-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
cod-Bda113_jMqv4a-d1e583.xml
575 lines (575 loc) · 35 KB
/
cod-Bda113_jMqv4a-d1e583.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?><?xml-model href="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?><TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Quaestio 15</title>
<author ref="#JohnMair">John Mair</author>
<respStmt>
<name>Jeffrey C. Witt</name>
<resp>TEI Encoder</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition n="0.0.0-dev">
<title>Quaestio 15</title>
<date when="2020-06-09">June 27, 2020</date>
</edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
<authority>SCTA</authority>
<availability status="free">
<p>Published under a <ref target="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/">Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)</ref>
</p>
</availability>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listWit>
<witness xml:id="B" n="cod-Bda113">Badius 1516</witness>
</listWit>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<schemaRef n="lbp-diplomatic-1.0.0" url="https://raw.githubusercontent.com/lombardpress/lombardpress-schema/1.0.0/src/out/diplomatic.rng"/>
<editorialDecl>
<p>Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0
guidelines for a diplomatic edition.</p>
</editorialDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc status="draft">
<listChange>
<change when="2020-06-27" status="draft" n="0.0.0">
<p>Created file for the first time.</p>
</change>
</listChange>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:lang="la">
<front>
<div xml:id="starts-on">
<pb ed="#B" n="109-r"/>
</div>
</front>
<body>
<div xml:id="jMqv4a-d1e583"> <!-- l4d15q15 -->
<head xml:id="jMqv4a-d1e583-Hd1e104">Quaestio 15</head>
<head xml:id="jMqv4a-d1e583-Hd1e107" type="question-title">An bene vivant homines tesseras facientes vel eas vendentes</head>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e110">
<lb ed="#B" n="65"/>IN duabus quaestioni<lb ed="#B" n="66"/>ibus
praecedentibus de ludis
<lb ed="#B" n="67"/>loquuti sumus. In priore di
<lb ed="#B" n="68"/>ximus hominem non deuictum
<lb ed="#B" n="69"/>restituere lucrum lude fortu
<lb ed="#B" n="70"/>ito acquisitum: siue in tesseris siue
<lb ed="#B" n="71"/>in chartarum hasardo / qui ludi
<lb ed="#B" n="72"/>sunt communes inter imperitos
<lb ed="#B" n="73"/>& a fortiore homo non tenetur restituere acquisitum
<lb ed="#B" n="74"/>lucrum in aliis ludis fortuitis non communibus: vt de ad
<lb ed="#B" n="75"/>uentu regis crastina luce in vrbem. semper intelligo
<lb ed="#B" n="76"/>dummodo non peccetur contra artem ludi. Praeterea
ali<lb ed="#B" n="77" break="no"/>quos ludos honestos, aliquos inhonestos vt alea
<lb ed="#B" n="78"/>rum ludum, asseruimus. In hac vero tertia quaestione
<lb ed="#B" n="79"/>circa hanc materiam ludorum: & quintodecimo circa
<lb ed="#B" n="80"/>hanc, xv. distinctionem quaeritur. An bene viuant homines
<lb ed="#B" n="81"/>tesseras facientes vel eas vendentes.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e149">
⁋ Et arguitur
<lb ed="#B" n="82"/>vtrinque. Et primo ad partem negatiuam. omnis illa ars ad
<lb ed="#B" n="83"/>cuius exercitium multa mala sequuntur & paucissi
<lb ed="#B" n="84"/>ma vel nulla bona, quae bona etiam si fuerit, possunt
<lb ed="#B" n="85"/>alia via melius procurari: est a repu. abiicienda tan
<lb ed="#B" n="86"/>quam inutilis. ars faciendi tesseras est huiusmodi. igitur.
<lb ed="#B" n="87"/>Consequentia tenet in darii. & minor probatur in dua
<lb ed="#B" n="88"/>bus quaestionibus praecedentibus. & maior de se est
<lb ed="#B" n="89"/>nota. Et tamen ipsa probatur adhuc aliter sic. Omnis
<lb ed="#B" n="90"/>illa ars per quam ministratur via ad peccandum: est a
re<lb ed="#B" n="91" break="no"/>pub. explodenda. tesserarum ars est huiusmodi.
igitur<lb ed="#B" n="92" break="no"/>consequentia tenet cum minore. & maior patet.
