- Lexer, metin girdisini tararken belirli dilbilgisi kurallarına dayalı olarak metni analiz eder.
- Bash shell için lexer, girilen metni parçalara ayırır ve her parçayı birer "token" olarak tanımlar.
- Tokenler, komutlar, argümanlar, değişkenler, operatörler vb. gibi dilbilgisi yapılarını temsil eder.
- Lexer, metindeki karakterleri okur, bu karakterlerin anlamsal gruplara ayrılmasını sağlar ve daha sonra bu tokenlerin bir listesini oluşturur.
3 + 4 * 2
- Lexer, yukarıdaki örnekte her bir karakteri sırayla analiz eder ve sırasıyla "3", "+", "4", "*" ve "2" karakterlerini analiz edecektir.
- Lexer, karakter analizi sırasında dilbilgisel yapıları (tokenleri) tanır ve oluşturur.
- Tamsayı: "3", "4", "2"
- Operatör: "+", "*"
- Lexer tanımlanan tokenleri çıktı olarak sunar.
INTEGER: "3"
OPERATOR: "+"
INTEGER: "4"
OPERATOR: "*"
INTEGER: "2"
- Parser, lexer tarafından oluşturulan token listesini alır ve bu tokenlerin belirli bir dilbilgisi yapısını takip ettiğini kontrol eder.
- Parser, dilbilgisi kurallarını kullanarak tokenleri işler, onları sözdizimsel olarak doğru bir şekilde sıralar ve dilin gramerine uygun bir ağaç yapısı oluşturur.
- Bash shell için parser, komutların doğru bir şekilde düzenlenmesini, argümanların ve seçeneklerin doğru yerleştirilmesini ve işaretçilerin (örneğin; ifadelerin bitişini veya döngülerin başlangıcını belirten belirteçler) doğru kullanılmasını kontrol eder.
- Executor, parser tarafından oluşturulan dilbilgisi ağacını alır ve bu ağaçtaki her komut için bir işlem oluşturur.
- Bash shell için executor, komutları işletmek ve sonuçlarını elde etmekle sorumludur.
- Executor, komutları işletirken, değişkenleri değerlendirir, dosya işlemlerini gerçekleştirir, diğer programları çalıştırır ve gerektiğinde çıktıyı bir sonraki komuta yönlendirmek için boruları (pipe) oluşturur.
- Executor ayrıca koşullu ifadeleri değerlendirir, döngülerin döngü koşullarını kontrol eder ve program akışını yönetir.
- Bir işlemin çıktısını doğrudan başka bir işlemin girişine yönlendirmek için kullanılır.
- Birden çok işlemi bir araya getirerek verimli bir şekilde çalışmalarını sağlar.
- Pipe, dikey çubuk '|' sembolü ile temsil edilir.
ls | grep ".txt"
- Bu komut "ls" komutunun çıktısındaki ".txt" uzantısına sahip olan dosyaları filtrelemek için "grep" komutunu kullanılır.
- "ls" komutu dosya listesini üretir ve bu çıktı "grep" komutuna geçirilir. Sonuç olarak, yalnızca ".txt" uzantısına sahip dosyalar ekrana yazdırılır.
- Komut satırında '&&' operatörü soldaki ifadeden sırasıyla çalışmaya başlar.
- Soldaki ifade başarılıysa sağındakileri çalıştırır.
git add . && git commit -m "commit" && git push
- Yukarıdaki örnekte "git commit -m" satırı çalışmazsa onun sağındaki komutlar da çalışmayacaktır.
- Komut satırında '||' operatörü yalnızca soldaki ifade başarısız ise sağındakini çalıştırır.
make || make fclean
gcc deneme.c || echo "Failed."
- Her bir komut çalıştırıldığında, çıkış durumu bir tam sayı değeriyle temsil edilir.
- Başarı durumunda genellikle 0 değeri döndürülür, hata durumunda ise farklı bir değer döndürülür.
- "$?" değişkeni, en son çalıştırılan komutun çıkış durumunu içerir.
echo a
$?
- Başarılı olduğu için '0' döner.
cat abc.txt
$?
- Böyle bir dosya olmadığı için '1' hata durumu döner.
/bin/ech0
$?
- Böyle bir komut bulamadığı için '127' döner.
- PID, çalışan bir işlemin benzersiz kimliğini temsil eder.
- Her işlem, işletim sistemi tarafından PID ile tanımlanan benzersiz bir numaraya sahiptir.
