pattern.syntax.xml

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<!-- EN-Revision: 587830d5d261802148a160a59059dd8d76385fd2 Maintainer: nilgun Status: ready -->
<!-- CREDITS: haluk -->
<chapter xml:id="reference.pcre.pattern.syntax" xmlns="http://docbook.org/ns/docbook" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink">
 <title>PCRE düzenli ifade sözdizimi</title>
 <titleabbrev>Şablon Sözdizimi</titleabbrev>
 <section xml:id="regexp.introduction">
  <title>Giriş</title>
  <para>
   PCRE tarafından desteklenen düzenli ifadelerin sözdizimi ve anlamları
   aşağıda açıklanmıştır. Düzenli ifadeler ayrıca Perl belgelerinde ve pek
   çok kitapta bol sayıda örneklerle açıklanmıştır. O'Reilly tarafından
   yayınlanan Friedl'ın  "Mastering  Regular  Expressions" kitabı (ISBN
   1-56592-257-3) oldukça ayrıntılıdır. Buradaki açıklamalar bir başvuru
   kılavuzu niteliğindedir.
  </para>
  <para>
   Bir düzenli ifade eşleştirileceği dizgeye soldan sağa uygulanan bir
   şablondur. Çoğu karakter bir şablonun içinde sadece kendilerini ifade
   ederler ve şablonun eşleştirildiği dizgedeki karşılıkları ile
   eşleşirler. Önemsiz bir örnek olarak <literal>The quick brown
   fox</literal> şablonu kendisiyle aynı olan dizgeyle eşleşecektir.
  </para>
 </section>
 <section xml:id="regexp.reference.delimiters">
  <title>Ayırıcılar</title>
  <para>
   PCRE işlevlerini kullanırken şablonların <emphasis>ayırıcılar</emphasis>
   arasına alınması gerekir. Ayırıcılar tersbölü imi ve boşluk karakterleri
   hariç herhangi bir abecesayısal karakter olabilir. Geçerli bir ayırıcıdan
   önceki baştaki boşluklar sessizce yok sayılır.
  </para>
  <para>
   Sıkça kullanılan ayırıcılar şunlardır: Bölü çizgisi
   (<literal>/</literal>), diyez imi (<literal>#</literal>) yaklaşık imi
   (<literal>~</literal>). Aşağıda, şablonlarda ayırıcı kullanımı ile
   örneklere yer verilmiştir.
   <informalexample>
    <programlisting>
<![CDATA[
/foo bar/
#^[^0-9]$#
+php+
%[a-zA-Z0-9_-]%
]]>
    </programlisting>
   </informalexample>
  </para>
  <para>
   Açma ve kapama parantezlerinin sırasıyla başlangıç ve bitiş sınırlayıcısı
   olduğu köşeli parantez tarzı sınırlayıcıları da kullanmak mümkündür.
   <literal>()</literal>,  <literal>{}</literal>, <literal>[]</literal> ve
   <literal>&lt;&gt;</literal> çiftlerinin tümü, geçerli köşeli ayraç tarzı
   sınırlayıcı çiftleridir.
   <informalexample>
    <programlisting>
<![CDATA[
(this [is] a (pattern))
{this [is] a (pattern)}
[this [is] a (pattern)]
<this [is] a (pattern)>
]]>
    </programlisting>
   </informalexample>
   Köşeli ayraç stili sınırlayıcılarının, kalıp içinde meta karakterler
   olarak kullanıldıklarında öncelenmesi gerekmez, ancak diğer
   sınırlayıcılarda olduğu gibi, değişmez karakterler olarak
   kullanıldıklarında bunların da öncelenmesi gerekir.
  </para>
  <para>
   Sınırlayıcının kalıp içinde eşleştirilmesi gerekiyorsa, tersbölü çizgisi
   kullanılarak öncelenmesi gerekir. Sınırlayıcı sık sık kalıbın içinde
   görünüyorsa, okunabilirliği artırmak için başka bir sınırlayıcı seçmek
   daha iyidir.
   <informalexample>
    <programlisting>
<![CDATA[
/http:\/\//
#http://#
]]>
    </programlisting>
   </informalexample>
  <function>preg_quote</function> işlevi, bir bir kalıba yerleştirmek için
  bir dizeyi öncelemekte kullanılabilirve isteğe bağlı ikinci bağımsız değişkeni,
  öncelenecek sınırlayıcıyı belirtmek için kullanılabilir.
  </para>
  <para>
   Şablonu sonalndıran ayırıcının ardına bir
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">şablon
   değiştircisi</link> eklemek de mümkündür. Aşağıda, harf büyüklüğüne
   duyarsız eşleşmeyle ilgili bir örnek vardır:
   <informalexample>
    <programlisting>
<![CDATA[
#[a-z]#i
]]>
    </programlisting>
   </informalexample>
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.meta">
  <title>Düzenli ifade İşleçleri</title>
  <para>
   Düzenli ifadelerin gücü, şablon içinde yinelemeler ve ikameler içerme
   yeteneğinden kaynaklanır. Bunlar şablon içinde <emphasis>düzenli ifade
   işleçleri</emphasis> adı verilen ve özel bir şekilde yorumlanan ancak
   doğrudan kendileriyle eşleşmeyen karakterlerle kodlanırlar.
  </para>
  <para>
   İki ayrı işleç ailesi vardır: Köşeli ayraçların içindekiler ve
   dışındakiler. Köşeli ayraçların dışındaki işleçler şunlardır:
   <table>
    <title>Köşeli ayraçların dışındaki düzenli ifade işleçleri</title>
    <tgroup cols="2">
     <thead>
      <row>
       <entry>İşleç</entry><entry>Açıklama</entry>
      </row>
     </thead>
     <tbody>
      <row>
       <entry>\</entry>
        <entry>çeşitli kullanımları olan genel önceleme karakteri</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>^</entry>
       <entry>konu başlangıcıyla eşleşme işleci (satır kipinde veya çok
        satırlı kipte)</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>$</entry>
       <entry>konu sonuyla eşleşme işleci (satır kipinde veya çok satırlı
        kipte)</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>.</entry>
       <entry>(öntanımlı olarak) satırsonu hariç herhangi bir karakterle
        eşleşme işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>[</entry>
       <entry>Karakter sınıfı tanımı başlatma işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>]</entry>
       <entry>Karakter sınıfı tanımı bitirme işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>|</entry><entry>VEYA işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>(</entry><entry>alt kalıp başlatma işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>)</entry><entry>alt kalıp bitirme işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>?</entry>
       <entry>"(" işlecinin anlamını genişletir; 0 veya 1 kere
        eşleşir, ayrıca açgözlülüğe son verilir. (bkz. <link
         linkend="regexp.reference.repetition">Yineleme</link>)</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>*</entry>
       <entry>0 veya daha fazlasıyla eşleşme işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>+</entry>
       <entry>1 veya daha fazlasıyla eşleşme işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>{</entry>
       <entry>en küçük/en büyük ile eşleşme başlatma işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>}</entry>
       <entry>en küçük/en büyük ile eşleşme bitirme işleci</entry>
      </row>
     </tbody>
    </tgroup>
   </table>
   Köşeli ayraçların içinde kalan kısım <link
   linkend="regexp.reference.character-classes">karakter sınıfı</link>
   adını alır. Bir karakter sınıfı içinde özel anlamı olan işleçler şunlardır:
   <table>
    <title>Köşeli ayraçların içindeki düzenli ifade işleçleri
      (<emphasis>karakter sınıfları</emphasis>)</title>
    <tgroup cols="2">
     <thead>
      <row>
       <entry>İşleç</entry><entry>Açıklama</entry>
      </row>
     </thead>
     <tbody>
      <row>
       <entry>\</entry><entry>genel önceleme karakteri</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>^</entry><entry>sınıfın ilk karakteri olduğu takdirde sınıfla
        eşleşmeme işleci</entry>
      </row>
      <row>
       <entry>-</entry><entry>karakter aralığı işleci</entry>
      </row>
     </tbody>
    </tgroup>
   </table>
   Aşağıdaki bölümlerde bu işleçlerin kullanımı ayrı ayrı açıklanmıştır.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.escape">
  <title>Önceleme karakteri</title>
  <para>
   Tersbölü karakterinin çeşitli kullanımları vardır.
   <emphasis>Tersbölünün ilk kullanım çeşidinde</emphasis>, bir harfin
   veya bir rakamın soluna konmuşsa karakterin özel anlamını kaldırır;
   karakter sınıflarının içinde ve dışında bir önceleme karakteri olarak
   iş görür.
  </para>
  <para>
   Örneğin, şablonunuzun "*" karakteri ile eşleşmesini isterseniz, şablonu
   "\*" biçiminde yazmalısınız. Tersbölü karakterinin öncelediği karakter
   bir düzenli ifade işleci olsun ya da olmasın yorumu değişmeyecek, daima
   öncelediği karakter kendisiyle eşleşecektir. Sonuç olarak, önceleme
   işleci harf veya rakam olmayan karakterlerle de güvenle
   kullanılabilmektedir. Özellikle, bir tersbölü karakteri ile eşleşme
   sağlamak için "\\" yazmalısınız.
  </para>
  <note>
   <para>
    Tek ve çift tırnaklı PHP <link linkend="language.types.string.syntax">
    dizeleri</link> içinde tersbölü karakteri özel olarak ele alınır. Bir
    \ ile eşleşen \\ düzenli ifadesi, PHP kodu içinde "\\\\" veya '\\\\'
    olarak belirtilmelidir.
   </para>
  </note>
  <para>
   Bir şablon <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
   PCRE_EXTENDED</link> seçeneği ile derlenmişse kalıp içindeki (bir
   karakter sınıfının dışında kalan) boşluk karakterleri ve bir karakter
   sınıfının dışındaki bir "#" karakteri ile sonraki satırsonu karakteri
   arasındaki karakterler yok sayılır. Bir boşluk veya "#" karakterini
   şablonun parçası haline getirmek için, karakter tersbölü ile öncelenir.
  </para>
  <para>
   <emphasis>Tersbölü karakterinin ikinci kullanımı</emphasis>,
   basılamayan karakterleri şablon içinde görünür kılmak içindir. İkil
   sıfırın şablonu sonlandırması dışında basılamayan karakterlerin
   görünümü ile ilgili bir kısıtlama yoktur. Fakat, bir şablon, bir metni
   düzenleyerek hazırlanıyorsa aşağıdaki önceleme dizilimlerini kullanmak,
   ifade ettikleri ikil karakterleri kullanmaktan daha kolaydır:
  </para>
  <para>
   <variablelist>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\a</emphasis></term>
     <listitem><simpara>sesli uyarı, yani BEL karakteri (onaltılık 07)
     </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\cx</emphasis></term>
     <listitem><simpara>"CTRL-x"; buradaki x yerine herhangi bir
     karakter konabilir</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\e</emphasis></term>
     <listitem><simpara>kaçış karakteri (onaltılık 1B)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\f</emphasis></term>
     <listitem><simpara>sayfa ileri (onaltılık 0C)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\n</emphasis></term>
     <listitem><simpara>satırsonu (onaltılık 0A)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\p{xx}</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       xx özellikli bir karakter, daha fazla bilgi için bkz.
       <link linkend="regexp.reference.unicode">unicode özellikleri</link>.
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\P{xx}</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       xx özelliksiz bir karakter, daha fazla bilgi için bkz.
       <link linkend="regexp.reference.unicode">unicode özellikleri</link>.
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\r</emphasis></term>
     <listitem><simpara>satırbaşı (onaltılık 0D)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\R</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>satırsonu:\n, \r ve \r\n ile eşleşir</simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\t</emphasis></term>
     <listitem><simpara>sekme (onaltılık 09)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\xhh</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>onaltılık kodu hh olan karakter</simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\ddd</emphasis></term>
     <listitem><simpara>sekizlik kodu ddd olan karakter veya bir geriye
     gönderim</simpara></listitem>
    </varlistentry>
   </variablelist>
  </para>
  <para>
   "<literal>\cx</literal>" diziliminin en hassas etkisi şöyledir:
   "<literal>x</literal>" bir küçük harf ise büyük harfe dönüştürülür ve
   karakterin 6. biti (onaltılık 40) evrilir. Böylece,
   "<literal>\cz</literal>" dizilimi onaltılık 1A haline gelirken
   "<literal>\c{</literal>" onaltılık 3B ve "<literal>\c;</literal>"
   onaltılık 7B haline gelir.
  </para>
  <para>
   "<literal>\x</literal>" dizilimden sonra en fazla iki onaltılık rakam
   okunur (harfler büyük veya küçük olabilir). <emphasis>UTF-8
   kipinde</emphasis>, "<literal>\x{...}</literal>" gösterimine izin
   verilir; kaşlı ayraçların arasına yazılan onaltılık sayı UTF-8
   karakterin kodu olarak yorumlanır. Özgün onaltılık önceleme dizilimi
   <literal>\xhh</literal>, eğer karakterin kodu 127'den büyükse iki
   baytlık bir UTF-8 karakteri ile eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   "<literal>\0</literal>" dizilimden sonra en fazla iki sekizlik rakam
   okunur. Her iki durumda da, iki rakamdan azı varsa olanlar kullanılır.
   Böylece, "<literal>\0\x\07</literal>" dizilimi iki ikil sıfırdan sonra
   bir BEL karakteri olarak yorumlanır. Eğer sekizlik gösterimin hemen
   ardından sekizlik rakam olarak yorumlanabilecek bir karakter geliyorsa
   ilk sıfırdan sonra mutlaka iki sekizlik rakam kullanın.
  </para>
  <para>
   Tersbölünün hemen ardından 0 haricinde bir rakam gelmesi durumunda durum
   biraz karışır. Bir karakter sınıfının dışında, PCRE o rakamı ve diğer
   rakamları bir onluk sayı olarak okur. Eğer sayı 10'dan küçükse veya
   evvelce belirtilmiş yakalayan alt şablonlar varsa dizilimin tamamı bir
   <emphasis>geriye gönderim</emphasis> olarak  ele alınır. İkinci durumun
   nasıl çalıştığı aşağıda parantezli alt şablonların açıklamasında
   anlatılmıştır.
  </para>
  <para>
   Bir karakter sınıfının içinde veya evvelinde yakalayan alt şablonlar
   bulunmayan 9'dan büyük bir onluk sayı varlığında PCRE tersbölüden sonra
   en fazla üç sekizlik rakam okur ve değerin en önemsiz 8 bitinden tek bir
   bayt üretir. Daha sonraki rakamlar karakterlerin kendileri olarak ele
   alınır. Örnekler:
  </para>
  <para>
   <variablelist>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\040</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Boşluk karakterini ifade etmenin bir başka yolu.
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\40</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       40'tan az yakalayan alt şablon varlığında bu da aynısı.