<lb ed="#B" n="93"/>non alia ratione vendens gladiumfurioso peccat: vel
<lb ed="#B" n="94"/>mutuo dans ensem illi quem iudicat iniuste
percus<lb ed="#B" n="95" break="no"/>surum vel occisurum proximum, nec aliter peccat ven
<lb ed="#B" n="96"/>dens venenum illi que iudicat vel iudicare debet quod
<lb ed="#B" n="97"/>hoc est applicaturus in pernicien proximi.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e187">
⁋ Ad partem
<lb ed="#B" n="98"/>affirmatiuam argumentor sic. ludere ad tabulas est
<lb ed="#B" n="99"/>licitum ex quaestione praecedente. Hoc enim senes & lai
<lb ed="#B" n="100"/>ci multi faciunt, & carcere detenti, & vrbium
cu<lb ed="#B" n="101" break="no"/>stodes & melancholici: vel qui non aliam
exerci<lb ed="#B" n="102" break="no"/>tationem habent: & interdum aliqui sacerdotes. sed hunc
<lb ed="#B" n="103"/>ludum sine duabus tesseris exercere nequeunt. ergo
<lb ed="#B" n="104"/>si ludus ille est licitus: medium ad ipsum est licitum
<lb ed="#B" n="105"/>scilicer tabulas & tesseras fabricare. Fodem modo
<!--0250.xml-->
<pb ed="#B" n="109-v"/>
<cb ed="#B" n="a"/>
<lb ed="#B" n="1"/>de chartis pro triumpho, clela, beldosa, & caeteris
<lb ed="#B" n="2"/>id genus.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e218">
<lb ed="#B" n="3"/>⁋ Respondetur ad quaestionem per
propo<lb ed="#B" n="4" break="no"/>sitiones. quarum Prima est. male agit vendes tesse
<lb ed="#B" n="5"/>ras illi quem scit vel scire debet quod hac arte abutetur:
<lb ed="#B" n="6"/>qui scilicet magnam pecuniam ad taxillos ponet. Ista con
<lb ed="#B" n="7"/>clusio sufficienter probata est ad partem negatiuam ar
<lb ed="#B" n="8"/>guendo. Iste enim cooperatur peccato ludentis vel verisimiter
<lb ed="#B" n="9"/>peccato ludentis, vel ministranti ludentibus. & le volens lu
<lb ed="#B" n="10"/>dere peccet, siue habeat tesseras siue non: tamen peccat
<lb ed="#B" n="11"/>nouo peccato ludendo, alio a priore per
continuatio<lb ed="#B" n="12" break="no"/>nem malorum actuum interiorum: & crebro multis aliis. Di
<lb ed="#B" n="13"/>xi in conclusione (vel scire debet) propter ignorantiam vi
<lb ed="#B" n="14"/>cibilem affectatam vel crassam quam ho nimis sibi afficitur iu
<lb ed="#B" n="15"/>dicando aliquem bonum vt suas tesseras vendat. Ex
<lb ed="#B" n="16"/>ista conclusione patet quod mercator emens tesseras a
fa<lb ed="#B" n="17" break="no"/>ctore peccat vendens ei de quo loquimur in
con<lb ed="#B" n="18" break="no"/>clusione: quia cooperatur peccato sicut alter. Sicut inueniens
<lb ed="#B" n="19"/>libellum famosum peccat si non destruat illum. v. q. i per
<lb ed="#B" n="20"/>totum. & cam est quia iniuste diffamabit illum contra quem li
<lb ed="#B" n="21"/>bellus est, aeque ac libellum componens. sic est in proposito
<lb ed="#B" n="22"/>& est simile acsi ego emerem gladium a primo artifice: & ab
<lb ed="#B" n="23"/>utenti gladio statim vendere.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e266">
⁋ Secunda propotest vendens tes
<lb ed="#B" n="24"/>seras illi quem iudicat rationabliter non abusurum non
pec<lb ed="#B" n="25" break="no"/>cat. Declaratur exemplariter. habeo vicinum qui ab omnibus
<lb ed="#B" n="26"/>timoratae conscientiae & prudens putatur: quaerit a me eme
<lb ed="#B" n="27"/>re tesseras pro suis tabulis, vel chartas: non est vero si
<lb ed="#B" n="28"/>mile quod has merces abusuris communicabit, sed finito
<lb ed="#B" n="29"/>ludo eas includet. possum sine peccato ei vendere:
<lb ed="#B" n="30"/>& si sint suspiciones hincide de abusu Platonis
<lb ed="#B" n="31"/>& non abusu: possum ei dicere me non audere ei vende
<lb ed="#B" n="32"/>re nisi promittat se seruaturum has merces sic vt alii
<lb ed="#B" n="33"/>non abutantur eis. si ex eius responsione est vero simile quod
caue<lb ed="#B" n="34" break="no"/>bit a peccato saltem mortali, non pecco mortaliter, quamquam ips
<lb ed="#B" n="35"/>peccabit venialiter.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e295">
⁋ Tertia propositio, non e absol
<lb ed="#B" n="36"/>uendus a confessore hac arte vtens nisi dicat se propone
<lb ed="#B" n="37"/>re in posterum non vendere nisi secundum exigentiam proponnis
<lb ed="#B" n="38"/>praecedentis. Probatur. quia nullus est absoluendus nisi propo
<lb ed="#B" n="39"/>nat cauere a peccato in posterum / vel saltem nisi proponat
<lb ed="#B" n="40"/>tollere occasionem propinquam peccandi.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e308">
⁋ Ex his omni
<lb ed="#B" n="41"/>bus sequitur quaerta conclusio: quod periculosum est vendere vel
<lb ed="#B" n="42"/>facere huiusmodi tesseras vel chartas probatio est clara ex
<lb ed="#B" n="43"/>praecedentibus, quia saepiuscule peccatur vendendo illi quem
<lb ed="#B" n="44"/>abuti scis huiusmodi mercibus vel scire teneris. Ex isto
<lb ed="#B" n="45"/>patet quod inerudite loquitur indistincte reprobans omnes ar
<lb ed="#B" n="46"/>tifices tesseras vel chartas facientes.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e324">
<lb ed="#B" n="47"/>⁋ Contra ista arguitur. ex his sequitur
<lb ed="#B" n="48"/>quod peccant facientes arma, enses, lanceas, & huiusmodi.