- PID, bir işlemin kimliğini takip etmek, işlemler arasında iletişim kurmak veya işlemi kontrol etmek için kullanılabilir.
pid_t pid = getpid();
- Bir işlemi sonlandırmak veya durdurmak istediğinizde PID'ye ihtiyaç duyarsınız. Ayrıca belirli bir işlemi izlemek veya diğer işlemlerle etkileşime geçmek için PID kullanabilirsiniz.
- Bir işlem başlamadıysa "pid" numarasının değeri "-1" olarak ayarlanır.
- Environment variables (Çevresel Değişkenler) sistemdeki programlar ve işlemler tarafından kullanılan değerlerdir.
- Bu değişkenler, çalışan programlara ve komutlara bazı bilgiler sağlamak için kullanılır.
- Bash, bu değişkenlere erişim sağlamak için çeşitli yöntemler sunar.
- Environment variables, anahtar-değer (key-value) çiftleridir.
- Anahtarlar değişkenlere erişmek için kullanılan isimlerdir ve değerler ise bu değişkenlerin taşıdığı bilgidir.
- Örneğin, bir "PATH" değişkeni, sistemdeki programların bulunduğu dizinlerin bir listesini içerebilir.
- Bir değişken tanımlamak için:
export MY_VARIABLE="Hello, World"
değişkenin adını belirtip buna bir değer atamanız gerekir. Bash'te bu işlem için genellikle 'export' komutu kullanılır.
- Bir değişkene erişmek için:
echo $MY_VARIABLE
'$' işaretini kullanarak değişken adını çağırabiliriz.
- Bir değişkeni silmek için:
unset MY_VARIABLE
- Bazı environment variables, sistem tarafından otomatik olarak tanımlanır ve kullanılabilir. Örneğin:
- 'PATH': Sistemdeki programların bulunduğu dizinlerin listesi
- 'HOME': Kullanıcının ana dizini
- 'USER': Kullanıcının adı
- Bash, çeşitli öntanımlı environment variables sağlar. Örneğin:
- 'PWD': Geçerli çalışma dizini
- 'SHELL': Kullanılan kabul (shell) programının adı
- 'LANG': Dil ayarı
export
- "export" komutu, bir değişkeni kabuk ortamına (environment) aktarmak için kullanılır.
- Bir değişkeni "export" ettiğinizde, bu değişken ve değeri, alt kabuk süreçlerine aktarılır ve bu süreçlerde erişilebilir hale gelir.
- "export" komutu, genellikle çevre değişkenlerini (örneğin, PATH, HOME) veya kullanıcı tanımlı değişkenleri alt kabuk süreçlerinde kullanılabilir hale getirmek için kullanılır.
- Aktarılan değişkenler, alt kabuk süreçlerinde değiştirilebilir ve bu değişiklikler ebeveyn kabuk sürecini etkilemez. Yani, alt kabuk süreçlerinde yapılan değişiklikler yalnızca o süreçleri etkiler.
my_var="Hello"
export my_var
- Yukarıdaki örnekte, "my_var" adında bir değişken oluşturulur ve daha sonra "export" komutuyla kabuk ortamına aktarılır. Bu "my_var" değişkeninin alt kabuk süreçlerinde de erişilebilir hale gelmesini sağlar.
- "declare" komutu, değişkenlerin tanımlanması, türü belirlenmesi ve özelliklerinin atanması için kullanılır.
declare [options] variable=value
- Değişkenlerin türünü belirleyebilirsiniz. Örneğin, "-i" seçeneğiyle bir değişkeni tamsayı (integer) olarak tanımlayabilirsiniz.
- Değişkenlere özel nitelikler (readonly, local vb.) atayabilirsiniz.
- "declare" komutu, sadece tanımlandığı kabuk oturumu veya kabuk betiği içinde geçerli olan değişkenler oluşturmanıza olanak sağlar.
- Yani, alt kabuk süreçlerinde geçerli olmazlar.
declare -i num=10
- 'num' değişkeni tamsayı olarak tanımlanır.
declare -r readonly_var="Hello"
- 'readonly_var' değişkeni salt okunur olarak tanımlanır.
declare -x exported_var="World"
- 'exported_var' değişkeni kabuk ortamına aktarılır.
declare -a my_array=(1 2 3)
- 'my_array' değişkeni dizi olarak tanımlanır.
declare -f my_function
- 'my_function' isimli bir işlev tanımlanır.
- 'echo', bir metni ya da değişkenin değerini ekrana yazdırmak için kullanılan bir komuttur.