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\7</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Daima geriye gönderim olarak yorumlanır.
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\11</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       Duruma göre, bir geriye gönderim olabileceği gibi sekme karakteri
       olarak da yorumlanabilir.
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\011</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Daima bir sekme karakteridir</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\0113</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Sekme karakterinden sonra "3" var.
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\113</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       Sekizlik kodu 113 olan karakter (99'dan fazla geriye gönderim
       olamayacağı için).
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\377</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Tamamı 1 bitten oluşan bir bayt.
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\81</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       Duruma göre, bir geriye gönderim olabileceği gibi ikil sıfırın
       ardından gelen "8" ve "1" karakterleri de olabilir.
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
   </variablelist>
  </para>
  <para>
   100'den büyük sekizlik değerlerin başına sıfır konmamalıdır, çünkü üç
   sekizlik rakamdan fazlası sekizlik sayının rakamları olarak ele
   alınmamaktadır.
  </para>
  <para>
   Tek bir bayt değerini tanımlayan tüm dizilimler karakter sınıflarının
   içinde de dışında da kullanılabilir. Ek olarak, bir karakter sınıfının
   içinde, "<literal>\b</literal>" dizilimi bir tersbölü karakteri
   (onaltılık 08) olarak yorumlanır. Karakter sınıfının dışında ise anlamı
   farklıdır (aşağıya bakınız).
  </para>
  <para>
   <emphasis>Tersbölünün üçüncü kullanımı</emphasis> soysal karakter
   türlerini belirtmek içindir:
  </para>
  <para>
   <variablelist>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\d</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Herhangi bir onluk rakam</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\D</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Bir onluk rakam olmayan herhangi bir karakter
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\h</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Herhangi bir yatay boşluk karakteri</simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\H</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Bir yatay boşluk karakteri olmayan herhangi bir
     karakter</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\s</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Herhangi bir boşluk karakteri</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\S</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Bir boşluk karakteri olmayan herhangi bir karakter
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\v</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Herhangi bir düşey boşluk karakteri</simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\V</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Bir düşey boşluk karakteri olmayan herhangi bir
     karakter</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\w</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Herhangi bir "sözcük" karakteri
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\W</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Bir "sözcük" karakteri olmayan herhangi bir
     karakter</simpara></listitem>
    </varlistentry>
   </variablelist>
  </para>
  <para>
   Her önceleme dizilimi çifti karakter kümesinin tamamını iki ayrı küme
   haline getirir. Belirtilen her karakter sadece ve sadece bir çift ile
   eşleşir.
  </para>
  <para>
   "Boşluk" karakterleri HT (9), LF (10), FF (12), CR (13) ve boşluktur (32).
   Bununla birlikte, yerele özgü eşleştirme gerçekleşiyorsa, 128-255
   aralığındaki kodlar sahip karakterler de boşluk karakterleri olarak
   kabul edilebilir, örneğin, NBSP (A0).
  </para>
  <para>
   Bir "sözcük" karakteri herhangi bir harf, rakam veya alt çizgi karakteri
   olabilir, yani, bir Perl sözcüğünün parçası olabilen her karakter bir
   "sözcük" karakteri olabilir. Harflerin ve rakamların tanımı PCRE'nin
   karakter tablosu tarafından denetlenir ve eşleştirme yerele özgü
   yapılıyorsa bu tanım değişebilir. Örneğin "tr" yerelindeki 128'den büyük
   karakter koduna sahip "çğıöşü" gibi karakterler <literal>\w</literal>
   ile eşleşir.
  </para>
  <para>
   Karakter türündeki bu dizilimler karakter sınıflarının içinde veya
   dışında bulunabilir. Her biri uygun türdeki bir karakterle eşleşir. Eğer
   karakter eşleştirmesinde eşleşmeye konu dizgenin sonuna gelinmişse
   hiçbir karakter eşleşmeyeceğinden işlem başarısız olacaktır.
  </para>
  <para>
   <emphasis>Tersbölünün dördüncü kullanımı</emphasis> bazı basit tezleri
   belirtmek içindir. Bir tez, eşleşmeye konu dizgenin hiçbir karakterini
   harcamaksızın belli bir noktada yerine getirilmesi gereken bir koşul
   belirtir. Daha karmaşık tezler için alt şablonların kullanımı aşağıda
   açıklanmıştır. Tez işleçleri şunlardır:
  </para>
  <para>
   <variablelist>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\b</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Sözcük sınırlarıyla eşleşme işleci
     </simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\B</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Sözcük içi eşleşme işleci</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\A</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Eşleşmeye konu dizgenin başlangıcı ile eşleşme
     işleci (çok satırlı kipten bağımsız)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\Z</emphasis></term>
     <listitem>
      <simpara>
       Eşleşmeye konu dizgedeki satırsonu karakterinin öncesiyle
       eşleşme işleci (çok satırlı kipten bağımsız)
      </simpara>
     </listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\z</emphasis></term>
     <listitem><simpara>Eşleşmeye konu dizgenin sonu ile eşleşme işleci
     (çok satırlı kipten bağımsız)</simpara></listitem>
    </varlistentry>
    <varlistentry>
     <term><emphasis>\G</emphasis></term>
     <listitem><simpara>eşleşmeye konu dizgede eşleşme başlangıcını
     belirtme işleci</simpara></listitem>
    </varlistentry>
   </variablelist>
  </para>
  <para>
   Bu tez işleçleri "<literal>\b</literal>" hariç karakter sınıfları içinde
   görünmezler. "<literal>\b</literal>" işleci karakter sınıfları içinde
   özel bir anlama sahiptir ve tersbölü karaterini simgeler.
  </para>
  <para>
   Eşleşmeye konu dizge içinde geçerli karakterin <literal>\w</literal>
   işleci ile ve önceki karakterin <literal>\W</literal> işleci ile
   eşleştiği nokta sözcük sınırının başlangıcını; geçerli karakterin
   <literal>\W</literal> işleci ile ve önceki karakterin
   <literal>\w</literal> işleci ile eşleştiği nokta ise sözcük sınırının
   bitişini belirler.
  </para>
  <para>
   <literal>\A</literal>, <literal>\Z</literal> ve
   <literal>\z</literal> tez işleçleri, seçeneklerle belirlenen şekilde
   dizgenin en başı ve dizgenin en sonu ile eşleşen geleneksel şapka ve
   dolar imli işleçlerden
   (<link linkend="regexp.reference.anchors">çıpalar</link> altında
   açıklanmıştır) farklı olup
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>
   veya <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
   PCRE_DOLLAR_ENDONLY</link> seçeneğinden etkilenmezler.
   <literal>\Z</literal> ile <literal>\z</literal> arasındaki fark
   <literal>\Z</literal> işlecinin dizgenin son karakteri olan satırsonu
   karakterinin öncesiyle eşleşmesi, <literal>\z</literal> işlecinin ise
   sadece dizge sonu ile eşleşmesidir.
  </para>
  <para>
   <literal>\G</literal> savı, sadece, geçerli eşleşme konumu eşleşmenin
   başlangıç noktasında (<function>preg_match</function> işlevinin
   <parameter>başlangıç</parameter> bağımsız değişkeni ile belirtilen noktada)
   olduğu takdirde doğru olacaktır. <parameter>başlangıç</parameter>
   sıfırdan farklı olduğu durumda <literal>\G</literal> işleci
   <literal>\A</literal> işlecinden farklıdır.
  </para>
  <para>
   <literal>\Q</literal> ve <literal>\E</literal>
   işleçleri şablon içindeki düzenli ifade işleçlerini geçersiz kılmak
   için kullanılabilmektedir. Örneğin, <literal>\w+\Q.$.\E$</literal>
   düzenli ifadesi dizge sonuna demirlenmiş <literal>.$.</literal>
   karakterleriyle ve bunların öncesindeki bir veya daha fazla sayıda
   sözcük karakteriyle eşleşecektir. Bu, ayraçların davranışını değiştirmez.
   Örneğin, <literal>#\Q#\E#$</literal> düzenli ifadesi, ikinci
   <literal>#</literal> şablonun sonunu imlediğinden ve
   <literal>\E#</literal> geçersiz değiştirici olarak yorumlandığından
   geçersizdir.
  </para>
  <para>
   <literal>\K</literal> işleci eşleşme
   başlangıcını sıfırlamak için kullanılabilmektedir. Örneğin,
   <literal>foo\Kbar</literal> şablonu, "foobar" ile eşleşir, fakat "bar"
   ile eşleştiğini raporlar. <literal>\K</literal> işlecinin kullanımı
   zaten eşleştirilmiş alt dizge ile etkileşmez. Örneğin,
   <literal>(foo)\Kbar</literal> şablonu "foobar" ile eşleşirken eşleşen
   ilk alt dizge "foo" olacaktır.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.unicode">
  <title>Unicode Karakterlerinini Özellikleri</title>
  <para>
   <emphasis>UTF-8 kipi</emphasis> seçildiğinde soysal karakter
   türleriyle eşleşen üç düzenli ifade işleci daha devreye girmiştir. Bunlar:
  </para>
  <variablelist>
   <varlistentry>
    <term><emphasis>\p{xx}</emphasis></term>
    <listitem><simpara>xx özelliğine sahip bir karakter
    </simpara></listitem>
   </varlistentry>
   <varlistentry>
    <term><emphasis>\P{xx}</emphasis></term>
    <listitem><simpara>xx özelliği olmayan bir karakter
    </simpara></listitem>
   </varlistentry>
   <varlistentry>
    <term><emphasis>\X</emphasis></term>
    <listitem><simpara>bir genişletilmiş Unicode dizilimi
    </simpara></listitem>
   </varlistentry>
  </variablelist>
  <para>
   Yukarıda <literal>xx</literal> ile belirtilen özellik isimleri Unicode
   genel sınıf özellikleriyle sınırlıdır.  Belirtilen her karakter, belli
   bir özelliğin iki harflik kısaltmasındaki harflerle aynı olmak
   zorundadır. Perl ile uyumluluk için, olumsuzlama işleci kaşlı ayraç ile
   özellik kısaltmasının ilk harfi arasına konmalıdır. Örneğin,
   <literal>\p{^Lu}</literal> şablonu <literal>\P{Lu}</literal> ile
   aynıdır.
  </para>
  <para>
   Eğer <literal>\p</literal> veya <literal>\P</literal> ile tek bir harf belirtilirse bu harfle başlayan tüm özellikleri ifade edecektir. Böyle bir durumda, olumsuzlama işleci kullanılmayacaksa kaşlı ayraçların kullanımı isteğe bağlıdır. Yani, bu iki örnek aynı etkiye sahiptir:
  </para>
  <literallayout>
   \p{L}
   \pL
  </literallayout>
  <table>
   <title>Desteklenen özellik kodları</title>
   <tgroup cols="3">
    <thead>
     <row>
      <entry>Özellik</entry>
      <entry>Eşleşmeler</entry>
      <entry>Açıklamalar</entry>
     </row>
    </thead>
    <tbody>
     <row><entry><literal>C</literal></entry><entry>Diğer</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Cc</literal></entry><entry>Denetim</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Cf</literal></entry><entry>Biçem</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Cn</literal></entry><entry>Atanmamış
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Co</literal></entry><entry>Özel kullanım
     </entry><entry/></row>
     <row rowsep="1"><entry><literal>Cs</literal></entry><entry>İkame
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>L</literal></entry><entry>Harf</entry>
     <entry>Şu özellikleri içerir: <literal>Ll</literal>,
     <literal>Lm</literal>, <literal>Lo</literal>, <literal>Lt</literal> ve
     <literal>Lu</literal>.</entry></row>
     <row><entry><literal>Ll</literal></entry><entry>Küçük harf
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Lm</literal></entry><entry>Değiştirici harf
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Lo</literal></entry><entry>Diğer harf
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Lt</literal></entry><entry>Başlık harfi
     </entry><entry/></row>
     <row rowsep="1"><entry><literal>Lu</literal></entry><entry>Büyük harf
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>M</literal></entry><entry>İm</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Mc</literal></entry><entry>Boşluk imi
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Me</literal></entry><entry>Kapsama imi
     </entry><entry/></row>
     <row rowsep="1"><entry><literal>Mn</literal></entry><entry>Boşluk
     bırakmama imi</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>N</literal></entry><entry>Sayı</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Nd</literal></entry><entry>Onluk sayı
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Nl</literal></entry><entry>Harf numarası
     </entry><entry/></row>
     <row rowsep="1"><entry><literal>No</literal></entry><entry>Diğer sayı
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>P</literal></entry><entry>Noktalama</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Pc</literal></entry><entry>Bağlayıcı noktalama
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Pd</literal></entry><entry>Tire imi</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Pe</literal></entry><entry>Kapama imi
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Pf</literal></entry><entry>Sonlandırma imi
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Pi</literal></entry><entry>Başlatma imi