<lb ed="#B" n="49"/>cum his plerunque homines peccent. Respondel
<lb ed="#B" n="50"/>contingit frequenter virum peccare vendendo ai
<lb ed="#B" n="51"/>ma: vt si temerario venderet vel daret quem scit pro
<lb ed="#B" n="52"/>tinus his armis abusurum. sed non est
vniuersa<lb ed="#B" n="53" break="no"/>liter simile. immo multum differt. Arma enim sunt ad-
<!--0250.xml-->
<cb ed="#B" n="b"/>
<!-- 109-v b -->
<lb ed="#B" n="54"/>modum reipublicae vtilia & hostium repulsiua. Pri
<lb ed="#B" n="55"/>mo quidem ad resistendum hosti in bello iusto. Si
<lb ed="#B" n="56"/>cundo ad inuadendum hostem reipublicae perturba
<lb ed="#B" n="57"/>torem. etiam bombardae non sunt inutiles pro demo
<lb ed="#B" n="58"/>liendis arcibus & vrbibus in reipub. perniciem stantibus
<lb ed="#B" n="59"/>& multi sciunt armis bene vti: nec eis plurimum abu
<lb ed="#B" n="60"/>tuntur. Nec oportet respicere ad pauca mala inde
<lb ed="#B" n="61"/>euenientia: quia talia ex vestium, domorum & scientiarum
<lb ed="#B" n="62"/>vsu interdum eueniunt. De ballistis dicitur etiam qui
<lb ed="#B" n="63"/>licet eis vti in bello iusto: & prohibentur solum in
<lb ed="#B" n="64"/>bello iniusto. de sagittariis. c. vnico. & potius ballisti
<lb ed="#B" n="65"/>& sagittae quam alia instrumenta bellica: quia in his
repen<lb ed="#B" n="66" break="no"/>te & iprouise trucidatur homo: cum aiiis armis sit
<lb ed="#B" n="67"/>locus resistendi & subterfugii.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e380">
⁋ Secundo arguitur.
<lb ed="#B" n="68"/>sequeretur quod vendentes fucum pro omandis mui
<lb ed="#B" n="69"/>lierum faciebus peccarent. Similiter vendentes vene
<lb ed="#B" n="70"/>num, capillos pro capitibus sponsarum, torques aureas
<lb ed="#B" n="71"/>&c. id genus.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e391">
⁋ Ad secundum concedo si indifferenter ven
<lb ed="#B" n="72"/>dant omnibus. & idem est iudicium: quod in conclusionibus prae
<lb ed="#B" n="73"/>cedentibus: vtpote si homo vendat fucum muli
<lb ed="#B" n="74"/>eri quae viros allicere proponit ad peccatum: vel si hoc
<lb ed="#B" n="75"/>est verisimile. secus est si vendatur mulieri quae potest
<lb ed="#B" n="76"/>fuco vti licite: & hoc probabiliter cognoscit vendent
<lb ed="#B" n="77"/>vt quando mulier non habet pulchritudinem
suf<lb ed="#B" n="78" break="no"/>ficientem pro manutenendo suo viro in castitate
<lb ed="#B" n="79"/>coniugali: sed fucum apponit pro eodem demul
<lb ed="#B" n="80"/>cendo, & non vt eum prouocet ad excessiuum amorem
<lb ed="#B" n="81"/>volens vitium naturae occultare, vel exhibere se
<lb ed="#B" n="82"/>viro gratam: nullo modo per hoc intendens corri
<lb ed="#B" n="83"/>gere opus dei, sed volens illa facere quae non sunt
<lb ed="#B" n="84"/>a deo prohibita. iuxta id quod scribit Apostolus. i. ad Co
<lb ed="#B" n="85"/>rin. xii. Quae putamus ignobiliora esse corporis: iis ho
<lb ed="#B" n="86"/>norem abudatiorem circundamus. Si vero intendat in
<lb ed="#B" n="87"/>ducere virum ad excessiuum amorem notabilem:
<lb ed="#B" n="88"/>mortaliter peccat. si ad paruum: vltra rationis limites par
<lb ed="#B" n="89"/>rum exorbitabit, & venialiter solum peccabit. De vene
<lb ed="#B" n="90"/>no. aliquod est omnino reipublicae inutile: quaele non licet
<lb ed="#B" n="91"/>vendere. aliud est vtile vt misceatur cum medicinis:
<lb ed="#B" n="92"/>vt dicunt de Mithridato, vel pro coloribus.
Secun<lb ed="#B" n="93" break="no"/>dum nullo pacto debet vendi nisi illi qui scit vti, &
<lb ed="#B" n="94"/>de quo est certum certitudine morali quod bene vtetur.
