Cebuano Translation #2: 1200+ Words Translated

ceb/Economics and Ethics of Private Property Studies in Political Economy and Philosophy/03_p01_ch08.md

@@ -1,36 +1,29 @@
 
-## Sosyalismo: Usa ka Katigayonan o  Kahibawo na Suliranon?
+## Sosyalismo: Usa ka Katigayonan o  Suliranong Kahibalo?
 
 ### 
 Sa usa ka serye sa bag-ong mga artikulo sa _Review of Austrian Economics_, si Joseph Salerno gisugdan ang pagde-homogenize 
-sa kanunay na libog sa mga teyorya sa ekonomiya og sosyal nila Ludwig von Mises og Friedrich A. Hahek. Sa partikular, iyang gipakita nga ang ilang mga panglantaw sa sosyalismo dako kaau kalahian.
+sa kanunay nagsugyot sa mga teyorya sa ekonomiya og sosyal nila Ludwig von Mises og Friedrich A. Hahek. Sa partikular, iyang gipakita nga ang ilang mga panglantaw sa sosyalismo kay dako kaayo ang kalahian, ug siya nangatarungan nga ang orihinal nga argumento ni Mises na gitawag nga debate sa pagkalkula sa sosyalista kay husto ug mao usab ang katapusan niyang pulong, samtang ang malinaw nga kontribusyon ni Hayek sa debate kay malinglahon gikan sa sinugdanan ug nagdugang lamang sa kalibog. Ang mosunod nga sulat makahatag og dugang nga suporta sa tesis ni Salerno.
+
+Ang iladong argumento nga kalkulasyon ni Mises nag-ingon ni ini: Kung walay pribadong kabtangan sa yuta ug uban pang mga hinungdan sa produksyon, mahimo unya usab nga wala ni mga bili sa merkado. Busa, ang pagkalkula sa ekonomiya, pananglitan, ang pagtandi sa gipaabut nga kita ug ang gipaabot nga gasto kay gitawag nga komon nga pamaagi sa pagbayloay (nga nagtugot sa _cardinal_ accounting nga mga operasyon) sa tinuod lang kay imposible kaayo. Ang dakong sayop sa sosyalismo mao ang pagkawala sa pribadong kabtangan sa yuta ug mga hinungdan sa produksyon, ug pinaagi sa implikasyon, ang pagkawala sa pagkalkula sa ekonomiya. 
 
-In a series of recent articles in the _Review of Austrian Economics_, Joseph Salerno began to de-homogenize the often conflated economic and social theories of Ludwig von Mises and Friedrich A. Hayek. In particular, he has shown that their views on socialism are distinctly different, and he has argued in effect that Mises’s original argument in the so-called socialist calculation debate was correct all along and was also the final word, whereas Hayek’s distinct contribution to the debate was fallacious from the outset and merely added confusion. The following note will provide additional support to Salerno’s thesis.
+Alang kang Hayek, ang problema sa sosyalismo dili kakulangan sa kabtangan apan sa kakulangon sa nahibaw-an. Ang kasagaran niyang tesis kay dako kaayo ang kalahian kay Mises's.[^1] Para kay Hayek, ang pinaka dakong sayop sa sosyalismo kay ang kamatuoran nga kahibalo, partikular sa "atong nahibaw-an labi na sa mga kahimtang sa panahon ug dapit," anaa lamang sa usa ka nagkalainlain nga porma ingon nga personal nga pagpanag-iya sa nagkalainlaing mga indibidwal; busa, kini mao ang _halos_ imposible ang pagtigom ug pagproseso sa tinuod nga kasayuran nga anaa sa hunahuna sa usa ka sosyalistang sentro nga tigplano. Ang solusyon ni Hayek dili pribadong kabtangan, apan ang desentralisasyon sa paggamit sa kahibalo.
 
-Mises’s well-known calculation argument states this: If there is no private property in land and other production factors, then there can also be no market prices for them. Hence, economic calculation, i.e., the comparison of anticipated revenue and expected cost expressed in terms of a common medium of exchange (which permits _cardinal_ accounting operations), is literally impossible. Socialism’s fatal error is the absence of private property in land and production factors, and by implication, the absence of economic calculation.
+[^1]: Partikular makita sa giila nga artikulo sa 1945, "Ang Paggamit sa Kahibalo sa Sosyedad," gipatik pag-usab sa F.A. Hayek, _Individualism ug Economic Order_ (Chicago: University of Chicago Press, 1948).
 