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Po</literal></entry><entry>Diğer noktalama
     </entry><entry/></row>
     <row rowsep="1"><entry><literal>Ps</literal></entry><entry>Açma imi
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>S</literal></entry><entry>Simge</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Sc</literal></entry><entry>Para simgesi
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Sk</literal></entry><entry>Değiştirici simge
     </entry></row>
     <row><entry><literal>Sm</literal></entry><entry>Matematiksel simge
     </entry><entry/></row>
     <row rowsep="1"><entry><literal>So</literal></entry><entry>Diğer simge
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Z</literal></entry><entry>Ayraç</entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Zl</literal></entry><entry>Satır ayracı
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Zp</literal></entry><entry>Paragraf ayracı
     </entry><entry/></row>
     <row><entry><literal>Zs</literal></entry><entry>Boşluk ayracı
     </entry><entry/></row>
    </tbody>
   </tgroup>
  </table>
  <para>
   "InMusicalSymbols" gibi ek özellikler PCRE tarafından
   desteklenmemektedir.
  </para>
  <para>
   Harf büyüklüğüne duyarsız eşleşme belirtilmesi bu önceleme
   dizilimlerini etkilemez. Örneğin, <literal>\p{Lu}</literal> şablonu
   daima sadece büyük harflerle eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   Unicode karakter kümeleri, belirli dillere ait olarak tanımlanır.
   Bu kümelerden birindeki bir karakter, bir dil adı kullanılarak
   eşleştirilebilir. Örneğin:
  </para>
  <itemizedlist>
   <listitem>
    <simpara><literal>\p{Greek}</literal></simpara>
   </listitem>
   <listitem>
    <simpara><literal>\P{Han}</literal></simpara>
   </listitem>
  </itemizedlist>
  <para>
    Tanımlanmış bir dilin parçası olmayanlar ortak
    (<literal>Common</literal>) olarak bir araya toplanır.
    Mevcut dil listesi:
  </para>
  <table>
   <title>Desteklenen Diller</title>
   <tgroup cols="5">
    <tbody>
     <row>
      <entry><literal>Arapça</literal></entry>
      <entry><literal>Ermenice</literal></entry>
      <entry><literal>Avestan</literal></entry>
      <entry><literal>Balice</literal></entry>
      <entry><literal>Bamum</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Batak</literal></entry>
      <entry><literal>Bengali</literal></entry>
      <entry><literal>Bopomofo</literal></entry>
      <entry><literal>Brahmi</literal></entry>
      <entry><literal>Braille</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Bugice</literal></entry>
      <entry><literal>Buhid</literal></entry>
      <entry><literal>Kanadalı_Aborijin</literal></entry>
      <entry><literal>Karya</literal></entry>
      <entry><literal>Çakma</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Cham</literal></entry>
      <entry><literal>Çeroki</literal></entry>
      <entry><literal>Ortak</literal></entry>
      <entry><literal>Kıpti</literal></entry>
      <entry><literal>Çivi Yazısı</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Kıbrıslı</literal></entry>
      <entry><literal>Kiril</literal></entry>
      <entry><literal>Deseret</literal></entry>
      <entry><literal>Devanagari</literal></entry>
      <entry><literal>Mısır_Hiyeroglifleri</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Etiyopyalı</literal></entry>
      <entry><literal>Gürcü</literal></entry>
      <entry><literal>Glagolitik</literal></entry>
      <entry><literal>Gotik</literal></entry>
      <entry><literal>Yunan</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Gujarati</literal></entry>
      <entry><literal>Gurmukhi</literal></entry>
      <entry><literal>Han</literal></entry>
      <entry><literal>Hangul</literal></entry>
      <entry><literal>Hanunoo</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>İbranice</literal></entry>
      <entry><literal>Hiragana</literal></entry>
      <entry><literal>İmparatorluk_Aramice</literal></entry>
      <entry><literal>Miras</literal></entry>
      <entry><literal>Yazıtlı_Pehlevi</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Yazıtlı_Partiyalı</literal></entry>
      <entry><literal>Cavaca</literal></entry>
      <entry><literal>Kaithi</literal></entry>
      <entry><literal>Kannada</literal></entry>
      <entry><literal>Katakana</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Kayah_Li</literal></entry>
      <entry><literal>Kharoshthi</literal></entry>
      <entry><literal>Kımer</literal></entry>
      <entry><literal>Lao</literal></entry>
      <entry><literal>Latince</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Lepcha</literal></entry>
      <entry><literal>Limbu</literal></entry>
      <entry><literal>Doğrusal_B</literal></entry>
      <entry><literal>Lisu</literal></entry>
      <entry><literal>Likyaca</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Lidyaca</literal></entry>
      <entry><literal>Malayalamca</literal></entry>
      <entry><literal>Mandaik</literal></entry>
      <entry><literal>Meetei_Mayek</literal></entry>
      <entry><literal>Meroitik_Elyazısı</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Meroitik_Hiyeroglifler</literal></entry>
      <entry><literal>Miao</literal></entry>
      <entry><literal>Moğolca</literal></entry>
      <entry><literal>Myanmar</literal></entry>
      <entry><literal>New_Tai_Lue</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Nko</literal></entry>
      <entry><literal>Ogham</literal></entry>
      <entry><literal>Eski_İtalik</literal></entry>
      <entry><literal>Eski_Farsça</literal></entry>
      <entry><literal>Eski_Güney_Arapçası</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Eski_Türk</literal></entry>
      <entry><literal>Ol_Chiki</literal></entry>
      <entry><literal>Oriya</literal></entry>
      <entry><literal>Osmanya</literal></entry>
      <entry><literal>Phags_Pa</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Fenike</literal></entry>
      <entry><literal>Rejang</literal></entry>
      <entry><literal>Runik</literal></entry>
      <entry><literal>Samiriyeli</literal></entry>
      <entry><literal>Saurashtra</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Sharada</literal></entry>
      <entry><literal>Shavian</literal></entry>
      <entry><literal>Sinhala</literal></entry>
      <entry><literal>Sora_Sompeng</literal></entry>
      <entry><literal>Sundaca</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Syloti_Nagri</literal></entry>
      <entry><literal>Süryanice</literal></entry>
      <entry><literal>Tagalog</literal></entry>
      <entry><literal>Tagbanwa</literal></entry>
      <entry><literal>Tai_Le</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Tai_Tham</literal></entry>
      <entry><literal>Tai_Viet</literal></entry>
      <entry><literal>Takri</literal></entry>
      <entry><literal>Tamil</literal></entry>
      <entry><literal>Telugu</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Thaana</literal></entry>
      <entry><literal>Thai</literal></entry>
      <entry><literal>Tibetçe</literal></entry>
      <entry><literal>Tifinagh</literal></entry>
      <entry><literal>Ugaritik</literal></entry>
     </row>
     <row>
      <entry><literal>Vai</literal></entry>
      <entry><literal>Yi</literal></entry>
      <entry />
      <entry />
      <entry />
      <entry />
     </row>
    </tbody>
   </tgroup>
  </table>
  <para>
   <literal>\X</literal> öncelemi, bir Unicode genişletilmiş grafem kümesiyle
   eşleşir. Genişletilmiş bir grafem kümesi, tek bir glif oluşturmak için
   birleşen bir veya daha fazla Unicode karakteridir. Gerçekte, bu, Unicode
   eşdeğeri olarak düşünülebilir. Çünkü onu oluşturmak için gerçekte kaç
   karakter kullanıldığına bakılmaksızın, oluşturulmuş bir karakterle
   eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   8.32'den daha eski PCRE sürümlerinde (birlikte verilen PCRE kitaplığını
   kullanırken 5.4.14'ten önceki PHP sürümlerine karşılık gelir),
   <literal>\X</literal> ile <literal>(?>\PM\pM*)</literal> eşdeğerdir. Yani,
   "mark" özelliği olmayan bir karakterle, ardından "mark" özelliğine sahip
   sıfır veya daha fazla karakterle eşleşir ve diziyi bir atomik grup olarak
   ele alır (aşağıya bakın). "Mark" özelliğine sahip karakterler tipik olarak
   önceki karakteri etkileyen aksanlardır.
  </para>
  <para>
   Unicode karakterleriyle eşleşme hızlı değildir, çünkü
   PCRE on beş binden fazla karakter içeren bir kümeyi araştırmak
   zorundadır. <literal>\d</literal> ve <literal>\w</literal> gibi
   geleneksel işleçlerin PCRE'de Unicode özelliklerini kullanmamasının
   sebebi budur.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.anchors">
  <title>Çıpalar - Şapka ve Dolar İmi</title>
  <para>
   Bir karakter sınıfının dışında, öntanımlı eşleşme kipinde, şapka imi (<literal>^</literal>),
   eğer geçerli eşleşme noktası eşleşmeye konu dizgenin başlangıcındaysa
   doğru sonuç veren bir savdır. Bir karakter sınıfının içinde ise tamamen
   farklı bir anlama sahiptir (aşağıya bakın).
  </para>
  <para>
   Şapka imi (<literal>^</literal>), eğer şablon olasılıklar içeriyorsa
   şablonun ilk karakteri olmak zorunda değildir, fakat eşleşmenin
   istendiği her olasılığın ilk karakteri olmak zorundadır. Eğer tüm
   olasılıklar bir şapka imi (<literal>^</literal>) ile
   başlıyorsa, yani şablon eşleşmeye konu dizgenin daima başlangıcıyla
   eşleştirilmeye çalışılıyorsa buna, dizge başlangıcına demirlenmiş
   şablon denir. (Bir şablonun demirlenmesine sebep olan başka oluşumlar da
   olabilir.)
  </para>
  <para>
   Dolar imi (<literal>$</literal>), eğer geçerli eşleşme noktası
   eşleşmeye konu dizgenin sonundaysa veya dizgenin (öntanımlı olarak) son
   karakteri olan satırsonu karakterinin hemen öncesindeyse doğru sonuç
   veren bir savdır. Dolar imi (<literal>$</literal>), eğer şablon
   olasılıklar içeriyorsa şablonun son karakteri
   olmak zorunda değildir, fakat eşleşmenin istendiği her olasılığın son
   karakteri olmak zorundadır. Dolar iminin bir karakter sınıfının içinde
   özel bir anlamı yoktur.
  </para>
  <para>
   Derleme veya eşleştirme sırasında
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
   PCRE_DOLLAR_ENDONLY</link> seçeneğini etkin kılarak dolar iminin
   eşleşmeye konu dizgenin daima sonu ile eşleşmesi sağlanacak şekilde
   anlamı değiştirilebilir. Bu seçeneğin atanmış olması \Z tezinin
   anlamını etkilemeyecektir.
  </para>
  <para>
   Şapka ve dolar imlerinin anlamları
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>
   seçeneği (çok satırlı kip) etkin kılınarak değiştirilebilir. Bu
   durumda, şapka imi eşleşmeye konu dizge içindeki "\n" karakterinin
   hemen sonrasıyla, dolar imi ise hemen öncesiyle eşleşecektir. Örneğin,
   aksi belirtilmedikçe, <code>/^abc$/</code> şablonu çok satırlı kipte
   "def\nabc" dizgesiyle eşleşecektir. Sonuç olarak, tek satırlık kipte,
   tüm olasılıkların şapka imi ile başlaması sebebiyle dizge başlangıcına
   demirlenmiş şablonlar çok satırlı kipte dizge başlangıcına demirlenmiş
   olmazlar. Eğer
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>
   seçeneği etkinse
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
   PCRE_DOLLAR_ENDONLY</link> seçeneği yoksayılır.
  </para>
  <para>
   \A, \Z ve \z tezlerinin eşleşmeye konu dizgenin başlangıcı ve sonu ile
   eşleşmek amacıyla her iki kipte de kullanılabileceğine dikkat ediniz.
   Eğer bir şablondaki tüm olasılıklar \A ile başlıyorsa,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>
   seçeneği etkin olsun olmasın, şablon daima dizgenin başlangıcına
   demirlenmiş olacaktır.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.dot">
  <title>Nokta</title>
  <para>
  Bir nokta imi, bir karakter sınıfının dışında, eşleşmeye konu dizge
  içindeki herhangi bir tek karakterle eşleşecektir; bu karakterlere
  basılamayan karakterler de dahildir, ancak (öntanımlı olarak) satırsonu
  karakteri ile eşleşmeyecektir. Eğer
  <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link>
  seçeneği etkin kılınmışsa nokta imleri satırsonu karakterleri ile de
  eşleşecektir. Nokta imi değerlendirilirken şapka ve dolar imlerinden
  bağımsız olarak ele alınır; tek ilişki her ikisinin de satırsonu
  karakteriyle olan ilişkileridir. Nokta iminin bir karakter sınıfı içinde
  özel bir anlamı yoktur.
  </para>
  <para>
   <emphasis>\C</emphasis> işleci tek bir bayt ile eşleşme için
   kullanılabilir. Nokta imi <emphasis>UTF-8 kipinde</emphasis> çok baytlı
   bir karakterin bütün baytları ile eşleşeceğinden tek bir baytla eşleşme
   isteniyorsa \C işleci önem kazanacaktır.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.character-classes">
  <title>Karakter Sınıfları - Köşeli Ayraçlar</title>
  <para>
   Bir karakter sınıfı [ köşeli ayracıyla ] köşeli ayracı arasına alınarak
   tanımlanır. Bir karakter sınıfı içinde ] köşeli ayracının özel bir
   anlamı yoktur, ancak bir karakter sınıfı içinde kullanılması gerekliyse
   sınıfın (varsa, şapka iminden sonraki) ilk üyesi olmak zorundadır, yoksa
   bir tersbölüyle öncelenmesi gerekir.
  </para>
  <para>
   Bir karakter sınıfı eşleşmeye konu dizgenin içindeki tek bir karakterle
   eşleşir; sınıfın ilk üyesi bir şapka imi olmadıkça, eşleşen karakterin
   karakter sınıfının üyesi olması yeterlidir; aksi takdirde eşleşen
   karakterin sınıfın bir üyesi olmaması gerekir. Eğer şapka iminin bir
   karakter sınıfının üyesi olması gerekliyse, ya sınıfın ilk üyesi
   olmamalı ya da bir tersbölü ile öncelenmelidir.
  </para>
  <para>
   Örneğin, [aeıioöuü] sınıfı herhangi bir küçük sesli ile eşleşirken
   [^aeıioöuü] sınıfı herhangi bir küçük sessizle eşleşecektir. Yalnız