<lb ed="#B" n="95"/>& hic est magna indago facienda propter periculum
<lb ed="#B" n="96"/>& vendens debet obseruare illum cui vedit vt sciat
<lb ed="#B" n="97"/>si aliquid mali inde contingat vt reseret: ne talia in
<lb ed="#B" n="98"/>posterum in republica contingant. & quaerere
de<lb ed="#B" n="99" break="no"/>bet causam quare emat: licet multum bonus
ap<lb ed="#B" n="100" break="no"/>pareat emptor. Solent mulieres non habentes pul
<lb ed="#B" n="101"/>chros capillos in die nuptiarum capillos adulteri
<lb ed="#B" n="102"/>nos habere, sine peccato. sic & aliqui calui vel dis
<lb ed="#B" n="103"/>criminatos habentes capillos possunt licite
nonnun<lb ed="#B" n="104" break="no"/>quam talibus vti. Etiam viri nobiles & opulenti cate
<lb ed="#B" n="105"/>nas aureas sicut & vestes sericas licite deferunt:
<lb ed="#B" n="106"/>& prudentius id agunt. nam vestis serica vel aurea fa
<lb ed="#B" n="107"/>cile consumitur vsu: non autem catena. propterea prudens
<lb ed="#B" n="108"/>legisslator vaestium praeciosarum superfluitatem ex
<!--0251.xml-->
<pb ed="#B" n="110-r"/>
<cb ed="#B" n="a"/>
<lb ed="#B" n="1"/>cludere debet admissis torquibus aureis: &
eiusmo<lb ed="#B" n="2" break="no"/>di: quia legissator ciuitatis pacem & opes in repu. & ci
<lb ed="#B" n="3"/>uibus alere debet. Finis enim rectus requiritur ad eiusmo
<lb ed="#B" n="4"/>di ornamentorum lationem: & cum hoc cosuetudo regio
<lb ed="#B" n="5"/>nis quo ad sui similes: & illa sufficiunt. Nec debemus
<lb ed="#B" n="6"/>ita facile reprobare illa quae paent bene fieri.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e493">
⁋ Ex quo
<lb ed="#B" n="7"/>liquaet aliqua esse pro solo ornatu & non pro tegendo cor
<lb ed="#B" n="8"/>pore licite in republica admittenda: vt catenas
au<lb ed="#B" n="9" break="no"/>reas. Etiam torques aurea virtualiter est prompta pe
<lb ed="#B" n="10"/>cunia: quia eam vendendo pecun iam habebis in pron
<lb ed="#B" n="11"/>ptu, sola formam artificialem in toto vel in parte perdem
<lb ed="#B" n="12"/>do. & fortasse si proptam pecuniam loco catenae
ha<lb ed="#B" n="13" break="no"/>buisses: eam mutuo dedisses: aut alia ratione exposuis
<lb ed="#B" n="14"/>ses. Idem dico de annulis aureis: & lapidibus
prae<lb ed="#B" n="15" break="no"/>ciosis in annulis inclusis: & de principum mulierum
<lb ed="#B" n="16"/>circulis circa frontes: quae vtrobique reprehendere non
po<lb ed="#B" n="17" break="no"/>tes. nam Maro primo aenei. referens munera mulie
<lb ed="#B" n="18"/>bria Didoni ab Aenea donata sicait. Munera in
<lb ed="#B" n="19"/>terea lliacis erepta ruinis Ferre iubet: pallam signis
<lb ed="#B" n="20"/>auroque rigentem, Et circuntextum croceo velame acan
<lb ed="#B" n="21"/>tho: Ornatus argiuae Helenae. Et paulopost.
Prae<lb ed="#B" n="22" break="no"/>terea sceptrum llione quod gesserat olim Maxia
na<lb ed="#B" n="23" break="no"/>tarum Priami: colloque monile Baccatum: & duplicen
<lb ed="#B" n="24"/>gemmis auroque coronam. & tamen ingeniosus poeta vbique
<lb ed="#B" n="25"/>personarum decorum seruans non admisisset aliquid tanta
<lb ed="#B" n="26"/>principe indignum in lumine naturali. Quondam in vsu erat
<lb ed="#B" n="27"/>calceos hre rostratos, superfiuos pro regumento
<lb ed="#B" n="28"/>pedum: nunc autem plerique habent ferme nihil co
<lb ed="#B" n="29"/>rii iuxta partes superiores, nunc diplois vel
subu<lb ed="#B" n="30" break="no"/>cula est scissa vel dissecta: nunc aliter. In talibus enim
<lb ed="#B" n="31"/>quae non prohibentur quia mala: sufficit consuetudo
<lb ed="#B" n="32"/>cum recta intentione quo ad laicos & aulicos dunta
<lb ed="#B" n="33"/>xat. Multo tamen honestius incederet mulier po
<lb ed="#B" n="34"/>tissimum formosa vel mediocriter talis, quae nec auro
<lb ed="#B" n="35"/>gemmis / aut fuco vteretur: & melior haberetur de ea
<lb ed="#B" n="36"/>opinio: tam marito quam aliis. quia fortassis si nimis
<lb ed="#B" n="37"/>popose incedat erit in causa & non absque culpa qua
<lb ed="#B" n="38"/>re alii in suum amorem mentaliter rapiantur: & fortasse
<lb ed="#B" n="39"/>causa perdendae castitatis. & propterea vir debet eam
<lb ed="#B" n="40"/>a superflua popa cohibere. Hinc plus gloriae Pene
<lb ed="#B" n="41"/>lope & Lucretia mediocritate vestium contentae
si<lb ed="#B" n="42" break="no"/>bi & maritisattulerunt quam multae aliae tumidae & fa
<lb ed="#B" n="43"/>stu plenae.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e576">
⁋ Tertio arguitur. ex istis sequitur quod vendens
<lb ed="#B" n="44"/>ludaeis lapides vel ligna pro manutenendis eorum syn
<lb ed="#B" n="45"/>agogis: & manutenendo eorum ritu, peccaret. pa
<lb ed="#B" n="46"/>tet, quia cooperatur peccatis eorum. Et eodem modo sequi
<lb ed="#B" n="47"/>tur quod peccaret dans pecuniam mutuo foeneratori
<lb ed="#B" n="48"/>quando iudicat quod foenerator dabit illam pecuniam
<lb ed="#B" n="49"/>ad vsuram. Haec omnia concedimus nisi aliquos
<lb ed="#B" n="50"/>in casu excusaret ignorantia inuincibilis.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e594">
⁋ Quarto
<lb ed="#B" n="51"/>arguitur. per ista quae dicimus habetur quod homo potest
<lb ed="#B" n="52"/>facere & vendere tesseras dummodo proponat solum
<lb ed="#B" n="53"/>vendere eis qui non abutentur, sed vtentur eis cum
<lb ed="#B" n="54"/>tabulis. sed hoc est inconueniens. igitur. Probatur
<lb ed="#B" n="55"/>minor. hac via artifices & venditores dabunt ope
<!--0251.xml-->
<cb ed="#B" n="b"/>
<!-- 110-r b -->
<lb ed="#B" n="56"/>ram huic arti reipub. inutilissimae: vendendo tesse
<lb ed="#B" n="57"/>ras cuilibet pro lucro habendo. & cum haec ars sit reip.
