"/>stantionari circumstantiis virtuosis vel vitiosis puta
<lb ed="#L" n="109"/>quod voluntas diligat illum hominem propter finem talem et
<lb ed="#L" n="110"/>repore determinato. et sic de aliis. sed sic diligendo
<!--749.xml-->
<pb ed="#L" n="373-v"/>
<cb ed="#L" n="a"/>
<lb ed="#L" n="1"/>habet actum alium: sicut dictum est prius. ergo et alium
<lb ed="#L" n="2"/>actu voluntatis: cum circumstantie non sint nisi obie
<lb ed="#L" n="3"/>cta partialia actus virtuosi. ad quorum variationem
<lb ed="#L" n="4"/>variatur necessario actus: et propter eandem causam
<lb ed="#L" n="5"/>non potest aliquis actus voluntatis primo esse virtuo
<lb ed="#L" n="6"/>sus intrinsece et post viciosus: idem dico actus nu
<lb ed="#L" n="7"/>mero. quia non potest esse mutatio nisi per mutationem
<lb ed="#L" n="8"/>circumstantiarum. puta quia actus nunc est bene cir
<lb ed="#L" n="9"/>cumstantionatus et post male: et hoc non potest esse sine
<lb ed="#L" n="10"/>mutatione actus. et hoc semper tenet: quia circumstantie
<lb ed="#L" n="11"/>sunt obiecta actus: ad quorum variationem sequitur
<lb ed="#L" n="12"/>variatio in actibus: nec propter eandem rationem potest
<lb ed="#L" n="13"/>esse vnus actus primo imperfecte virtuosus. puta quia
<lb ed="#L" n="14"/>habet aliquas circumstantias requisitas ad actum per
<lb ed="#L" n="15"/>fecte virtuosum: et postea perfecte virtuosus. quia semper
<lb ed="#L" n="16"/>per additionem vel subtractionem alicuius quod est ob
<lb ed="#L" n="17"/>iectum et causa partialis respectu actus variatur actus
</p>
<p xml:id="wo8uy7-d1e2277-d1e1978">
<lb ed="#L" n="18"/>⁋ Secundo dico quod si queratur vtrum aliquis actus
volun<lb ed="#L" n="19" break="no"/>tatis potest esse indifferens ad bonitatem et maliciam.
<lb ed="#L" n="20"/>et post fieri bonus vel malus denominatione
extrin<lb ed="#L" n="21" break="no"/>seca sicut actus partis sensitiue: tunc distinguendum