   şuna dikkat edin: Karakter sınıfının başlangıcındaki şapka imi, sadece
   sınıfı olumsuzlayan bir gösterim uzlaşımıdır. Bir tez işleci değildir;
   eşleşmeye konu dizge içindeki karakterleri yine de tüketmeye devam eder
   ve dizgenin sonuna gelindiğinde başarısız olur.
  </para>
  <para>
   Harf büyüklüğüne duyarsız eşleşme etkinken, sınıf içindeki herhangi bir
   harf, hem büyük hem de küçük harfi simgeleyecektir. Örneğin, harf
   büyüklüğüne duyarsız eşleşme etkinken [aeiou] sınıfı "A" veya "a" ile
   eşleşirken, [^aeiou] sınıfı harf büyüklüğüne duyarlılık etkin kılınmış
   gibi sadece "A" ile eşleşmeyecektir.
  </para>
  <para>
   Satırsonu karakteri,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link>
   veya
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>
   seçeneği atanmış olsun ya da olmasın karakter sınıfları içinde asla
   özel bir anlamda ele alınmaz. [^a] gibi bir sınıf daima bir satırsonu
   karakteri ile eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   Tire imi, bir karakter sınıfı içinde bir aralık belirtmek için
   kullanılabilir. Örneğin, [d-m] sınıfı, d ve m dahil ikisi arasında
   kalan herhangi bir karakterle eşleşecektir. Eğer bir tire iminin
   sınıfın bir üyesi olması gerekliyse, ya bir aralık belirteci olarak
   değerlendirilmeyeceği bir yere (başa veya sona) konmalı ya da tersbölü
   ile öncelenmelidir.
  </para>
  <para>
   Bir "]" karakterinin kendisi olarak bir aralığın son karakteri olması
   mümkün değildir. Örneğin, [W-]46] şablonu içindeki sınıf "W" ve "-"
   karakterlerinden oluşacak, dolayısıyla sadece "W46]" veya "-46]"
   dizgesiyle eşleşecektir. Halbuki, "]" karakteri bir tersbölü ile
   öncelenseydi, [W-\]46] şablonu içindeki sınıf "W" ve "]" dahil arada
   kalan tüm karakterlerle eşleşecekti. Sınıf içinde "]" karakterini
   tersbölü ile öncelemek yerine karakterin sekizlik veya onaltılık
   gösterimleri de kullanılabilirdi.
  </para>
  <para>
   Aralıklar ASCII harmanlama dizilimleri olarak çalışabildiği gibi
   örneğin, [\000-\037] şeklinde sayısal olarak belirtilmiş karakterler
   içinde kullanılabilir. Eğer harflerden oluşan bir aralık belirtilmişse
   ve harf büyüklüğüne duyarsız eşleşme yapılıyorsa aralık, içerdiği bir
   harfin hem büyüğüyle hem de küçüğüyle eşleşecektir. Örneğin [W-c]
   aralığı harf büyüklüğüne duyarsız olarak [][\^_`wxyzabc] dizgesiyle
   eşleşir. Eğer "tr" yereli kullanılıyorsa, [\xc6-\xcb] aralığı hem büyük
   hem de küçük Ç ile eşleşir.
  </para>
  <para>
   \d, \D, \s, \S, \w ve \W karakter türleri de bir karakter sınıfı içinde
   kullanılabilir ve sınıfa eşleştikleri karakterleri eklerler. Örneğin,
   [\dABCDEF] sınıfı herhangi bir onaltılık rakam ile eşleşecektir. Şapka
   karakteri, küçük harfli işleçlerle sağlanandan daha sınırlı bir kümeyi
   belirtmek için büyük harfli işleçlerle kullanılabilir. Örneğin, [^\W_]
   sınıfı alt çizgi imi hariç herhangi bir harf veya rakam ile
   eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   Bir karakter sınıfının başlangıcında belirtildiğinde \,  -,  ^
   karakterleri ve sonlandırıcı ] karakteri, karakter sınıfı içinde özel
   bir anlama sahip değildir, ancak öncelenmiş olmaları da bir sorun
   teşkil etmezdi. Şablon sonlandırıcı daima özeldir ve bir ifade içinde
   kullanıldığında daima öncelenmesi gerekir.
  </para>
  <para>
   Perl, karakter sınıfları için POSIX gösterimini destekler. Bu gösterimde
   sınıf isimleri <literal>[:</literal> ve <literal>:]</literal>
   karakterleri arasına alınır. Örneğin, <literal>[01[:alpha:]%]</literal>
   şablonu, "0", "1", herhangi bir abecesel karakter veya "%" ile
   eşleşecekir. Desteklenen sınıf isimleri şunlardır:
   <table>
    <title>Karakter sınıfları</title>
    <tgroup cols="2">
     <tbody>
      <row><entry><literal>alnum</literal></entry><entry>harfler ve rakamlar</entry></row>
      <row><entry><literal>alpha</literal></entry><entry>sadece harfler</entry></row>
      <row><entry><literal>ascii</literal></entry><entry>0 - 127 arasındaki karakter kodları</entry></row>
      <row><entry><literal>blank</literal></entry><entry>sadece boşluk ve sekme karakteri</entry></row>
      <row><entry><literal>cntrl</literal></entry><entry>denetim karakterleri</entry></row>
      <row><entry><literal>digit</literal></entry><entry>onluk rakamlar (\d ile aynı)</entry></row>
      <row><entry><literal>graph</literal></entry><entry>boşluk hariç tüm basılabilen karakterler</entry></row>
      <row><entry><literal>lower</literal></entry><entry>küçük harfler</entry></row>
      <row><entry><literal>print</literal></entry><entry>boşluk dahil tüm basılabilen karakterler</entry></row>
      <row><entry><literal>punct</literal></entry><entry>harfler ve rakamlar hariç tüm basılabilen karakterler</entry></row>
      <row><entry><literal>space</literal></entry><entry>tüm boşluk karakterleri (\s ile benzer fakat aynı değil)</entry></row>
      <row><entry><literal>upper</literal></entry><entry>büyük harfler</entry></row>
      <row><entry><literal>word</literal></entry><entry>"sözcük" karakterleri (\w ile aynı)</entry></row>
      <row><entry><literal>xdigit</literal></entry><entry>onaltılık rakamlar</entry></row>
     </tbody>
    </tgroup>
   </table>
   <literal>space</literal> karakterleri: HT (9), LF (10), VT (11), FF (12),
   CR (13) ve boşluk (32). Farkedeceğiniz gibi VT karakteri de (kod
   11) listeye dahil edilmiştir. Perl uyumluluğu açısından "space" ile
   <literal>\s</literal> arasındaki fark budur.
  </para>
  <para>
   <literal>word</literal> ismi bir Perl eklemesi olup
   <literal>blank</literal> ismi Perl 5.8'deki bir GNU eklemesidir. Diğer
   bir ekleme de olumsuzlama belirten <literal>^</literal> karakteri olup
   ikinokta iminden hemen sonra kullanılır. Örneğin,
   <literal>[12[:^digit:]]</literal> şablonu "1", "2" veya rakam olmayan
   herhangi bir karakter ile eşleşir.
  </para>
  <para>
   UTF-8 kipinde, 128'den büyük değerli karakterler POSIX karakter
   sınıflarının hiçbiriyle eşleşmeyecektir. libpcre 8.10'dan
   itibaren bazı karakter sınıfları Unicode karakter özelliklerini
   kullanacak şekilde değiştirilmiştir, bu durumda söz konusu kısıtlama
   geçerli değildir. Ayrıntılar için <link
    xlink:href="&url.pcre.man;">PCRE(3) kılavuzuna</link> bakın.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.alternation">
  <title>Değişim - Boru Karakteri</title>
  <para>
   Boru karakteri bir şablon içinde olasılıkları ayırmak için kullanılır.
   Örneğin, <literal>Hasan|Hüseyin</literal> şablonu hem "Hasan" hem de
   "Hüseyin" ile eşleşir. Olasılıkların sayısı ile ilgili bir sınırlama
   yoktur ve boş bir dizge ile eşleşen bir boş olasılık da belirtilebilir.
   Eşleştirme soldan sağa doğru yapılır ve ilk eşleşen kullanılır. Eğer
   olasılıklar bir alt şablonun içindeyse (aşağıya bakınız), başarılı bir
   eşleşme için alt şablonun içindeki olasılıklardan biri ve ana şablonun
   kalanının eşleşmesi gerekir.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.internal-options">
  <title>Dahili Seçeneklerin Ayarlanması</title>
  <para>
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_CASELESS</link>,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link>,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_UNGREEDY</link>,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTRA</link>,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTENDED</link>
   ve PCRE_DUPNAMES seçenekleri bir şablonun içinden Perl seçenek harfleri
   "(?" ve ")" arasında kullanılarak değiştirilebilir. Seçenek harfleri
   şunlardır:
   <table>
    <title>Dahili seçenek harfleri</title>
    <tgroup cols="2">
     <tbody>
      <row>
       <entry><literal>i</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_CASELESS</link> için</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>m</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_MULTILINE</link> için</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>s</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_DOTALL</link> için</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>x</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_EXTENDED</link> için</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>U</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_UNGREEDY</link> için</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>X</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_EXTRA</link> için (PHP 7.3.0 ve sonrasında artık
       desteklenmiyor.)</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>J</literal></entry>
       <entry><link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
       PCRE_INFO_JCHANGED</link> için</entry>
      </row>
     </tbody>
    </tgroup>
   </table>
  </para>
  <para>
   Örneğin, (?im) dizilimi harf büyüklüğüne duyarsız, çok satırlı
   eşleşmeyi etkin kılar. Seçenekleri etkisiz hale getirmek için bu
   harflerin önüne bir tire imi konabilir. Örneğin, (?im-sx) dizilimi,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_CASELESS</link> ve
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_MULTILINE</link>
   seçeneklerini etkin,
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link> ve
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTENDED</link>
   seçeneklerini ise etkisiz kılar. Eğer bir harf tire iminin hem
   öncesinde hem de sonrasında görünüyorsa onunla ilgili seçenek tanımsız
   olur.
  </para>
  <para>
   Üst seviyeden bir seçenek değişikliği varsa (yani değişiklik bir alt
   şablon içinde değilse), değişiklik şablonun kalanına uygulanacaktır. Bu
   bakımdan, <literal>/ab(?i)c/</literal> şablonu sadece "abc" ve "abC"
   dizgeleri ile eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   Değişiklik bir alt şablonun içinde yapılırsa etkisi farklı olur. Bu
   davranış Perl 5.005'ten itibaren geçerlidir. Bir alt şablon içindeki
   seçenek değişiklikleri sadece alt şablonun kalanını etkileyecektir. Bu
   bakımdan <literal>(a(?i)b)c</literal> şablonu abc ve aBc dizgelerinden
   başka bir dizgeyle eşleşmez
   (<link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_CASELESS</link>
   seçeneğinin şablon genelinde kullanılmadığı varsayılıyor). Yani, bir
   şablonun farklı yerlerinde farklı seçenekler farklı ayarlarla
   kullanılabilir. Olasılıklardan birinde yapılmış bir seçenek değişikliği
   sonraki diğer olasılıklar için de geçerli olacaktır. Örneğin,
   <literal>(a(?i)b|c)</literal> şablonu "ab", "aB", "c" ve "C"
   dizgeleriyle eşleşecektir. Bunun sebebi, seçenek ayarlarının
   etkilerinin derleme sırasında gözönüne alınmasıdır. Yoksa çok tuhaf
   davranışlar ortaya çıkabilirdi.
  </para>
  <para>
   Perl uyumlu seçeneklerde olduğu gibi, PCRE'ye özgü seçenekler olan
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_UNGREEDY</link>
   ve <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTRA</link>
   seçenekleri de sırayla U ve X karakterleri ile kullanılarak
   değiştirilebilir. (?X) ayarı özel bir ayar olup, bir şablonda herhangi
   bir ek özelliğin etkin kılınmasından önce kullanılmayı gerektirir.
   Yapılacak en iyi şey en başa koymaktır.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.subpatterns">
  <title>Alt Şablonlar</title>
  <para>
   Alt şablonlar yaylı ayraçlarla sınırlanır ve iç içe olabilirler. Bir
   şablonun bir alt parçası iki şekilde kendini gösterir:
  </para>
  <orderedlist>
   <listitem>
    <para>
     Bir olasılık kümesinden oluşabilir. Örneğin,
     <literal>gel(enek|incik|)</literal> şablonu "gel", "gelenek" ve
     "gelincik" sözcüklerinden biriyle eşleşecektir. Yaylı ayraçlar
     olmasaydı "gelenek", "incik" ve boş bir dizge ile eşleşirdi.
    </para>
   </listitem>
   <listitem>
    <para>
     Şablon grupları olarak görünebilir (aşağıya bakınız). Şablonun tamamı
     eşleştiğinde, eşleşmeye konu dizgenin alt şablonla eşleşen parçası
     <function>pcre_exec</function> işlevinin <emphasis>ovector</emphasis>
     bağımsız değişkeni üzerinden çağrıcıya aktarılır. Yakalayan alt şablon
     sayısını tutturmak için grup açılışları soldan sağa doğru sayılır
     (ilk  grup 1 olmak üzere).
    </para>
   </listitem>
  </orderedlist>
  <para>
   Örneğin, "the red king" dizgesini <literal>the ((red|white)
   (king|queen))</literal> şablonuyla eşleştirmek istersek "red king",
   "red" ve "king" dizgeleri 1, 2 ve 3 olarak numaralanacaktır.
  </para>
  <para>
   Aslında, salt yaylı ayraçları kullanarak bu iki işlevi yerine getirmek
   her zaman yararlı olmaz. Çoğu zaman bir gruplama alt şablonu bir
   yakalama gereksinimi olmaksızın kullanılır. Eğer açan yaylı ayracı
   takiben bir "?:" dizilimi varsa bu alt şablon herhangi bir yakalama
   yapmaz ve ardından gelen diğer yakalayan alt şablonların sayısında
   hesaba katılmaz. Örneğin, "the  white  queen" dizgesini <literal>the
   ((?:red|white) (king|queen))</literal> şablonu ile eşleştirmek istersek
   "white queen" ve  "queen" alt dizgeleri 1 ve 2 olarak numaralanır.
   Yakalayan alt şablonların azami sayısı 65535'tir. Bununla birlikte,
   libpcre'nin yapılandırma seçeneklerine bağlı olarak bu kadar büyük
   şablonları derlemek mümkün olmayabilir.
  </para>
  <para>
   Uygun bir kısaltma olarak, yakalamayan bir alt şablonun başlangıcında bir
   seçenek ayarı gerekliyse seçenek harfleri "?" ile ":" arasına konabilir.
   Dolayısıyla,
  </para>
  <literallayout>
(?i:saturday|sunday)
(?:(?i)saturday|sunday)
  </literallayout>
  <para>
   şablonlarının ikisi de aynı dizgeyle eşleşecektir. Olasılıklar soldan
   sağa değerlendirildiğinden ve seçenekler alt şablonun sonuna
   ulaşılıncaya kadar sıfırlanmayacağından tek bir olasılık dahilindeki bir
   seçenek ayarı sonraki olasılıkları da etkileyecektir, dolayısıyla
   yukarıdaki şablonlar "Saturday" ve hatta "SUNDAY" ile de eşleşecektir.
  </para>