<lb ed="#B" n="58"/>inutilis, & tesserarum communicatio: melius est proni
<lb ed="#B" n="59"/>bere ista vniuersaliter & dicere: quod homines
venden<lb ed="#B" n="60" break="no"/>tes has tesseras peccant.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e625">
⁋ Respondetur. sicut non
<lb ed="#B" n="61"/>sunt facienda mala vt inde eueniant bona: sic non
<lb ed="#B" n="62"/>sunt praedicanda falsa, dicendo quod homines vniuersaliter
<lb ed="#B" n="63"/>peccant has tesseras vendendo. cum enim tabularum lu
<lb ed="#B" n="64"/>dus laicis & senibus & sacerdotibus sit licitus gratia
<lb ed="#B" n="65"/>recreationis: simili causa interdum licite venduntur
<lb ed="#B" n="66"/>tesserae, & eodem modo chartae. Si autem ex culpa ven
<lb ed="#B" n="67"/>dentiu, vel ex eiusmodi tesseris sequantur nonumquam
<lb ed="#B" n="68"/>aliquam mala: caueat emptor. Sic ex annulis / catenis /
<lb ed="#B" n="69"/>praeciosis vestibus, praeciosis lapidibus / & armis quandoque
<lb ed="#B" n="70"/>sequuntur mala.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e650">
⁋ Quito arguitur. contra illud quod
<lb ed="#B" n="71"/>dicebatur in tertia conclusione: quod no esset absoluendus tes
<lb ed="#B" n="72"/>serarum venditor nisi proponeret solum vendere his qui
<lb ed="#B" n="73"/>eis vero simiter non abutentur: quia oportet tollere occa
<lb ed="#B" n="74"/>sionem peccati. Ex isto sequitur quod no est absoluendus
<lb ed="#B" n="75"/>sacerdos vel laicus concubinam tenens in domo nisi
<lb ed="#B" n="76"/>eam eijciat: cum occasionem habeat prae oculis semper
<lb ed="#B" n="77"/>praesentem.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e668">
⁋ Respondetur concedendo illatum si sit ve
<lb ed="#B" n="78"/>hemens super hoc praesumptio. Si autem vir
ali<lb ed="#B" n="79" break="no"/>quis honestus habeat antiquam mulierem in domo
<lb ed="#B" n="80"/>vestium & vasorum lotricem: iam is non habet
<lb ed="#B" n="81"/>concubinam.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e679">
⁋ Sexto arguitur. sequeretur quod
tornea<lb ed="#B" n="82" break="no"/>menta essent illicita: cum plerunque illic fiant
osten<lb ed="#B" n="83" break="no"/>tationes inanes, vulnera, vel homicidia. consequens
<lb ed="#B" n="84"/>est inconueniens: cum passim apud reges & prin
<lb ed="#B" n="85"/>cipes ista fiant. & cum liceat equitibus in bello iusto
<lb ed="#B" n="86"/>hastis certare: licitum est eis hoc ante addiscere quam
<lb ed="#B" n="87"/>bellum aggrediantur: quia tunc intempestiue ad
<lb ed="#B" n="88"/>discerent: cum actum illum in corporis periculo exercere
<lb ed="#B" n="89"/>oporteat.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e699">
⁋ Respondetur. le pontifex tomeamenta
<lb ed="#B" n="90"/>repraehendat. de torneamentis. in vtroque capite: &
<lb ed="#B" n="91"/>dicat. Licet in torneamentis vulnerato concedatur
<lb ed="#B" n="92"/>poenitentia: si moriatur, denegatur ei sepultura
ec<lb ed="#B" n="93" break="no"/>clesiastica. hoc intelligendum est: si accessit animo pu
<lb ed="#B" n="94"/>gnandi. secus est si accessit alia causa: vt pote ad pe
<lb ed="#B" n="95"/>tenda debita. vt patet. c. ii. & idem est si venit
cau<lb ed="#B" n="96" break="no"/>sa videndi toneamenti: quia cum sit poena debet
re<lb ed="#B" n="97" break="no"/>stringi in propriis terminis. de poe. dist. i. Haec autem
<lb ed="#B" n="98"/>verba. S. Poenae. Non solum enim ponderanda sunt
<lb ed="#B" n="99"/>verba pontificis, sed eius intentio cum recta
ratio<lb ed="#B" n="100" break="no"/>ne. volo dicere si milites hastis ludant gratia
exer<lb ed="#B" n="101" break="no"/>citationis, vel honestatis, vel maiestatis regiae ob
<lb ed="#B" n="102"/>lectandae, cauendo ne sequatur mors, non est
pecca<lb ed="#B" n="103" break="no"/>tum. vtpote si capitibus obtusis ingrediantur: vel
<lb ed="#B" n="104"/>alia quacumque via qua ratissime sequitur mors.