-For Hayek, socialism’s problem is not a lack of property but a lack of knowledge. His distinctive thesis is altogether different from Mises’s.[^1] For Hayek, the ultimate flaw of socialism is the fact that knowledge, in particular “the knowledge of the particular circumstances of time and place,” exists only in a widely dispersed form as the personal possession of various individuals; hence, it is _practically_ impossible to assemble and process all the actually existing knowledge within the mind of a single socialist central planner. Hayek’s solution is not private property, but the decentralization of the use of knowledge.
+Apan kini kay binuang gayod nga tesis. Una, kung ang sentralisadong paggamit sa kahibalo mao ang problema, ang lisud ipatin-aw kung nganong adunay mga pamilya, mga klab, ug mga kompaniya, ug nganong wala sila makaatubang sa parehong mga problema sama sa sosyalismo. Ang mga pamilya ug mga kompaniya usab naglakip sa sentral nga pagplano. Ang kaulohan sa pamilya ug ang tag-iya sa kompaniya nagmugna usab ug mga plano hain ang hugpong paggamit sa uban nga mga tawo makahimo sa ilang pribadong kahibalo, apan ang mga pamilya ug mga kompaniya dili ilado sa pagpakigbahin sa mga problema sa sosyalismo. Alang kay Mises, kini nga ang obserbasyon kay dili lisud: ubos sa sosyalismong pribadong propedad kay _walay nitungha_, samtang ang mga indibidwal nga mga pamilya ug mga pribadong kompaniya _gibase_ sa _institusyon_ sa pribadong propedad. Apan, alang kang Hayek ang hapsay nga pagpadagan sa mga pamilya ug mga kompaniya nakapalibog tungod kay ang iyang ideya sa usa ka hingpit nga desentralisado nga katilingban mao ang usa katawo naghimo sa iyang kaugalingon nga mga desisyon base sa iyang yunik nga kaugalingon nahibaw-an sa mga kahimtang, nga dili mapugngan sa bisan unsang sentral nga plano o supra-indibidwal nga (sosyal) na estandard (sama sa institusyon sa pribadong propedad).
 
+Ikaduha, kung ang _desideratum_ mao lamang ang desentralisadong paggamit sa kahibalo sa katilingban, lisud unya ipatin-aw nganong ang mga suliran sa sosyalismo kay sa lainlaing paagi gikan nianang matang sa sosyal nga organisasyon. Ang _matag_ tawhanong organisasyon, nga gihugpong ingon nga sa managlahi nga mga indibidwal, kanunay ug dili kalikayan naggamit sa desentralisadong kahibalo. Sa sosyalismo, ang desentralisado nga kahibalo gigamit sa mga pribadong kompaniya o mga panimalay. Sama sa usa ka lig-on, usa ka sentral nga plano ang naglungtad ubos sa sosyalismo, ug sulod sa mga pagpugong niini nga plano, ang mga sosyalista nga mga trabahante ug mga empleyado sa kompaniya naggamit sa ilang kaugalingong desentralisadong kahibalo sa mga sirkumstansya sa panahon ug dapit aron ipatuman ug buhaton ang plano. Alang kay Mises, kining tanan hingpit sa tibuuk nga punto. Sulod sa panukiduki ni Hayek, walay kalainan tali sa sosyalismo ug usa ka pribadong korporasyon. Busa, wala nay sayup sa sosyalismo kay sa usa ka pribadong kompanya.
 