  <para>
   Bir alt şablonu
   <literal>(?P&lt;ad&gt;kalıp)</literal> ile isimlendirmek mümkündür.
   Eşleşmeleri içeren dizi, numaralarına göre indislenmiş eşleşmelerin
   yanısıra dizgelerine göre indislenmiş eşleşmeleri de içerecektir. Buna
   eşdeğer iki sözdizimi daha vardır: <literal>(?&lt;ad&gt;kalıp)</literal>
   ve <literal>(?'ad'kalıp)</literal>
  </para>
  <para>
   Bazen, düzenli bir ifadede birden çok eşleşen, ancak değişen alt grupların
   varlığı gerekir. Normalde, bunlardan yalnızca biri muhtemelen eşleşecek
   olsa bile, bunların her birine kendi geri başvuru numarası verilir. Bunun
   üstesinden gelmek için, <literal>(?|</literal> sözdizimi yinelenen sayılara
   izin verir. <literal>Sunday</literal> dizgesiyle eşleşen aşağıdaki normal
   ifade ele alınırsa:
  </para>

  <informalexample>
   <programlisting>
<![CDATA[(?:(Sat)ur|(Sun))day]]>
   </programlisting>
  </informalexample>

  <para>
   Burada <literal>Sun</literal>, 2. geri başvuruda depolanırken, 1. geri
   başvuru boştur. <literal>Saturday</literal> eşleşmesi, 1. geri başvuruda
   <literal>Sat</literal> verir, 2. geri başvuru yoktur.
   <literal>(?|</literal> kullanmak için kalıbı değiştirmek bu sorunu giderir:
  </para>

  <informalexample>
   <programlisting>
<![CDATA[(?|(Sat)ur|(Sun))day]]>
   </programlisting>
  </informalexample>

  <para>
   Bu kalıp kullanılarak, hem <literal>Sun</literal> hem de
   <literal>Sat</literal> 1. geri başvuruda saklanacaktır.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.repetition">
  <title>Yineleme</title>
  <para>
   Yineleme, aşağıdaki öğeleri takibeden niceleyicilerle belirtilir:

   <itemizedlist>
    <listitem><simpara>Tek bir karakter; öncelenmiş olabilir.
    </simpara></listitem>
    <listitem><simpara>Bir işleç olarak nokta.</simpara></listitem>
    <listitem><simpara>Bir karakter sınıfı.</simpara></listitem>
    <listitem><simpara>Bir geriye gönderim (sonraki bölüme bakınız).
    </simpara></listitem>
    <listitem><simpara>Ayraçlı bir alt şablon (bir sav ileri sürmedikçe;
    aşağıya bakınız).</simpara></listitem>
   </itemizedlist>
  </para>
  <para>
   Genel yineleme niceleyicileri, kaşlı ayraçlar arasına alınıp virgülle
   ayrılmış olarak asgari ve azami miktarda eşleşme belirirler. Belirtilen
   sayılar 65536'dan küçük olmalı ve ilk sayı ikincisine eşit veya ondan
   küçük olmalıdır. Örneğin, <literal>z{2,4}</literal> şablonu "zz", "zzz"
   veya "zzzz" ile eşleşecektir. Kapatan kaşlı ayraç özel bir karakter
   değil, kendisidir. Eğer virgül konduğu halde ikinci niceleyici
   verilmezse bir üst sınır olmayacaktır. Eğer ikinci niceleyici virgülsüz
   olarak belirtilmemişse, tam olarak belirtilen sayıda eşleşme sağlanmaya
   çalışılır. Dolayısıyla, <literal>[aeiou]{3,}</literal> şablonu en az üç
   sesli harfle eşleşecektir. Ancak, <literal>\d{8}</literal> şablonu tam
   olarak 8 rakamla eşleşecektir. Şayet birinci niceleyici belirtilmezse
   veya kaşlı ayraçtan sonraki karakter bir rakam değilse kaşlı ayraç
   sadece kendisiyle eşleşir. Örneğin, {,6} şablonu bir yineleyici değil,
   dört karakterden oluşan sıradan bir dizgedir.
  </para>
  <para>
   Bir yineleyici olarak {0} şablonuna izin verilir ve ifadenin, önceki öğe
   ve niceleyici hiç yokmuş gibi davranmasına sebep olur.
  </para>
  <para>
   Geriye uyumluluk adına, üç yineleyici türünün tek karakterlik
   kısaltmalarına izin verilmektedir:

   <table>
    <title>Tek karakterlik yineleyiciler</title>
    <tgroup cols="2">
     <tbody>
      <row>
       <entry><literal>*</literal></entry>
       <entry><literal>{0,}</literal> yineleyicisine eşdeğerdir.</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>+</literal></entry>
       <entry><literal>{1,}</literal> yineleyicisine eşdeğerdir.</entry>
      </row>
      <row>
       <entry><literal>?</literal></entry>
       <entry><literal>{0,1}</literal> yineleyicisine eşdeğerdir.</entry>
      </row>
     </tbody>
    </tgroup>
   </table>
  </para>
  <para>
   Hiçbir karakterle eşleşmeyen bir alt şablonu takibeden üst sınırsız bir
   yineleyici belirterek sonsuz döngü oluşturmak mümkündür. Örnek:
   <literal>(a?)*</literal>
  </para>
  <para>
   Perl ve PCRE'nin önceki sürümleri böyle şablonların derlenmesi sırasında
   hata verirdi. Ancak, bu şablonlar bazen yararlı olabildiklerinden artık
   kabul edilmektedir, fakat hiçbir karakterle eşleşmeme durumunda döngü
   bilinçli olarak kırılmaktadır.
  </para>
  <para>
   Yineleyiciler öntanımlı olarak "açgözlü" olurlar. Yani, şablonun geri
   kalanının başarısız olmasına sebep olmaksızın olabildiğince çok (azami
   niceleyicisinin izin verdiği ölçüde) eşleşme yapmaya çalışır. Klasik bir
   örnek olarak, C kodları arasındaki açıklamalarla eşleşme sorunları
   verilebilir. Bu açıklamalar /* ve */ dizilimleri arasında bulunurlar ve
   içlerinde birbirlerinden bağımsız olarak / ve * karakterleri
   bulunabilir. Örneğin, <literal>/\*.*\*/</literal> şablonu
   <literal>/* birinci açıklama */  bu açıklama değil  /* ikinci açıklama
   */</literal> dizgesiyle eşleştirilmeye çalışıldığında başarısız
   olunacaktır. Çünkü .* öğesinin açgözlülüğü yüzünden dizgenin tamamı ile
   eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   Bununla birlikte, bir yineleyicinin ardına bir soru imi konursa,
   açgözlülüğe son verilmiş olur ve olası en az sayıda eşleşme yapılmaya
   çalışılır. Dolayısıyla, <literal>/\*.*?\*/</literal> şablonu C
   açıklamaları ile beklendiği gibi eşleşir. Yineleyiciler, anlamları
   değiştirilmediği sürece sadece tercih edilen sayıda eşleşme yapacaktır.
   Soru imini, bir yineleyici olarak kendisinin sonrasına koymaktan
   çekinmeyin. İki çeşit kullanımı olduğundan bazen
   <literal>\d??\d</literal> örneğindeki gibi bir soru imi çifti olarak
   görünür ve tercihan tek bir rakamla eşleşirse de şablonun kalanının
   eşleşmesi için başka çare yoksa iki rakamla da eşleşir.
  </para>
  <para>
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_UNGREEDY</link>
   seçeneği (Perl'de bulunmayan bir seçenektir) etkinse yineleyiciler
   öntanımlı olarak açgözlü olmazlar, fakat bir yineleyiciyi takibeden bir
   soru imi varsa o yineleyici açgözlülük gösterebilir. Başka bir deyişle,
   bu seçenek öntanımlı davranışı tersine çevirir.
  </para>
  <para>
   <literal>+</literal> imi yineleyicilerin ardına konduğunda yineleyiciyi
   bencilleştirir. Yani, şablonun kalanının başarısızlığı pahasına
   olabildiğince çok eşleşme yapmaya çalışır. Bu bakımdan, örneğin,
   <literal>.*abc</literal> şablonu "aabc" ile eşleştiği halde
   <literal>.*+abc</literal> şablonu eşleşmeyecektir. Çünkü
   <literal>.*+</literal> dizgenin tamamını yiyecektir.
  </para>
  <para>
   Bir yaylı ayraçlı alt şablon, 1'den büyük bir asgari ve sınırlı bir
   azami yineleme değeriyle nicelendiğinde derlenmiş şablon için asgari ve
   azami değerlerin büyüklüklerine bağlı olarak daha fazla alan gerekir.
  </para>
  <para>
   Eğer bir şablon, .* veya .{0,}  ile başlıyorsa ve (Perl'in /s seçeneğine
   eşdeğer) <link
   linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link>
   seçeneği etkinse, noktanın satırsonu karakterleriyle eşleşmesini
   sağlamak için, eşleşmeye konu dizgedeki karakterleri şablonun kalanı ile
   eşleştirmek adına, şablon örtük olarak satırsonlarına demirlenir.
   Dolayısıyla, ilkinden sonraki eşleşmeler için yineleme gereği kalmaz.
   PCRE böyle bir şablonu \A ile öncelenmiş gibi ele alır. Eşleşmeye konu
   dizgenin satırsonu karakterlerini içermediğinin bilindiği durumlarda,
   demirleme işlemini dolaylı olarak belirtmek amacıyla ^ kullanmak veya
   bu en iyilemeyi sağlamak için şablon .* ile başlatıldığı takdirde <link
   linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link> seçeneğini
   etkin kılmak akıllıca olur.
  </para>
  <para>
   Bir yakalayan alt şablonun yinelenmesi durumunda, alt şablonun eşleştiği
   alt dizge son yineleme ile eşleşen alt dizgedir. Örneğin,
   <literal>(tweedle[dume]{3}\s*)+</literal> şablonu "tweedledum
   tweedledee" dizgesiyle eşleştirilmeye çalışıldığında eşleşen alt dizge
   "tweedledee" olur. Bununla birlikte, iç içe yakalayan alt şablonların
   varlığında, alt şablonun eşleştiği alt dizge önceki yinelemelerle
   eşleşen alt dizgeler olabilir. Örneğin, <literal>/(a|(b))+/</literal>
   şablonu "aba" ile eşleştirilmeye çalışıldığında eşleşen ikinci alt dizge
   "b" olur.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.back-references">
  <title>Geriye Gönderimler</title>
  <para>
   Bir karakter sınıfının dışında, bir tersbölü ile öncelenmiş 0'dan büyük
   bir sayı, şablonda kendinden önce yaylı ayraçlarla gruplanmış alt
   şablonlar varsa, bunlar arasından kendisiyle ilgili yakalayan alt
   şablona gönderim olarak ele alınır.
  </para>
  <para>
   Ancak, tersbölüyü takibeden onluk sayı 10'dan küçükse, bu daima bir
   geriye gönderim olarak ele alınır ve şablonun öncesinde bir yakalayan
   alt şablon başlatan bundan daha az sayıda yaylı ayraç varsa işlem bir
   hata ile sonuçlanır. Başka bir deyişle, 10'dan küçük numaralı yakalayan
   alt şablonları kapatan ayraçların kendileriyle ilgili geriye
   gönderimlerin öncesinde bulunma koşulu yoktur. Tersbölüyü takibeden
   rakamların ele alınışları ile ilgili ayrıntılı bilgiyi
   <link linkend="regexp.reference.escape">önceleme karakteri</link> bölümünde
   bulabilirsiniz.
  </para>
  <para>
   Bir geriye gönderimin eşleştiği alt şablon olasılıklar içeriyorsa,
   geriye gönderim, şablonun kalanının eşleştiği olasılıktan başka bir
   olasılıkla eşleşmez. Yani,
   <literal>(sens|respons)e and \1ibility</literal> şablonu, "sense and
   sensibility" ve "response and  responsibility" ile eşleştiği halde
   "sense  and  responsibility" ile eşleşmeyecektir. Harf büyüklüğüne
   duyarlılık etkin olduğunda geriye gönderim de aynı duyarlılığa sahip
   olacaktır. Örneğin, <literal>((?i)rah)\s+\1</literal> şablonunda,
   yakalayan alt şablon özgün olarak harf büyüklüğüne duyarlı eşleştiği
   halde bile "rah rah" ve "RAH RAH" ile eşleşecek ama "RAH rah" ile
   eşleşmeyecektir.
  </para>
  <para>
   Aynı alt şablon için birden fazla geriye gönderim olabilir. Bir
   şablonun eşleşeceği bir dizge parçası yoksa onunla ilgili geriye
   gönderimler daima başarısız olacaktır. Örneğin,
   <literal>(a|(bc))\2</literal> şablonu "bc" yerine "a" ile başlayan bir
   dizgeyle başarısız olacaktır. 99 ayrı geriye gönderim olabileceğinden
   bir tersbölüyü takibeden tüm rakamlar olası bir geriye gönderim olarak
   ele alınacaktır. Eğer alt şablon bir rakam karakteri ile devam ediyorsa
   geri gönderimi sonlandırmak için bir ayraç karakteri gerekir. <link
   linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTENDED</link>
   seçeneği etkinse bu ayraç karakteri, boşluk karakteridir. Aksi takdirde
   boş bir açıklama kullanmak gerekir.
  </para>
  <para>
   Yaylı ayraçların içinde kullanılan bir geriye gönderim, ilgili alt
   şablonun hemen ardından kullanılmışsa başarısız olacaktır. Bu bakımdan,
   örneğin (a\1) şablonu hiçbir dizgeyle eşleşmeyecektir. Bununla
   birlikte, böyle alt şablon içindeki geriye gönderimler bazı durumlarda
   oldukça kullanışlı olabilir. Örneğin,
   <literal>(a|b\1)+</literal> şablonu herhangi bir sayıda "a" veya "aba"
   ya da "ababba" ve benzeri dizgesiyle eşleşecektir. Alt şablonun her
   yinelenişinde, geriye gönderim kendisiyle ilişkili alt dizge ile
   eşleşecektir. Bunun çalışması için, ilk yinelemenin geriye gönderimle
   eşleşmesi gerekli değildir. Bu, yukarıdaki gibi olasılık belirtimiyle
   veya asgarisi sıfır olan bir yineleyici kullanılarak yapılabilir.
  </para>