si<lb ed="#B" n="105" break="no"/>cut diebus nostris vidimus, saltem intelleximus
<lb ed="#B" n="106"/>praesentes enim non fuimus, tam Parisiis quam
Edin<lb ed="#B" n="107" break="no"/>burgi: vbi cum pluribus diebus equites hastis
lusis<lb ed="#B" n="108" break="no"/>sent: in neutro locorum aliquis occubuit. Pontifex au
<lb ed="#B" n="109"/>tem loquitur de torneamentis vbi plerumque sequitur mors vel
<lb ed="#B" n="110"/>vulneratio. Raro etiam equorum cocursu occiduntur
<!--0252.xml-->
<pb ed="#B" n="110-v"/>
<cb ed="#B" n="a"/>
<lb ed="#B" n="1"/>equites: & si caueatur in lancearum capitibus ab iis de
<lb ed="#B" n="2"/>quibus loquitur pontifex: cauebitur a morte.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e758">
⁋ Septimo
<lb ed="#B" n="3"/>arguitur. ex fundamento responsionis sequitur quod libeter au
<lb ed="#B" n="4"/>diens detrahentes aliis, peccat. & si consequens conce
<lb ed="#B" n="5"/>datur multos inuenies peccatores. Et quod sequatur pate: quia
<lb ed="#B" n="6"/>est partialis causa quaere detrahens continuat suam
detra<lb ed="#B" n="7" break="no"/>ctionem.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e771">
⁋ Respondetur concedendo illatum. Nam vt diciteur ad
<lb ed="#B" n="8"/>Roma. i. Non solum qui talia agunt, sed qui facientibus con
<lb ed="#B" n="9"/>sentiunt sunt morte digni. Et Bernardus secundo libro
<lb ed="#B" n="10"/>de consideratione ad Eugenium. Detrahere aut de
<lb ed="#B" n="11"/>trahentem audire, quod horum damnabilius sit non facile di
<lb ed="#B" n="12"/>xerim. Imponat silentium detrahenti. tum ne coopereln
<lb ed="#B" n="13"/>continuationi peccati ipsius detractoris. tum ne
<lb ed="#B" n="14"/>laedatur fama proximi absentis. dicendo quod
ma<lb ed="#B" n="15" break="no"/>le faciat detrahendo. quod si detrahens ex ira vel inui
<lb ed="#B" n="16"/>dia respondeat se verum dicere: & idem dicere velle in praesen
<lb ed="#B" n="17"/>tia illius cui detrahit si potenus esset (forte mentitur) dica
<lb ed="#B" n="18"/>tur ei. etsi verum sit, quia occultum / dicere non debes, nec
<lb ed="#B" n="19"/>debemus te audire ne peccatis tuis cooperemur. Et si
<lb ed="#B" n="20"/>tu more humano times eum verbo tenus arguere:
<lb ed="#B" n="21"/>saltem facien tristem ac frontem rugosam ei ostendas, si
<lb ed="#B" n="22"/>gnificans nutu hoc tibi displicere: quia sic continuati
<lb ed="#B" n="23"/>onem detrahendi dissipabis. Vnde prouerb. xxv. Vent
<lb ed="#B" n="24"/>aquilo dissipabit pluuias: & facies tristis linguam de
<lb ed="#B" n="25"/>trahentem. Et <name xml:id="jMqv4a-d1e583-Nd1e812" ref="#Jerome">Hieronymus</name> in epistola ad Nepotianum
<lb ed="#B" n="26"/>Nemo (inquit) inuito auditore libenter detrahit. quo
<lb ed="#B" n="27"/>fit vt multo magis peccet ille qui inducit hominem ad
<lb ed="#B" n="28"/>detrahendum proximo verbo, vel mentis laetitia.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e823">
<lb ed="#B" n="29"/>⁋ Ex omnibus epilogando dicamus quod is qui dat occasi
<lb ed="#B" n="30"/>onem peccato peccat: vt vendens taxillos vel merces quas
<lb ed="#B" n="31"/>cumque alias iis quibus probabiliter credit vel credere
te<lb ed="#B" n="32" break="no"/>netur eos vel eas fore occasionem peccandi. Aforti
<lb ed="#B" n="33"/>ori sequitur, quod qui inducit aliquem vel aliquam ad
peccan<lb ed="#B" n="34" break="no"/>dum verbo, gestu, vel facto, peccat: & tenetur illum indu
<lb ed="#B" n="35"/>cere ad bonum, vltra hoc quod tenetur poenitere de pre
<lb ed="#B" n="36"/>prio peccato. alioquin non restituet alteri bonum quod abs