- '-n' seçeneği ise çıktının sonuna bir satır atlama karakteri (\n) eklememeyi sağlar.
name="Yakup"
echo "My name. is $name"
- Yukarıdaki örnekte, "name" adında bir değişken tanımlanır ve "echo" komutuyla değişkenin değeri ekrana yazdırılır. Çıktı olarak "My name is Yakup" ifadesini görürüz.
echo -n "Hello, " && echo "World"
- Yukarıdaki örnekte, "-n" seçeneği kullanılarak ilk "echo" komutunda satır atlama karakteri devre dışı bırakılır. İkinci "echo" komutu ise satır atlama karakteriyle birlikte çalışır ve çıktı olarak "Hello, World!" ifadesini görürürüz.
- '&&' operatörü Bash kabuğunda kullanılan bir mantıksal operatördür ve ardışık komutları birleştirmek için kullanılır.
- Bash kabuğunda kullanılan dosya tanımlayıcıları (file descriptors) bir sürecin giriş, çıkış ve hata akışlarını yönlendirmek için kullanılan sayısal değerlerdir.
- İlk 3 file descriptor OS'a ayrılmıştır, gerisini kullanıcı doldurur.
- Standart giriş, bir sürece veri sağlayan mekanizmadır. Genellikle klavye veya başka bir süreç tarafından sağlanan girişe karşılık gelir.
- Dosya tanımlayıcısı 0 olarak kabul edilir.
- Standart çıkış, bir sürecin çıktısını yönlendirdiği yerdir. Varsayılan olarak, standart çıktı, verilerin kabuk penceresine veua bir dosyaya yazdırılmasını sağlar.
- Dosya tanımlayıcısı 1 olarak temsil edilir.
- Standart hata, bir sürecin hata ve hata mesajlarını yönlendirdiği yerdir.
- Genellikle standart çıktıdan ayrı tutulur ve hata ayıklama ve hata yönetimi için kullanılır.
- Dosya tanımlayıcısı 2 olarak temsil edilir.
read line
- Yukarıdaki komut, kullanıcıdan bir giriş satırı okur. Kullanıcıdan girilen veri, standart giriş (stdin) üzerinden alınır.
echo "Hello, World" > file.txt
- Yukarıdaki komut, "Hello, World" metnini "file.txt" dosyasına yazar. Standart çıktı (stdout) yönlendirilerek dosyaya veri yazılır.
command_not_found 2> error.log
- Yukarıdaki komut, mevcut olmayan bir komutu çalıştırmaya çalışır ve oluşan hata mesajını "error.log" dosyasına yazar. Standart hata (stderr), dosyaya yönlendirilerek hatalar kaydedilir.
- Fork() sistem çağrısı, yeni bir process oluşturmak için kullanılır.
- Bu işlem child process olarak adlandırılır ve fork() çağrısını yapan process(parent process) ile eş zamanlı olarak çalışır.
- Yeni bir child process oluşturulduktan sonra, her iki işlem de fork() sistem çağrısını takip eden bir sonraki komutu yürütür.
- Child process parent process ile aynı pc(program counter) aynı CPU registerlere ve aynı open files'lere sahiptir.
- Fork() işlemi herhangi bir parametre almaz ve bir tamsayı değeri döndürür.
| Dönüş Değeri | Tanım |
|---|---|
| Negatif değer | Child process oluşturma başarısız. |
| Sıfır (0) | Yeni bir child process oluşturuldu. |
| Pozitif değer | Yeni oluşturulan child process'in ID'sini içerir. |
#include <stdio.h>
#include <sys/types.h>
#include <unistd.h>
int main(int argc, char *argv[]){
int id = fork();
if (id == 0){
printf("Hello from child process\n");
} else {
printf("Hello from the main process\n");
}
return 0;
}
output:
Hello from child process
Hello from the main process
- Pipe, bir işlemin standart çıkışının diğer bir sürecin standart girdisi haline geldiği iki process arasındaki bağlantıdır.
- Pipe, yalnızca tek yönlü iletişim sağlar. Yani bir process bir pipe'e yazarken diğer process pipe'den okur.
- Pipe "sanal dosya" olarak işlem gören ana bellekteki bir alanı açar.
- Bir process bu "sanal dosyaya" veya pipe'e yazabilirken, diğer ilişkili process ondan okuyabilir.
- Eğer bir process pipe'e bir şey yazılmadan önce okumaya çalışırsa, process yazılan bir şey olana kadar askıya alınır.
#include <stdio.h>
#include <stdlib.h>
#include <string.h>
#include <sys/wait.h>
#include <unistd.h>
int main() {
int fd[2]; // fd[0] => Read, fd[1] => Write
char buffer[20];
if (pipe(fd) == -1) {
perror("Pipe oluşturma hatası");
return 1;
}
pid_t pid = fork();
if (pid == 0) {
// Child process
close(fd[0]); // Read kapattı.
char message[] = "Merhaba Ebeveyn!";
write(fd[1], message, sizeof(message)); // Write(fd[1]) içerisinde "Merhaba Ebeveyn!"
close(fd[1]); // Write kapattı.