  <para>
   İsimli alt şablonlara gerigönderimler
   <literal>(?P=ad)</literal>,  <literal>\k&lt;ad&gt;</literal>,
   <literal>\k'ad'</literal>, <literal>\k{ad}</literal>,
   <literal>\g{ad}</literal>, <literal>\g&lt;ad&gt;</literal> veya
   <literal>\g'ad'</literal> ile sağlanabilir.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.assertions">
  <title>Tezler</title>
  <para>
   Bir tez, herhangi bir karakterin tüketilmediği bir eşleşme noktasının
   öncesinde veya sonrasındaki karakterler üzerinde yapılacak bir sınama
   belirtir. Basit savlar <link linkend="regexp.reference.escape">önceleme
   karakteri</link> altında açıklandığı gibi \b,
   \B,  \A,  \Z,  \z, ^ ve $ olarak kodlanabilir. Birden fazla alt
   şablondan oluşan daha karmaşık savlar da düzenlenebilir. Bunların iki
   çeşidi vardır: Eşleşmeye konu dizge içinde geçerli konumun
   <emphasis>öncesine bakanlar</emphasis> ve <emphasis>sonrasına
   bakanlar</emphasis>.
  </para>
  <para>
   Bir tez alt şablonu, eşleşme noktasının değişmesine sebep olmadığı
   takdirde normal yollarla eşleşecektir. Eşleşme noktasının
   <emphasis>sonrasına bakan</emphasis> tezler, olumlu savlar için  (?=
   ile, olumsuz savlar için ise (?! ile başlar. Örneğin,
   <literal>\w+(?=;)</literal> şablonu, ardına bir noktalı virgül konmuş
   bir sözcükle eşleşecek, ancak ardında noktalı virgül bulunmayan bir
   sözcükle eşleşmeyecektir. <literal>foo(?!bar)</literal> şablonu ardında
   "bar" bulunmayan herhangi bir "foo" ile eşleşecektir. Ancak, benzer
   şekilde, <literal>(?!foo)bar</literal> şablonu, öncesinde "foo" dışında
   bir dizge bulunan bir "bar" dizgesini bulamayacak; buna karşın,
   öncesinde hiçbir şey bulunmayan, ilk "bar" dizgesini bulacaktır. Çünkü
   (?!foo) savı, sonraki üç karakter "bar" olduğu takdirde daima doğru
   olacaktır. Bu etkiyi geriye bakan bir savla da sağlamak mümkündür.
  </para>
  <para>
   Eşleşme noktasının <emphasis>öncesine bakan</emphasis> tezler, olumlu
   savlar için (?&lt;= ile, olumsuz savlar için ise (?&lt;! ile başlar.
   Örneğin, <literal>(?&lt;!foo)bar</literal> şablonu öncesinde "foo"
   bulunmayan bir "bar" dizgesiyle eşleşecektir. Geriye bakan bir savın
   içeriğinin eşleşeceği dizgenin sabit uzunlukta olması gerekir.
   <literal>(?&lt;=bullock|donkey)</literal> şablonu bu kurala uyarken
   <literal>(?&lt;!dogs?|cats?)</literal> şablonu, derleme sırasında
   hataya sebep olur. Farklı uzunlukta dizgelerle eşleşen geriye bakan
   şablonlara sadece olasılıkların belirtildiği alt şablonun dışında izin
   verilir. Bu kural, tüm olasılıkların aynı uzunlukta dizge ile
   eşleşmesini gerektiren Perl 5.005 sürümünden farklıdır. Örneğin,
   <literal>(?&lt;=ab(c|de))</literal> savına Perl 5.005 sürümünde izin
   verilmez, çünkü üst seviye olasılıklar farklı uzunlukta dizgelerden
   oluşur. Ancak, şablon,  <literal>(?&lt;=abc|abde)</literal> örneğindeki
   gibi iki ayrı olasılığa bölünürse sorun çıkmaz. Geriye bakan savların
   gerçekleniminde, her olasılık için, geçici olarak belli bir uzunlukta
   geriye gidilip eşleşme denenir. Eğer, eşleşme noktasının öncesinde
   yeteri sayıda karakter yoksa eşleşme ister istemez başarısız olur.
   Geriye bakan savlar, dizge sonlarıyla eşleşmede, sadece bir kere
   eşleşen alt şablonlarla birlikte kullanıldığında oldukça yararlıdır.
   Böyle, sadece bir kere eşleşen alt şablon örneklerini
   Sadece bir kerelik alt şablonlar bölümünde bulabilirsiniz.
  </para>
  <para>
   Başarılı bir eşleşmede birden fazla sav bulunabilir. Örneğin,
   <literal>(?&lt;=\d{3})(?&lt;!999)foo</literal> şablonu, öncesindeki üç
   rakam "999" olmayan bir "foo" dizgesiyle eşleşecektir. Farkettiğiniz
   gibi, her sav, eşleşmeye konu dizge içinde hep aynı noktaya bağımsız
   olarak uygulanır. Yapılan ilk şey, önceki üç karakterin birer rakam olup
   olmadığıdır. Ancak bundan sonra o üç rakamın "999" olup olmadığına
   bakılır. Bu şablon, "foo" dizgesinin önündeki, ilk üç karakteri rakam
   olan ve son üç karakteri "999" olmayan altı karakterle eşleşmez.
   Örneğin, "123abcfoo" dizgesiyle eşleşme sağlanamayacaktır. İstenen
   eşleşmeyi sağlamak için şablonun
   <literal>(?&lt;=\d{3}...)(?&lt;!999)foo</literal> olarak düzenlenmesi
   gerekir.
  </para>
  <para>
   İlk sav için önce, "foo" dizgesini önceleyen altı karakterin ilk üçünün
   rakam olup olmadığına bakılır. Sonra ikinci sav için altılının son üç
   karakterinin "999" olup olmadığına bakılır.
  </para>
  <para>
   Savlar çeşitli birleşimler oluşturacak şekilde iç içe düzenlenebilir.
   Örneğin, <literal>(?&lt;=(?&lt;!foo)bar)baz</literal> şablonu öncesinde
   "foo" ile öncelenmemiş "bar" dizgeleri bulunan "baz" dizgeleriyle
   eşleşir. <literal>(?&lt;=\d{3}...(?&lt;!999))foo</literal> şablonu ise,
   öncesinde 3 rakam ile öncelenmiş "999" içermeyen üç karakter bulunan
   "foo" dizgeleriyle eşleşecektir.
  </para>
  <para>
   Aynı savı bir kereden fazla kanıtlamanın bir anlamı olmadığından, sav
   alt şablonları, yinelenemeyecekleri gibi yakalayan alt şablonlar da
   olamazlar.  Sav alt şablonların içerdiği yakalayan alt
   şablonlar, ana şablonun tümüne ait yakalayan alt şablonlar olarak
   değerlendirilirler. Bununla birlikte, bu çeşit yakalayan alt şablonlar
   sadece olumlu savlarda dışa taşınırlar, çünkü olumsuz savlarda dışa
   taşınacak bir şey olmaz.
  </para>
  <para>
   Savlar en fazla 200 yaylı ayraçlı alt şablon içerebilir.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.onlyonce">
  <title>Sadece bir kerelik alt şablonlar</title>
  <para>
   Yinelemeyi gerek asgarileştirirken gerekse azamileştirirken,  yineleme
   sayısının her değiştirilişinde ana şablonun kalanının eşleştiğini
   görmek için yapılan değerlendirmedeki başarısızlık normal olarak bu
   işlemin yinelenmesine sebep olur. Eşleşmenin doğasını değiştirerek veya
   şablonun yazarı numaralı eşleşmenin mümkün olmadığı noktayı biliyorsa
   eşleşmenin vaktinden önce başarısız olmasını sağlamak suretiyle bazen
   bunun olmasını engellemek yararlı olabilir.
  </para>
  <para>
   \d+foo şablonunun <literal>123456bar</literal> satırına uygulandığını
   varsayalım.
  </para>
  <para>
   Eşleşterici, ilk altı rakamı eşleştirdikten sonra "foo" ile eşleşmenin
   mümkün olmadığını görünce, eninde sonunda başarısız olmadan önce
   şablonun \d+ parçasını önce 5 rakamla, sonra 4 rakamla, vb.
   eşleştirmeyi dener. Sadece bir kerelik alt şablonlar, şablonun belli
   bir parçasınının sadece bir kere eşleştirileceğini belirten alt
   şablonlardır. Böylece eşleştirici "foo" ile ilk eşleştirme denemesinin
   hemen ardından başarısız olur. Alt şablonun sözdizimi, aşağıdaki
   örnekte olduğu gibi (?&gt; ile başlayan yaylı ayraçlı alt şablonların
   özel bir çeşididir: <literal>(?&gt;\d+)bar</literal>
  </para>
  <para>
   Eşleştiriciyi azami sayıda eşleşmeye kilitleyen bu çeşit alt şablonlar
   bir kerelik eşleşme sağlarlar ve şablonun tamamını eşleştirmedeki ilk
   başarısızlıkta şablonun geriye saymasını engellerler. Ancak, şablonun
   diğer parçaları geriye saymayı gerektiriyorsa bu normal olarak çalışır.
  </para>
  <para>
   Başka bir deyişle, bu tür bir alt şablon, eşleşmeye konu dizgenin belli
   bir noktasına demirlemenin mümkün olduğu bir durumda tekil bir şablonun
   eşleşeceği dizgeyle eşleşir.
  </para>
  <para>
   Sadece bir kerelik alt şablonlar, yakalamayan alt şablonlardır.
   Yukarıdaki örnekteki gibi basit durumlar, kalan herşeyin tüketilmesine
   sebep olan bir yineleme azamileştirmesi olarak düşünülebilir. Bu
   bakımdan, \d+ ve \d+? şablonlarının ikisi de şablonun kalanını
   eşleştirmek için rakam sayısını ayarlamaya çalışırken, (?&gt;\d+)
   şablonu rakam dizisinin tamamıyla sadece bir kere eşleşebilir.
  </para>
  <para>
   Bu oluşum, şüphesiz keyfi olarak karmaşıklaştırılmış alt şablonlar
   içerebilir ve bunlar iç içe olabilir.
  </para>
  <para>
   Sadece bir kerelik alt şablonlar, dizge sonuyla etkili bir eşleşme
   belirtmek için, geriye bakan sav alt şablonları ile birlikte
   kullanılabilir. Eşleşmeyeceği uzun bir dizgeye uygulanacak, basit bir
   şablon olarak <literal>abcd$</literal> şablonunu ele alalım. İşlem
   soldan sağa doğru uygulanacağından, PCRE, eşleşmeye konu dizgedeki her
   "a" için şablonun kalanıyla bir eşleşme arayacaktır. Eğer şablon,
   <literal>^.*abcd$</literal> olarak belirtilirse, ilk olarak baştaki .*
   dizgenin tamamıyla eşleşir, fakat bu başarısız olursa (dizgenin ardında
   bir "a" bulunmaması durumu), önce son bir karakteri bütün dizgeyle
   eşleştirmek için dizgede geriye gitmeye başlar, sonra bunu son iki
   karakter için ve son üç için, vb. dener. Dolayısıyla, "a" için
   dizgenin tamamıyla eşleşmeyi sağlayacak taramanın bu kez sağdan sola
   sola uygulanmasından başka değişen bir şey olmayacaktır. Bununla
   birlikte, şablon, <literal>^(?>.*)(?&lt;=abcd)</literal> olarak
   yazılırsa .* için geriye doğru defalarca eşleştirme denemesi yerine,
   dizgenin tamamıyla bir kerede eşleşme denenebilecektir. İkinci grupta
   belirtilen geriye bakan sav, son dört karakterin üzerinde sadece bir
   deneme yapacak, eğer eşleşme sağlanamazsa eşleştirici başarısız
   olacaktır. Uzun dizgeler sözkonusu olduğunda bu yaklaşım işlem süresi
   üzerinde önemli bir fark yaratacaktır.
  </para>
  <para>
   Bir şablonun sınırsız sayıda yineleme içeren bir alt şablonu olması
   durumunda şablonun tamamı için sınırsız sayıda eşleşme denenecek
   demektir; eşleşme başarısızlığının çok uzun bir sürenin sonunda
   alınmasından kaçınmanın tek yolu ne yazık ki, sadece bir kerelik alt
   şablon kullanımıdır. <literal>(\D+|&lt;\d+>)*[!?]</literal> şablonu,
   gerek hiç rakam bulunmaması gerekse rakamların &lt;> ile sarmalanması
   durumunda, ardından ! veya ? belirtilmesi nedeniyle, sınırsız sayıda
   alt dizge ile eşleşecektir. Eğer eşleşme olursa işlem çabucak
   bitecektir. Bununla birlikte, şablon,
   <literal>aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa</literal>
   dizgesine uygulandığında başarısızlığın raporlanması çok uzun
   zaman alacaktır. Bunun sebebi, dizgenin çok sayıda yolla iki yinelemeye
   bölünebilmesi ve hepsinin denenmesidir. (Hem PCRE hem de Perl'in, tek
   bir karakter kullanıldığında hızlı bir başarısızlığa izin vermesi
   nedeniyle, örnekte sondaki tek karakter yerine [!?] kullanılmıştır. Bir
   eşleşme için son tek karakterin varlığı gereklidir ve dizgede
   bulunmazsa erken bir başarısızlık söz konusudur.) Eğer şablon,
   <literal>((?>\D+)|&lt;\d+>)*[!?]</literal> olarak değiştirilirse, rakam
   bulunmayan dizgeler bölünemeyecek ve başarısızlık çabucak
   gerçekleşecektir.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.conditional">
  <title>Koşullu alt şablonlar</title>
  <para>
   Eşleşme sürecinin, bir savın veya önceki bir yakalayan alt şablonun
   eşleşme sonucuna bağlı olarak, bir şablona koşullu olarak boyun eğmesi
   veya iki olasılık arasında seçim yapabilmesi mümkündür. Koşullu alt
   şablonların olası iki çeşidi şunlardır:
  </para>

  <literallayout>
    (?(koşul)evet-şablonu)
    (?(koşul)evet-şablonu|hayır-şablonu)
  </literallayout>
  <para>
   Koşul sağlandığı takdirde evet-şablonu, aksi takdirde hayır-şablonu
   uygulanır veya hiçbir şablon uygulanmaz. Koşullu alt şablonda ikiden
   fazla olasılık varsa derleme sırasında hata oluşur.
  </para>
  <para>
   İki çeşit koşul vardır. Eğer yaylı ayraçlar arasındaki metin rakamlardan
   oluşuyorsa koşulun içerdiği sayıların önceki yakalayan alt şablonlarla
   eşleşeceği varsayılır. Şablonu daha okunabilir kılmak için boşluk
   karakterlerinin yok sayılmakta olduğunu
   (<link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTENDED</link>
   seçeneği) varsayarak boşluklarla üç parçaya bölünmüş şu şablonu ele
   alalım:
  </para>
  <informalexample>
   <programlisting>
<![CDATA[
( \( )?    [^()]+    (?(1) \) )
]]>
   </programlisting>
  </informalexample>
  <para>
   İlk parça bir açan yaylı ayraç ile eşleşir ve karakter mevcut olduğu
   takdirde bu, ilk yakalayan alt dizge olur. İkinci parça yaylı ayraç
   olmayan bir veya daha fazla karakterle eşleşir. Üçüncü parça ise bir
   koşullu alt şablon olarak, ilk yaylı ayraçlı grupla eşleşip
   eşleşmediğine bakar; eşleşme varsa, yani eşleşmeye konu dizge bir açan
   yaylı ayraç ile başlıyorsa, koşul doğrulanmış olur. Dolayısıyla
   evet-şablonu çalıştırılır ve kapatan yaylı ayraç aranır. Aksi takdirde
   şablon hiçbir şeyle eşleşmez. Başka bir deyişle, bu şablona göre açan
   yaylı ayraçla başlayan bir dizge kapatan bir yaylı ayraçla bitebileceği
   gibi bitmeyebilir de.
  </para>
  <para>
   Eğer koşul olarak <literal>(R)</literal> dizgesi verilmişse, şablona
   veya alt şablona ardışık bir çağrı yapılmış gibi ele alınır. "Üst
   seviye" için koşul daima yanlış sonuç verir.
  </para>
  <para>
   Eğer koşul rakamlardan veya (R) dizgerinden oluşmuyorsa, bir sav olarak
   ele alınır.Olumlu veya olumsuz, ileriye veya geriye bakan bir sav
   olabilir. Yine boşluk karakterlerinin yok sayılacağı varsayımıyla ikinci
   satırında iki olasılık içeren şu şablonu ele alalım:
  </para>