-[^1]: See in particular the widely acclaimed 1945 article, “The Use of Knowledge in Society,” reprinted in F.A. Hayek, _Individualism and Economic Order_ (Chicago: University of Chicago Press, 1948).
-
-
-Yet this is surely an absurd thesis. First, if the centralized use of knowledge is the problem, then it is difficult to explain why there are families, clubs, and firms, and why they do not face the very same problems as socialism. Families and firms also involve central planning. The family head and the owner of the firm also make plans which bind the use other people can make of their private knowledge, yet families and firms are not known to share the problems of socialism. For Mises, this observation poses no difficulty: under socialism private property is _absent_, whereas individual families and private firms are _based_ on the very _institution_ of private property. However, for Hayek the smooth operation of families and firms is puzzling because his idea of a fully decentralized society is one in which each person makes his own decisions based on his own unique knowledge ofthe circumstances, unconstrained by any central plan or supraindividual (social) norm (such as the institution of private property).
-
-Second, if the _desideratum_ is merely the decentralized use of knowledge in society, then it is difficult to explain why the problems of socialism are fundamentally different from those encountered by any other form of social organization. _Every_ human organization, composed as it is of distinct individuals, constantly and unavoidably makes use of decentralized knowledge. In socialism, decentralized knowledge is utilized no less than in private firms or households. As in a firm, a central plan exists under socialism, and within the constraints of this plan, the socialist workers and the firm’s employees utilize their own decentralized knowledge of circumstances of time and place to implement and execute the plan. For Mises, all of this is completely beside the point. Within Hayek’s analytical framework, no difference between socialism and a private corporation exists. Hence, there can be no more wrong with socialism than with a private firm.
-
-Clearly, Hayek’s thesis regarding the central problem of socialism is nonsensical. What categorically distinguishes socialism from firms and families is _not_ the existence of centralized knowledge or the lack of the use of decentralized knowledge, but rather the absence of private property, and hence, of prices. In fact, in occasional references to Mises and his original calculation argument, Hayek at times appears to realize this, too. But his attempt to integrate his very own thesis with Mises’s and thereby provide a new and higher theoretical synthesis fails.
-
-The Hayekian synthesis consists of the following propositional conjunction: “Fundamentally, in a system in which the knowledge of the relevant facts is dispersed among many people, prices can act to coordinate the separate actions of different people” and “the price system” can serve as “a mechanism for communicating information.”[^2] While the second part of this proposition strikes one as vaguely Misesian, it is anything but clear how it is logically related to the first, except through Hayek’s elusive association of “prices” with “information” and “knowledge.” However, this association is more of a semantic trick than rigorous argumentation. On one hand, it is harmless to speak of prices as conveying information. They inform about past exchange ratios, but it is a non-sequitur to conclude that socialism’s central problem is a lack of _knowledge_. This would only follow if prices actually _were_ information. However, this is not the case. Prices convey knowledge, but they are the exchange ratios of various goods, which result from the voluntary interactions of distinct individuals _based on the institution of private property_. Without the institution of private property, the information conveyed by prices simply does not exist. Private property is the necessary condition—_die Bedingung der Möglichkeit_—of the knowledge communicated through prices. Yet then it is only correct to conclude, as Mises does, that it is the absence of the institution of private property which constitutes socialism’s problem. To claim that the problem is a lack of knowledge, as Hayek does, is to confuse cause and effect, or premise and consequence.
-
+Sa tin-aw nga paghunana, ang tesis ni Hayek mahitungod sa sentro nga problema sa sosyalismo kay wala'y hinungdan. Unsa ang klarong nagpalahi sa sosyalismo gikan sa mga kompaniya ug mga pamilya nga _wala'y_ nilungtad sa sentralisadong kahibalo o kakulang sa paggamit sa desentralisadong kahibalo, apan hinoon ang pagkawala sa pribadong propedad, ug busa, sa mga presyo. Sa pagkatinuod, sa panagsa nga paghisgot kay Mises ug sa iyang orihinal nga pagkalkula sa argumento, naay panagsa nabatyagan pod ni Hayek. Apan ang iyang pagsulay sa paghiusa sa iyang kaugalingon nga thesis uban kay Mises nga naghatag sa usa ka bag-o ug mas taas nga teoretikal nga pakyas na sintesis.
 