} else {
// Parent process
close(fd[1]); // Yazma kapattı.
read(fd[0], buffer, sizeof(buffer)); // Read(fd[0]) içerisinden "Merhaba Ebeveyn" okudu.
printf("Ebeveyn: %s\n", buffer);
close(fd[0]);
}
return 0;
}
output:
Ebeveyn: Merhaba Ebeveyn!
- dup() sistem çağrısı, bir dosya tanımlaycısının bir kopyasını oluşturur.
- Yeni tanımlayıcı için kullanılmayan en düşük numaralı tanımlayıcıyı kullanır.
- Kopya başarılı oluşturulursa, orijinal ve kopya dosya tanımlayıcıları birbirinin yerine kullanılabilir.
- Her ikisi de aynı açık dosya tanımına işaret eder ve bu nedenle dosya konumunu ve dosya durum bayraklarını paylaşırlar.
#include<stdio.h>
#include <unistd.h>
#include <fcntl.h>
int main()
{
int file_desc = open("dup.txt", O_WRONLY | O_APPEND);
if(file_desc < 0)
printf("Error opening the file\n");
int copy_desc = dup(file_desc);
write(copy_desc,"This will be output to the file named dup.txt\n", 46);
write(file_desc,"This will also be output to the file named dup.txt\n", 51);
}
- Yukarıdaki kodda daha önceden oluşturulan dup.txt dosyası dup() fonksiyonu ile kopyalanarak iki dosya tanımlayıcısı tarafından kullanılır ve iki tanımlayıcı da dosyaya yazma işlemi yapabilir.
- int dup2(int oldfd, int newfd);
- dup() fonksiyonu ile temel farkları, kullanıcının belirttiği tanımlayıcı numarasını kullanmak yerine kullanılmayan en düşük numaralı dosya tanımlayıcısını kullanmaktır.
#include<stdlib.h>
#include<unistd.h>
#include<stdio.h>
#include<fcntl.h>
int main()
{
int fd = open("tricky.txt", O_WRONLY | O_APPEND, 0777);
dup2(fd, 1) ;
printf("I will be printed in the file tricky.txt\n");
}
- Yukarıdaki kodda STDOUT = 1 oluşturulan fd tanımlayıcısına aktarılır ve STDOUT'a aktarılan çıktılar fd içerisine yazılır.
| Fonksiyon | Kütüphane | İşlev |
|---|---|---|
| printf | <stdio.h> | Çıktıyı stdout'a yazdırır. |
| malloc | <stdlib.h> | Dinamik bellek ayırır. |
| free | <stdlib.h> | Dinamik belleği serbest bırakır. |
| read | <unistd.h> | Veriyi okur. |
| write | <unistd.h> | Veriyi yazar. |
| open | <fcntl.h> | Dosyayı açar. |
| close | <unistd.h> | Dosyayı kapatır. |
| fork | <unistd.h> | Yeni bir child process oluşturur. |
| wait | <sys/wait.h> | Bir child process işleminin tamamlanmasını bekler. |
| waitpid | <sys/wait.h> | Belirli bir child process işleminin tamamlanmasını bekler. |
| wait3 | <sys/wait.h> | Bir child process işleminin tamamlanmasını bekler. |
| wait4 | <sys/wait.h> | Belirli bir child process işleminin tamamlanmasını bekler. |
| signal | <signal.h> | Sinyal yakalayıcıyı ayarlar. |
| kill | <signal.h> | İşlemi sonlandırıp sinyal gönderir. |
| exit | <stdlib.h> | Programda çıkış yapar. |
| getcwd | <unistd.h> | Geçerli çalışma dizinini alır. |
| chdir | <unistd.h> | Çalışma dizinini değiştirir. |
| stat | <sys/stat.h> | Dosya veya dizin hakkında bilgi alır. |
| lstat | <sys/stat.h> | Sembolik bağlantının kendisi hakkında bilgi alır. |
| fstat | <sys/stat.h> | Dosya tanımlayıcısına bağlı dosya hakkında bilgi alır. |
| execve | <unistd.h> | Yeni bir program yürütür. |
| dup | <unistd.h> | Dosya tanımlayıcısını kopyalar. |
| dup2 | <unistd.h> | Dosya tanımlayıcısını belirtilen dosya tanımlayıcısına kopyalar. |
| pipe | <unistd.h> | İki yönlü bir iletişim kanalı (pipe) oluşturur. |
| opendir | <dirent.h> | Dizin akışını açar. |
| readdir | <dirent.h> | Bir sonraki dizin girdisini okur. |
| closedir | <dirent.h> | Dizin akışını kapatır. |
| strerror | <string.h> | Hata numarasına karşılık gelen bir hata açıklaması döndürür. |
| errno | <errno.h> | Hata kodunu tutan bir değişken. |
| termcap | <term.h> | Terminal özelliklerini elde eder. |
- "<" sembolü, bir dosyadan giriş almak için kullanılan bir yönlendirme işlemidir. Bu işlem, bir komutun girişini, belirtilen bir dosyanın içeriğiyle değiştirir.