  <literallayout>
    (?(?=[^a-z]*[a-z])
    \d{2}-[a-z]{3}-\d{2}  |  \d{2}-\d{2}-\d{2} )
  </literallayout>
  <para>
   Koşul, ileriye bakan olumlu bir sav olup, isteğe bağlı olarak harf
   olmayan karakterleri takibeden bir harf ile eşleşir. Başka bir deyişle,
   eşleşmeye konu dizge içinde en azından bir harfin var olup olmadığına
   bakar. Eğer bir harf varsa, eşleşmeye konu dizge ilk olasılıkla, aksi
   takdirde ikinci olasılıkla eşleşir, Şablon, aaa'nın harfleri, dd'nin
   rakamları ifade ettiği durumda dizgenin ya dd-aaa-dd ya da dd-dd-dd
   dizilimiyle eşleşecektir.
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.comments">
  <title>Açıklamalar</title>
  <para>
   (?#  dizilimi sonraki kapatan yaylı ayraca kadar devam eden bir
   açıklamanın başlangıcını belirtir. İç içe açıklamalara izin verilmez.
   Açıklama olarak imlenmiş parçalar şablonun yorumlanan parçaları olarak
   ele alınmazlar.
 </para>
 <para>Eğer
  <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTENDED</link>
  seçeneği etkinse, şablon içinde, bir karakter sınıfının dışındaki
  öncelenmemiş bir # karakteri sonraki satırsonu karakterine kadar devam
  eden bir açıklamanın başlangıcı olarak ele alınır.
  </para>
  <para>
   <example>
    <title>PCRE şablonunda açıklama kullanımı</title>
    <programlisting role="php">
<![CDATA[
<?php

$subject = 'test';

/* (?# açıklama eklemek için PCRE_EXTENDED etkinleştirilmeden  kullanılabilir
 */
$match = preg_match('/te(?# this is a comment)st/', $subject);
var_dump($match);

/* Boşluklar ve # PCRE_EXTENDED etkin olmadıkça şablonun parçası olarak
 * ele alınır
 */
$match = preg_match('/te   #~~~~
st/', $subject);
var_dump($match);

/* PCRE_EXTENDED etkin olduğunda, verideki tüm boşluk karakterleri ve
 * aynı satırdaki öncelenmemiş # karakterinden sonraki herşey yok sayılır.
 */
$match = preg_match('/te    #~~~~
st/x', $subject);
var_dump($match);
]]>
    </programlisting>
    &example.outputs;
    <screen>
<![CDATA[
int(1)
int(0)
int(1)
]]>
    </screen>
   </example>
  </para>
 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.recursive">
  <title>İç içe şablonlar</title>
  <para>
   Sınırsız iç içe yaylı ayraçların kullanıldığı bir şablonu yaylı
   ayraçlar arasındaki bir dizgeyle eşleştirme sorununu ele alalım.
   Ardışık işlem haricinde yapılabilecek en iyi şey iç içe sabit bir
   derinliğe kadar eşleşebilecek bir şablon kullanmaktır. Sabit olmayan
   derinlikli iç içe şablonları işlemek mümkün değildir. Perl'in 5.6
   sürümü, ardışık (iç içe) düzenli ifadelere izin veren deneysel bir
   oluşuma sahiptir. Belli bir ardışıklık durumu için özel bir öğe, (?R)
   öğesi sağlanmıştır. Bu PCRE şablonu yaylı ayraçlarla ilgili bu sorunu
   çözmektedir: <literal>\( ( (?>[^()]+) | (?R) )* \)</literal>
   (Boşlukların gözardı edilmesini sağlayan
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_EXTENDED</link>
   seçeneğinin etkin olduğu varsayılmıştır.)
  </para>
  <para>
   İlk eşleşme bir açan yaylı ayraçla olur. Sonraki eşleşme, ya yaylı
   ayraçlar içine alınmamış bir dizi alt dizgeyle olur ya da şablonun
   kendisi ardışık olarak (doğru olarak yaylı ayraçlar içine alınmış alt
   dizgelerle) eşleşir. Ve son eşleşme bir kapatan yaylı ayraçla olur.
  </para>
  <para>
   Örnek olarak verdiğimiz bu şablon sınırsız sayıda iç içe yineleme
   içerir; dolayısıyla şablon, eşleşmeyeceği dizgelere uygulandığında,
   yaylı ayraç içine alınmamış dizgelerle eşleşmek için sadece bir kerelik
   alt şablonların kullanımı önem kazanır. Bu duruma bir örnek olarak çabuk
   bir eşleşmemeyle sonuçlanan şu dizge verilebilir:
   <literal>(aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa()</literal>
  </para>
  <para>
   Bununla birlikte, sadece bir kerelik alt şablon kullanılmazsa eşleştirme
   işlemi çok uzun sürecektir. Bunun sebebi, eşleşmeye konu dizgeyi çok
   çeşitli şekillerde bölen + ve * yinelemelerinin olması ve bir
   başarısızlık raporlamadan önce bunların hepsinin denenmesi gereğidir.
  </para>
  <para>
   Herhangi bir yakalama alt şablonu için belirlenmiş değerler, alt şablon
   değerinin atandığı ardışık işlemin en dış seviyesindeki değerlerdir.
   Eğer yukardaki şablon, <literal>(ab(cd)ef)</literal> dizgesiyle
   eşleştirilmeye çalışılırsa yakalanan ayraçlı değer, en üst seviyede
   elde edilen son değer olan "ef" olur. Eğer başka yaylı ayraçlar da
   eklenirse,
   <literal>\( ( ( (?>[^()]+) | (?R) )* ) \)</literal> şablonu ile
   yakalanan dizge, en üst seviye yaylı ayraçların içindeki "ab(cd)ef"
   olur. Eğer bir şablonda 15'ten fazla yakalayan yaylı ayraç varsa, PCRE
   ardışık bir işlem sırasında veriyi saklamak için pcre_malloc ile
   ayırarak ve  işi bitince pcre_free ile serbest bırakarak fazladan
   bellek sağlamak zorundadır. Eğer bu bellek ayrılamazsa, bir ardışık
   işlem sırasında bellek yetersiz hatası vermek mümkün olmadığından
   veriyi, sadece ilk 15 yakalayan yaylı ayraç için saklar.
  </para>
  <para>
   <literal>(?1)</literal>, <literal>(?2)</literal> ve
   benzerleri ardışık alt şablonlarda da kullanılabilmektedir. Ayrıca,
   <literal>(?P&gt;isim)</literal> veya <literal>(?P&amp;isim)</literal>
   isimli alt şablonlarını da kullanmak mümkündür.
  </para>
  <para>
   İsimli veya numararalı bir ardışık alt şablon gönderim sözdizimi,
   gönderimde bulunduğu yaylı ayraçların dışında kullanılmışsa bir
   programlama dilindeki bir alt yordam gibi işlem yapar. Önceki
   örneklerden birinde, <literal>(sens|respons)e and \1ibility</literal>
   şablonu  "sense and sensibility" ve "response and responsibility" ile
   eşleşiyor, fakat "sense and responsibility" ile eşleşmiyordu. Eğer
   <literal>(sens|respons)e and (?1)ibility</literal> şablonu kullanılmış
   olsaydı diğer iki dizgeyle birlikte  "sense and responsibility" dizgesi
   de eşleşecekti. Böyle gönderimlerin, yine de atıfta bulunduğu alt
   şablondan sonra gelmesi gerekir.
  </para>
  <para>
   Eşleşmeye konu dizgenin azami uzunluğu bir tamsayı değişkenin
   tutabileceği en büyük pozitif tamsayı kadar olabilirse de PCRE ardışık
   işlem yaparak sonsuz sayıda yinelemeyi ve alt şablonu işleyebilir. Bu
   bakımdan, belli bir şablon tarafından işlenebilecek bir dizgenin
   uzunluğunu sınırlayan şey aslında, kullanılabilecek yığıtın
   büyüklüğüdür.
  </para>

 </section>

 <section xml:id="regexp.reference.performances">
  <title>Başarım</title>
  <para>
   Şablonların içindeki bazı ögeler diğerlerine göre daha verimli
   olabilir. Örneğin, [aeiou] gibi bir karakter sınıfı, (a|e|i|o|u) gibi
   bir olasılık kümesine göre daha verimlidir. Genelde, gerekli davranışı
   sergileyen en basit oluşum normal olarak en verimli oluşumdur. Jeffrey
   Friedl'ın kitabı, düzenli ifadelerin verimini arttırmak için en
   iyilenmeleriyle ilgili bir çok inceleme içerir.
  </para>
  <para>
   Bir şablon .* ile başlıyorsa ve <link
   linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link> seçeneği
   etkinse, şablon, sadece eşleşmeye konu dizgenin başlangıcı ile
   eşleşebileceğinden, örtük olarak PCRE tarafından demirlenir. Bununla
   birlikte, <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">
   PCRE_DOTALL</link> seçeneği etkin değilse, nokta işleci satırsonu
   karakteri ile eşleşmeyeceğinden ve eşleşmeye konu dizge çok sayıda
   satırsonu içeriyorsa şablon dizgenin başlangıcından başka diğer
   satırsonu karakterlerinin sonrası ile de eşleşeceğinden PCRE bu en
   iyilemeyi yapamaz. Örneğin, <literal>(.*) ikinci</literal> şablonu, ilk
   yakalanan alt dizge "ve" olmak üzere "birinci\nve ikinci" dizgesiyle
   eşleşir (\n satırsonu karakteridir). PCRE bunu yaparken, eşleşmeye konu
   dizgedeki her satırsonu karakterinden sonra eşleşme başlatmayı
   tekrarlamak zorundadır.
  </para>
  <para>
   Böyle bir şablonu satırsonu karakteri içermeyen bir dizgeyle
   eşleştirmek için kullanıyorsanız en iyi başarımı
   <link linkend="reference.pcre.pattern.modifiers">PCRE_DOTALL</link>
   seçeneğini etkin kılarak veya demirlemeyi açıkça belirtmek için şablonu
   ^.*  ile başlatarak sağlayabilirsiniz. Bu, PCRE'yi her satırsonunda
   eşleşmeyi yeni baştan başlatmaktan kurtarır.
  </para>
  <para>
   İç içe sonsuz sayıda yineleme içeren şablonlara karşı dikkatli olun.
   Kendileriyle eşleşmeyen bir dizgeye rastladıklarında sonuç almak çok
   uzun sürebilir. Örneğin <literal>(a+)*</literal> şablonunu ele alalım.
 </para>
 <para>
   Bu şablon "aaaa" dizgesiyle 33 farklı yolla eşleşir ve dizge uzadıkça
   bu sayı büyük bir hızla artar. (* yinelemesi 0, 1, 2, 3, 4 kere eşleşir
   ve sıfırdan farklı bütün durumlarda + yinelemeleri farklı kereler
   eşleşebilir.) Şablonun kalanı böyle olduğu takdirde şablonun tamamıyla
   eşleşme mümkün olmayacaktır. PCRE kural olarak olası her çeşit
   yinelemeyi deneyeceğinden bu işlem oldukça uzun bir zaman alacaktır.
 </para>
 <para>
   Şablonun ardına, <literal>(a+)*b</literal> şeklinde özel olmayan bir
   karakter getirilmesi gibi basit çözümlerle bir en iyileme mümkündür.
   Standart eşleştirme işlemlerine girişmeden önce, PCRE eşleşmeye konu
   dizgenin sonlarına doğru bir "b" varlığını araştırır; bulamazsa, hemen
   eşleşmenin başarısız olduğunu bildirir. Ancak böyle arda eklenebilecek
   özel olmayan bir karakterin yokluğunda bu en iyileme kullanılamaz.
   <literal>(a+)*\d</literal> şablonunun davranışını yukarıdaki şablonla
   karşılaştırarak farkı görebilirsiniz. Birincisi sadece "a"lardan oluşan
   bir satıra uygulandığında hemen her durumda daima anında başarısız
   olurken ikincisinin başarısızlığı dizge 20 karakterden uzun olduğunda
   farkedilebilecek kadar uzun bir süre sonra gerçekleşir.
  </para>
 </section>
</chapter>

<!-- Keep this comment at the end of the file
Local variables:
mode: sgml
sgml-omittag:t
sgml-shorttag:t
sgml-minimize-attributes:nil
sgml-always-quote-attributes:t
sgml-indent-step:1
sgml-indent-data:t
indent-tabs-mode:nil
sgml-parent-document:nil
sgml-default-dtd-file:"~/.phpdoc/manual.ced"
sgml-exposed-tags:nil
sgml-local-catalogs:nil
sgml-local-ecat-files:nil
End:
vim600: syn=xml fen fdm=syntax fdl=2 si
vim: et tw=78 syn=sgml
vi: ts=1 sw=1
-->