+Ang kalangkobang Hayekian naglangkob sa mosunod nga propositional conjunction: "Sa sukaranan, sa sistema diin ang kasayuran sa mga may kalabutan nga mga kamatuoran nahimulag sa daghang mga tawo, ang mga presyo mahimong molihok aron sa pag-koordinar sa managlahing mga lihok sa nagkalainlaing mga tawo" ug "ang sistema sa presyo" ingon nga "ang mekanismo alang sa paghatag sa kasayuran." [^2] Samtang ang ikaduhang bahin kini nga sugyot mihampak sa usa ingon nga pamilyar nga Misesian, kini usa ka butang apan tin-aw kon giunsa kini nga lohikal nga may kalabutan sa una, gawas sa dili mapakyas nga asosasyon ni Hayek sa "mga presyo" sa "impormasyon" ug "kahibalo." Bisan pa, kini nga panag-uban usa ka pagpanikas sa semantiko kay sa estriktong argumento. Sa usa ka bahin, kini dili makadaot sa pagsulti sa mga presyo ingon sa paghatag impormasyon. Gipahibalo nila ang mahitungod sa nangaging mga ratios sa pagbaylo, apan kini dili usa ka sumpay aron sa paghinapos nga ang sentro nga problema sa sosyalismo usa ka kakulang sa _kahibalo_. Kini mosunod lamang kon ang presyo sa tinuod nga _mga_ nga impormasyon. Apan, kini dili mao ang kahimtang. Ang mga presyo nagpahayag sa kahibalo, apan kini mao ang mga pagbayloay nga ratios sa nagkalainlaing mga butang, nga resulta sa boluntaryong mga pakig-alayon sa managlahing indibidwal nga _nakabase sa institusyon sa pribadong propedad_. Kon wala ang institusyon sa pribadong kabtangan, ang impormasyon nga gipasa sa mga presyo wala maglungtad. Ang pribadong kabtangan mao ang gikinahanglan nga kahimtang-_Bedingung der Möglichkeit_-sa kahibalo nga gipahayag pinaagi sa mga presyo. Apan husto ra ang paghinapos, sama sa gibuhat ni Mises, nga kini wala ang institusyon sa pribadong kabtangan nga naglangkob sa problema sa sosyalismo. Ang pag-angkon nga ang problema mao ang kakulang sa kahibalo, sama sa gihimo ni Hayek, mao ang paglibug sa hinungdan ug epekto, o pangagpas ug sangputanan.
 
 [^2]: Ibid., pp. 85–86.
 
+Sa laing bahin, ang pag-ila ni Hayek sa "mga presyo" ug "kahibalo" naglangkob sa usa ka malimbongon nga pagpaubos. Dili lamang napakyas si Hayek sa pag-ila tali sa usa nga mahimong magtawag sa kahibalo sa institusyon-ang kasayuran nga nagkinahanglan alang sa paglungtad niini usa ka institusyon (sama sa kahibalo sa mga presyo nagkinahanglan sa pribadong propedad)-ug _lab-as o sobra nga institusyonal nga kahibalo_ sama sa usa ka punoan sa kahoy nga oak, ganahan kong mani, o mga langgam nga makalupad. Dugang pa, wala makamatikod si Hayek nga ang mga presyo dili parehas nga matang sa kahibalo kang kinsang pagkaanaa iyang gituohan nga maoy responsable sa "imposible nga praktikal" sa sosyalismo ug sentral nga pagplano. Nganong imposible ang pagplano sa sentral, sumala ni Hayek, mao ang kamatuoran nga bahin sa tawhanong kahibalo nga anaa lamang isip _pribado_ nga kasayuran:
 
-On the other hand, Hayek’s identification of “prices” and “knowledge” involves a deceptive equivocation. Not only does Hayek fail to distinguish between what one might call institutional knowledge—information that requires for its existence an institution (such as the knowledge of prices requires private property)—and _raw or extra-institutional knowledge_—such as this is an oak tree, I like peanuts, or birds can fly. Moreover, Hayek fails to notice that the knowledge of prices is not at all the same sort of knowledge whose existence he believes to be responsible for the “practical impossibility” of socialism and central planning. What makes central planning impossible, according to Hayek, is the fact that part of human knowledge exists only as essentially _private_ information:
-
-> practically every individual has some advantage over all others because he possesses unique information of which beneficial use might be made, but of which use can be made only if the decisions depending on it are left to him or are made with his active co-operation.[^3]
+> halos ang matag usa adunay bentaha sa tanan tungod kay aduna siyay yunik nga kasayuran aron sa mapuslanong paggamit, apan ang paggamit niini nakadepende sa iyang dedisyon buhaton o gihimo uban sa iyang aktibong pakigtambayayong. [^ 3]
 
 
 [^3]: Ibid., p. 80.