- Bir komut çalıştırıldığında, genellikle kullanıcının klavyeden giriş yapması beklenir. Ancak '<' sembolü kullanılarak, komutun girişi belirli bir dosyadan alınabilir.
- Bu, komutun klavyeden giriş almak yerine, belirli bir dosyayı giriş olarak kullanmasını sağlar.
sort < dosya.txt
- Örneğin aşağıdaki komutta 'sort' komutunu çalıştırırken girişi "girdi.txt" adlı dosyadan alır. Yani, girdi.txt dosyasının içeriği sort komutunun girişi olarak kullanılır.
cat < dosya.txt
- Yukarıdaki kodda dosya.txt adlı dosyanın içeriği okunur.
grep "kelime" < arama.txt
- Yukarıdaki kodda bir komutun girdisini standart girdiden değil de bir dosyadan alır ve "kelime" stringini arama.txt adı dosyada arar.
- '>' sembolü, bir komutun çıktısını belirtilen bir dosyaya yönlendirmek için kullanılan bir yönlendirme işlemidir.
- Bu işlem, komutun çıktısını bir dosyaya yazarak, komutun normalde ekrana veya standart çıktıya yazdığı çıktıyı dosyaya kaydetmek için kullanılır.
ls > dosya.txt
- Bu komut, ls komutunu çalıştırırken, çıktısını dosya.txt adlı bir dosyaya yönlendirir.
- Yani, ls komutunun normalde ekrana yazdığı dosya ve dizin listesi, bu sefer dosya.txt adlı dosyaya yazılır.
echo "Merhaba dünya" > dosya.txt
- Bu komut "Merhaba dünya" ifadesini dosya.txt adlı bir dosyaya yazar.
- ">>"
- Shell komut dosyalarında ve terminal komutlarında çıktıyı bir dosyaya eklemek için kullanılan bir yönlendirme işlemidir.
- Bu yöntem, bir komutum veya betiğin çıktısını bir dosyaya yazarken var olan bir dosyanın içeriğini korumak veya bir dosyaya ardışık çıktı eklemek için kullanılır.
echo "Yeni satır" >> dosya.txt
- Bu komut "Yeni satır" metnini "dosya.txt" adlı bir dosyaya ekleyecektir. Eğer dosya mevcut değilse oluşturulur.
- Eğer dosya zaten varsa "Yeni satır" metni mevcut içeriğin sonuna eklenir.
date >> log.txt
echo "Komut çalıştırıldı." >> log.txt
- Önce "date" komutunun çıktısı "log.txt" adlı bir dosyaya eklenir. Sonra da "Komut çalıştırıldı." metni aynı dosyanın sonuna eklenir. Bu şekilde ardışık komutların çıktıları dosyada biriktirilebilir.
- "<<"
- Shell komut dosyalarında ve terminal komutlarında, bir komuta veya betiğe içeriden metin girişi sağlamak için kullanılan bir yönlendirme işlemidir.
- Bu yöntem harici bir dosya kullanmadan çok satırlı metin girişi yapmanızı sağlar.
cat << END
This is line 1.
This is line 2.
This is line 3.
END
output:
This is line 1.
This is line 2.
This is line 3.
- Yukarıdaki komutta birden fazla satır END ifadesi gelene kadar input olarak alınır ve cat komutuna aktarılır.
grep "keyword" << END
This line contains the keyword.
Another line without the keyword.
END
output:
This line contains the keyword.
Another line without the keyword.
- Yukarıdaki komutta END ifadesi gelene kadar girilen ifadeler input olarak grep "keyword" komutuna aktarılır.
cat << EOF > deneme.txt
Key1=Value1
Key2=Value2
EOF
- Yukarıdaki komut ile EOF ifadesi gelene kadar girilen ifadeler deneme.txt içerisine input olarak aktarılır.