<lb ed="#B" n="37"/>tulit. hoc est non auferet malum quod ei dedit.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e845">
<lb ed="#B" n="38"/>⁋ Et quia post hanc quaestionem
<lb ed="#B" n="39"/>conscriptam colloquium habui cum aliquibus
<lb ed="#B" n="40"/>super materia huius quaestionis: ponam aliquas qpr
<lb ed="#B" n="41"/>positiones siue in sententia ante positas siue
su<lb ed="#B" n="42" break="no"/>peradditas: non refert.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e858">
⁋ Prima propositio
<lb ed="#B" n="43"/>licitum est ludere ad chartas & tabulas: quia ad eu
<lb ed="#B" n="44"/>tandum ocium, quod est mater multorum peccatorum
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e865">
<lb ed="#B" n="45"/>⁋ Secunda propoto. facere chartas & tesseras & ea
<lb ed="#B" n="46"/>vendere est licitum. Probatur ex priore. Si enim licet
<lb ed="#B" n="47"/>eis ludere, licitum est eas facere pro tali vsum per regi
<lb ed="#B" n="48"/>lam topicam. Cuius vsus bonus est: ipsum quoque bonum
<lb ed="#B" n="49"/>est.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e878">
⁋ Tertia propotes. multa mala sequuntur ex ludo
<lb ed="#B" n="50"/>tesserarum & chartarum in viris imprudentibus u
<lb ed="#B" n="51"/>ad magnam molem pecuniae ludunt. Haec manifesta e
<lb ed="#B" n="52"/>ex dictis.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e887">
⁋ Quarta propositio. peccat vendens
<lb ed="#B" n="53"/>huiusmodi instrumenta iis quos iudicat abusuros. hoc
<lb ed="#B" n="54"/>est iis qui sunt de nunero illorum qui haec mala per
<!--0252.xml-->
<cb ed="#B" n="b"/>
<!-- 110-v b -->
<lb ed="#B" n="55"/>petrant in ludendo. potest autem hoc scire visu vel ex
<lb ed="#B" n="56"/>aliorum relatione de volente emere.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e906">
⁋ Quinta proe
<lb ed="#B" n="57"/>positio. imprudenter agit vendens haec instrumen
<lb ed="#B" n="58"/>ta his de quibus est probabile dubium quod hos abusus
<lb ed="#B" n="59"/>committent ludendo. lste enim dubitans nullum iudi
<lb ed="#B" n="60"/>cium habet: sed hincinde argumenta habet
vehe<lb ed="#B" n="61" break="no"/>mentia: debet ergo abstinere, non refert siue sit
vi<lb ed="#B" n="62" break="no"/>cinus siue extraneus.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e922">
⁋ Sexta propositio, non
pec<lb ed="#B" n="63" break="no"/>cat vir vendens tesseras illi quem verositer iudicat non
<lb ed="#B" n="64"/>abusurum ipsis, siue vere iudicet siue ignoranter in
<lb ed="#B" n="65"/>uincibiliter: & soli tali potest eas vendere.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e931">
⁋ Septina
<lb ed="#B" n="66"/>propoteo sequens, nemo debet artem indistincte reprobare.
<lb ed="#B" n="67"/>Nam in casu venditio est admittenda / in casu
repro<lb ed="#B" n="68" break="no"/>banda.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e940">
⁋ Octaua propon. mulier aliqua potest deferre
<lb ed="#B" n="69"/>zonam auream, catenas, vestes aureas, & caetera id ge
<lb ed="#B" n="70"/>nus: dummodo non superflue excedat suum statum se
<lb ed="#B" n="71"/>cundum consuetudinem suae regionis. Probatur. sacra scri
<lb ed="#B" n="72"/>ptura loquitur de mulieribus quae talibus vsae sunt: & mem
<lb ed="#B" n="73"/>superbe id non fecerint: non reprobantur. Praeterea theo
<lb ed="#B" n="74"/>logus debet loqui conformiter viris loquentibus in lu
<lb ed="#B" n="75"/>mine naturali vbi non habet oppositum in lege aliquam
<lb ed="#B" n="76"/>diuina, vel humana. sed in proposito non habemus
<lb ed="#B" n="77"/>legem diuinam vel humanam. alioquin de illa doceas.
<lb ed="#B" n="78"/>Sed Virgilius vir sublimi ingenio non solum Dido
<lb ed="#B" n="79"/>nem describere intendens qualis fuerit: sed talem mu
<lb ed="#B" n="80"/>lierem qualem expeteres moribus ornatam: ita ponit:
<lb ed="#B" n="81"/>vt paulo ante adduximus.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e971">
⁋ Nona propon mulieri
li<lb ed="#B" n="82" break="no"/>cet occultare defectum naturae quem habet marito:
<lb ed="#B" n="83"/>vt capitis scabiem, vel vlcus in collo per vestem bo
<lb ed="#B" n="84"/>nam.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e980">
⁋ Decima propotes. mulier casta debet se tenere
<lb ed="#B" n="85"/>mundam tam in vestibus quam in colore. Probatur. stat
<lb ed="#B" n="86"/>virum eius esse lubricum: & appetere aliam pulchriorem:
<lb ed="#B" n="87"/>quod vxor cognoscit. tunc sic. licitum est mulieri
im<lb ed="#B" n="88" break="no"/>mo meritorium est maritum reuocare a malo / medio li
<lb ed="#B" n="89"/>cito: nullum autem est aliud efficacius medium nisi hoc
<lb ed="#B" n="90"/>gitur. & licet excessiue vir vxorem hoc dolo non
<lb ed="#B" n="91"/>malo diligat: illud est minus malum quam virum aliam
<lb ed="#B" n="92"/>adire mulierem.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e1001">
⁋ Vndecima propositio. vbi non
<lb ed="#B" n="93"/>est verosimile mulieri quod vir violabit thorum
ma<lb ed="#B" n="94" break="no"/>trimonii: male agit nimis compta incedens. quia
<lb ed="#B" n="95"/>forte virum ad excessiuum sui amorem sine
ra<lb ed="#B" n="96" break="no"/>tionabili causa alliciet. Insuper ipsa viro argumen
<lb ed="#B" n="97"/>tum praebet se velle videri, & ab aliis desiderari: &
<lb ed="#B" n="98"/>se esse tumidam & dissipatricem bonorum fortunae
<lb ed="#B" n="99"/>in quibus crebro grauiter delinquit.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e1019">
⁋
Duodeci<lb ed="#B" n="100" break="no"/>ma propositio. puella nubilis & apta viro & virum
<lb ed="#B" n="101"/>capere intendens potest se ornare secundum statum sui
<lb ed="#B" n="102"/>domus & regionis: non solum occultando
defe<lb ed="#B" n="103" break="no"/>ctum naturae: sed se gratam oculis hominium redden
<lb ed="#B" n="104"/>do. Ratio est, quia hoc potest eam iuuare ad haben
<lb ed="#B" n="105"/>dum probum virum, & partem pecuniae in dote
<lb ed="#B" n="106"/>supplebit.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e1037">
⁋ Decimatertia propositio, conciona
<lb ed="#B" n="107"/>tor non debet vti proponnibus vniuersalibus de pec
<lb ed="#B" n="108"/>cato mortali: esto in multis sit peccatum, & in multis
<lb ed="#B" n="109"/>non peccatum. Declaro exemplariter: dicendo quod quicumque
<!--0253.xml-->
<pb ed="#B" n="111-r"/>
<cb ed="#B" n="a"/>
<lb ed="#B" n="1"/>mercator habet quinque vel sex vlnas in tunica, mor
<lb ed="#B" n="2"/>taliter peccat: & simiter vxor eius si habeat manicas
<lb ed="#B" n="3"/>sericas, quod patet: quia consuetudo talis iam est
intro<lb ed="#B" n="4" break="no"/>ducta: & sunt opulenti, nec omittunt dare eleemo
<lb ed="#B" n="5"/>synam iis quibus eleemosyna est de praecepto.
</p>
<p xml:id="jMqv4a-d1e583-d1e1063">
⁋ De
<lb ed="#B" n="6"/>cimaquarta propon. licitum est tamen verbi diuini
decla<lb ed="#B" n="7" break="no"/>matori vti quodam moderato cauterio vniuersa
<lb ed="#B" n="8"/>li pro expurgandis vitiis. vt si hoc modo dicat: ine
<lb ed="#B" n="9"/>pate & male agunt vxores pauperum artificum
<lb ed="#B" n="10"/>portantes inferiores tunicas sericas aut purpure
<lb ed="#B" n="11"/>as & alias vestes pomposas: relicta interea familia
<lb ed="#B" n="12"/>quae fame conficitur: vel impeditur paterfamilias ne
<lb ed="#B" n="13"/>habeat instrumenta suae artis: vt calcifex ne
ha<lb ed="#B" n="14" break="no"/>beat sufficiens corium: & mercator sufficientem
<lb ed="#B" n="15"/>pecuniam pro mercibus emendis. obiiciendo ma
<lb ed="#B" n="16"/>ia quae sequuntur ex vestium superfluitate: &
di<lb ed="#B" n="17" break="no"/>cendo audacter, non esse in laudem mercatoris sed
<lb ed="#B" n="18"/>potius in superbiam: & in discrimen castitatis
seruan<lb ed="#B" n="19" break="no"/>dae: nec esse in mulierum gloriam. & licet
praedi<lb ed="#B" n="20" break="no"/>cet propositionem vniuersalem quae plurimas
ha<lb ed="#B" n="21" break="no"/>bet singulares veras & paucas falsas pro
elimi<lb ed="#B" n="22" break="no"/>nandis vitiis, non est arguendus. Sic eim & scriptura vtitur
<lb ed="#B" n="23"/>vt omnes qui exiuerunt Aegyptum mortui sunt
<lb ed="#B" n="24"/>in deserto. quae vniuersalis habet duas singulares
<lb ed="#B" n="25"/>falsas, & omnes alias veras.
</p>
</div>
</body>
</text>
</TEI>